Analfabetyzm funkcjonalny dorosłych

"Analfabetyzm funkcjonalny dorosłych jako problem społeczny, egzystencjalny i pedagogiczny" (Toruń: 2014, ss.405) to tytuł rozprawy monograficznej warszawsko-toruńskiej andragog - pani dr hab. Ewy Przybylskiej

Nie mieliśmy jeszcze w literaturze pedagogicznej tak szerokiego i interdyscyplinarnego studium porównawczego na temat analfabetyzmu funkcjonalnego. Jego autorka – uczona specjalizująca się od lat w problematyce edukacji osób dorosłych, poszerzyła krąg swoich zainteresowań badawczych w sposób imponujący zasięgiem, co do wykorzystanych źródeł i sposobu prowadzonych analiz. Problem podnoszenia standardów umiejętności czytania i pisania zarówno dzieci, jak i osób dorosłych leży we wspólnym interesie nie tylko państw członkowskich Unii Europejskiej, ale całego Świata, bowiem globalizacja zachęca wielu z nas do dokonywania międzynarodowych porównań poziomów wykształcenia ludzi, które nie są w pełni uzasadnione. Wybitni specjaliści w dziedzinie ekonomii gospodarczej ostrzegają, że Polsce grozi poważne załamanie cywilizacyjne, a nawet powrót analfabetyzmu.

Właśnie dlatego trzeba dobrze poznać i zrozumieć różnice ustrojowe, kulturowe, gospodarcze, społeczne, ale i oświatowe, by nie konstruować wobec własnego narodu nieuzasadnionego poczucia wyższości czy degradacji. Trzeba umieć dostrzegać miarą naukowej wiedzy to, co wydaje się porównywalne w warunkach ku temu jednak nieporównywalnych. Prof. UMK Ewa Przybylska wykonała imponującą pracę badawczą, by nadając jej właściwą dla pedagoga argumentację, uczulić nas na procesy, konteksty, czynniki, które wymagają permanentnej troski władz państwowych (szczególnie resortów odpowiedzialnych za kulturę, edukację, naukę i rozwój społeczeństwa wiedzy) o jak najwyższy poziom kształcenia Polaków i wdrażania ich do ustawicznego samokształcenia.

Książka Ewy Przybylskiej jest zatem przydatna nie tylko w instytucjach akademickich, ale w szeroko pojmowanym środowisku społeczno-kulturowym i naukowo-badawczym do prowadzenia badań glokalnych, a więc uwzględniających w warunkach lokalnych procesy globalne, do animowania różnego rodzaju ofert kształcenia i aktualizowania wiedzy, szczególnie osób dorosłych i w starszym wieku. Analfabetyzm ma bowiem wiele postaci, odmian i zakresów zarówno wznoszących rozwój jednostek ku szczytom, jak i uniemożliwiających im zaspokajanie nawet podstawowych potrzeb psychicznych. Powiększające się nasilenie digitalizacji naszego życia zmienia jego charakter, ale też wymusza umiejętności sprawnego pisania, czytania ze zrozumieniem, liczenia, by nie być wykluczanym społecznie, ekonomicznie czy nawet zdrowotnie.

Tak, jak wracają pewne, wydawałoby się, że już wyeliminowane choroby zakaźne, tak też i na naszym kontynencie zwiększa się z każdym rokiem liczba analfabetów, a jeszcze bardziej - w niewidocznym dla nas zakresie - liczba analfabetów funkcjonalnych. Brak podstawowych umiejętności czytania i pisania, kontrolowania własnych dochodów czy regulowania płatności, korzystania z informacji publicznej, administracyjnej itp. utrudnia nie tylko codzienne życie, ale także znalezienie pracy i zwiększa ryzyko ubóstwa oraz wykluczenia społecznego.

Monografia Ewy Przybylskiej jest zatem nie tylko głęboką rekonstrukcją organizacji światowych i kontynentalnych na ten temat, ale także starannym studium historyczno-problemowym, próbą kompleksowego spojrzenia na fenomen społeczny i (auto-)edukacyjny, jakich dotychczas nie mieliśmy w literaturze z nauk o wychowaniu. Gorąco polecam ją wszystkim badaczom uczenia się i jakości życia osób dorosłych.

Do świata nauki tylnymi drzwiami

Minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Lenie Kolarskiej-Bobińskiej i wiceminister od niezałatwiania spraw patologicznych a b. członkini egzekutywy PO PZPR z Instytutu Badań Literackich - prof. dr hab. Darii Nałęcz polecam teksty z historią:


W dn. 3 września 2008 r. ukazał się w wydawanym wówczas "Dzienniku" artykuł Klary Klinger pt. "Słowacka fabryka polskich profesorów", którego autorka pisała: "(...) - tak polscy wykładowcy akademiccy określają wysyp naukowców, którzy obronili pracę habilitacyjną na którejś z uczelni na Słowacji. Bo choć proceder jest całkiem legalny, to jednak zdobyty w ten sposób tytuł naukowy budzi spore wątpliwości..."

Zastanawia mnie, czym kierowali się następcy pierwszych szesnastu Polaków z wyższych szkół zawodowych i uniwersytetów, że pomimo wszczętego alarmu postanowili iść tą samą drogą, już przetartym szlakiem po docenturę w Katolickim Uniwersytecie w Rużomberoku? Wiedzieli, że nie jest to właściwa i porównywalna z polską procedura habilitacyjna, a co gorsza, byli świadomi także tego, że jest ona w środowisku akademickim postrzegana bardzo negatywnie.

Jak komentowała to 7 lat temu prof. UW Barbara Smolińska-Theiss: "Tylko od października 2007 r. do czerwca tego roku (2008 - dop. BŚ) na uniwersytecie w Rużomberku habilitowało się 16 Polaków, w większości z dziedziny pedagogiki. To bardzo dużo, zwłaszcza w porównaniu z liczbą habilitacji z zakresu pedagogiki w całej Polsce. Rocznie mamy najwyżej kilkunastu habilitantów. A profesorów pedagogiki, łącznie z emerytowanymi, jest w naszym kraju zaledwie trzystu".

Podobnie krytycznie wypowiadał się o tym zjawisku ówczesny Przewodniczący Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN - prof. dr hab. Stefan M. Kwiatkowski, który uważał, że "(...) cały proceder jest mało etyczny. Nie powinno być tak, że jeden profesor kilkanaście lat ciężko pracuje na swój status, a inny szybko załatwia sprawę na Słowacji".

Przypomnę wypowiedzi trzech wybitnych socjologów:

Prof. Jadwiga Staniszkis w tym samym wydaniu "Dziennika" stwierdziła: Częste habilitacje Polaków na Uniwersytecie w Rużomberku byłyby uzasadnione tylko wtedy, gdyby istniała tam jakaś rzadka specjalizacja, której nie ma w Polsce, a zatem tylko tam można byłoby znaleźć kompetentnych recenzentów. Jednak jeżeli owe praktyki są podyktowane jedynie chęcią ułatwienia sobie zadania, rodzajem drogi na skróty - a wiele na to wskazuje - mamy do czynienia ze zjawiskiem demoralizującym i świadczącym o lekkomyślności.

Ludzie, którzy w ten sposób bronią znacznie słabszych niż w Polsce habilitacji, odnoszą co prawda sukces, ale jest on bardzo złudny. Oczywiście, mogą go kapitalizować - również w sensie dosłownym - na gorszych uczelniach, które zawsze potrzebują pracowników ze stopniem doktora habilitowanego. Ale nie ma to nic wspólnego z nauką, która jest przygodą mającą sens, tylko jeśli potrafimy dokonać nowego odkrycia. Sądzę, że Centralna Komisja Kwalifikacyjna do spraw Kadr Naukowych powinna zająć w tej sprawie zdecydowane stanowisko."

Socjolog z Polskiej Akademii Nauk - dr hab. Anna Giza-Poleszczuk prof. UW stwierdziła: "Rużomberk to kuriozalne zwieńczenie procesu, który w Polsce obserwujemy od bardzo dawna. To, co się tam dzieje, to proces bardzo negatywny, jednak musimy mieć świadomość, że słabą habilitację równie dobrze zrobić w Polsce. Najgorsze jest to, że sami obniżamy rangę tego tytułu. Sama habilitacja oraz standardy i kryteria, jakie się z nią wiążą, robią się coraz bardziej pozorne.

Znany z nieustannej obecności w mediach, znakomity socjolog idei i myśli socjologicznej dr hab. Paweł Śpiewak prof. UW dodał: "Przypadki otwierania przewodów habilitacyjnych w różnych dziwnych miejscach to moim zdaniem postkomunistyczne dziedzictwo. Sam znam taką sytuację na Ukrainie. Jednak to swoiste "kupowanie" habilitacji nie obciąża negatywnie polskiego środowiska naukowego. Bo trzeba rozróżnić środowisko naukowe od naukowo-biznesowego.

To drugie rządzi się zupełnie innymi wartościami. Z punktu widzenia tego środowiska takie praktyki są bardzo opłacalne, bo ułatwiają poszczególnym osobom nabycie uprawnień do nauczania w małej szkole prywatnej, żywotnie zainteresowanej, by mieć w swym gronie doktorów habilitowanych."

Prof. dr hab. Andrzej Mencwel - historyk kultury także wyraził swoją opinię w tej kwestii: "Jeśli obrony słabych prac habilitacyjnych na Uniwersytecie Katolickim w Rużomberku odbywają się zgodnie z przepisami prawnymi, to widać, że są to przepisy złe i należy je zmienić."

Gorąco polecam anonimowym sukcesorom uzyskanej na Słowacji docentury (habilitacji) skierowanie do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz do Prezesa Polskiej Akademii Nauk skargi na powyższych Uczonych jako tych, którzy ośmielali się krytykować turystykę habilitacyjną. Gdyby potrzebowali nazwiska wraz z cytatami jeszcze innych naukowców (włącznie z moją osobą), którzy wypowiadali się krytycznie na ten temat, to służę źródłowymi tekstami.

Kolejne habilitacje z pedagogiki w dziedzinie nauk społecznych

We wrześniu br. obradowała na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Komisja (powołana przez Centralną Komisję ds. Stopni
i Tytułów) celem przeprowadzenia postępowania habilitacyjnego pani dr Ewy Bochno - adiunkt z Uniwersytetu Zielonogórskiego. Rada Wydziału w czasie październikowego posiedzenia poparła wniosek Komisji i podjęła uchwałę o nadaniu stopnia dr. hab. Ewie Bochno.

Sylwetki młodej, samodzielnej naukowo adiunkt nie muszę przybliżać naszemu środowisku, gdyż od lat jest ona niezwykle silnie z nim związana i wspiera je swoją pracą organizacyjną, wydawniczą i naukowo-badawczą. Należy do grona współzałożycieli nowego czasopisma naukowego młodych naukowców pt. 'PAREZJA", który jest półrocznikiem ukazującym się pod patronatem Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Periodyk wydaje Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku, a jest on redagowany przez Zespół pracowników naukowo – dydaktycznych z różnych ośrodków naukowych.

