Analiza recenzji wniosków profesorskich

 

Uczestniczyłem w kongresie naukowym jednej z dyscyplin nauk społecznych. Dość długo przygotowywałem się do wystąpienia, skoro miałem mówić o roli krytyki naukowej uwzględniając jednak - czego nie mogli spodziewać się jego uczestnicy - treść i formę recenzji profesorskich z tej dyscypliny. Dzisiaj, każdy może tego dokonać, o ile tylko chce i nie obawia się, że upublicznienie danych mogłoby w jakimś stopniu jej/jemu zaszkodzić. 

Mnie jest znacznie łatwiej, bo mogę bez obaw o możliwe a ukryte sankcje szczerze podzielić się wiedzą, jaka wynika z danych jakościowych, jakimi są przecież opublikowane recenzje wniosków doktorskich, habilitacyjnych czy profesorskich. Kto jednak tym się interesuje? 

Dla mnie było istotne podzielenie się z kadrą akademicką danej dyscypliny naukowej tym, co można odczytać z treści recenzji, które napisali także uczestniczący w tym kongresie czy też nieobecni, ale czyniący w najlepszej wierze i w zgodzie z własnym doświadczeniem badawczym to, co jest istotne w zakomunikowaniu kandydatom do awansu naukowego oraz recenzentom ich wniosków tego, co może wynikać z ich recenzji dla wszystkich stron uczestniczących w danym postępowaniu.

To nie są łatwe zagadnienia, które można wspólnie analizować w sytuacji, która ma swoje jawne i ukryte konteksty. Każdy recenzent wydawniczy czy w postępowaniu o nadanie stopnia naukowego lub tytułu profesora wpisuje w recepcję czyjegoś dzieła/rozpraw osobiste doświadczenie, własną biografię naukową, swoją samoświadomość metodologiczną a związaną z reprezentowaną przez siebie dyscypliną naukową. 

Należy o tym rozmawiać z kadrą akademicką, by znaleźć wspólny mianownik kryteriów oceniania różnych kategorii rozpraw naukowych. Zapoznałem się recenzjami wniosków profesorskich tylko z punktu widzenia naukoznawstwa a nie kwestii merytorycznych, bo o tych muszą rozstrzygać samodzielni naukowo profesorowie uczelni i tytularni, zatrudnieni w jednostkach akademickich czy będący już na emeryturze lub poza środowiskiem naukowym, ale wciąż przecież aktywnych do podejmowania tego typu zadań. 

Poszukiwałem zatem odpowiedzi na pytanie: Na co zwracają uwagę recenzenci, którzy zostali poproszeni o ocenę (recenzję) wniosku kandydata/-ki do tytułu profesora w danej dziedzinie biorąc pod uwagę ustawowy wymóg spełnienia wymogu m.in. posiadania wybitnych osiągnieć naukowych krajowych lub zagranicznych? Recenzenci koncentrowali się na kilku głównych kryteriach, które można odczytać z analizy ich recenzji, uznając za „wybitne osiągnięcia naukowe” te, które:

stanowią autorskie, oryginalne ujęcie teoretyczne lub empiryczne w danej dyscyplinie,

mają udokumentowany wpływ (publikacyjny, aplikacyjny lub środowiskowy),

łączą wysoki poziom naukowy z praktycznym znaczeniem,

tworzą spójny, konsekwentny dorobek badawczy,

są rozpoznawalne w kraju i za granicą.

Podsumowanie recepcji wszystkich badanych recenzji mogło zatem wyglądać następująco: 

