Jednym z wciąż aktualnych zjawisk współczesnej szkoły
jest ściąganie, o którym piszą dziennikarze i naukowcy najczęściej w
okresie przeprowadzania w szkołach egzaminów zewnętrznych i wewnętrznych.
Przed kilkunastu laty mój magistrant Konrad Kobierski poszukiwał odpowiedzi na
pytanie: Jak szeroki jest zasięg tego zjawiska w szkołach? Dlaczego uczniowie
ściągają? Jakie są ich postawy wobec ściągania?
Ściąganie nie kwalifikuje się do czynów, za które
można ukarać ucznia. Jedyną karą, jaka może spotkać ucznia za ściąganie, jest
ocena niedostateczna lub dwie oceny niedostateczne, jedna za to, że ściągał a
druga za to, że dał się złapać. W społeczności szkolnej panuje przekonanie, że
tylko frajerzy, kujony, oszołomy i „chorzy psychicznie nie ściągają” – jak
stwierdził jeden z uczniów odpowiadając na pytanie, czy wyobraża sobie szkołę
bez ściągania. Ściąganie nie jest postrzegane w opinii uczniów jako oszustwo,
przestępstwo, ale jako wyraz solidarności.
Osoby publiczne, aktorzy, dziennikarze, sportowcy,
politycy jawnie i z dumą opowiadają, jacy to oni byli nieznośni, niepoprawni,
ile razy byli zmuszani do zmiany szkoły, jak wagarowali, ściągali, oszukiwali,
kombinowali. Mówią o tym bez najmniejszego zażenowania, wstydu. Młody człowiek
widząc, że jeden z najpopularniejszych aktorów, polityków czy dziennikarzy,
który odniósł olbrzymi sukces zawodowy i finansowy, był krnąbrny, przebiegły,
zuchwały i nieznośny, może w tym postrzegać receptę na sukces.
Ściąganie postrzegane jest też jako pozytywna cecha
charakteru, gdyż świadczy o „zaradności życiowej”. Osoba, która nauczy się
ściągać w szkole, da sobie radę w dorosłym życiu. Takie i podobne komentarze na
temat ściągania słyszał z pewnością każdy. Trudno się z tym nie zgodzić.
Przyglądając się programom nauczania, ściąganie można nazwać samoobroną przed
tyranią encyklopedyzmu i wkuwaniem rzeczy, z których nigdy w życiu nie
będziemy, korzystać. W szkole liczy się tylko to, co uczeń pamięta i to, co uda
mu się ściągnąć. Nie sprawdza się tego, jak uczeń może tę wiedzę wykorzystać.
Ściąganie należy do kłamstw negatywnych. Jest to
kłamstwo manipulacyjne i pragmatyczne zarazem. Ściągający odgrywa swoistego
rodzaju „komediodramat” przed nauczycielem, robi wszystko, aby nie zostać
przyłapanym na ściąganiu: kamufluje się, dopasowuje technikę ściągania do cech
charakterologicznych nauczycieli lub ich „możliwości” aktywności kontrolnej.
Uczeń kupuje „belfrowi” gazetę, pączka i herbatkę w celu odwrócenia jego uwagi.
Tak najczęściej manipulatorzy urabiają swoich nauczycieli.
Kiedy uczniowie zostaną złapani na oszustwie, to
próbują wywołać w nauczycielu współczucie, litość, aby
przymknął na ten fakt oko. Obiecują zarazem, że już nigdy nie będą ściągać.
Pragmatyzm przejawia się w korzyściach, jakie daje ściąganie i zdany egzamin
bez wcześniejszego uczenia się.
Według Janusza Gęsickiego istnieją cztery rodzaje ściąg: ściągi „pełne - encyklopedie” zawierają wszelkie możliwe informacje niezbędne do napisania sprawdzianu. „Ściągi hasłowe” - znajdują się w nich hasła, które pozwolą na splot kolejnych skojarzeń, które trzeba „ubarwić”, mogą to być daty, wzory etc. Kolejny sposób to modyfikacja ściągi hasłowej- „ściągi porządkujące”, które pomagają nam zachować kolejność, przez co nasza praca nie jest chaotyczna. Czwarty rodzaj to robienie ściąg z „obszaru niewiedzy” - stosuje się je wtedy, gdy części materiału nie jesteśmy się w stanie nauczyć (Jak nie zwariować w szkole, Warszawa 1999).
Ściąganie możemy pogrupować ze względu na formę: 1)
indywidualną, w której ktoś korzysta z wcześniej przygotowanych treści dla własnych korzyści; 2)
partnerską, gdy „współpracuje się” z koleżanką/-gą z ławki i 3) grupową przez dawanie innym w czasie sprawdzianów-testów wcześniej umówionych znaków lub wysyła się odpwoeidzi na telefon komórkowy.
Nic się nie zmieniło w tej materii. Ostatnio, w czasie egzaminu poprawkowego dwie moje studentki nerwowo obracały w rękach długopis. Udawały, że są zestresowane, a w istocie miały w nim ściągę. Inna studentka miała ściągi w zegarku elektronicznym. A jak ściągają wasi uczniowie czy studenci?