Podstawą habilitacji pani dr Ewy Bochno, a zatem jej podstawowym osiągnięciem naukowym był monograficzny cykl rozpraw naukowych, jakie były realizowane przez nią w zespole badawczym pod kierunkiem wiceprzewodniczącej KNP PAN prof. dr hab. Marii Dudzikowej. W tym zespole, prowadzącym bardzo trudne badania longitudinalne na temat doświadczeń szkolnych pierwszego rocznika reformy edukacji, pani dr Ewa Bochno doskonaliła swoje kompetencje teoretyczne, metodologiczne i badawcze, uczestnicząc we wszystkich etapach badań, a więc w budowaniu koncepcji, założeń teoretycznych i metodologicznych, tworzeniu narzędzia badawczego, prowadzeniu badań pilotażowych, opracowaniu zebranego materiału oraz interpretacji wyników badań.

Cykl publikacji, które złożyły się na projekt habilitacyjny pt. „Zespołowość w środowisku uczniowskim i akademickim . Stan i perspektywy” tworzą 23 rozprawy naukowe. Jest on egzemplifikacją projektu diagnostycznego, który wyraża się w opisie, interpretacji specyfiki i możliwości działań zespołowych uczniów w szkołach trzech szczebli kształcenia oraz studentów i młodych pracowników nauki na uniwersytecie. Istotne jest w sytuacji przedłożenia do oceny dorobku naukowego w postępowaniu habilitacyjnym wyraźne zaznaczenie autorstwa prac sygnowanych w monografiach zbiorowych imieniem i nazwiskiem.

Ewa Bochno współpracowała z ośrodkami z zagranicznymi, brała udział w komisjach eksperckich, a większości młodych pedagogów znana jest z współtworzenia i współorganizowania prac dwóch zespołów problemowych przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN, którymi kieruje prof. Maria Dudzikowa - Zespół Samokształceniowy Doktorów oraz Zespół Pedagogiki Szkolnej. W mijającej kadencji KNP PAN oba zespoły prowadziły niezwykle aktywną działalność na rzecz wspierania młodych naukowców i badaczy środowiska szkolnego w zakresie ich własnych awansów naukowych, jak i projektowania nowych badań edukacyjnych. Jej wysoką aktywność potwierdza nie tylko corocznym zaangażowaniem organizacyjnym na rzecz współtworzenia Letnich Szkół Młodych Pedagogów KNP PAN, ale także to, że jest członkinią Komisji ds. Polityki Szkolnictwa Wyższego pod patronatem Komitetu. Pełni ponadto funkcję Przewodniczącej Prezydium Zespołu Samokształceniowego i Samopomocy Koleżeńskiej oraz jest członkinią Zespołu Zadaniowego Pedagogiki Szkolnej pod patronatem KNP PAN.

Ewa Bochno jest badaczem niezwykle wszechstronnym o zróżnicowanym tematycznie dorobku i co zasługuje na szczególne podkreślenie, niezwykle pracowitym, silnie identyfikującym się ze środowiskiem akademickim, zaangażowanym w kształcenie kadr naukowych i to w okresie kiedy jeszcze doświadcza bycia młodszym pracownikiem nauki. Oznacza to zdaniem Profesora, umiejętność budowania więzi międzyludzkich.

Pozostały dorobek naukowy został oceniony przez Komisję jako bardzo spójny i wartościowy w naukach pedagogicznych. Jak trafnie wskazywali w swoich recenzja eksperci - w dokonaniach naukowych Ewy Bochno są dwa znaczące obszary: pierwszy z nich jest związany z pedagogiką szkoły wyższej, w tym ukazaniem zróżnicowania jakościowego grup studenckich oraz drugi odnoszący się do badania relacji uczeń-nauczyciel. W całym dorobku naukowym młodej uczonej wyraźnie zaznacza się wpływ jej Mistrza i przewodnika - prof. Marii Dudzikowej, co jest zarazem niezwykle ważnym dowodem na wyjątkową wartość uniwersyteckich "szkół naukowych". To dzięki uczestniczeniu w naukowym środowisku, systematycznie aktualizującym stan nauki o wychowaniu, dociekającym rozwiązań w naukach pogranicza, możliwe jest rozwijanie krytycznego myślenia wśród członków

W dorobku Ewy Bochno odczytujemy poprawne osadzenie jej projektów badawczych w teorii oraz wielopodmiotowe podejście do procesu kształcenia. Jak stwierdził recenzent - prof. dr hab. Stanisław Dylak - (...) w osobie dr Ewy Bochno mamy do czynienia z kompletnym uczonym, dostrzegamy pracownika naukowego o czytelnych zainteresowaniach naukowych.. Także prof. zw. dr hab. Agnieszka Cybal-Michalska podkreśliła, że dr Ewa Bochno jest osobą otwartą intelektualnie, zainteresowaną i zaangażowaną w rozwój swojego potencjału naukowo-badawczego. Jej zaangażowanie w działalność konferencyjną, badawczą oraz proces organizacyjno-dydaktyczny jest jak podniosła Profesor, przejawem Jej aktywnej partycypacji w życiu naukowym i współuczestnictwa w humanistycznym i społecznym dyskursie. Członkini Komisji podkreśliła, iż w podejmowanej przez Kandydatkę aktywności dostrzega zaufanie jakim obdarza ją środowisko naukowe. Przejawia się to w powierzaniu jej promotorstwa pomocniczego w przewodzie doktorskim, redakcji czasopism, kształceniu młodych naukowców w ramach Letnich Szkół Pedagogów, czy działalności w organizacjach przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN.

Drugą z zatwierdzonych habilitacji przez Radę Wydziału Studiów Edukacyjnych UAM w Poznaniu był dorobek naukowy pani dr Beaty Szczepańskiej z Wydziału Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego. W tym przypadku podstawowym osiągnięciem była rozprawa habilitacyjna, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Naukowego Uniwersytetu Łódzkiego pt. Higiena szkolna w szkolnictwie ogólnokształcącym w Drugiej Rzeczypospolitej (Łódź 2014, s. 291). Jest to monografia historyczno-problemowa, której autorka podjęła się badań z zakresu edukacji i kultury zdrowotnej. Jako przedstawicielka ośrodka łódzkiego, którego badacze (przede wszystkim dr hab. Iwonna Michalska oraz dr hab. Grzegorz Michalski), prowadzą diagnozy na podstawie analizy treści czasopism, konsekwentnie kontynuuje szkołę swojego Mistrza śp. prof. Tadeusza Jałmużnego.

Zdaniem jednego z recenzentów - prof. Romana Grzybowskiego przyjęta przez B. Szczepańską koncepcja badawcza jest zwarta, a co ważne - odkrywcza. Podkreślił też wskazaną w książce rolę lekarzy higienistów, rozwój dzieci sześcioletnich, zagadnienie zmęczenia, egzaminy dla gimnazjalistów itp. Wszystko to jest w tej monografii właściwie zrekonstruowane w konwencji społecznej historii wychowania. Zdaniem tego recenzenta B. Szczepańska wspaniale odtworzyła tzw. żywą tkankę tego, co działo się w okresie międzywojennym w zakresie higieny szkolnej. W recenzji wydawniczej prof. zw. dr hab. Eleonory Sapii-Drewniak czytamy: Chociaż podjęta przez Beatę Szczepańską problematyka ma charakter interdyscyplinarny, to przygotowując ją Autorka mocno osadziła ją w nurcie rozważań pedagogiki i historii wychowania. Praca jest wartościowym przedsięwzięciem badawczym dotyczącym problematyki higieny szkolnej (…) i będzie (…) stanowić ważną lekturę nie tylko dla historyków wychowania, pedagogów, ale i dla osób zajmujących się zagadnieniami kultury fizycznej”.

Obszar badawczy, którym zajmuje się łódzka historyk oświaty, jest niewątpliwie z pogranicza historii wychowania i historii medycyny. Pani dr hab. B. Szczepańska wykazuje w swojej aktywności akademickiej zaangażowanie badawcze na rzecz historii medycyny, który jest jej bliższy. Jest tez członkinią Towarzystwa Historii Medycyny i Farmacji. Warto przy tej okazji wspomnieć, że pani dr hab. J. Majchrzyk-Mikuła wydała rozprawę badawczą pt. „Higiena szkolna na Lubelszczyźnie”, która powinna zainteresować historyków jej ciekawą metodologią i innymi źródłami wiedzy na temat regionalnego kontekstu edukacji w powyższym zakresie.


Gratuluję mianowanym na samodzielnych pracowników naukowych Paniom i życzę dalszych sukcesów zarówno w macierzystych ośrodkach akademickich, jak i w skali kraju i międzynarodowej.

Prawie gotowy skład Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk

Jesteśmy po wyborach do Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN.

Przewodniczący Komisji Wyborczej do Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk na kadencję 2015-2018 prof. zw. dr hab. Marek Konopczyński przekazał Dziekanowi Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN prof. Stanisławowi Filipowiczowi wykaz osób, które uzyskały największe poparcie w czasie trwających od września br. wyborów. Głosować mogli jedynie samodzielni pracownicy naukowi, którzy uzyskali habilitację w dziedzinie nauk społecznych (do 2011 r. w dziedzinie nauk humanistycznych) w dyscyplinie naukowej – pedagogika.

Po raz pierwszy Komisja Wyborcza dokonała bardzo wszechstronnej analizy baz kadrowych w polskich uczelniach akademickich i wyższych szkołach zawodowych obu sektorów - państwowego i prywatnego. Wyniki tych ustaleń opublikowano na stronie KNP PAN. Po raz pierwszy w dziejach tego Komitetu mieliśmy do czynienia z niezwykle wysokim zainteresowaniem biernym i aktywnym uczestniczeniem w tych wyborach, co przekładało się nie tylko na intensywną wymianę korespondencji Komisji Wyborczej z naukowcami mającymi wątpliwości co do prawa w tym zakresie, jak i w ostatecznej liczbie osób kierujących kartę wyborczą do Komisji.

