(źródło: M. Żytko - Fb)
Społeczność
akademicka w kraju, a szczególnie Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego żegna panią
profesor dr. hab. Irenę Szybiak, która zmarła 14 marca br. Dziesięć lat temu pedagog UW przeszła
na emeryturę głównie ze względów zdrowotnych. Nie mogła już
prowadzić tak intensywnej działalności dydaktycznej, jaka wynika z obowiązków
na tym stanowisku, ale nadal służyła nauce, historii oświaty i wychowania,
która była przez kilkadziesiąt lat jej aktywności akademickiej wielką pasją.
Jak pisała o swojej dyscyplinie naukowej wspólnie z prof. Kaliną
Bartnicką (Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia ad
Institutionem et Educationem Pertinentia II, 2010, s. 77) :
"Korzeni
historii wychowania jako dyscypliny naukowej należy szukać w środowiskach
galicyjskich historyków kultury na przełomie wieków XIX i XX: w pracach Komisji
do Badań Literatury i Oświaty w Polsce Polskiej Akademii Umiejętności, w
twórczości historyków krakowskich, tzw. w szkole lwowskiej – w poglądach i
twórczości Józefa Kallenbacha i Stanisława Łempickiego. Charakterystyczna dla
tych środowisk jest przewaga historyków sensu stricto oraz historyków
literatury, sztuki, filozofii, a więc generalnie historyków nad
pedagogami.
Wynikało
to z nagromadzonych już doświadczeń warsztatowych w badaniach historycznych,
które można było zastosować do badań dziejów wychowania i
szkolnictwa".(...) z końcem XIX i w początkach XX stulecia mamy do
czynienia z poszukiwaniem przez pedagogów korzeni historycznych dla swojej
dyscypliny, a to – jak się wydaje – zapoczątkowało nurt tzw. pedagogicznej
historii wy chowania. W początkach wyodrębniania się obszaru historii
wychowania różnice pomiędzy „historyczną” a „pedagogiczną” koncepcją dyscypliny
wynikały bardziej ze specyfiki zainteresowań badaczy niż z podejścia
warsztatowego".
Zmarła
Profesor należała do Mistrzyń w gronie samodzielnych pracowników naukowych,
kształcąc nie tylko studentów, ale równocześnie troszcząc się o jak najlepszy
standard wykształcenia metodologicznego młodych kadr naukowych w polskiej
pedagogice.
Nie
pozostawiła po sobie pustej przestrzeni myśli, idei, wiedzy czy następców.
Wprost odwrotnie. Profesor I. Szybiak prowadziła bardzo trudne, wymagające
studiowania dokumentów archiwalnych badania historyczno-problemowe, oświatowe a
dotyczące rozwoju edukacji od średniowiecza po czasy Komisji Edukacji
Narodowej. Pięknie kontynuowała warszawską szkołę badań historycznych nadając
jej nowy wymiar, dzięki uwolnieniu polskiej nauki od gorsetu politycznej
cenzury.
Prof.
UW I. Szybiak nie odmawiała czytania maszynopisów przedkładanych przez autorów
prac awansowych. Promowała doktorów nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki,
ale też recenzowała liczne prace doktorskie i habilitacyjne z wymagającej
żmudnych badań subdyscypliny pedagogiki, jaką jest historia wychowania. Sama
przeszła drogę awansu od ukończenia w 1962 roku na UW studiów pedagogicznych
przedkładając rozprawę magisterską poświęconą myśli pedagogicznej
francuskiego oświecenia, a napisaną pod kierunkiem prof. Łukasza
Kurdybachy.
W
1972 roku obroniła pracę doktorską, a w siedem lat później habilitowała się
także z historii wychowania. W 2016 roku otrzymała z rąk prezydenta RP tytuł
profesora nauk społecznych. Kierowała przez dwie kadencje Wydziałem
Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego, co wspominam z wzruszeniem, gdyż
należała do osób zarządzających z wielką troską o pracowników oraz o
ubiegających się o stopnie naukowe doktorantów czy habilitantów. Działała też w
Zarządzie Towarzystwa Historii Edukacji (2012-2016). W latach 2007- 2012
wsparła naukowo i dydaktycznie kształcenie pedagogów w Akademii Humanistycznej
im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku.
Kierując
na Uniwersytecie Warszawskim Zakładem Historii Oświaty i Wychowania dbała o to, by młodzi adepci badań
uczestniczyli w jej projektach, dzięki czemu wzajemnie uczyli się i doskonalili
w poszukiwaniu, analizowaniu oraz interpretowaniu faktów historycznych, a
zarazem wspólnie wydawali kluczowe dla polskiej pedagogiki rozprawy naukowe
oraz - co ważne - także podręcznikowe. Te rozprawy będą wytyczać kolejnym
pokoleniom ścieżki dalszych badań, a są to tak ważne publikacje, jak:
Kalina
Bartnicka, Irena Szybiak, Zarys historii wychowania, Warszawa, Wydawnictwo
Akademickie "Żak", 2001;
Szkoła
polska od średniowiecza do XX wieku między tradycją a innowacją, red. Irena
Szybiak, Adam Fijałkowski, Janina Kamińska, przy współpracy Katarzyny Buczek,
Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 2010;
Irena
Szybiak, Nauczyciele szkół średnich Komisji Edukacji Narodowej,
Ossolineum,
Irena
Szybiak, Szkolnictwo Komisji Edukacji Narodowej w wielkim Księstwie Litewskim,
Warszawa: PAN.
Irena
Szybiak, Katarzyna Buczek, Komisja Edukacji Narodowej 173-1774. Szkoły w
Wydziale Żmudzkim, Wydawnictwo Aspra, 2018;
Okoliczność
75 urodzin zainspirowała współpracowników pani Profesor - Adama Fijałkowskiego
i Janinę Kamińską do opublikowania wyboru studiów z dziejów oświaty i
wychowania p.t. "Irena Szybiak, Szkoła. Nauczyciel. Wychowanie"
Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2018. W przedmowie do
niniejszego tomu prof. Anna Wiłkomirska napisała (s. 11):
"Warsztat
naukowy Profesor Ireny Szybiak może stanowić wzór dla młodych historyków i
pedagogów. Dobór i analiza źródeł, poszukiwanych w bibliotekach wielu miast
polskich i poza naszymi granicami, wnikliwa interpretacja, zawsze uzasadnione
wnioski, znamionują ba dacza dojrzałego i szanującego wymogi nauki. Refleksja
historyczna w naturalny sposób łączona jest z problematyką badań
pedagogicznych. Jak słusznie dostrzegli Redaktorzy tomu, zainteresowania Pani
Profesor można ująć w triadzie: szkoła – nauczyciel – wychowanie. Szeroka to
dziedzina rozważań, umożliwiająca formułowanie implikacji dla wielu
subdyscyplin pedagogiki. Dorobek naukowy Pani Profesor jest oceniany przez
wybitnych przedstawicieli dyscypliny bardzo wysoko".
Wyrazy
współczucia kieruję w tym miejscu do Rodziny pani Profesor i grona wieloletnich
współpracowników naukowych. Pogrzeb odbędzie się w dniu 21 marca br.
