Zaczyna się rok szkolny 2023/2024

 

Inauguracja roku szkolnego 2023/2024 odbędzie się z kilkudniowym opóźnieniem – 4 września, co zapewne raduje młodzież a utrzymuje w poczuciu niepewności i obaw pierwszoklasistów. Jak wynika z danych oświatowych brakuje nauczycieli wychowania przedszkolnego, znacznie trudniejsza sytuacja jest w kształceniu przedmiotowym w klasach IV-VIII szkół podstawowych i w szkołach ponadpodstawowych – nastroje w środowisku oświatowym przed rozpoczynającym się rokiem szkolnym komentuje pedagog Uniwersytetu Łódzkiego i bloger prof. Bogusław Śliwerski z Katedry Teorii Wychowania.

Nowy rok szkolny – kondycja szkolnictwa

Najmłodsi nie zostaną pozbawieni opieki i edukacyjnego wsparcia, gdyż łatwiej jest na rynku pracy o nauczycieli wczesnej edukacji aniżeli o specjalistów do szkół średnich. W niezwykle trudnej sytuacji znalazła się jedna z najważniejszych profesji publicznych w naszym kraju, jaką są nauczyciele, toteż znacznie trudniejsza sytuacja jest w kształceniu przedmiotowym w klasach IV-VIII szkół podstawowych i w szkołach ponadpodstawowych. Niskie płace w tym zawodzie spowodowały rezygnację z pracy doświadczonych pedagogów i brak motywacji do jej podjęcia przez nowe pokolenie wykształconych nauczycieli matematyki, informatyki, fizyki, chemii, biologii, języka angielskiego a nawet języka polskiego. Brakuje wysokiej klasy profesjonalistów do kształcenia w szkolnictwie zawodowym. Znacznie więcej i godniej zarobią w pozaszkolnym sektorze prywatnym, gospodarce czy w innych usługach publicznych.

Dzieci i młodzież do 18 roku życia muszą uczęszczać do szkoły niezależnie od tego, jaka jest kondycja kadr nauczycielskich, stan infrastruktury szkolnej i poziom zadowolenia wszystkich osób z jakości procesu kształcenia. Wraz z inflacją wzrosła cena korepetycji, z których korzystają głównie uczniowie ostatnich klas szkół podstawowych i ponadpodstawowych, a zatem w tym zakresie nic się nie zmienia od lat. Zbliżające się wybory do Sejmu wzmacniają krytykę dotychczasowej polityki oświatowej rządu oraz generują nowe oczekiwania wobec kandydatów różnych stronnictw politycznych, którzy ubiegają się o mandat poselski. 

Władze resortu edukacji zainaugurowały powszechne wyposażenie uczniów klas czwartych szkół podstawowych w laptopy, z których będą oni mogli korzystać do ukończenia tej szkoły, zaś ich nauczycielom przyznano kwotę 2,5 tys. złotych na zakup sprzętu komputerowego. Wszyscy nauczyciele otrzymają też jednorazowo tysiąc złotych jako rzekome zadośćuczynienie z powodu inflacji.  "Kiełbaska wyborcza".

Uczenie się zachodzi w nierozerwalnym związku z doświadczeniem, w toku prawdziwych, autentycznych spotkań międzyludzkich, w których nikt nie odgrywa ról, nie zakłada kolejnych masek. Zderzenie każdej osoby z jednostkowymi i społecznymi kryzysami, patologiami i osiągnięciami ludzkiego życia w wyniku globalizacji, której przejawem jest m.in. natychmiastowy dostęp do wszelkich informacji, tak o pozytywnych, jak i negatywnych sytuacjach, sprawia, że od kilkudziesięciu lat jesteśmy z nimi coraz bardziej oswajani, ale też manipulowani przez multimedialne przekazy.

Narastające podziały w środowisku oświatowym

Pierwszego września Związek Nauczycielstwa Polskiego przypomniał społeczeństwu o najgorszej sytuacji socjalnej nauczycieli od początku transformacji ustrojowej. Tego też dnia związkowcy zorganizowali przed gmachem MEiN pikietę protestacyjną, żądając wzrostu płac w tym zawodzie o 20 procent. 

Tego typu akcje, jak wynika to z dotychczasowych doświadczeń, niczego nie zmieniają, gdyż drugi związek zawodowy oświaty „Solidarność” popiera konserwatywną politykę rządu. Od ośmiu lat wdrażana jest w szkolnictwie powszechnym kontrofensywa ideowo-moralna w duchu tej ideologii, co nie może już nikogo ani dziwić, ani zaskakiwać, gdyż podobny mechanizm reorientacji ideologicznej stosowały uprzednio partie lewicowe czy liberalne. 