O wyborach do mijającej właśnie kadencji oraz powołaniu członków KNP PAN na kadencję 2012-2015 pisałem w blogu:

http://sliwerski-pedagog.blogspot.com/2015/09/wybory-do-komitetu-nauk-pedagogicznych.html
http://sliwerski-pedagog.blogspot.com/2011/09/wybory-do-knp-pan-rodza-pytania-i.html
http://sliwerski-pedagog.blogspot.com/2011/12/komitet-nauk-pedagogicznych-polskiej.html

Jeszcze w niepełnym składzie, bo o nim rozstrzygną władze Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN, znajdą się następujący profesorowie (układ alfabetyczny – podkreślenie nazwiska oznacza, że dotyczy profesorów, którzy będą po raz pierwszy lub po przerwie członkami KNP PAN):

1. Krystyna Ablewicz – Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

2. Wiesław Ambrozik – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

3. Ryszard Bera – Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie

4. Maria Czerepaniak-Walczak – Uniwersytet Szczeciński

5. Agnieszka Cybal-Michalska – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

6. Zenon Gajdzica – Uniwersytet Śląski

7. Ryszard Gerlach – Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

8. Agnieszka Gromkowska-Melosik – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

9. Krzysztof Jakubiak – Uniwersytet Gdański

10. Wiesław Jamrożek – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

11. Dorota Klus-Stańska – Uniwersytet Gdański

12. Marek Konopczyński – Wyższa Szkoła Nauk Społecznych PEDAGOGIUM w Warszawie

13. Mirosław Kowalski – Uniwersytet Zielonogórski

14. Amadeusz Krause – Uniwersytet Gdański

15. Barbara Kromolicka – Uniwersytet Szczeciński

... Czesław Kupisiewicz - czł. rzeczywisty PAN

16. Henryka Kwiatkowska – Wyższa Szkoła Nauk Społecznych PEDAGOGIUM w Warszawie

17. Stefan M. Kwiatkowski – Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie

.. Zbigniew Kwieciński - czł. rzeczywisty PAN

18. Roman Leppert – Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

19. Zbyszko Melosik – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

20. Jerzy Nikitorowicz – Uniwersytet w Białymstoku

21. Ks. Marian Nowak – Katolicki Uniwersytet Lubelski im. Jana Pawła II w Lublinie

22. Tadeusz Pilch – Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP w Olsztynie

23. Andrzej Radziewicz-Winnicki - Uniwersytet Zielonogórski

24. Mirosław Sobecki – Uniwersytet w Białymstoku

25. Władysława Szulakiewicz – Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

26. Mirosław J. Szymański – Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie

27. Bogusław Śliwerski – Uniwersytet Łódzki/Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie

28. Wiesław Theiss – Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie

29. Marzenna E. Zaorska – Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

30. …………………………………………………………………………..


Wszystkim Profesorom wybranym w skład Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN na kadencję 2015-2018 serdecznie gratuluję. Składam zarazem podziękowania tym osobom, które oddały na mnie głos. Jest to darem i zobowiązaniem zarazem do dalszej aktywności w Komitecie Nauk Pedagogicznych.

Dziekan Wydziału I zwoła pierwsze posiedzenie KNP PAN nowej kadencji, które wyłoni przewodniczącego Komitetu wraz z Prezydium KNP PAN. To będzie także okazja do wprowadzenia noweli w Regulaminie KNP PAN czy w określeniu struktury zespołów problemowych do przygotowywania koniecznych ekspertyz, opinii, wydawania stanowisk oraz prowadzenia działań na rzecz wspierania rozwoju naukowego naszych kadr akademickich.

STANOWISKO Polskiego Stowarzyszenia Szkół Pracy Socjalnej w sprawie przewodów naukowych z pracy socjalnej prowadzonych na Słowacji

Ze Szczecina dotarło do Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN Stanowisko w zawartej w tytule tego wpisu sprawie. Przywołuję je w tym miejscu, gdyż wielokrotnie podejmowałem tę problematykę wskazując zarazem, że każde postępowanie habilitacyjne w kraju czy poza jego granicami jest przedmiotem akademickiej oraz publicznej krytyki lub afirmacji. Każdy, kto zdecydował się na pracę naukowo-dydaktyczną lub tylko naukowo-badawczą ma w swoją rolę i misję wpisaną ustawicznie ocenę zewnętrzną. Naukowiec, nauczyciel akademicki musi liczyć się z tym, że jego aktywność dydaktyczna i twórczość naukowa nie są tylko jego sferą prywatną, skoro zdecydował się na nią w szkolnictwie wyższym, placówkach czy instytutach naukowych, w organach władzy państwowej, samorządowej, oświatowej itd.

Czy tego zatem chcemy, czy nie, czy nam się to podoba, czy nie, czy mamy tego świadomość, czy też nie - jesteśmy monitorowani, oceniani z różnych stron, przez różne osoby, instytucje, środowiska, gdyż pełnimy służbę na rzecz państwa, społeczeństwa, nauki i kultury. Proces ten ma miejsce nie tylko "tu i teraz", ale także będzie się toczył "tam i kiedyś", z naszym lub/i bez naszego udziału. Taki jest los osób wykonujących wolny zawód.

Sądziłem, że powoli zbliżamy się w naszym kraju do rozwiązań w dojrzałych demokracjach, w których nikt nikomu nie musi patrzeć na ręce, bo obowiązują zasady moralne i profesjonalne w podejmowaniu szeroko pojmowanej aktywności akademickiej. Poziom kapitału społecznego jest jednak w Polsce jednym z najniższych wśród państw OECD. To oznacza, że rządzący mogą regulować działalność szkolnictwa wyższego i nauki w takim kierunku, by środowiska mogły jak najszybciej przejść na samoregulację, albo nieustannie dyscyplinować je za brak samosterowności i autoodpowiedzialności.

W jednych kwestiach rozwiązania są przeregulowane, w innych mamy do czynienia z ewidentnymi zaniedbaniami czy zaniechaniami po stronie rządzących lub wykonawców. Tak też stało się z zawarciem przez polski rząd Umowy dwustronnej z Republiką Słowacji (podpisał ją prezes PAN prof. Michał Kleiber), w wyniku której postanowiono umożliwić Polakom uzyskiwanie stopni naukowych i tytułu naukowego profesora w kraju naszych południowych sąsiadów, mimo że oba nasze państwa były już w Unii Europejskiej i tak, jakby ów proces nie był możliwy w Polsce. Umowa miała zatem z góry ukryty zamiar, który został zrealizowany przez niejawnych dla polskiego społeczeństwa lobbystów, ich celów i beneficjentów.

Efekt tego jest taki, że mamy kolejne STANOWISKO Polskiego Stowarzyszenia Szkół Pracy Socjalnej w sprawie przewodów naukowych z pracy socjalnej prowadzonych na Słowacji następującej treści:

Polskie Stowarzyszenie Szkół Pracy Socjalnej, grupujące 40 Szkół wyższych prowadzących kształcenie do pracy socjalnej wypełniając wolę członków Stowarzyszenia zgromadzonych na jubileuszowym Zjedzie XXV-lecia działalności, w dniu 22 października 2015 roku w Warszawie wyraża protest wobec nasilającego się zjawiska uzyskiwania stopni i tytułów naukowych z pracy socjalnej na Słowacji, w wyniku nadal (od 2005 r) obowiązującej pomiędzy Polską i Słowacją umowy o uznawalności stopni i tytułów naukowych.

PSSPS już 25 czerwca 2009 r. wystąpiło, w tej ważnej dla środowiska akademickiego sprawie, z listem otwartym w którym zwracano uwagę na intensywny przyrost kadry pracowników uczelni polskich, którzy mało znani w środowisku, nie dysponujący znaczącym dorobkiem w zakresie pracy socjalnej uzyskali dyplom doktora habilitowanego poza krajem. Osoby te nabyły prawo do promowania dysertacji doktorskich oraz prowadzenia kształcenia na kierunku praca socjalna. Stowarzyszenie, w związku z powyższym apelowało o ochronę wartości akademickich, a szczególnie prawdy, która jest kierunkowskazem pracy akademickiej.

Stanowisko Stowarzyszenia, w przedmiotowej sprawie, w kolejnych latach poparły także Komitety Naukowe PAN zaniepokojone rozwojem sytuacji; wielokrotnie alarmował Komitet Nauk Pedagogicznych (od 2011, ostatni protest składny 3.07.2015); Komitet Nauk Filozoficznych (2013); Komitet Socjologii (2014); Interpelację poselską do Pani Leny Kolarskiej- Bobińskiej, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego 8 kwietnia 2014 r skierowała pani Poseł Anna Bańkowska. Wszyscy zgodnie żądali, (nadal to czynią) podjęcia działań w celu zmiany obowiązującej umowy. Pomimo tych licznych protestów oraz nieustannie składanej przez MNiSW deklaracji dokonania zmiany, umowa nadal obowiązuje, a kolejne rzesze docentów pracy socjalnej oraz osób z tytułami naukowymi zasilają kadrę uczelni wyższych, z wszystkimi związanymi z tym przywilejami. Fakt ten podważa fundamentalne zasady rozwoju naukowego oraz zaburza atmosferę rzetelności i obiektywności w pracy naukowej i dydaktycznej.

Czujemy się, zatem zakładnikami obwiązujących procedur, które obniżają wartość uzyskiwanych stopni naukowych, a tym samym deprecjonowany jest status samodzielnych pracowników nauki, a tym samym i jakość kształcenia kadr do pracy socjalnej.

Polska praca socjalna jako dyscyplina, która jeszcze nie ma uprawnień do nadawania stopnia doktora, szczególnie jest zagrożona, gdy do grona wykładowców oraz zarządzających jednostkami organizacyjnymi na różnych uczelniach, a co więcej gremiów decydujących o jakości kształcenia przedostają się osoby o nieznanym dorobku naukowym z zakresu pracy socjalnej, lecz legitymizujących się dyplomem samodzielnego pracownika z tego obszaru wiedzy. Polska Komisja Akredytacyjna - nominuje taką osobę do rangi państwowego kontrolera jakości kształcenia i prowadzonych w uniwersytetach badań naukowych.

W związku z powyższym status rzetelnie budowanej dyscypliny opartej na bogatym dorobku naukowym wielu w ten proces zaangażowanych pracowników naukowych, zostaje zdeprecjonowany, a proces kształcenia do pracy socjalnej, na tym niezmiernie wymagającym kierunku pozostaje w rękach kadry nie posiadającej udokumentowanego dorobku naukowego z tego zakresu. Zaskakujące dla Stowarzyszenia, które od ćwierć wieku dba o jakość badań i rozwoju poziomu kształcenia do pracy socjalnej w Polsce, jest wspominany wyżej rozwój karier naukowych osób o dorobku niezwiązanym z pracą socjalną.

Wobec powyższego żądamy:

• Po pierwsze, nostryfikacji stopni naukowych uzyskanych na Słowacji (Raport Przewodniczącego KNP PAN prof. dr hab. Bogusława Śliwerskiego ujawnia niepokojące rozmiary zjawiska, osoby z różnych ośrodków akademickich, które legitymują się dyplomem z pracy socjalnej)

• Po drugie, zmiany umowy międzynarodowej pomiędzy Polską a Słowacją, w ślad wielokrotnej deklaracji MNiSW, aby zatrzymać rozwój tego niekorzystnego zjawiska oraz by problem nie powtarzał się w przyszłości.

O tych sprawach pisano w:

K. Klinger, K. Wigura, DO ŚWIATA NAUKI TYLNYMI DRZWIAMI. Słowacka fabryka polskich profesorów, Dziennik: środa 3 września 2008 za: http://www.dziennik.pl/wydarzenia/article231664/Slowacka_fabryka_polskich_profesorow.

