Przygotowujący
recenzje wniosków o nadanie tytułu naukowego profesora różnie rozstrzygają o
tym, czy przedłożony zbiór publikacji kandydatki/-a spełnia m.in. przesłankę,
która musi zostać uznana za spełnioną przez wnioskodawcę, aby RDN podjęła
pozytywną decyzję o wystąpieniu do Prezydenta RP o nadanie tytułu profesora, co
wynika z art. 227 ust. 1 p.s.w.n. oraz ust. 2 (w przypadku osób legitymujących
się jedynie stopniem doktora):
"1.
Osoba ubiegająca się o nadanie tytułu profesora musi spełnić
następujące warunki:
1.
(...)
2.
posiadać wybitne osiągnięcia krajowe lub zagraniczne".
Ustawodawca
nie podał wskaźników wybitnych osiągnięć, pozostawiając środowisku naukowemu
pełną swobodę do rozstrzygania o tym co jest wybitnym osiągnięciem, a co nim
nie jest, oczywiście biorąc pod uwagę wymagania, jakie są stawiane w nauce w ogóle,
a w szczególności w ramach reprezentowanej przez kandydata dziedzinie
nauk i dyscyplinie naukowej.
Rada
Doskonałości Naukowej opublikowała w prezentacji rekomendowanej przez
Przewodniczącego RDN - prof. dr. hab. Grzegorza Węgrzyna pt. "Postępowanie
w sprawie nadania tytułu profesora. Poradnik praktyczny" następującą
wykładnię:
"Posiadanie
wybitnych osiągnięć krajowych lub zagranicznych Przesłanka określona w art. 227
ust. 1 pkt 1 lit. a p.s.w.n. jako jedyna de facto ma charakter dyskrecjonalny.
Oznacza to, że uznanie jej spełnienia uzależnione jest od oceny Rady Doskonałości
Naukowej. Należy przy tym podkreślić, że dyskrecjonalność oceny nie
jest tożsama z dowolnością. Ocena ta jest bowiem wynikiem weryfikacji
zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności recenzji i wyrażonych
w nich opinii, z uwzględnieniem wiedzy eksperckiej i specyfiki danej
dyscypliny lub dyscyplin, a wręcz specjalności reprezentowanej przez
wnioskodawcę.
Wskazać
należy, że podstawową dyrektywą oceny osiągnięcia naukowego jako wybitnego jest
kryterium merytoryczne. Ocena ta, w świetle brzmienia art. 227 ust. 1 pkt 1
lit. a p.s.w.n., nie może jednak odnosić się tylko i wyłącznie do
jednego osiągnięcia, gdyż z literalnego brzmienia tego przepisu wynika, iż
od osoby ubiegającej się o nadanie tytułu profesora wymaga się co
najmniej dwóch osiągnięć uznanych za wybitne.
Pojęcie
wybitności nie jest przy tym zdefiniowanie na gruncie
przepisów p.s.w.n. i nie sposób jest doszukiwać się jego analogii z innych
aktów prawa powszechnie obowiązującego. Niewątpliwie uznanie, że określone
osiągnięcia wybijają się ponad przeciętność i są znacznego rozmiaru lub
natężenia (tak by wynikało ze słownikowej definicji wybitności) musi zawsze
następować z uwzględnieniem tematyki badawczej prowadzonej przez osobę
ubiegającą się o nadanie tytułu profesora".
Prof.
dr hab. Bronisław Sitek - obecny Przewodniczący RDN - zwraca w trakcie
konferencji poświęconych procedowaniu wniosków awansowych uwagę także na
orzecznictwo sądów administracyjnych w sprawach nadawania stopni naukowych i
tytułu profesora. W powyższej kwestii dotyczącej szeregu wątpliwości także
profesorów oceniających osiągnięcia naukowe kandydatów, przytacza nie tylko
wzrost liczby orzeczeń sądów administracyjnych w tych sprawach w latach
2019-2022 (z 14 do 44) wskazując na zróżnicowany zakres kognicji sądów
(decyzje, postanowienia, in.) a dotyczący spraw indywidualnych, konkretnych,
które nie upoważniają do generalizowania wynikających z nich walidacji.
