Perfekcyjna organizacja Zjazdu w wykonaniu pracowników naukowych Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku sprawiła, że każdy nauczyciel akademicki, pedagog czy uczony psycholog, teolog, socjolog lub historyk czuł się w progu nowego gmachu Opery i Filharmonii Podlaskiej jak u siebie w domu. Wyjątkowa gościnność, serdeczność, troska o każdy szczegół dopełniły wartości uroczystej inauguracji Zjazdu polskich pedagogów.
Debaty plenarne otworzył wykład Honorowego Przewodniczącego Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego - prof. dr. hab. Zbigniewa Kwiecińskiego, którego tytuł brzmiał: Wychowanie do człowieczeństwa. Uwagi po Nicei Już we wrześniu ub. roku w swojej macierzystej uczelni w UMK w Toruniu zaprezentował główne tezy tego referatu. Cytuję je poniżej:
IX Zjazd jest poważną zmianą w samej pedagogice. Jest on nie tylko potrzebny, ale i możliwy, gdyż w ostatnich latach mamy rozkwit badań i publikacji na temat różnych nurtów wychowania. Wystarczy zauważyć, że w naszych dwóch środowiskach zaistniały, na przykład, rozprawy: Theodore’a Bramelda i Emila Durkheima (w serii przygotowanej przez Piotra Kostyłę), o rekonstrukcjonizmie T. Bramelda (Hanny Zielińskiej Kostyło), o neotomizmie (Jarosław Horowskiego), o „urządzaniu” młodzieży w dziełach Michela Foucaulta (Helena Ostrowicka), o pedagogicznych implikacjach etyki Józefa Tischnera (Danuta Wajsprych), czy etyki i antropologii Charlesa Taylora (Klaudyna B. Bociek). Rozwijają się także różne próby wdrożeń różnorodnych programów wychowawczych. Z tych wszystkich powodów inicjatorom i organizatorom tej konferencji należą się podziękowania i gratulacje.
Trzeba zatem przyjąć jakieś normatywne kryterium określenia owego życia wartościowego. Opis składników, warunków i wskaźników życia wartościowo może być różnorodny w zależności od przyjętych założeń aksjologicznych, światopoglądowych, politycznych i ram kulturowych życia jednostki czy grupy.
Możliwe jest, jak sądzę, przyjęcie pewnego minimalnego uniwersum, wspólnego w różnych filozofiach, psychologiach i religiach przekonania, czym jest życie wartościowe. Na naszym spotkaniu odsłoni się paleta różnorodności podejść i ujęć. To pierwsze zadanie naszej konferencji.
Zarazem już na wstępie da się zauważyć, że owo wspólne minimum rozumienia „życia wartościowego” sprowadza się do takich dyspozycji jednostki do działania i do takich cech jej działania, które określa się jako „etyczność”, „człowieczeństwo”, „najwyższy stan świadomości”, jako stałą gotowość do czynów chwalebnych i ich praktykowanie.
Takie uniwersum rozumienia „życia wartościowego” pojawia się nie tylko we współczesnej psychologii rozwojowej, ale też w założycielskiej przypowieści chrześcijańskiej (o dobrym Samarytaninie), czy w refleksji buddyjskiej, w etykach różnych epok i nurtów, na przykład w etyce cnót jako zasług wobec Boga, etyce dialogu i spotkania, czy w etyce wzajemnego oddziaływania środowiska i działań jednostki przetwarzanych przez nią w narracji wewnętrznej.
Tym wspólnym mianownikiem jest przezwyciężenie egoizmu i refleksyjność, zdolność do krytycznego namysłu nad zachowaniem wobec innych, zwłaszcza w sytuacjach dylematów moralnych, oraz stała praktyka działania dla dobra ponadosobistego, wspólnego. Z takiego uniwersum etycznego wyłonić można uniwersalne zasady wychowania. To drugie zadanie tej konferencji i IX Zjazdu.
