Konieczność wsparcia uczniów przez nauczycieli matematyki

 

Dr Jacek Stańdo, prof.  uczelni, zastępca Dyrektora Centrum Nauczania Matematyki i Fizyki Politechniki Łódzkiej przesłał do mnie swój komentarz do mojego wpisu na  bardzo ważne zagadnienie dotyczące lęku matematycznego. Udostępniam tę analizę poniżej: 

Potrzebne wsparcie ze strony nauczycieli aby uczniowie osiągali sukcesy

Badania PISA pokazują, że uczniowie, którzy otrzymują wspierającą ich pomoc ze strony nauczycieli, osiągają lepsze wyniki w nauce i rzadziej cierpią na tzw. stany lękowe. Niestety, wielu uczniów nie ma dostępu do takiego wsparcia.

W 2022 roku około 30% uczniów w krajach OECD stwierdziło, że nauczyciele rzadko lub nigdy nie udzielają im dodatkowej pomocy, gdy jej potrzebują. Prawie 40% uczniów zgłosiło, że nauczyciele nie wykazują zainteresowania nauką każdego ucznia lub nie kontynuują nauczania, dopóki wszyscy nie zrozumieją omawianego zagadnienia. W Czechach, Grecji i Polsce problem ten jest szczególnie widoczny - ponad 50% uczniów zgłosiło brak wsparcia ze strony nauczycieli.

Istnieją jednak pozytywne przykłady. W Chorwacji, Włoszech, Japonii i Peru odsetek uczniów, którzy otrzymują regularną pomoc od nauczycieli, wzrósł o ponad 8 punktów procentowych w latach 2018-2022.

Ogólnie w latach 2012–2022 nie doszło do pogorszenia poziomu wsparcia ze strony nauczycieli (nie spadł odsetek nauczycieli udzielających dodatkowej pomocy, gdy uczniowie jej potrzebują). Na przykład Peru wykazało jednak wzrost wsparcia nauczycieli o 9 punktów i poprawę wyników w matematyce o 23 punkty. Natomiast w Polsce zanotowano spadek wsparcia uczniów ze strony nauczycieli o 25 punktów i spadek wyników w matematyce o 29 punktów (zobacz poniższy schemat). 

Schemat 1. Wsparcie nauczycieli matematyki  w latach 2012-2022 (Źródło: https://www.oecd-ilibrary.org/sites/abc8532a-en/index.html?itemId=/content/component/abc8532a-en )

Wnioski:

• Wsparcie ze strony nauczycieli jest kluczowe dla sukcesu uczniów.
• Niestety, wielu uczniów nie ma dostępu do takiego wsparcia.
• Istnieje potrzeba zaangażowania nauczycieli wspierających uczniów.

 

Moim zdaniem natychmiast w Polsce trzeba zdiagnozować dogłębnie ten problem i przeprowadzić szkolenia dla nauczycieli w zakresie udzielania wsparcia.

 Zdecydowanie popieram opinię prof. PŁ J. Stańdo. Mogłoby się wydawać, że wnioski wypływające z diagnozy PISA - OECD 2022 są oczywiste, ale nie w Polsce. Brakuje nie tylko świetnie wykształconych nauczycieli matematyki, ale zarazem uzdolnionych dydaktycznie, by komunikatywnie i aktywizująco mogli wspierać rozwój umysłowy uczniów, ich myślenie logiczne i twórcze. Niestety, przy tak niskich pensjach nie mamy szans na osiągnięcie sukcesu w tej kwestii.      

Eksternistyczny doktorat z cyklu publikacji

 

Zadzwoniła do mnie profesorka jednej z uczelni mającej uprawnienia do nadawania stopnia naukowego w dziedzinie nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika, by podzielić się skierowanym do niej zapytaniem: czy rzeczywiście istnieje ustawowe przyzwolenie na przedłożenie radzie dyscypliny naukowej dysertacji doktorskiej w innej formie niż ją znamy, a mianowicie jako cykl artykułów na określony temat. Rada Doskonałości Naukowej nie zajmuje się postępowaniami o nadanie stopnia doktora, chyba że komuś tego odmówiono i złożył odwołanie. Nie spotkaliśmy się jeszcze z taką sytuacją w pedagogice, ale postępowania są prowadzone w uczelniach autonomicznie, na podstawie przyjętych przez władze regulaminów czy zasad postępowania w takim zakresie.