W kolejnym Poradniku RDN - "RECENZJE W POSTĘPOWANIACH O
AWANS NAUKOWY" (2022) podkreśla się, że sformułowanie pozytywnej konkluzji
opinii wymaga uznania przez recenzenta, że osoba ubiegająca się o
nadanie tytułu profesora spełnia wszystkie cztery wymienione w ustawie
wymogi. Brak zawarcia jednego z przedmiotowych stwierdzeń w treści opinii
sporządzonej przez recenzenta daje podstawę do uznania, że opinia ta jest
niekompletna.
Tu
zwraca się uwagę na istotną kwestię, a mianowicie:
"(...)
ostateczna konkluzja opinii nie powinna być motywowana np.
działalnością dydaktyczną osoby ubiegającej się o nadanie tytułu profesora,
promowaniem kadry naukowej, działalnością organizacyjną, czy też popularyzującą
naukę (s.15-16).
Zarazem
RDN przypomina, że: "(...) prawidłowe sporządzenie recenzji w postępowaniu
o awans naukowy przez osobę, która posiada legitymację do pełnienia funkcji
recenzenta w danym postępowaniu, jest jednym z podstawowych warunków zachowania
i przestrzegania norm proceduralnych, pozwalających uznać dane postępowanie za
przeprowadzone zgodnie z obowiązującymi przepisami, zawartą umową i obyczajami
akademickimi. Ponadto autor recenzji zawsze powinien kierować się
zasadami etyki pracownika naukowego, mając przede wszystkim na względzie
rzetelność i uczciwość naukową." (s.26).
Opublikowany
w tym Poradniku "Wzór umowy z recenzentem w postępowaniu w sprawie nadania
tytułu profesora" element formularza recenzji zawiera wyraźne zobowiązanie
recenzenta, by stwierdził spełnienie albo braku spełnienia przesłanki, o której
mowa w art. 227 ust. 1 lit. a ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o
szkolnictwie wyższym i nauce dotyczącej posiadania wybitnych osiągnieć
naukowych krajowych lub zagranicznych wraz z merytorycznym uzasadnieniem tego
stwierdzenia, w tym wskazanie (w przypadku spełnienia powyższej
przesłanki), które osiągnięcia posiadają tę cechę.
Obecny wiceprzewodniczący RDN prof. G. Węgrzyn pisze na łamach „Forum Akademickiego”:
„Nie ma i nigdy nie będzie sztywnych wytycznych, jakie warunki należy
spełnić, aby nadać stopień czy tytuł naukowy. Decyzje są podejmowane
kolegialnie na podstawie kilku recenzji, zawsze w pewnym sensie subiektywnych –
stąd czasami różnice zdań między ekspertami. To nie jest ocena tylko i
wyłącznie zgodności dorobku z przepisami, czego chce Kodeks postępowania administracyjnego,
ale ocena jego wartości naukowej, której nie da się sparametryzować. To
powoduje, że zasady postępowania administracyjnego nie znajdują zastosowania w
naszych postępowaniach awansowych”.
Gorąco apeluję do koleżanek i kolegów profesorów - nie streszczajcie czyichś prac, tylko rzetelnie uzasadnijcie ich wybitny wkład w rozwój nauki. Nie stawiajcie członków zespołu dziedziny nauk RDN przed koniecznością tłumaczenia czyjejś recenzji, że jest pozytywna, skoro treść innych temu zaprzecza, lub na odwrót. Członkowie RDN nie są recenzentami osiągnięć kandydatów do tytułu profesora. Oni mogą jedynie przedstawić treść waszych recenzji, na podstawie których grono profesorów z tej samej dziedziny, ale różnych dyscyplin naukowych rozstrzyga o poparciu wniosku lub jego odmowie.
To, czy czyjeś osiągnięcia spełniają ustawowy wymóg, zależy od treści recenzji napisanej przez wylosowanych pięciu recenzentów, o ile odpowiada ona merytorycznej zawartości tych osiągnięć. Żadne triki administracyjno-prawne nie wypełnią luki, bo "ex nihilo nihil fit".
(wszystkie podkreślenia – moje)