KONIEC Z DYPLOMAMI ZE SŁOWACJI. WYWIAD Z BARBARĄ KUDRYCKĄ, DZIENNIK piątek 5 września 2008 za: http://www.dziennik.pl/wydarzenia/article232744/Habilitacje_beda_wedlug_innych_zasad.html;

K. Klinger, BURZA PO ARTYKULE DZIENNIKA, Musimy zmienić prawo, Dziennik czwartek 4 września 2008 00:35 za: http://www.dziennik.pl/wydarzenia/article232206/Musimy_zmienic_prawo.html; M. Wroński. Koniec słowackiego eldorado? http://beta.forumakademickie.pl/fa/2010/03/koniec-slowackiego-eldorado/;

J. SADECKI, Do kariery na skróty. Habilitacje bez polskiego sita - ciąg dalszy, Rzeczpospolita,23.05.2001 za: http://new-arch.rp.pl/artykul/337812_Do_kariery_na_skroty.html;

A. Grabek, C. Bielakowski., Naród.Turystyka habilitacyjna.Naukowe szalbierstwo. „WPROST” 9 sierpnia 2015 r
A.Grabek, C. Bielakowski., Naród. Słowaccy docenci, polski wstyd, „WPROST” 4 października 2015 r.

G. Kucharska, J. Sidorowicz., Habilitacja na Słowacji. Szybki sposób na zdobycie tytułu naukowego. „Gazeta Wyborcza” Kraków 16 października 2015 r.

Kto z kogo zakpił, a kogo doceniono?

W ubiegłym tygodniu miało miejsce pierwsze posiedzenie Rady Dialogu Społecznego , do której składu rząd delegował ministrę edukacji Joannę Kluzik-Rostkowską z Platformy Obywatelskiej. Nie publikowałem komentarza do tego wydarzenia, gdyż trwała akurat cisza wyborcza.

Trzeba przyznać, że nie można było zaproponować z tej ekipy bardziej cynicznej postaci politycznej. Być może jest to potwierdzeniem tego, jak premier rządu traktuje społeczeństwo i Prezydenta III RP. Może też być tak, że ów przydział wynika z rozdzielnika miejsc w RDS? Tego nie wie nikt. Tworzy się u nas gremia, rady, zespoły, które jedynie dopełniają cv ich członków, natomiast nie mają żadnego wpływu na funkcjonowanie instytucji publicznych, do których zaliczają się także przedszkola i szkoły.

Po co członkiem RDS zostaje osoba, dla której dialog jest jedynie propagandowym sloganem? Czyż nie spotka się przy tym samym stole obrad Rady z prezesem ZNP Sławomirem Broniarzem, z którym dialogu nie prowadzi? Dobrze wiemy,jak wyglądał pozorowany dialog tej pani z nauczycielami czy z rodzicami. Flagi ZNP wiszą na budynkach szkolnych. Ciekawy symbol na czas wyborów.

Być może powyższa nominacja jest sygnałem, że ten właśnie resort został po raz kolejny wystawiony na pośmiewisko polityczne? Nie przypuszczam, by ta pani powróciła do swojego gabinetu po utworzeniu nowego rządu. Nie deliberuję na temat tego, kto ten rząd będzie tworzył, bo jesteśmy jeszcze przed ostatecznym rozstrzygnięciem. Nie ma to jednak znaczenia, gdyż resort edukacji od 1993 r. traktowany jest jako okazja dla politycznych ignorantów do spłacania własnych kredytów i zatroszczenia się o wszystko inne, tylko nie o edukację.

Ministra J. Kluzik-Rostkowska zapewne musiała śmiać się w duchu z tej nominacji, bo i ubrała się na uroczystość jak na randkę w ciemno. Rzeczywiście, była widoczna z daleka w zielonej spódniczce. Pewnie pozazdrościła SLD-owskiemu przedsiębiorcy - Włodzimierzowi Czarzastemu, który wyróżnia się w medialnych debatach nie tylko żółtymi, czerwonymi czy zielonymi sweterkami. Ma jeszcze coś do powiedzenia.

W tym samym czasie media poinformowały, że ministra edukacji czyści kasę w "swoim" resorcie. To już typowa strategia ludzi tej formacji, którzy nie potrafią pogodzić się z końcem kadencji. J. Kluzik-Rostkowska przysłowiowym "rzutem na taśmę" przyznała rekordową - w stosunku do rozdawnictwa innych ministrów - liczbę nagród i premii. W końcu płaci nie z własnej kieszeni, tylko podatników. Każda premia, medal i odznaczenie mogły być na wagę "złota". W innych resortach też zapewne szykowane są ekstra premie, kiedy już będzie wiadomo, czy jest jeszcze szansa na ich przyznanie.

Komu i do czego przyjdzie wrócić, a kogo będzie pociągać się do odpowiedzialności za fatalne w skutkach decyzje lub zaniechanie decyzji, które powinny zapaść? Już w powyborczym tygodniu rozpocznie się kolejna faza sporów, przepychanek, dramatów i satysfakcji, oskarżeń i pochwał. Do powołania rządu nie będziemy mieli spokoju, ale też i nadziei na zmianę. Po co bowiem cokolwiek zmieniać, skoro jest tak wspaniale?

Pierwsze sondaże IPSOS wskazują na to, że prawie połowa wyborców PO z 2011 r. nie zagłosowała na tę partię. Zapewne dla trzech pań ministrów edukacji narodowej z PO wystarczyło głosów poparcia, by ponownie znalazły się w Sejmie. Tegoroczne wybory prezydenckie i parlamentarne będą zapewne podstawą kilku doktoratów, a może i habilitacji.

Tymczasem w resortach: edukacji narodowej oraz nauki i szkolnictwa wyższego ruszają w ruch "niszczarki". Jeszcze jest trochę czasu do ukrycia tego i owego, załatwienia "swoim" posad i podwyżek, a może i naprawienia spraw, w których nie chciało się ministrom podjąć stanowczej decyzji. Być może dowiemy się trochę prawdy o tym, jak szastano milionami z budżetu MEN i IBE na bezproduktywne projekty.

Pedagodzy będą teraz mieli o czym pisać - w końcu czeka polską oświatę kolejna reforma ustrojowa wraz z wieloma niespodziankami. O szkolnictwie wyższym nie muszę nawet wspominać, bo tu wprawdzie wielkiego przewrotu nie będzie, ale... , kto wie, w jakim kierunku pójdą prace nad konieczną nowelizacją ustaw o szkolnictwie wyższym oraz o stopniach i tytułach naukowych. Rozkwitnie nam turystyka habilitacyjna na Słowację. O gwiazdach socjometrycznych tego ruchu będzie zatem okazja pisać aż do klęski nauk humanistycznych i społecznych, ekonomicznych, medycznych i technicznych. Przed nami zatem ciekawe i dynamiczne 4 lata, zgodnie z oczekiwaniami narodu.

Z wielką radością informuję, że pani dr Urszula Markowska Manista z Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie znalazła się w gronie 15 finalistów i otrzymała Nagrodę Naukową POLITYKI 2015. To kolejny, wspaniały sukces naszej Koleżanki-pedagog, który potwierdza efekty zmian w kształceniu polskich pedagogów i ich znakomitych kompetencji naukowo-badawczych. Wprawdzie Kapituła Nagrody nie wpisała Jej na listę 5 laureatów, gdyż w naukach społecznych zwycięstwo przypadło panu dr. hab, prof. SGH Marcinowi Kolasie, który jest profesorem nadzwyczajnym w Katedrze Ekonomii Ilościowej w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, ale i tak warto przekazać gratulacje naszej pedagog na adres: umarkowska@aps.edu.pl

(Niedo-)rozwój kompetencji dydaktycznych i badawczych nauczycieli akademickich

To przykre, ale odnoszę wrażenie, że im więcej mamy literatury z metodologii badań naukowych (mnie interesują nauki społeczne i humanistyczne), tym gorszy jest poziom badań młodych naukowców. Starsi coraz rzadziej je prowadzą, więc trudno jest cokolwiek oceniać w ich dorobku. Być może rozkład kompetencji jest zgodny z krzywą Gaussa, ale ta chyba jednak traci na swojej aktualności.

W końcu szkolnictwo wyższe stało się dla wielu osób miejscem pracy, a nie pasji naukowo-badawczej, co - niestety - upełnomocniło jeszcze dodatkowo Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego kreując kampanię "Zawód naukowiec". Im bardziej traktuje się naukowców jako zawodowców, tym szybciej wygasza się w nich lub blokuje to, co powinno być fundamentem ich wielostronnej aktywności, a mianowicie - wolność badania.

Nie ma nic gorszego i bardziej destrukcyjnego dla NAUKI, jak podporządkowanie jej normom (definiowanego przez urzędników) profesjonalizmu, gdyż te ukierunkowują działalność badawczą na zamawiającego "końcowy produkt". Tych nie należy utożsamiać z normami metodologii badań. Ministerstwa, lobbyści, politycy, samorządowcy, przedsiębiorcy itp. jako dysponenci środków finansowych już udowodnili naszemu społeczeństwu, że część naukowców-zawodowców można najzwyczajniej w świecie kupić.

Któż nie chce być młody, piękny i bogaty? Któż pogardzi setkami tysięcy złotych, jakie oferują wyżej wymienione podmioty, skoro te potrzebują empirycznych danych do realizacji własnych celów? Co z tego, że zdaniem części elit naszego państwa warto być przyzwoitym, skoro dla nieprzyzwoitych pecunia non olet?

Zdumiewające jest to, jak dyrektorzy niektórych instytutów badawczych, kierownicy projektów z pełną świadomością prowadzenia nieuczciwej gry, dla zatrudnienia, korzystnego dla nich konsumowania budżetowych środków przyzwalają na pseudonaukowe zawodowstwo.

Cóż z tego, że ktoś w profesjonalny sposób konstruuje projekt badawczy, zgodnie z rygorami statystyki określa próbę badawczą, przeprowadza diagnozę z zachowaniem obowiązujących standardów metodycznych, skoro ... problem tkwi w tym, jakim mają służyć celom, przez kogo i do czego mają być wykorzystane. To w wyniku kierowania się poprawnością (polityczną, ekonomiczną) dochodzi do nadinterpretacji uzyskanych danych tak, by zadowolić zamawiającego je płatnika.

To jest nieetycznie rozumiane zawodowstwo, z którego przejawami i skutkami nie dyskutuje się, nie poddaje ich krytyce, by nie być zablokowanym w dostępie do środków, by ktoś komuś nie zablokował wartościowego naukowo projektu. NAUKA w odróżnieniu od FABRYKI WIEDZY wymaga wolności, czasu, ryzyka, niepewności. Zawodowcy mają zapewnić płatnika, że zgodnie z jego zamówieniem zrealizowali zadane im cele. Naukowcy nie powinni obiecywać, skoro istotą badań jest poszukiwanie prawdy, dociekanie istoty zjawisk, weryfikowanie lub falsyfikowanie hipotez.

Kiedy czytam recenzje niektórych ekspertów z NCN, to włosy stają dęba na głowie, bo oni lepiej wiedzą niż naukowiec, co powinno być przedmiotem jego badań, kogo czy co i w jaki sposób powinien badać. Naukowiec nie wie, toteż dlatego wnioskuje o środki na badania. On chce dopiero coś odkryć, opisać, wyjaśnić, a oni-recenzenci już wiedzą bez prowadzenia badań, czy dać na to środki, czy też nie dać.

Mamy w szkolnictwie publicznym i prywatnym wielu źle wykształconych doktorów, którym wydaje się, że jak już mają dyplom doktorski, to są naukowcami. Część z nich ma jeszcze w sobie trochę pokory, samoświadomości własnej niedoskonałości, bo w nauce trzeba nieustannie się uczyć, bez względu na to, jaki ma się stopień czy tytuł naukowy. NAUKA nie stoi w miejscu, nie jest tworem zamkniętym, skończonym.

Są jednak tacy, którzy wraz z pozyskaniem dyplomu doktora nauk ... nie mają adekwatnej samooceny. Wydaje im się, że już wszystko mogą, bo "mają stopień", mimo że nadal niewiele potrafią. Właśnie trafiło do mnie zaproszenie do udziału w sondażu on-line. Coraz więcej portali oferuje taką możliwość, by zamieściwszy kwestionariusz pozyskać respondentów wśród rzekomo tych, którzy nimi być powinni, ale nie są, bo i być nie muszą.

W naukach społecznych obserwuję ucieczkę od wysiłku. Byle jak skonstruowany kwestionariusz ankiety ma przynieść rzekomo wiarygodne dane. Dla tzw. zawodowca ważne jest to, by ktoś go w ogóle wypełnił. Im więcej respondentów, tym lepiej, tyle tylko że niczego nich nie wie, bo ich nawet o to nie pyta. Na podstawie elektronicznie wypełnionych kwestionariuszy policzy dane, zestawi je w tabelkach i napisze artykuł do punktowanego czasopisma. Kto wie, może nawet wyśle do Harvardu mnożąc dane razy tysiąc, bo przecież i tak tego nikt nie sprawdzi.

Kiedy prowadziłem badania metodą sondażu diagnostycznego, to wypełnione kwestionariusze musiałem archiwizować, by każdy zainteresowany ich weryfikacją, mógł do nich zajrzeć, przeliczyć zgromadzone w nich dane. Dzisiaj on-line'owi badacze/zawodowcy są przekonani, że dysponują prawdą o badanej rzeczywistości. Tymczasem tak nie jest. Wiedzą tylko tyle, ile im ktoś zaznaczył na zdefiniowanej przez zawodowca skali lub co opisał w wyznaczonej ramce (np. max.200 znaków).

Kiedy tzw. zawodowiec (nauczyciel akademicki) pyta w ankiecie on-line: "Jak ocenia Pani/Pan poziom swoich kompetencji dydaktycznych w podanych niżej okresach czasu?" i podaje wyskalowane do wyboru odpowiedzi:
" bardzo niski niski przeciętny wysoki bardzo wysoki

a) tuż przed rozpoczęciem pracy dydaktycznej w uczelni

b) po 2-3 latach pracy dydaktycznej w uczelni

c) aktualnie "

to wiem, że ta diagnoza jest tyle warta, co papier, na którym zostanie wydrukowana tabela z zestawionymi danymi. Co z takich odpowiedzi wynika dla naszej wiedzy o rzeczywistych (nie deklarowanych) kompetencjach nauczycieli akademickich? Skąd badacz wie, czy odpowiedź "aktualnie" nie dotyczy osoby, która wyżej wybrała też odpowiedź "po 2-3 latach pracy dydaktycznej w uczelni" - skoro nie ma metryczki wskazującej np. na staż pracy respondenta?

W takim kwestionariuszu, co pytanie, to błąd (logiczny, a zdarza się, że i merytoryczny).

Mamy też książki profesorów, którzy nie prowadzili żadnych badań, albo - jeśli już - bardzo dawno temu. Wciąż wydaje się niektórym z nich, że rzeczywistość nie uległa zmianie. Jak czytam niektóre prace socjologów czy psychologów (o pedagogicznych już wypowiadałem się w tym miejscu i nadal będę), to mam poczucie straty czasu i pieniędzy. To kto i czego uczy naszych doktorantów?

Jest jednak nadzieja, że przynajmniej niektórzy uczniowie przewyższą swoich "mistrzów".

Pedagogiczne troski i zmartwienia

(fot. profesorowie: Jacek Piekarski - UŁ i Jerzy Nikitorowicz - Uniwersytet w Białymstoku)


Powracam do cieszyńskiej debaty, którą zapowiedziałem na początku tego tygodnia, bowiem nie miałem okazji ku temu, by spokojnie zrekonstruować najważniejsze - zdaniem uczestniczących w IV Międzynarodowej Konferencji pedagogów - problemy szkół w środowisku lokalnym. Prof. dr hab. Janusz Gajda z WSP ZNP w Warszawie wskazał na wciąż kluczowe dla edukacji przesłania międzynarodowych raportów oświatowych (Edgara Faure'a - 1972 i Jacquesa Delorsa - 1989), które akcentują rolę szkoły środowiskowej jako współorganizatora naszego życia w dziedzinie kultury. Szczególnie dzisiaj odczuwamy, jakże aktualna jest wartość pokojowego współżycia ludzi różnych kultur, mimo dzielących ich różnic. Kultura jest fundamentem dialogu i współpracy. W izolacji więdnie i ginie.

Konieczne jest zatem poszerzanie współpracy szkoły środowiskowej z instytucjami kultury, ruchem harcerskim, zespołami i stowarzyszeniami artystycznymi, ludowymi. Źle się dzieje - mówił profesor - jeśli
w sferze publicznej i w mediach przeważa populizm i manipulacja. Trzeba budować płaszczyzny wzajemnego zaufania. Ważne jest wychowanie obywatelskie. Nie bez znaczenia jest pragmatyczna edukacja, a więc kształtowanie u uczniów umiejętności menedżerskich, zaradności, bo to byt określa świadomość. Ważne jest dobro państwa i społeczeństwa ponad podziałami partyjnymi. Trzeba zatem czynić wszystko, by możliwe było egzekwowanie odpowiedzialności od wszystkich.

Do międzykulturowości nawiązał prof. Jerzy Nikitorowicz z Uniwersytetu w Białymstoku, akcentując w swoim referacie służbę pedagogiki na rzecz budowania pokoju dialogowego i kulturowego w codziennym świecie naszego życia. Trzeba rewitalizować pedagogikę wyzwolenia Paulo Freire, zwrócić uwagę na zasady Alberta Schweitzera, Barbary Skargi, ks. Józefa Tischnera, Zygmunta Baumana, by wyzwolić nasze społeczeństwo ze stanu oblężenia.

Zdaniem białostockiego Profesora - potrzebne jest myślenie o budowaniu losów człowieka w kontekście wartości, norm i wzorców. Człowiek żyje po to, by poznawać, czynić dobro, czynić piękno. To edukacja międzykulturowa uruchomiła nowy paradygmat człowieka w świecie nieustannych zmian społecznych, skazała go na nowe postrzeganie rzeczywistości, uruchomiła trening wrażliwości wobec niejednoznaczności świata różnic.

Jako pedagodzy powinniśmy angażować się na rzecz poszanowania praw człowieka, nabywania przez młode pokolenia kompetencji międzykulturowych. Konieczne jest przeciwstawienie się człowiekowi neoprymitywnemu, który nie dysponuje kulturą, a kreującemu wrogość, strach czy lęki.

Pierwszym etycznym osiągnięciem ludzkości jest rozszerzenie kręgu solidarności z innymi ludźmi – mówił Schweitzer. Myślenie o tolerancji humanistycznej (za kimś, ze zrozumieniem i porozumieniem), a formalno- prawnej bazuje na granicach, ale zarazem reguluje nasze życie. Bądźmy w dialogu z zachowaniem własnego systemu wartości - apelował Profesor J. Nikitorowicz.

Trzeba wychowywać ku obywatelstwu, a to wiąże się z obowiązkiem zachowania kultury i przekazywania jej następcom. Nadal bowiem mamy problem z rozumieniem innych i świata, z wymianą idei z innymi. Brakuje nam tego w edukacji, toteż w procesie kształcenia należy pobudzać myślenie dywergencyjne. Młodzież powinna być przygotowywana do ustawicznego uprawiania parezji, niegodzenia się z patologią, odstępstwami od prawa i norm moralnych, do przeciwstawiania się niekorzystnym warunkom życia.

Tę problematykę kontynuowali w swoich referatach prof. UW. dr hab. Krystyna Błeszyńska i prof. UwB dr hab. Mirosław Sobecki - dziekan Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku.
Warszawska pedagog krytycznie podeszła do reakcji polskiego społeczeństwa na dramat uchodźców z Syrii czy Iraku mówiąc o tym, jak procesy glokalizacji – wpisują się w życie środowisk lokalnych w naszym kraju.

Zdaniem pani Profesor:

Krajobraz społeczny w społeczności lokalnej zmienia się, ale Polacy zawsze byli społeczeństwem otwartym, pluralistycznym. W przestrzeni społecznej przekształca się jej krajobraz, pojawiają się w niej migracje powrotne. Jakże inni są ci Polacy, którzy przed laty z różnych powodów wyjeżdżali z naszego kraju, ale teraz powracają dlatego, że chcą oś zmieniać. Pojawiają się w grupie migrantów emeryci, którzy
szukają korzystniejszych warunków właśnie w Polsce.

Nowi migranci mają większe doświadczenie, często też wyższe wykształcenie, które zdobywali na obczyźnie.
Uchodźcy stają się nowymi uczestnikami rzeczywistości, w której działa polska szkoła. Często jest to obszar dzielenia się wartościami, ale i ich konfrontacji, Szkoła powinna nauczyć sztuki życia w miejscu zamieszkania. Trzeba umieć żyć razem, dzielić się ze sobą tym, co mamy najlepszego.

Wielokulturowość niesie z sobą ogromny potencjał innowacyjności i przedsiębiorczości, ale także wywołuje konflikty. Polityka lucyferyzmu jest jednak polityką państw Zachodu, a nie powinna być jako taka reprodukowana w naszym kraju. Szkoła powinna być czynnikiem kształtowania otwartej i tolerancyjnej na OBCYCH i odmienionych SWOICH przestrzeni społecznej. Warto zatem wrócić do koncepcji szkoły środowiskowej rozumianej jako typ szkoły obywatelskiej.

Uczący się powinni mieć możliwość identyfikacji z wspólnotą ludzką na bazie podejmowanych działań dla dobra ludzi, bez względu na istniejące między nimi różnice. Musimy zastanowić się nad tym, jak sobie radzić z dominacją kultury, religii? Trzeba budować kapitał społeczny m.in. poprzez nabywanie sztuki prowadzenia negocjacji z innymi, często odmiennymi od nas.

Natomiast Dziekan Wydziału Pedagogiki i Psychologii UwB dr hab. M. Sobecki omówił wyniki badań, które jeszcze nie były publikowane. Dotyczyły one edukacji międzykulturowej na pograniczu, tam, gdzie ma miejsce przenikanie się odmienności kulturowych traktujących siebie jako autochtonów. Interesowały go postawy młodych ludzi wobec odmienności kulturowej (czy rzeczywiście wyrażają się one w postawie typu "wróg, ale swój?").

Profesor badał wszystkie komponenty postaw w powyższym zakresie, a zatem także wiedzę młodzieży o zróżnicowaniu kulturowym. Dociekał, co wiedzą o odmieńcach? Ciekaw był, jak rozkładają się postawy na skali: etnocentryzm vs etnorelatywizm. Czy rzeczywiście cnotą jest unikanie skrajności? Badaniami objął 909 uczniów i studentów z woj. podlaskiego dobierając próbę warstwowo:
a) z różnicami i bez różnic kulturowych
b) o tradycji i bez tradycji regionalnych

Czy są różnice kulturowe? W których gminach jest skład etniczny powyżej progu? Jakie są tendencje migracyjne? Warto poczekać na publikację danych empirycznych, które wskażą na istniejące ukierunkowanie postaw międzykulturowych wśród młodzieży i młodych dorosłych.

Prof. dr hab. Zenon Gajdzica zatytułował swoje wystąpienie: - Szkoła specjalna jako ucząca się organizacja – od zakurzonej koncepcji po aktualne zadania. Przypomniał jakże aktualną myśl Jana St. Bystronia, który ponad 80 lat temu napisał:

„Szkoła jest dziś ważnem, coraz ważniejszem zagadnieniem. Myślimy o niej dużo, stwierdzamy jej braki, staramy się o ich usunięcie, chcielibyśmy widzieć ją najlepszą najrozsądniejszą, najowocniej pracującą […]

Szkoła może hołdować skrajnej ideologji indywidualistycznej, może wysuwać na naczelny plan możliwie swobodny rozwój jednostki z zupełnem pominięciem socjalnych uzależnień i ideałów, ale niemniej jednak jako taka jest instytucją społeczną, która powstała w określonych warunkach społecznych i również wyraźny wpływ społeczny wywiera […]”. (Szkoła jako zjawisko społeczne. Warszawa – Lwów 1934, s. 3;5)

Panta rei, nihil novi, a szkoła musi działać w środowisku, które stanowi także o jej cechach kulturowych, musi funkcjonować w określonych warunkach ekonomicznych, technologicznych, politycznych, regionalnych itp.

Zdaniem tego pedagoga polska szkoła straciła możliwość wywiązywania się ze swoich funkcji, ponieważ zostały zaprojektowane dla zupełnie innej rzeczywistości. W zmieniających się warunkach konieczna jest ciągła zmiana szkoły, ale tego nie dostrzegają ci, którzy za nią są odpowiedzialni. Łatwiej jest bowiem trwać u władzy pozorując zmiany wtłaczaniem nowej jakości w stare struktury.

W dalszej części referatu Dziekan Wydziału mówił o tym, jak szkoła publiczna:

- w wyniku centralistycznej polityki ogranicza staje się środowiskiem utrudniającym dyrektorom i nauczycielom oddolne wprowadzanie zmian;

- na skutek toczących ją kryzysów jest źródłem także kryzysu obywatelstwa;

- na skutek braku rządowej wizji rozwoju edukacji, nie sprzyja w świadomości społecznej rozumieniu jej powiązań ze sferą polityczną;

- nie nadąża za rozwojem technologii i globalizacją;

- jest poddawana ustawicznie zmienianym modelom i kryteriom ewaluowania jej działalności;

- stała się areną walki politycznej;

- grzęźnie w sporach ideologicznych.

Wypowiedź, którą przywołuję tu tylko fragmentarycznie, profesor Z. Gajdzica zakończył myślą prof. Jana St. Bystronia:

„Nie możemy już dzisiaj pozwolić sobie na politykę szkolną, któraby się nie opierała na znajomości społecznego oddziaływania szkoły. Życie społeczne staje się coraz bardziej skomplikowane, dlatego też coraz to silniej daje się odczuć potrzeba świadomego i umiejętnego kierownictwa, i celowo wypracowanego programu, który musi być oparty na odpowiedniej znajomości stosunków społecznych”. (s. 118).

Niezmiernie interesujący był referat prof. dr. hab. Jacka Piekarskiego z Uniwersytetu Łódzkiego, który dotyczył wiarygodności badań szkoły jako środowiska życia! Łódzki pedagog społeczny postawił kluczowe pytanie o to: - O jakie nam poznanie chodzi w szkole? - skoro:

1. Szkoła jest miejscem konfrontacji idei, poglądów; ale kulturowo jest instancją kreowania obietnic, których nie realizujemy;

2. Jest to jedyna instancja kulturowa, która polega na akceptowanym a kontrolowanym procesie formacyjnym.

Czy jest dobra perspektywa do analizy szkoły? Pytanie czym jest szkołą, trąci nieco fałszem. To nie instytucje wymagają transformacji, ale nasza egzystencja. Zdaniem tego pedagoga dzieje się w szkole więcej rzeczy, których nie rozumiemy, a zatem być może to, o czym mówimy, jest tylko czegoś pozorem, mimo że to się tam dzieje naprawdę. Być może nasza bezradność działaniowa, społeczna ma źródła nie tyle w otoczeniu społecznym, ale w naszym naznaczeniu społecznym z okresu własnego dzieciństwa? To w obrębie naszego zaangażowania kulturowego wypada zastanowić się nad przestrzenią edukacji!

Każdy typ zaangażowania społecznego musi liczyć się z co najmniej trzema warunkami:

1) OBSERWATOR (obecny), który może niektórych rzeczy nie dostrzec, nie zauważać (wizytator, rezydent), Czyż nie ma komfortu zachowania dystansu?

2) WSPÓŁOBECNY ŚWIADEK procesów zachodzących w szkole – nie może się z nich wyłączyć, udawać, że czegoś nie widzi. A zatem - słusznie pytał J. Piekarski - czy ma podjąć działanie czy też nie, jeśli dostrzega jakieś dysfunkcje, patologie?

3) AKTYWNY SPRAWCA świata kultury szkoły staje się autorem własnego czynu, przejmuje odpowiedzialność za własną aktywność. Nie może tu niczego udawać.

Nauka i kultura wymagają wolności, toteż powinniśmy być świadomi tego, że niszczy ją zasada poprawności politycznej, która pojawia się w stosunku do władzy regulującej nasze życie społeczno-zawodowe. Zdaniem łódzkiego pedagoga uchwalanie pozorów jest działaniem, które pozwala nam radzić sobie z władzą normalizującą. Nic dziwnego, że wpadamy, także w szkolnictwie wyższym, w dokumentowanie tego, co jest od nas oczekiwane, a nie tego, co było i jest prawdziwe. Może zatem - pytał J. Piekarski - czas najwyższy zatroszczyć się o odzyskanie edukacji i normy wolności kulturowej, by nie pracować na rzecz ideologicznej fikcji?

Było to niewątpliwie świetne zakończenie tej części debaty.

Czyżby miał wrócić do edukacji i szkolnictwa wyższego socjalizm z neoliberalno-populistyczną twarzą?

Media już odkryły "czarnego konia" tegorocznych wyborów parlamentarnych. W wyborach prezydenckich miał nim być Kukiz, a tu po debacie tzw. liderów okazała się nim partia Razem.

Wcześniej komentowałem programy edukacyjne innych komitetów wyborczych, ale ten pominąłem, gdyż zawierał zaledwie trzy akapity, jakie łaskawie poświęcono edukacji i szkolnictwu wyższemu.

Po telewizyjnej debacie zajrzałem do programu wyborczego tego środowiska z nadzieją, że choć trochę rozwinęło swoje skrzydła. Widzę, że są zupełnie pozbawieni jakiejkolwiek wiedzy na temat tego, czym jest system oświatowy, czym szkolnictwa wyższego oraz dlaczego oba z nich tak fatalnie funkcjonują w naszym państwie.

Na temat edukacji jest w programie tej "kanapkowej" partii tylko krótki akapit:

Niż demograficzny powinien zostać potraktowany nie jako zagrożenie, ale jako szansa na poprawę warunków i jakości kształcenia. Mniej liczne klasy to więcej czasu i uwagi, jakie każdemu uczniowi może poświęcić nauczyciel. Zapewnimy kadrze nauczycielskiej stabilne warunki pracy i godne wynagrodzenia w oparciu o zapisy Karty Nauczyciela. Razem będziemy dążyć do zwiększenia subwencji oświatowej dla samorządów. Stopniowo podniesiemy nakłady budżetowe na oświatę do poziomu 6-8% PKB." Tyle. KONIEC.

To beznadzieja, co tutaj wypisują. Nie tylko, że ten program w kluczowej dziedzinie funkcjonowania polskiego społeczeństwa jest powierzchowny i populistyczny, to na domiar wszystkiego w ogóle nie dostrzega się jego związku z zupełnie wartościowymi w tym ruchu rozwiązaniami w kwestiach ustrojowych państwa! Co gorsza, autorzy tego programu nie rozumieją, bo zapewne nie mają pojęcia o tym, czym jest szkolnictwo wyższe i nauka. Tę sferę ograniczyli także do powierzchownie określonego w programie wyborczym zamysłu:

Zapewnimy efektywne szkolnictwo w mniejszych ośrodkach. Dla rozwoju regionu niezbędne są dobrze działające lokalne szkoły wyższe, współpracujące z bezpośrednim otoczeniem. Zapewnimy w mniejszych ośrodkach wsparcie dla wiodących kierunków studiów, a także dla kierunków niezbędnych z punktu widzenia regionalnego rozwoju gospodarczego, kulturalnego i społecznego. Dobrze rozwijająca się lokalna gospodarka potrzebuje wykształconych na miejscu specjalistów. Zapewnimy to poprzez rozbudowanie sieci wyższych szkół zawodowych kształcących kadry dla istniejących i nowo powstających zakładów pracy.

Będziemy promować współpracę mniejszych i większych ośrodków naukowych, którą uwzględnimy jako element ewaluacji jednostek naukowych. W tym celu stworzymy program wymiany kadry dydaktycznej oraz system stypendiów studenckich i staży podoktorskich realizowanych poza macierzystą uczelnią. Rozbudujemy socjalne zaplecze uczelni publicznych: mieszkania pracownicze, akademiki, żłobki, przedszkola, stołówki, co przełoży się m.in. na większą mobilność studentów i kadry, a także poprawi warunki pracy w nauce.

Kompletna ignorancja będąca mieszanką neolewicowego programu socjalistów z mieszanką populizmu i skrywanego neoliberalizmu. Widać, że zupełnie nie znają żadnych diagnoz naukowych na temat tzw. lokalnego szkolnictwa wyższego, które zostało opanowane w naszym kraju przez partyjno-samorządowe kliki w przypadku państwowych wyższych szkół zawodowych, a "szwarcbiznesmenów" w dużej części wyższych szkół prywatnych.