 

Nauczyciele nie są dla prawicowej władzy, podobnie zresztą jak i dla poprzednich ekip rządzących, elitą, znaczącą grupą zawodową w kulturze, która zasługuje ze strony rządzących na godny standard życia oraz poszanowanie ich pracy w zinstytucjonalizowanej edukacji. Prowadzona przez polityków walka o władzę w państwie, w parlamencie, w samorządach toczy się kosztem systemu szkolnego i akademickiego, które traktowane są przez kolejne partie rządzące jako okazja do forsowania własnej ideologii. Nie ma to wiele wspólnego z racjonalną, bazującą na osiągnięciach naukowych polityką troski o edukację jako dobro wspólne. 

Szkoły nie przygotowują młodych pokoleń do życia w społeczeństwie obywatelskim, gdyż jego idea została wyeliminowana z polityki państwa. Problemy demokratyzacji szkoły, a więc jej uspołecznienia, zagwarantowania autonomii wszystkim nauczycielom i uczącym się, wsparcia ich kreatywności oraz partycypacji w procesie kształcenia i samostanowienia o nim wymagają aktywnej niezgody na ukryty program dehumanizacji i monistycznej światopoglądowo indoktrynacji w toku powszechnej edukacji. 

Prowadząc badania naukowe dotyczące wdrażanych, odwoływanych czy kwestionowanych przez kolejne rządy reform oświatowych dostrzegamy wyraźny brak w tych procesach jakiejkolwiek regularności czy kontynuacji zgromadzonych doświadczeń przez nauczycieli i ich uczniów w ramach m.in. projektów współpracy międzynarodowej (Erasmus+). Mieliśmy tu do czynienia z ustawicznym konfliktem między zwolennikami autonomii, decentralizacji i uspołecznienia oświaty a ich jawnymi lub skrytymi wrogami. Pojawiające się projekty reform natrafiały tak na opór struktur politycznych, jak i na niechęć, a niekiedy nawet działania sabotujące ze strony samych nauczycieli czy funkcjonariuszy związkowych. 

Reformy budzą sprzeciw i opór

Sytuacja w Polsce w latach 2020–2023 stała się szczególnie trudna, bowiem wdrażana od 2019 roku reforma szkolna oraz stłumienie przez rząd wiosną 2019 roku strajków nauczycielskich skutkowały negatywnymi postawami nauczycieli wobec władz oświatowych, a tym samym stwarzały sytuacje ukrytego i jawnego oporu wobec wszelkich dyrektyw, zaleceń i projektowanych rozwiązań w zakresie zdalnej edukacji. 

Władze oświatowe wciąż tkwią w paradygmacie kształcenia jako wyłącznie transmisji wiedzy, jednokierunkowego formatowania osobowości dzieci i młodzieży w dobie, w której nasi podopieczni już tylko muszą, chociaż częściowo wcale nie chcą temu się podporządkowywać. Tak więc jedni udają, że jeszcze nauczają, a obiekty-przedmioty ich wpływów udają, że się temu podporządkowują.

W kolejnych latach zmieniają się jedynie główni aktorzy polityki oświatowej, usiłując przekonać społeczeństwo do poparcia projektowanych czy wdrażanych już zmian. Toczyła i toczy się nadal walka o sumie zerowej, w której gracze mają dokładnie przeciwstawne interesy czy preferencje, dążąc do wyeliminowania drugiej strony. 

Mocno już podzielone środowisko oświatowe i akademickie z głębokim niepokojem lub nadzieją spogląda na nadchodzącą datę wyborów parlamentarnych, których wynik przesądzi o kontynuacji obecnej polityki oświatowej lub jej zmianie. Dzieci i młodzież nie są aktorami politycznej gry o władzę, zatem niezależnie od wyników wyborów będą uczęszczać do swoich przedszkoli czy szkół, by zdobywać wiedzę, umiejętności i rozwijać swoje postawy społeczno-moralne. To oni za kilka- lub kilkanaście lat zainteresują się polityką, toteż nie jest bez znaczenia to, czego doświadczą w toku edukacji i w jakim zakresie będą świadomi jej toksycznych, obojętnych dla niej lub pozytywnych zdarzeń. 

Życzmy im jak najwięcej tych ostatnich. 
  