Kryterium oceny	Na co zwracali uwagę recenzenci	Wnioski i ocena (wspólne elementy)
1. Spójność i ciągłość dorobku naukowego	Czy dorobek jest tematycznie konsekwentny, logicznie rozwijany, stanowi całość badawczą w obrębie jednej dyscypliny.	Dorobek jest „spójny, konsekwentny i wzajemnie powiązany z przedmiotem badań danej dyscypliny.
2. Zakres i liczba publikacji	Liczba monografii, artykułów, redakcji, rozdziałów oraz proporcje przed i po habilitacji.	Liczba pozycji naukowych, w tym monografii autorskich, redakcji prac zbiorowych, artykułów w czasopismach z wykazu MNiSW. Wysoki wskaźnik aktywności po habilitacji.
3. Osiągnięcie o charakterze przełomowym / podsumowującym	Wskazanie kluczowego dzieła naukowego o wartości teoretycznej i syntetyzującej.	Monografia profesorska uznana jednogłośnie za wybitne osiągnięcie naukowe a będąca  syntezą dorobku, nowym ujęciem teorii (...).
4. Oryginalność i nowatorstwo ujęcia	Czy kandydat wnosi nowe pojęcia, modele, koncepcje; czy jego badania mają charakter teoretyczny i aplikacyjny.	Wkład w rozwój teorii (...), koncepcja rywalizacji strategicznej, nowa interpretacja zjawisk globalnych. Wyraźny komponent autorskiej refleksji.
5. Wartość aplikacyjna i wpływ praktyczny	W jakim stopniu badania mają znaczenie dla polityki (...) państwa.	Recenzenci wskazali, że prace mają praktyczne znaczenie dla (...), użyteczne dla ministerstwa (...) i organzacji międzynarodowej (...)
6. Zasięg oddziaływania (krajowy i międzynarodowy)	Publikacje w języku angielskim, rozpoznawalność ekspercka, udział w gremiach międzynarodowych.	Publikacje w j. angielskim (m.in. ...); działalność ekspercka w strukturach (...).
7. Wskaźniki bibliometryczne	Cytowania, indeks Hirscha, punkty MEiN, IF.	IF = ; cytowania ≈ ... (Google Scholar), iH = ...,  =...  pkt. Recenzenci ocenili wskaźniki jako ... , ale odzwierciedlające jakość i zakres merytoryczny dorobku.
8. Udział w projektach badawczych i eksperckich	Udział w grantach, zespołach eksperckich, radach naukowych.	Udział w projektach NCBiR i UE, członkostwo w ...   zespołach eksperckich (...).
9. Jakość warsztatu naukowego	Poprawność metodologiczna, umiejętność formułowania problemu badań empirycznych lub metateoretycznych i oryginalność przyjętych założeń.	Warsztat oceniono pozytywnie lub negatywnie; ... uwagi dotyczące zbyt rozbudowanej hipotezy badawczej  lub jej braku itp.
10. Krytyczne uwagi i ograniczenia	Czy dorobek ma słabsze strony?	Wskazani: część publikacji jest opisowa lub autor/-ka koncentruje się na krajowym odbiorcy, jaka jest liczba cytowań w WoS/Scopus. Czy wzmacnia lub podważa możliwość uznania dorobku za wybitny.
11. Konkluzja ogólna	Czy przesłanka wybitnych osiągnięć została spełniona.	Czy wszyscy recenzenci zgodnie potwierdzili spełnienie przesłanki posiadania wybitnych osiągnięć naukowych krajowych lub zagranicznych?

 

 Można też dokonać analizy treści recenzji ze względu na: 

Kryterium	Na co zwracają uwagę recenzenci
1. Spójność i tożsamość dyscyplinarna dorobku	Czy dorobek mieści się w danej dyscyplinie naukowej i jest   z nią spójny merytorycznie?
2. Zakres publikacji i aktywność naukowa	Liczba, rodzaj i ranga publikacji przed i po habilitacji.
3. Osiągnięcie o charakterze wybitnym / podsumowującym	Wskazanie oryginalnego wkładu naukowego.
4. Oryginalność i innowacyjność	Czy badania mają charakter nowatorski, teoretyczny lub aplikacyjny?
5. Wartość aplikacyjna i znaczenie praktyczne	Wpływ wyników badań na określoną dziedzinę funkcjonowania państwa i społeczeństwa.
6. Międzynarodowy zasięg i widoczność	Publikacje zagraniczne, cytowania, indeks Hirscha.
7. Projekty badawcze i kierowanie zespołami badawczymi	Kierowanie projektami NCBR, NCN, prace zespołowe.
8. Spójność między dorobkiem a dyscypliną naukową	Czy badania są osadzone w danej dyscyplinie naukowej, a nie pozorują wiedzy o tej dyscyplinie?
9. Ocena całościowa – przesłanka „wybitnych osiągnięć”

 

 

Znakomicie, że są środowiska dyscyplin naukowych, których kadry chcą rozmawiać, dyskutować, pogłębiać własną refleksję w powyższym zakresie. W kolejnym wpisie będę kontynuował to zagadnienie. Polecam ważną debatę profesorów nauk prawnych o dylematach postępowań awansowych.