Jako pedagog jestem tym "programem" rozczarowany. To jeszcze raz pokazuje, że młode pokolenie nie ma zielonego pojęcia o stanie polskiej edukacji, szkolnictwa wyższego i nauki. Jeśli na takich ideach bazują organizacje pozarządowe czy lokalne ruchy samorządowe, które rzekomo ma reprezentować ta partia, to znaczy, że nie nauczyły się one zbyt wiele w ciągu minionego 26-lecia wolności. Nadal chcą nam serwować "socjalizm" z neoliberalno-lewicowo-populistyczną twarzą.

Sądziłem, że młodzi są przygotowani do wprowadzenia zmiany w państwie. Niestety. Myślą o wprowadzeniu siebie do struktur państwa i kontynuowania etatystycznej ideologii władzy.

Jacy politycy, taka edukacja, nauka, szkolnictwo wyższe i kultura w tzw. debacie liderów

Ten tydzień kończy okres przedwyborczych walk, sporów o rzekomo jedynie słuszną wersję nowej/starej rzeczywistości. O ile nie wywołała żadnych nowych refleksji czy doznań debata dwóch pań - premier Ewy Kopacz i pragnącej zostać premierem Beaty Szydło, gdyż obie przekreśliły swoimi wystąpieniami szanse na porwanie młodego pokolenia do zaakceptowania którejś z wersji polityki, o tyle ciekawsza już była ta druga debata w TVP, gdyż mieliśmy po raz pierwszy szansę zobaczyć i skonfrontować poglądy liderów stronnictw partyjnych, które zabiegają o głosy wyborców.

Po raz kolejny media i sztaby wyborcze określiły problematykę sporu, która - chłodnym okiem naukowca - kompromitowała kierownictwo stacji telewizyjnej jawiącej się przecież w naszym kraju jako rzekomo publiczna a współtworząca program z równie rzekomo niezależnymi stacjami telewizyjnymi TVN24 i Polsat. Ani z interesem publicznym, ani z niezależnością nie miały te media wiele wspólnego. Być może dlatego, że zaproszono do stacji dziennikarzy mocno zależnych od obecnie rządzących czy pragnących kierować państwem, a dezawuujących istotę sporu politycznego.

Ukrytym programem tej debaty było niedopuszczenie do dyskusji na temat fundamentalnych dla naszego państwa zagadnień. O tym nie mówiono, bo nie pozwolono mówić liderom partii i ugrupowań politycznych:

1. O ustroju państwa - o Konstytucji III RP; o destrukcji samorządności terytorialnej; o immunizacji kontroli publicznej władz i organów państwowych; o patologicznej funkcji ustawodawczej władzy wykonawczej (Sejm i Urząd Prezydenta przedłużonym ramieniem władzy wykonawczej); o niedokończeniu decentralizacji i decentracji władzy w państwie; itd.

2. O edukacji - o anyedukacyjnej i antyobywatelskiej polityce oświatowej Ministerstwa Edukacji Narodowej; od 26 lat brak jest jakiejkolwiek reformy w centrum władzy-MEN jako folwark dla ignorantów i arogantów edukacyjnych; zniszczenie samorządności oświatowej oraz innowacyjnego charakteru pracy nauczycielskiej; marnotrawstwo milionów EURO przeznaczonych na reformowanie edukacji z UE dla realizacji prywatnych i partyjnych interesów rządzących; naruszenie etosu badań naukowych finansowanych ze środków publicznych via IBE i ORE; manipulacje danymi; populistyczne, kompromitujące rząd projekty pseudodydaktycznych podręczników; zajmowanie się przez MEN sprawami marginalnymi dla realizowania propagandowych celów rządzących; wadliwa struktura ustroju szkolnego i sieci szkolnej; komercjalizacja majątku publicznej oświaty (przejmowana przez obecnych lub b. posłów w ramach ich stowarzyszeń i fundacji);

3. O nauce i szkolnictwie wyższym - o administracyjnym niszczeniu polskich szkół naukowych w uniwersytetach i uczelniach przymiotnikowych; o biurokratyzacji i komercjalizacji szkolnictwa wyższego; o dopuszczeniu do destrukcyjnych dla nauki procedur i norm w zakresie uzyskiwania stopni i tytułu naukowego profesora; o upełnomocnieniu przez rząd i MNiSW patologicznej "turystyki habilitacyjnej" na Słowację oraz ustawowej ścieżki uzyskiwania w Polsce habilitacji bez habilitacji; o pozbawionej kontroli środowiskowej parametryzacji jednostek akademickich; o pozoranckiej kontroli Polskiej Komisji Akredytacyjnej w zakresie jakości kształcenia w szkolnictwie wyższym; o nieodpowiedzialnym braku uzgodnień z MEN standardów kształcenia nauczycieli w Polsce i warunkach dopuszczania ich do zawodu itd.

4. O kulturze - któa nie istnieje dla ubiegających się o władzę; o dramatycznym spadku czytelnictwa i wzroście wtórnego analfabetyzmu; o zanikaniu działalności regionalnych zespołów artystycznych; o niskich dotacjach na działalność placówek kultury w małych środowiskach itp.

Mieliśmy też przykład ukrytej dla widzów przemocy strukturalnej, bowiem niewykorzystany przez przedstawicieli komitetów wyborczych czas na odpowiedź na jedno pytanie nie został dodany do możliwego wykorzystania go przy kolejnej kwestii. Ten rodzaj "kradzieży" miał na celu uniemożliwienie rozwinięcia wypowiedzi w temacie, który dla danej osoby był szczególnie istotny.

Najlepsza rozprawa habilitacyjna z pedagogiki w roku 2015

Nagroda Premier Rządu za najlepszą pracę habilitacyjną z pedagogiki została przyznana pani dr hab. Edycie Zierkiewicz z Wydziału Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego. Co ciekawe, Laureatka jest z tzw. szkoły naukowej w zakresie poradnictwa, którą od kilkudziesięciu lat prowadzi prof. zw. dr hab. Alicja Kargulowa. To właśnie pod jej kierunkiem tegoroczna laureatka uzyskała w 1994 r. tytuł zawodowy magistra pedagogiki przygotowując pracę magisterską poświęconą pedagogicznej refleksji nad karierami zawodowymi współczesnych kobiet.

Współpracę z prof. A. Kargulową nagrodzona doktor habilitowana kontynuowała w kolejnych latach przygotowując dysertację zatytułowaną „Piśmiennictwo poradnikowe jako forma pomocy w rozwiązywaniu problemów życia codziennego”. Na tej podstawie Rada Wydziału Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego nadała Jej w 2000 r. stopień naukowy doktora nauk humanistycznych w dyscyplinie pedagogika.

Przedmiotem zainteresowań naukowo-badawczych pani dr hab. E. Zierkiwicz są: 1) wybrane problemy poradnictwa (piśmiennictwo poradnikowe, poradnictwo wielokulturowe, poradnictwo instytucjonalne); 2)Zjawiska i procesy wpływające na kształtowanie się tożsamości rodzajowej kobiet i mężczyzn (socjalizacja pierwotna i wtórna, edukacja nieformalna) i 3) status zdrowia i choroby we współczesnym świecie (problematyka raka piersi, wizerunki chorób onkologicznych w mediach, patografie pacjentów).

Nagrodzona rozprawa naukowa nosi tytuł: "Prasa jako medium edukacyjne". Interesowały ją „kulturowe reprezentacje raka piersi w czasopismach kobiecych. W pełni podzielam opinię prof. zw. dra hab. Tomasza Szkudlarka z Uniwersytetu Gdańskiego, który w recenzji wydawniczej napisał m.in.: „Książka Edyty Zierkiewicz to dojrzałe i wielostronne studium dotyczące ważnego społecznie i bardzo interesującego naukowo fenomenu edukacyjnej funkcji prasy (i szerzej kultury) popularnej, w recenzowanej pracy badanego na przykładzie konstruowania dyskursu choroby (rak piersi). Analizy autorki są wielostronne, interdyscyplinarne, a mimo to udało jej się zachować wyraźną i bardzo klarowną formę narracji, pozwalającą na niezakłóconą i niemal linearną, systematycznie prowadzoną przez strukturę tekstu lekturę” (s. 4 okładki).

Celem projektu badawczego Autorki było „zidentyfikowanie dominujących wizerunków raka piersi w polskich czasopismach adresowanych do kobiet” (s. 78). Poszukiwała odpowiedzi na pytanie - „Jakie ramy wykorzystywane są w tym szczególnym medium do reprezentowania raka piersi i osób żyjących z chorobą nowotworową?” (tamże). Jeden z recenzentów wskazał, że ów cel został zrealizowany z bardzo dobrym efektem, Pani dr E. Zierkiewicz zidentyfikowała ramy wykorzystywane w prasie kobiecej do reprezentowania interesującej Ją choroby.

Niewątpliwe uznanie budzi zarówno zbieranie danych, jak i ich analiza, o czym też sama pisze w autoreferacie: „W sumie więc artykuły poddane analizie pochodzą z 4359 numerów różnych polskich czasopism kobiecych reprezentujących wszystkie półki w segmencie, a także tych, które w powszechnym odczuciu kojarzone są z kobietami (czyli hobbistycznymi pismami o zdrowiu oraz periodykami dla dziewcząt). Każdy numer magazynu był przeze mnie uważnie oglądany, kartka po kartce. Takie podejście było konieczne, ponieważ pojęcie »rak piersi« (»guzki w piersi«, »nowotwór złośliwy piersi«, »mammografia«, »USG piersi«, »Amazonki« itp.) nie zawsze pojawiają się w tytule artykułu, a poza tym redakcje niektórych pism albo w ogóle nie publikują spisów treści, albo zamieszczają w nich tylko wybrane pozycje” (s. 76). (...)

Wybrane podejście pozwoliło jej zidentyfikować konkretne »ramy«, stosowane w przekazie medialnym (tj. w czasopismach kobiecych) i stwierdzić, że są one, jak pisał Robert Entman, śladem władzy: że użyte w mediach ujęcia problemu raka piersi więcej ukrywają/przemilczają niż wyjaśniają, że bardziej sterują wyborami odbiorców niż pozwalają im podjąć właściwą, »doinformowaną«, opartą na rzetelnej wiedzy decyzję, choć jednocześnie wspierają ich w nabieraniu pewności, iż postępują autonomicznie i świadomie itd. Nie chodziło mi jednak o podtrzymanie obiegowego, nieopartego danymi empirycznymi przekonania, że media manipulują czytelnikami/widzami, ale o odkrycie subtelnych (i często niejawnych także dla nadawców, którzy używają »sprawdzonych« strategii komunikacyjnych) sposobów prezentowania kwestii raka, które jednocześnie delegitymizują inne alternatywne ujęcia choroby. Szczegółowa analiza pozwoliła zarysować szeroki kontekst działania »machiny kulturowej«, która nie tyle umożliwia ujrzenie problemu takim, jakim on jest, co kreuje go, a wręcz »wymyśla«” (s. 12). Zacytowany fragment wyraźnie wskazuje, że mamy do czynienia ze studium z pedagogiki.