(Redakcja: Centrum Komunikacji i PR) 

Ideologiczne zakleszczenie w polityce oświatowej

 

Sięgam po głęboką metaforę zakleszczenia, bo w głębokiej wodzie pływają grube ryby, a rzecz dotyczy zakleszczenia, które odpowiada głębinowym procesom w polityce oświatowej. Nie ma co trzymać się mielizny, bo schwycimy jedynie mizerne płotki. 

Metafora „zakleszczenia” pozwala w lekkiej formie docierać do głębin patologicznych zjawisk, które powinny sprzyjać poważnej refleksji nad stanem polskiej polityki oświatowej. Pojęcie zakleszczenia ma kilka znaczeń, dzięki czemu możemy dostrzec w naukach i praktyce o wychowaniu zjawiska, które skutkują tak pozytywnymi, jak i negatywnymi następstwami. 

Zakleszczenie jako wzajemna blokada (ang. deadlock), odnosi się do sytuacji, do jakiej dochodzi między osobami czy zdarzeniami, w wyniku których co najmniej dwie różne akcje czekają na siebie nawzajem. Żadna z nich nie może zaistnieć czy zakończyć się, dopóki nie nastąpi jakieś uwolnienie z jednej przynajmniej strony. Przykładem klasycznego zakleszczenia w świecie fizycznym jest "korek" drogowy na skrzyżowaniu dróg równorzędnych, gdzie żaden samochód nie może wykonać manewru jazdy dopóki ktoś przynajmniej jednemu z nich nie ustąpi pierwszeństwa. W takiej sytuacji samochody wzajemnie się blokują.

Podobnie jest z polityką oświatową, w której konkurują ze sobą przedstawiciele różnych, ale radykalnie przeciwstawnych ideologii, nurtów, koncepcji kształcenia i wychowania młodych pokoleń i żaden z nich nie chce „zjechać z drogi”, by ustąpić, by „korek” mógł się rozładować, tylko usiłuje wymusić uległość na pierwszym z prawej strony. 

Ci, którzy są u władzy nie uznają, nie akceptują, nie szanują czy też nie tolerują innego podejścia do kształcenia i wychowywania młodych pokoleń. Przedstawiciele opozycyjnej wizji nie zamierzają z niej rezygnować, toteż kiedy odzyskują władzę, eliminują lub częściowo zmieniają dotychczasowe rozwiązania organizacyjne, prawne, programowe itp.

Jeśli którakolwiek partia polityczna zapewni w czasie kampanii wyborczej o tym, że odpolityczni szkolnictwo, to zapytajmy, czy wprowadzi "policjanta", który będzie regulował ruch pojazdów na równorzędnym skrzyżowaniu? Z powyższego zakleszczenia można wyjść tylko wówczas, kiedy Sejm powierzy tę rolę kompetentnemu "policjantowi", a więc organowi, który będzie uwzględniał DOBRO DZIECI I MŁODZIEŻY, a nie jawne i ukryte interesy partii politycznych. 

 

 

Co jeszcze nie jest nakazane, to może być zakazane

 

Bogdan Szlachta napisał znakomity wstęp do dzieła Jakuba Karpińskiego pt. "Oblicza komunizmu". Wybór pism wybitnego socjologa Uniwersytetu Warszawskiego ukazał się w 2021 roku, toteż poprzedzenie ich współczesną analizą przez prawnika, który specjalizuje się w analizie doktryn politycznych i prawnych, ma szczególne znaczenie dla toczących się w kraju sporów ustrojowych.  

Studia Karpińskiego dotyczą procesów utrzymania i wzmocnienia władzy przez jedną formację polityczną, której nomenklatura odgrywa znaczącą rolę w państwie kosztem innych grup społecznych. Jak pisze B. Szlachta: 

Kładąc akcent głównie na równość wobec prawa, Karpiński włączał się w dyskusję o jego pojmowaniu i granicach. Odrzucał, typowe dla komunistów, próby czynienia z prawa narzędzia realizacji celów wyznaczanych przez wyspekulowany projekt ideologiczny, które skłaniały do dostosowywania praw i wolności oraz ich "rozmiarów" do miar lojalności z jednej, "etapu dziejowego rozwoju społeczeństwa" z drugiej strony. Prawo miało służyć potrzebom rozwoju społeczeństwa; jego treść należało wypracowywać w spokojnie prowadzonej debacie, uwzględniającej zarówno różnorodne uwarunkowania, jak i odmienne punkty widzenia ujawniające "społeczne poczucie sprawiedliwości". Prawo, które miało chronić prawa i wolności obywateli, nie mogło uzasadniać przemocy arbitralnie stosowanej przez komunistów wobec tych, którzy nie uznawali celów przez nich wyznaczanych lub nie byli skorzy do ich realizacji (Jakub Karpiński - liberalny krytyk komunistycznej rzeczywistości, s. XV).      

Otrzymaliśmy zatem podwójnie wartościowe studium centralistycznej (totalitarnej) demokracji jako projektu, którego regulacje prawne i uruchamiane mechanizmy władztwa mają na celu nie tylko arbitralne  pozbawienie obywateli partycypacji w rozwiązywaniu problemów ogólnospołecznych, ale i tłumienie wszelkiej krytyki środowisk opozycyjnych wobec rządzących. Istotną rolę w takim ustroju odgrywa nie tylko przemoc strukturalna z zastosowaniem narzędzi prawa, ale także przemoc symboliczna, jaką jest język, który służy ujarzmianiu obywateli i wprowadzaniu ich w błąd przez zmanipulowane przekazy na temat rzeczywistości i przeinaczanie dotychczasowych znaczeń kategorii pojęciowych.

Zdaniem Szlachty: Karpiński nie poprzestawał tedy na krytyce idei jedności czy homogeniczności ludu i jednania z jego wolą woli jednostek, lecz dotykał również "mafijności", ujawniającej się w instytucjach w złączeniu z ideologią, posługiwania się przez "partię wewnętrzną" partią zewnętrzną i organami władzy publicznej w ujawnianiu, komu można i należy utrudniać życie (...) (s. XXIX). 

  Czy dzisiaj powstałaby w środowisku socjologicznym i prawniczym rozprawa naukowa na temat języka manipulacji politycznej "demokratów" III RP różnych opcji ideologiczno-politycznych? Językoznawcy podjęli się takiej próby wybiórczo, bo tylko w odniesieniu do języka prawicy. 

Polecam niektóre kryteria J. Karpińskiego do odczytania języka propagandy każdej formacji politycznej w kraju: 

1. Krytykowane wydarzenia muszą mieć spersonalizowanego sprawcę, a nie szersze uwarunkowania (społeczne, gospodarcze, militarne, oświatowe, naukowe, kulturowe itp.). 

2. Należy mówić o przeciwniku politycznym a nie o własnym obozie politycznym jako trwałym wrogu państwa, społeczeństwa, który "godny jest moralnej pogardy i potępienia" (s.3). Wroga rozpoznaje się przez identyfikowanie także jego sojuszników, których cele są równie niegodne i podejrzane.  

3. Należy utożsamiać interes narodu z partią władzy, bo tylko ona go reprezentuje.  Dlatego też ważne jest wzmocnienie tego aspektu przez treści kształcenia i prawo oświatowe, by karać, izolować tych, którzy z tym się nie zgadzają. 

4. Należy stosować  terminologię o "uchwytnej treści opisowej, która będzie sprzyjać selekcji rzeczywistości. Niektóre terminy tworzy się przede wszystkim w celu przekazania emocji i ocen". W komunikatach celowo wprowadza się sądy oznajmujące, sprawozdawcze, kategoryczne, o charakterze rzekomych prawd (generalizacji), które mają sugerować konieczność dostosowania się do określonych w nich procesów (s. 5). 

Przykłady:

"... jak wiadomo..."; 

"zbudowaliśmy...", ale "...popełniono błędy..."; 

" wszyscy tak sądzą..."; 

" X to czyste zło"; 

"W krajach X, Y , Z widać, jak ...";

" tak zwani... :

"zdeklarowani wrogowie...: "... to ludzie znani z poglądów... ; "... zagorzali...." itd., itp.

Wolność - zdaniem J, Karpińskiego - a także wolność w świecie współczesnym - jest stanem rzadkim i kruchym. Państwa, w których wolności jednostki są szanowane, stanowią mniejszość. Brak jest wolności w państwach despotycznych, w których rządzi grupa mająca w swej dyspozycji środki przemocy i grożąca ich użyciem w razie nieposłuszeństwa. Istnieją liczne dyktatury wojskowe, a także dyktatury ideologiczne, w których posiadacze władzy dążą do realizacji ideału politycznego wbrew woli swych podwładnych. Na ogół mówi się wtedy, że wolność poddanych jest ograniczona w imię realizacji wyższych celów społecznych, które uświadamiają sobie i do których dążą posiadacze władzy (s.105). 

Życzę refleksyjnych analiz debat politycznych.  Głos każdego wyborcy ma znaczenie.