Między Kijowem a Cieszynem. Doktorat Honoris Causa dla profesor pedagogiki międzykulturowej Ewy Ogrodzkiej-Mazur

 

(źródło: https://www.facebook.com/WNSKatowice/posts/pfbid0n9R4kDbQBL5RhM9vDi2DdZoRWy8QipDbuV4zFAdit4GVbQyuMRWVdFmmdYxbR74ul/)

Cieszyn, jesień 2025 roku. W kameralnej sali Cieszyńskiego Ośrodka Kultury „Dom Narodowy” rozbrzmiały w dniu wczorajszym słowa uznania, wdzięczności i symbolicznego braterstwa akademickiego. Profesor Ewa Ogrodzka-Mazur, badaczka z Uniwersytetu Śląskiego, została uhonorowana tytułem Doktora Honoris Causa Kijowskiego Uniwersytetu Metropolitalnego im. Borysa Hrinczenki w Ukrainie. Uroczystość była połączona z inauguracją roku akademickiego Wydziału Sztuki i Nauk o Edukacji UŚ, a miała wyjątkowy charakter, nie tylko naukowy, akademicki, lecz także głęboko humanistyczny.

Decyzja Rady Naukowej Kijowskiego Uniwersytetu im. Borysa Hrinczenki z 27 marca 2025 roku była jednomyślna. Jak zapisano w uzasadnieniu, profesor Ogrodzka-Mazur została wyróżniona za wieloletnią owocną współpracę, znaczący osobisty wkład we wzmacnianie potencjału naukowego Uniwersytetu, realizację wspólnych polsko-ukraińskich projektów naukowych oraz rozwój edukacji wielokulturowej i międzykulturowej.

Nie sposób nie dostrzec, że te słowa brzmią dziś jak credo współczesnej pedagogiki międzykulturowej jako nauki o dialogu, otwartości i empatii. W czasach, gdy granice bywają szczelniejsze niż kiedykolwiek, to właśnie współpraca akademicka między Polską a Ukrainą staje się mostem łączącym nie tylko uczelnie, lecz także ludzi i wartości.

Profesor Ogrodzka-Mazur od lat rozwija koncepcję edukacji międzykulturowej, badając, jak w wieloetnicznych regionach Europy Środkowej kształtuje się tożsamość młodych ludzi. Od ponad 30 lat prowadzi badania naukowe na pograniczach naszego państwa, przez projekty wspierające edukację dzieci ukraińskich w Polsce, po publikacje międzynarodowe, które  tworzą wspólną przestrzeń rozumienia i solidarności.

Kijowski Uniwersytet Metropolitalny im. Borysa Hrinczenki, którego senat nadał powyższą godność polskiej Uczonej, to instytucja o imponującej tradycji i nowoczesnej wizji. Powstał z połączenia Uniwersytetu Kijowskiego i Kijowskiej Akademii Sztuk Pięknych w 2024 roku, kontynuując ponad 120-letnią historię kształcenia nauczycieli, humanistów i artystów.

Jego misja brzmi krótko, ale zobowiązująco: służyć jednostce, społeczności i społeczeństwu. To nie jest slogan, ale filozofia przywództwa służby społeczeństwu (servant leadership), zakorzeniona głęboko w kulturze akademickiej uczelni. Tak fundamentalne wartości powyższego Uniwersytetu, jak  odpowiedzialność, duchowość, zaufanie, różnorodność i profesjonalizm wybrzmiewają w działalności jego kadry akademickiej i studentów.

Dziś studiuje tam ponad dziewięć tysięcy osób, a programy studiów na Wydziale Pedagogicznym obejmują zarówno pedagogikę wczesnoszkolną, jak i edukację korporacyjną, coaching, projektowanie edukacyjne czy pedagogikę szkoły wyższej. Uczelnia jest członkiem Magna Charta Universitatum, International Association of Universities oraz European University Association. Współpracuje z ośrodkami z całego świata, w tym m.in. z Finlandią, Izraelem, Portugalią i Polską. Aktywnie uczestniczy w programie Erasmus+.

To właśnie w tym kontekście współpraca z Uniwersytetem Śląskim nabiera szczególnego znaczenia. W czasie, gdy Ukraina walczy o przetrwanie i europejską przyszłość, partnerstwo akademickie jest nie tylko gestem naukowym, lecz także aktem solidarności. Rektor Uniwersytetu Śląskiego, prof. Ryszard Koziołek, pisał w liście do kijowskich przyjaciół: Chcielibyśmy wyrazić nasz stanowczy sprzeciw wobec inwazji na Wasz kraj i zapewnić o naszej pełnej solidarności. Dołożymy wszelkich starań, by utrzymać współpracę i zaoferować wszelką potrzebną pomoc.

Patronem Kijowskiego Uniwersytetu jest Borys Hrinczenko (1863–1910), który był kimś więcej niż pisarzem czy pedagogiem. Służył swoją twórczością Ukrainie, bo uwierzył, że prawdziwa niepodległość zaczyna się w umysłach i sercach obywateli. Był autorem pierwszego Słownika języka ukraińskiego, redaktorem gazet i czasopism, nauczycielem i etnografem, a więc uosabiał ideał służby narodowi poprzez edukację.

W młodości, za szerzenie zakazanej literatury w języku ukraińskim, został aresztowany i pozbawiony prawa do nauczania. Nie zrezygnował, ale uczył w wiejskich szkołach, pisał podręczniki, tworzył baśnie i opowiadania, które stały się fundamentem ukraińskiej literatury dziecięcej. Wierzył, że kto „trzyma w dłoniach edukację, może zmienić oblicze Ziemi”.

Borys Hrinczenko zmarł przedwcześnie we włoskim Ospedaletti, ale jego duch służby, pokory i miłości do narodu przetrwał w uniwersytecie, który nosi jego imię. Nie jest przypadkiem, że to właśnie taki uniwersytet,  z misją służby i dążenia do doskonałości  wyróżnił polską Uczoną, która również widzi w edukacji przestrzeń spotkania, zrozumienia i przemiany.

Wręczony naszej Profesor doktorat honorowy nie jest tylko gestem uznania. Jest też symbolicznym znakiem ciągłości między pokoleniami pedagogów, między narodami, między wizją i rzeczywistością. Cieszyn i Kijów spotkały się w tej ceremonii nie tylko na mapie akademickiej, ale przede wszystkim w przestrzeni idei.  

W świecie zranionym przez wojny i podziały, pedagogika, ta cicha, często niedoceniana nauka, przypomina, że budowanie mostów zaczyna się od rozmowy, dialogu, wspierających spotkań i współpracy naukowej. Profesor Ewa Ogrodzka-Mazur, kontynuując tradycję dialogu i zrozumienia, udowadnia, że można być uczonym i humanistą zarazem,  kimś, kto „służy, by inni mogli wzrastać”.

 Serdecznie gratuluję godności doktor honoris causa Kijowskiego Uniwersytetu Metropolitalnego im. Borysa Hrinczenki.  

(Tekst powstał przy wsparciu ChatGPT5)

*** 

DANE O ROZWOJU NAUKOWYM 

Tytuły i stopnie naukowe:

Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie, 12.10.1993, doktor nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki, temat rozprawy doktorskiej: Znaczenie małych form teatralnych w pobudzaniu twórczego rozwoju dziecka w młodszym wieku szkolnym, promotor: prof. zw. dr hab. Maria Jakowicka.

Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Pedagogiki i Psychologii, 26.02.2008, doktor habilitowany nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki, temat rozprawy habilitacyjnej: Kompetencja aksjologiczna dzieci w młodszym wieku szkolnym. Studium porównawcze środowisk zróżnicowanych kulturowo.

Profesor nauk społecznych, 9.02.2017, temat głównego nurtu badań i studiów: Szkoły z polskim językiem nauczania w zróżnicowanej kulturowo Europie oraz tożsamość kulturowa postrzegana z perspektywy społeczności tych szkół (uczniów, ich rodziców i nauczycieli). Między etnicznością a integracją

 

Problematyka zainteresowań badawczych dotyczy:

pedagogiki wczesnoszkolnej, w tym działań pedagogicznych stymulujących podmiotowość dziecka w procesie edukacji oraz kulturowych i poznawczych kontekstów wczesnoszkolnej pedagogiki międzykulturowej,

edukacji wielo- i międzykulturowej, a w szczególności problematyki funkcjonowania szkół z polskim językiem nauczania w Europie i na świecie oraz tożsamości kulturowej postrzeganej z perspektywy społeczności tych szkół (uczniów, ich rodziców i nauczycieli),

potrzeb, możliwości i ograniczeń współczesnej edukacji aksjologicznej dzieci i młodzieży,

teorii i modeli badań międzykulturowych.

 

Członkostwo w organizacjach i stowarzyszeniach naukowych

Członek Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN w kadencji 2020-2023.

Zagraniczny Członek Narodowej Akademii Nauk Pedagogicznych Ukrainy od 2019 roku.

Zagraniczny Członek Ukrainian Academy of Acmeology od 2018 roku.

Członek Sekcji Pedagogiki Kultury i Edukacji Międzykulturowej KNP PAN od 2004 roku.

Członek Sekcji Teorii Wychowania KNP PAN od 2008 roku.

Członek Sekcji Pedagogiki Społecznej KNP PAN od 2016 roku.

Członek Stowarzyszenia Wspierania Edukacji Międzykulturowej (2008-2012 – członek komisji rewizyjnej, 2012-2016 – sekretarz).

Członek Polskiego Towarzystwa Filozoficznego – Oddział w Cieszynie od 2001 roku.

Członek Polsko-Czeskiego Towarzystwa Naukowego od 2007 roku.

Członek Komisji ds. Stosunków Polsko-Czeskich i Polsko-Słowackich PAN Oddział w Katowicach – od 2012 roku.

Członek Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego – Oddział w Cieszynie od 2019 roku.

Członek Stowarzyszenia Nauczycieli Edukacji Początkowej od 2001 roku.

 

Była prodziekanem na Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie Uniwersytetu Śląskiego

Redaktor naczelna czasopisma „Edukacja Międzykulturowa”.

Autorka, współautorka i współredaktorka naukowa 9 monografii, 78 prac pod redakcją oraz 228 artykułów.

Współredakcja naukowa serii wydawniczych: „Edukacja Międzykulturowa” (33 tomy, seria ukazuje się od 1992 roku); „Edukacja Małego Dziecka” (18 tomów, seria ukazuje się od 2010 roku); „Pedagogika a etnologia i antropologia kulturowa: wspólne obszary badań” (5 tomów, seria ukazuje się od 2011 roku); „W kręgu myśli Profesora Jana Szczepańskiego” (7 tomów, seria ukazuje się od 2015 roku).

 

Działania organizacyjne w szkole wyższej i poza nią

Sekretarz naukowy i organizacyjny 26 konferencji organizowanych przez Zakład Pedagogiki Ogólnej Uniwersytetu Śląskiego w latach 1993-2022 z cyklu „Edukacja Międzykulturowa”, 7 konferencji z cyklu „Edukacja małego dziecka”, zorganizowanych w latach 2009-2022, 5 konferencji z cyklu „Pedagogika a etnologia i antropologia kulturowa: wspólne obszary badań”, zorganizowanych w latach 2010-2019, przewodnicząca i członek komitetu organizacyjnego Wolnej Szkoły Nauk Humanistycznych i Społecznych im. Profesora Jana Szczepańskiego (IX edycji w latach 2014-2022).

Członek komitetu naukowego 48 krajowych i międzynarodowych konferencji naukowych.

Harmonogramista zajęć dydaktycznych na kierunku wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna (1986 1994).

Organizator i opiekun śródrocznych i wakacyjnych praktyk pedagogicznych dla studentów Uniwersytetu Śląskiego – Filia w Cieszynie w placówkach oświatowych na terenie Cieszyna i Jastrzębia (1997-2002).

Organizator Kursu dla kandydatów na wychowawców w placówkach wypoczynku dzieci i młodzieży (1999, 2000, 2001, 2002).

Organizator studenckich wycieczek naukowych do ośrodków dydaktyczno-wychowawczych i opiekuńczych oraz bibliotek naukowych (Bielsko-Biała, Katowice, Kraków, Warszawa).

Organizator i opiekun studenckich obozów naukowych (Cieszyn, Sárospatak – Węgry, Graz – Austria).

Wykłady i warsztaty metodyczne z zakresu kształcenia zintegrowanego dla nauczycieli klas I-III szkół podstawowych na Śląsku Cieszyńskim (1994-2009).

Wykłady nt. „Granice i pogranicza – czynniki integracji kulturowej regionu. Przykład Śląska Cieszyńskiego” dla studentów Akademii „Artes Liberales” (od 2002 roku).

Wykłady nt. „Międzygeneracyjny przekaz wartości – specyfika Pogranicza i szkół dla dzieci polskich” dla studentów Uniwersytetu Trzeciego Wieku (od 2005 roku – Cieszyn, Jastrzębie).

Opinie 18 programów autorskich przeznaczonych dla przedszkoli i szkół podstawowych.

Członek Rady Naukowej Społecznej Szkoły Podstawowej nr 1 w Cieszynie (1991-1999).