Wreszcie można i należy zaprezentować różne próby pozytywnego zastosowania tych zasad w praktyce różnych instytucji społecznych oraz warunki ich wdrażania w skali makrospołecznej, politycznej, prawnej, kulturowej.
Obecna przewodnicząca PTP - prof. dr hab. Joanna Madalińska-Michalak skupiła się w swoim referacie zatytułowanym: Pedagogika a życie wartościowe - etos prawdy i odpowiedzialności" na watkach biograficznych własnego rozwoju naukowego w kontekście odczuwanego związku między tytułowymi kategoriami pojęciowymi dla całego Zjazdu. Pytała zatem: "Czy pedagogika sprawia, że człowiek staje się dzięki niej lepszy, ma bardziej wartościowe życie? Czy życie wartościowe rzutuje na rozwój pedagogiki? Co z rozwojem naukowca i jego z życiem wartościowym w świecie redukującym wartości moralne?
Odwołała się do książeczki M. Hellera pt. "Jak być uczonym" cytując za wybitnym uczonym tezę: "Ciemność jest cierpieniem nauki". Wskazywała na bazie udziału w różnych konferencjach międzynarodowych jak nauka i naukowcy zaczynają zaprzeczać swoim założonym rolom. Mówiła zatem o "handlowaniu w świątyni nauki", o "niewolnikach sztywnych zasad", o "pozorantach i rzekomych geniuszach", którzy fabrykują dane i wyniki badań oraz pytała o to, jakie problemy stwarza nauce etos prawdy.
Profesor dr hab. Zbyszko Melosik przeniósł nas treścią swojego wystąpienia do uwarunkowań socjalizacji młodzieży w ponowoczesnym świecie. Wykazywał, jak rządzący, w tym system szkolny i pozaszkolny wpływają wychowawczo za pomocą różnych technik i strategii biurokratyzacji na regulowanie tożsamości młodych pokoleń. Ciekawie odsłaniał kulisy kulturowego oprogramowania młodych za pomocą różnych testów, procedur, regulaminów i związanej z tym biurokratyzacji edukacji.
Tymczasem młodzież nadaje sens swojemu życiu każdą sekundą istnienia będąc jednocześnie "tu i tam", kreatywnie żyjąc w kulturze rozproszenia własnej tożsamości. Upomniał się zarazem o szacunek dla kultury popularnej, o pedagogikę niemediowanej tożsamości, o wsparcie młodzieży w przebodźcowanym świecie oraz o szacunek do książek.
Wreszcie prof. dr hab. Jerzy Nikitorowicz zastanawiał się nad tożsamościami (nie)wartościowymi w kontekście bogactwa kultur. Zwrócił uwagę na to, jak silnie radykalizuje się dzisiaj prawo do różnienia się rzutując na kulturę uniwersalną. Także pytał o to, jak nie doprowadzić do bezradności czy pedagogiki milczenia wobec powracającej kultury homogenicznej.
Zdaniem białostockiego badacza procesów międzykulturowych coraz silniej dają o sobie znać trzy kategorie kultury strachu:
1. kultura strachu i lęku przed INNYMI;
2. kultura otwarcia się na INNYCH;
3. kultura walki w kontekście ideologicznym, a umacniającym terroryzm.
Apelował o rewitalizację studiów, myśli i działań pedagogów z okresu II Rzeczypospolitej, o czytanie rozpraw Lecha Witkowskiego, ks. Józefa Tischnera i in. a przywołujących wartości koniecznego nabywania w toku edukacji kompetencji międzykulturowych. Te są bowiem dzisiaj ważniejsze niż dawniej.
Humanistycznego wymiaru powyższej inauguracji dodał Musical Chrisa Williamsa pt. "Korczak". Przed nami kolejne dni zróżnicowanych problemowo debat, które niewątpliwie będą owocować nie tylko nowymi projektami badań, ale także edycjami rozpraw naukowych oraz akademickich awansów w naszym środowisku.
TU:
Aktualności IX Zjazd Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego.