Polityczna psychologia i polityczne kształcenie

 

 Dzięki pobytowi na jednym z uniwersytetów w Niemczech mogłem dowiedzieć się, które rozprawy z subdyscypliny nauk psychologicznych, jaką jest pedagogiczna psychologia polityczna, są godne uwagi pedagoga. 

W kraju nie ma wyraźnie identyfikujących się z psychologią polityczną uczonych, ale można dostrzec jej obecność w tego typu nurcie badań prace m.in. Janusza Reykowskiego, Zbigniewa Zaborowskiego  (1926-2006), Bogdana Wojciszke czy Michała Bilewicza. W pedagogice zaś badania w tym zakresie prowadzili/-ą i publikowali/-ują m.in. Kazimierz Przyszczypkowski, Andrzej Olubiński, Zbigniew Kwieciński (1941-2024) czy Aleksander Nalaskowski. Także moje badania jednoznacznie wpisują się w tę subdyscyplinę, która wykorzystuje do analiz polityki, w tym także  edukacyjnej wiedzę z nauk o polityce, nauk prawnych, socjologii i filozofii polityki.  

Jak jest w Niemczech i w krajach niemieckojęzycznych? 

Znakomicie oddaje to wieloautorska monografia pod red. Rolfa Frankenbergera, Siegfrieda Frecha i Daniela Grimma pt. "Polityczna psychologia i polityczne kształcenie. Na 65 urodziny Gerda Meyera". Zbiorowe dzieło fenomenalnie łączy obie nauki, bo przecież także pedagogikę w jej subdyscyplinie, jaką jest polityka oświatowa, toteż wymaga syntetycznej informacji o autorach i zawartości. Być może są w Polsce badacze poszukujący źródłowych uzasadnień dla własnych projektów badawczych czy akademickich wykładów lub własnych rozpraw.  Autorami dwudziestu ośmiu artykułów są psychologowie pedagogiczni, socjolodzy polityki, teolodzy i pedagodzy.

 Redaktorom tomu zależało na odniesieniu ekspertów do takich kwestii, jak: Jaki jest związek między życiem społeczeństw a funkcjonowaniem w nich polityki? Dlaczego codziennie dowiadujemy się o konfliktach i przemocy? Jak można konstruktywnie radzić sobie z konfliktami? W jakim stopniu możemy uczestniczyć w społecznych i politycznych procesach czy nawet je współkształtować? 

Jaką rolę odgrywają wartości, normy, zasady w życiu indywidualnym i społecznym? Czy charakteryzuje się demokratyczna osobowość"? Dlaczego postawy ludzi warunkowane są z jednej strony przez solidarność i poczucie odpowiedzialności wobec innych osób, a z drugiej strony pewne osoby wykluczamy ze społeczeństwa, stygmatyzujemy? Jak dochodzi do ukształtowania się struktur władzy i podległości, do bezprawnych decyzji w polityce i społeczeństwie oraz dlaczego są w nim podtrzymywane?     

    "Wszystkie te kwestie zajmują centralne miejsce w polityce oświatowej, których nie można analizować bez korzystania z wiedzy psychologów politycznych. Polityczna psychologia zajmuje się właśnie związkami pomiędzy psychologicznymi,  społecznymi i politycznymi procesami. Jako dyscyplina naukowa zajmuje się powiązaniami między subiektywnymi orientacjami, motywacjami i gotowością do zaangażowania a społecznymi postawami panowania i postaw władczych" (s.12)    

Zbiór rozpraw ma trzy części (w nawiasie podaję autorów): 

I część: Podstawowe pojęcia psychologii politycznej:

• sprawiedliwość (Leo Montada), 
• osoba, sytuacje lub interakcje jako  ponadczasowe kontrowersje  (Manfred Schmitt, Anna Baumert, Wilhelm Hofmann), 
• wpływ władzy na zachowania osób i grup (Hans-Werner Bierhoff), 
• polifoniczne, heterogeniczne JA (Helga Bilden), 
• odwaga cywilna  (Silvia Osswald, Dieter Frey, Tobias Greitemeyer, Daniela Grimm).

II część: Koncepcje i aspekty psychologii politycznej 

• Postmodernistyczne społeczeństwo i jego charakter (Rolf Frankenberger),
• Działanie polityczne w postmodernizmie (Seddik Bibouche, Josef Held), 
• Prawicowy ekstremizm, ksenofobie a edukacja polityczna (Ulrich Dovermann), 
• Obywatelskie nieposłuszeństwo (Theodor Ebert),
• Decydujące władztwo (Friedrich Schorlemmer),
• Wiedza dzieci o ich prawach oraz edukowanie ich w tym zakresie jako podstawa rozumienia praw człowieka (K.Peter Frotzsche).

III część: Edukacja, projekty i ewaluacja

• Kształcenie polityczne, zarządzanie oświatą i ich następstwa (Michael Hollaender),
• "The Road Not Taken...", "Czego można się nauczyć z działalności cichych bohaterów w czasach nazistowskich" (Peter Krahulec),
• Konstruktywne podejście do rozwiązywania konfliktów (Guenther Gugel),
• Odwaga cywilna w szkole? Tylko demokratyczny nauczyciel może demokratycznie wychowywać (Kurt Singer),
• Przemoc i prewencja przemocy w szkole (Siegfried Frech),
• Stosujmy psychologię polityczną w praktyce. Ewaluacja treningu odwagi cywilnej (Andreas Hirseland, Katrin Hirseland; Theresa Lempp),
• Pozaszkolna edukacja polityczna młodzieży - model zarządzania jakością i model autoewaluacji (Christina Zitzmann),
• Przemiany w badaniach naukowych z zakresu psychologii politycznej (Juergen Plieninger).

Książka ukazała się w 2007 roku, toteż przydałoby się jej nowe, zaktualizowane wydanie ze względu na zmieniające się podejścia badawcze i problemy społeczno-polityczne. Osiemnaście lat różnicy powinno zachęcać do uwzględnienia nowych wyników badań, gdyż na postawy dzieci, młodzieży i osób dorosłych bardzo silnie rzutuje zmieniająca się nie tylko polityka w kraju, także w ramach stosunków międzynarodowych, polityka na świecie, geopolityka, ale także zmieniają się zachowania polityczne ludzi, polityków. Zmieniają się także generacje nauczycieli, pedagogów oraz ich podejście do demokracji jako jednego z ustrojów politycznych. 

Ciekawe, czy w Polsce powstałaby taka praca łącząca wyniki badań psychologów i pedagogów zajmujących się polityką i jej upełnomocnieniem w życiu jednostek oraz polskiego społeczeństwa, a uwzględniająca politykę oświatową, edukację szkolną i pozaszkolną?