Cisza

 

Cisza jest fenomenem, który odgrywa istotną rolę w pracy naukowej nauczycieli akademickich. Stanowi bowiem fundamentalny warunek koncentracji uwagi, myślenia i działania, w tym przygotowywania się do zajęć dydaktycznych oraz konceptualizacji własnych badań czy opisywania ich wyników. Bez tego czynnika trudno jest osiągnąć jak najlepszy efekt. 

Fenomen ciszy ma także znaczenie metodologiczne, bowiem nie można przeprowadzić badań empirycznych, jeśli nie zapewnimy ich uczestnikom czy respondentom poczucia bezpieczeństwa ze względu na dane, których ujawnienie mogłoby rzutować na dalsze losy osób badanych. Anonimowość stanowi zatem warunek sine qua non pozyskiwania względnie wiarygodnych danych o interesującym badacza zjawisku, procesie, instytucji, środowisku czy osobach. 

Jedni uczeni tęsknią za ciszą, kiedy gwar, obecność innych zakłóca im możliwość skupienia się na rzeczy, inni zaś potrzebują wyraźnej eksternalizacji ich codziennego życia, pojawiających się w nim wydarzeń, w ich bieżącej działalności badawczej, dydaktycznej lub organizacyjnej oraz będących ich efektem osiągnięć lub porażek. Cisza i kontakt z naturą znacznie poprawiają funkcje poznawcze człowieka, w tym, sprzyjają poprawie koncentracji myśli, jakości działania, poprawie nastroju i kreatywności, co ma istotne znaczenie dla nauczycieli i badaczy.

Cisza ma przede wszystkim wymiar akustyczny, bowiem odnosi się do braku słyszalnych fal dźwiękowych. Dla pracy naukowej stanowi idealny warunek skupienia się na analizowanym problemie dzięki całkowitemu brakowi hałasu. W nowoczesnej infrastrukturze uczelni nie jest to trudne do osiągnięcia, jeśli zaplanowano w niej tłumiące dźwięki pomieszczenia do pracy naukowej. Ta bowiem wymaga koncentracji uwagi, skupienia myśli. 

W bibliotekach szkół wyższych są w różnym stopniu doznawane odgłosy otoczenia czy szumy. Jednak dla naukowców ważny jest charakter psychologiczny ciszy, który dotyczy stanu wewnętrznego badacza, myśliciela. W pracy nad analizą tekstów kluczowe jest bowiem osiągnięcie przez umysł spokoju, by zgiełk myśli jej nie rozpraszał. 

Cisza może też być traktowana jako forma relaksu, medytacji, wewnętrznego namysłu nad własną aktywnością czy nawet wieczornej modlitwy. Intrapsychiczna aktywność pozwala osobie na autonomiczną samokontrolę i samoocenę, by na ich podstawie móc doskonalić własną działalność badawczą w każdej fazie jej realizacji. Cisza sprzyja budowaniu własnej pamięci, gromadzeniu osobistych doznań i doświadczeń przez ich zapisywanie w niej.

Wreszcie cisza może być ujmowana jako symbol oznaczający takie stany jak pustka, spokój, izolacja czy refleksja. W literaturze pięknej i filozofii cisza bywa ujmowana jako ważny element ludzkiego doświadczenia, bowiem odzwierciedla środowiskową pamięć uczonych. Trudno bowiem rozwiązywać problemy naukowe dla społeczeństwa, jeśli jest się odizolowanym od niego. Nie jest jednak dobrze, kiedy obawa przed możliwym wykluczeniem staje się głównym motywem procesu określanego mianem „spirali milczenia”.

W jednej z czołowych uczelni powstaje w ciszy rozprawa zbiorowa poświęcona temu fenomenowi. Mam nadzieję, że współautorzy zapewnili sobie przestrzeń ciszy, by móc skupić się na własnym ujęciu tego zjawiska. Nie chodzi przecież o tworzenie nowej subdyscypliny - pedagogiki ciszy, ale o skupienie uwagi na tym, co warunkuje jej autoteliczną i heteroteliczną wartość.