Problem jest jednak ciekawy, bowiem dotyczy kilku kwestii: 

pierwsza, to tryb eksternistyczny ubiegania się o nadanie stopnia naukowego doktora przez osobę, która nie jest ani doktorantką - doktoratem, ani nie jest zatrudniona w szkole wyższej. 

Ustawa określa ten tryb następująco: 

Art. 217.70) Osoba ubiegająca się o nadanie stopnia doktora w trybie eksternistycznym przed wszczęciem postępowania składa wniosek o wyznaczenie promotora lub promotorów albo promotora i promotora pomocniczego. 

Art. 217a.71) Promotor lub promotorzy sporządzają opinię o rozprawie doktorskiej przygotowanej w trybie eksternistycznym w terminie 2 miesięcy od dnia jej przekazania do zaopiniowania. 

Art. 217b.71) Do osób przygotowujących rozprawę doktorską w trybie eksternistycznym, którym wyznaczono promotora lub promotorów albo promotora i promotora pomocniczego, stosuje się odpowiednio przepisy art. 212 i art. 213. 

Art. 217c.71) Senat albo rada naukowa określi w drodze uchwały warunki korzystania z infrastruktury badawczej i informatycznej podmiotu doktoryzującego przez osoby przygotowujące rozprawę doktorską w trybie eksternistycznym. 

druga, to wymagania, jakie należy spełnić dla uzyskania stopnia doktora.  Ustawa określa, komu nadaje się stopień doktora:

Art. 186. 1. Stopień doktora nadaje się osobie, która: 

1) posiada tytuł zawodowy magistra, magistra inżyniera albo równorzędny lub posiada dyplom, o którym mowa w art. 326 ust. 2 pkt 2 lub art. 327 ust. 2, dający prawo do ubiegania się o nadanie stopnia doktora w państwie, w którego systemie szkolnictwa wyższego działa uczelnia, która go wydała; 

2) uzyskała efekty uczenia się dla kwalifikacji na poziomie 8 PRK, przy czym efekty uczenia się w zakresie znajomości nowożytnego języka obcego są potwierdzone certyfikatem lub dyplomem ukończenia studiów, poświadczającymi znajomość tego języka na poziomie biegłości językowej co najmniej B2; 

3) posiada w dorobku co najmniej: 

a) 1 artykuł naukowy opublikowany w czasopiśmie naukowym lub w recenzowanych materiałach z konferencji międzynarodowej, które w roku opublikowania artykułu w ostatecznej formie były ujęte w wykazie sporządzonym zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 267 ust. 2 pkt 2 lit. b, lub 

b) 1 monografię naukową wydaną przez wydawnictwo, które w roku opublikowania monografii w ostatecznej formie było ujęte w wykazie sporządzonym zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 267 ust. 2 pkt 2 lit. a, albo rozdział w takiej monografii, lub 

c) dzieło artystyczne o istotnym znaczeniu; 

4) przedstawiła i obroniła rozprawę doktorską; 

5) spełniła inne wymagania określone przez podmiot doktoryzujący (podreśl.-moje). 

Niektórym osobom spoza uczelni wydaje się, że stopień doktora uzyskuje się na podstawie przedłożonej dysertacji, tymczasem nie jest to - jak widać - jedyny wymóg.  

trzecia, to istota rozprawy doktorskiej. Tego głównie dotyczyło pytanie, a mianowicie, czy musi to być praca pisemna. Ustawa także to określa: 

Art. 187. 1. Rozprawa doktorska prezentuje ogólną wiedzę teoretyczną kandydata w dyscyplinie albo dyscyplinach oraz umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej lub artystycznej. 

2. Przedmiotem rozprawy doktorskiej jest oryginalne rozwiązanie problemu naukowego, oryginalne rozwiązanie w zakresie zastosowania wyników własnych badań naukowych w sferze gospodarczej lub społecznej albo oryginalne dokonanie artystyczne. 

3. Rozprawę doktorską może stanowić praca pisemna, w tym monografia naukowa, zbiór opublikowanych i powiązanych tematycznie artykułów naukowych, praca projektowa, konstrukcyjna, technologiczna, wdrożeniowa lub artystyczna, a także samodzielna i wyodrębniona część pracy zbiorowej. 

4. Do rozprawy doktorskiej dołącza się streszczenie w języku angielskim, a do rozprawy doktorskiej przygotowanej w języku obcym również streszczenie w języku polskim. W przypadku gdy rozprawa doktorska nie jest pracą pisemną, dołącza się opis w językach polskim i angielskim (podreśl.-moje). 

Sądzę, że warto rozmawiać, dyskutować w gronie członków organu uprawnionego do nadawania stopnia doktora o tych kwestiach, skoro jest już kilka tysięcy punktowanych czasopism naukowych, w których publikują swoje rozprawy nie tylko zatrudnieni w uczelniach akademicy, ale także pozauczelniani profesjonaliści. Niektórzy mogliby przeprowadzić badania naukowe w ich pełnym cyklu pod kierunkiem wybranego przez siebie promotora publikując w odpowiednich periodykach ich wyniki. W czasach globalnej komunikacji może nim być krajowy lub zagraniczny profesor z danej dziedziny i dyscypliny naukowej.  

(foto: autor) 

Edukacja jako relacja

Zamknięcie szkół z powodu pandemii koronawirusa uświadamia nam konieczność zwrócenia uwagi na istniejący związek między polityką a powszechną edukacją. Konieczna jest analiza makropolityczna zmieniającej się sytuacji w Polsce, by uchwycić relacje między polityką a ideą szkoły dla dziecka w perspektywie personalistycznej, odwołującej się do więzi międzyludzkich. W każdym ustroju szkolnym edukacja opiera się na konkretnych założeniach ideologicznych lub filozoficznych, zatem każda może posłużyć do tworzenia odmiennego prawa i procedur wdrażania ich w życie. 

Autorzy tomu pod redakcją Agnieszki Guzik podjęli refleksję na temat edukacji jako relacji sprzyjającej wzajemnemu rozwojowi, samowychowaniu i autoedukacji. Warto odpowiedzieć sobie na pytanie: Dlaczego i dla kogo tworzymy inne przedszkola, szkoły, poszukujemy innych dróg kształcenia i wychowania? Co nas skłania ku temu, by odejść od typowych, najczęściej publicznych rozwiązań i tworzyć coś własnego, a zarazem w jakiejś mierze wspólnotowego, społecznego? 

Chcąc być wiarygodnym dla innych, pedagog sam musi być nośnikiem nadziei, otwartym na egzystencjalne problemy swoich podopiecznych, co – jak się okazuje – jest szczególnie ważne właśnie w dobie kryzysu, katastrof, ludzkich dramatów wywołanych przez niespodziewane okoliczności. Nie wolno w takich sytuacjach być nieczułym na to, co jest dla każdego wychowanka powodem zmartwień, trosk, a nawet depresji prowadzącej do najgorszego, czyli targnięcia się na własne życie. 

Rolą wychowania jest wyprowadzanie człowieka ze świata lęku do świata odpowiedzialności i pokazanie mu obszarów, na których może wypróbować własną odwagę. Tym samym tropem wychowania musi stać się idea wyzwolenia. Po co zatem mamy wymyślać nową szkołę w sferze jej aksjonormatywnych przesłanek, skoro rozwijane są i tkwią one w polskiej myśli pedagogicznej od dwudziestolecia międzywojennego aż po czasy współczesne? 

Świat nie jest czarno-biały. Trzeba zburzyć typowy dla państwa totalitarnego negatywny stereotyp edukacji alternatywnej, emancypacyjnej, wyzwolonej z gorsetu centralistycznego władztwa, które czyni z systemu szkolnego przedłużone ramię panowania nad społeczeństwem i stosowania wobec niego ideokratycznej manipulacji. Konieczny jest powrót do przestrzeni wolności w edukacji, która możliwa jest dzięki zaistnieniu w niej zróżnicowanych modeli kształcenia i wychowania, zgodnych z oczekiwaniami, potrzebami i możliwością partycypacji w nich rodziców.