Nie będę tu omawiał całej rozprawy, gdyż nie jestem specjalistą w tym zakresie, ale odnotowuję za jednym z recenzentów - prof. UKW dr. hab. Romanem Leppertem ,który wnioskował dla Habilitantki o skierowanie Jej dysertacji do nagrody. Dobrze, że władze Wydziału podtrzymały ów wniosek, bo laur trafił do właściwego laureata. Serdeczne gratulacje dla nagrodzonej pedagog!

SZKOŁA – KULTURA - ŚRODOWISKO LOKALNE

(fot. prof. dr hab. Jacek Piekarski z UŁ i dr hab. Marek Rembierz z Cieszyna - UŚl)


to temat wiodący IV Międzynarodowej Konferencji, jaka odbywa się w dn. 19-20 października 2015 r. w Cieszynie w ramach cyklu debat naukowych poświęconych aktywizacji jednostek, grup i zbiorowości w społeczności lokalnej. Organizatorem już czwartej edycji jest Zakład Pedagogiki Społecznej i Edukacji Międzykulturowej z Instytutu Nauk o Edukacji (Wydział Etnologii Nauk o Edukacji w Cieszynie Uniwersytet Śląski w Katowicach).

Uczestniczę w tej debacie nie tylko ze względu na prowadzone od ponad 25 lat badania nad demokratyzacją systemu szkolnego w Polsce (a w istocie brakiem demokracji), ale także w związku z objęciem konferencji przez Komitet Nauk Pedagogicznych PAN honorowym patronatem. Tegoroczne spotkanie stanowi kontynuację rozważań podjętych na poprzednich konferencjach z tego cyklu , przy czym tym razem organizatorzy zaproponowali jako podstawową formę obrad – rozmowę i dyskusję w ramach kilku sesji, do których wprowadzeniem będą wystąpienia zaproszonych gości.

Tegoroczna konferencja poświęcona jest przede wszystkim roli szkoły w wychowaniu dzieci i młodzieży oraz w kreowaniu lokalnych społeczności wielokulturowych. Zaproponowano dyskurs na temat środowisk wychowawczych – szkoły i środowiska lokalnego, istotną teoretyczną narrację na temat ich ważności i wartości, czy też ukazanie praktycznych możliwości poprawy jakości ich funkcjonowania. W tego typu debatach, tak silnie skoncentrowanych na środowiskowych uwarunkowaniach procesów socjalizacyjnych, kluczowa staje się wymiana poglądów, diagnoz i opinii na temat współpracy badaczy i praktyków z różnych środowisk instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych, ale także z innych państw na temat rozwiązywania problemów wychowawczych w szkołach.

Przedmiotem debaty było poszukiwanie odpowiedzi na pytania:
Jakie są szanse wychowania w szkole? Jaki jest udział szkoły w tworzeniu ładu społecznego sprzyjającego kształtowaniu warunków nieskrępowanego rozwoju jednostek, jak i tworzeniu wspólnot?

Jakie są możliwości oraz bariery funkcjonowania szkoły w środowisku lokalnym? Jakie są relacje między środowiskiem szkolnym, środowiskiem kulturowym i środowiskiem lokalnym?

Jak przebiega uspołecznienia szkoły?

Czy i ewentualnie jaki jest udział szkoły w kreowaniu lokalnych społeczności wielokulturowych?

W nawiązaniu do tradycji pedagogiki społecznej, dyskutanci rekonstruowali - na podstawie analizy rzeczywistych faktów i zjawisk - działania społeczno-wychowawcze szkoły w środowisku lokalnym oraz artykułowali nowe formy działalności szkół odpowiadające współczesnym odmianom wspólnot lokalnych, powstających w wyniku intensywnych zmian społeczno-kulturowych.

Doktoranci mogą podejrzeć w programie obrad nie tylko tej konferencji, jakie kwestie stają się w danym okresie przemian społeczno-politycznych III RP istotne dla pedagogiki. W tym przypadku są to:

1. Szkoła jako instytucja i środowisko wychowawcze – stan i wyzwania współczesności.

2. Uspołecznienie szkoły (środowiska uczniów, rodziców, nauczycieli, dyrektorów).

3. Szkoła w środowisku lokalnym – wielość funkcji i zadań (sprzeczność vs synergia)
-rola szkoły w odtwarzaniu i tworzeniu kultury, tradycji, dziedzictwa kulturowego
-rola szkoły w kreowaniu lokalnych społeczności wielokulturowych
-rola szkoły w kreowaniu demokratycznego i samorządnego społeczeństwa itd.

4. Wsparcie i pomoc udzielana przez szkołę człowiekowi zagrożonemu w wielu obszarach m.in. rozwoju osobistego, relacji w grupach społecznych, w obszarze edukacji.

5. Zaangażowanie różnych podmiotów na poziomie lokalnym na rzecz szkoły, aktywizacji społecznej i kulturalnej dzieci i młodzieży.

6. Diagnozowanie i projektowanie działań na rzecz zmian jakościowych w funkcjonowaniu szkoły - doświadczenia i propozycje polskie i zagraniczne.

Pedagog najlepszym nauczycielem akademickim 10-lecia Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Uniwersytety, politechniki czy akademie włączają do programu obchodów kolejnych swoich jubileuszy wydarzenia (iventy), które podkreślają ich zupełnie nowy wymiar troski o chwalenie się NAJLEPSZYMI wśród równych (Per aspera ad astra).

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy obchodzi w tym roku swój pierwszy, znaczący Jubileusz 10-lecia Uniwersytetu. Wcześniej była to Wyższa Szkoła Pedagogiczna. Właśnie ukazała się piękna edycja książki pt. "Uniwersytet Kazimierza Wielkiego. Uczelnia XXI wieku", autorstwa prof. Aleksandra Jankowskiego z Instytutu Historii i Stosunków Międzynarodowych UKW, która w sposób szczególny podkreśla ten jubileusz. Jak podaje oficyna: "Książka ukazuje naszą młodą Uczelnię przede wszystkim w jej infrastrukturze architektonicznej, zarówno tej zabytkowej, jak też nowoczesnej, z rozmachem materializującej trendy budownictwa XXI stulecia, by wymienić tylko Bibliotekę Uniwersytecką czy w ukończony właśnie kompleks uniwersyteckiego Centrum Edukacji, Kultury Fizycznej i Sportu. Zaproponowana przez autora wędrówka po uniwersyteckich gmachach, widzianych także z lotu ptaka, uświadamia jak bardzo Uniwersytet Kazimierza Wielkiego obecny jest w urbanistyce Bydgoszczy, a dziejami obiektów – także w historii miasta."

Obchody będą trwać przez cały rok akademicki 2015/2016, a otwiera je zapowiedziane na wstępie tego wpisu wydarzenie, jakim były ogłoszone przez JM Rektora Konkursy-Plebiscyty w czterech kategoriach:

• Wykładowca w kategorii „Naj”,

• „Absolwent uczelni”,

• „Mól książkowy”,

• „Najlepszy absolwent X-lecia”.

Miło jest mi poinformować nasze środowisko o tym, że w dwóch kategoriach bydgoscy pedagodzy zajęli bardzo wysokie lokaty. Nie było łatwo o ten sukces, gdyż Uczelnia ma ogromny potencjał kadrowy - aż 700. nauczycieli akademickich, wśród których jest około 150. profesorów, w tym ponad 60. tytularnych. Prowadzą oni nie tylko badania naukowe, ale także kształcą na ponad 30 kierunkach studiów, w niemal 100 specjalnościach. PEDAGOGIKA jest jednym z najbardziej popularnych i cenionych kierunków kształcenia, zaś Wydział Pedagogiki i Psychologii posiada dzięki tak wysokiemu poziomowi badań i kadrowego zaplecza uprawnienie do nadawania stopnia naukowego doktora i doktora habilitowanego w dyscyplinie pedagogika (dziedzina nauk społecznych) oraz do nadawania stopnia naukowego doktora w dyscyplinie psychologia.

Tym większe uznanie należy się laureatowi Konkursu na Najlepszego Wykładowcę UKW, jakim został dr hab. prof. UKW ROMAN LEPPERT - były Prorektor ds. Dydaktycznych i jakości Kształcenia oraz Prodziekan ds. Studiów Stacjonarnych Wydziału Pedagogiki i Psychologii. Ekspert Polskiej Komisji Akredytacyjnej, kierownik studiów doktoranckich w zakresie pedagogiki. Profesor UKW jest promotorem ponad trzystu prac magisterskich, w tym Kamili Kacprzak i Justyny Stasiak, które zostały nominowane w konkursie: Absolwent 10-lecia. Lubi chodzić po górach (zwłaszcza tych ulubionych: Bieszczadach) i słuchać Krainy Łagodności (szczególnie Starego Dobrego Małżeństwa i Ciszy Jak Ta). Świetny pedagog i dydaktyk. Swoim podejściem do studentów zyskał sobie miano ich "Przyjaciela".


Wśród nominowanych do tej Nagrody, jaką jest statuetka wręczona w czasie uroczystości przez JM Rektora prof. dr. hab. Janusza Ostoja-Zagórskiego, byli:

1. mgr Sylwia Barwińska - asystentka w Zakładzie Geografii Społeczno-Ekonomicznej, pisze doktorat z zakresu nauk o polityce. Prowadząca Biuro ds. Jakości Kształcenia, zastępca kierownika projektu „Kwalifikacje kadry dydaktycznej kluczem do rozwoju Uczelni”, ekspert Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego w obszarach edukacja. Uczestnik biegów ulicznych organizowanych na różnych dystansach; najczęściej półmaratonu i 10 km. Sposób prowadzenia zajęć, przyjazne usposobienie, a także chęć udzielania pomocy, sprawiły, że Pani Magister zyskała uznanie i sympatię studentów.

2. dr hab. Grzegorz Domek, prof. UKW - Prodziekan ds. Dydaktycznych na Wydziale Matematyki, Fizyki i Techniki. Opiekun koła naukowego. Członek Senackiej Komisji ds. Dydaktyki i Jakości Kształcenia. Przewodniczący Komisji ds. Dydaktyki i Jakości Kształcenia na Wydziale. Pan Profesor przewodniczy również Komisji ds. Nagród i Wyróżnień dla Studentów i Absolwentów. Jest pomocnym i godnym zaufania pedagogiem oraz dydaktykiem.

3. prof. dr hab. Sławomir Kaczmarek - Prorektor ds. Nauki i Współpracy z Zagranicą, Kierownik Katedry Biologii Ewolucyjnej UKW. Specjalista w zakresie zoologii bezkręgowców. Jego dorobek to 150 rozpraw i artykułów. Uzyskał w 1995 roku, jako jeden z pierwszych młodych polskich naukowców, prestiżowe i długoterminowe stypendium naukowe w Korei Pd. Za osiągnięcia naukowe, dydaktyczne i organizacyjne uzyskał indywidualne nagrody I, II i III stopnia JM Rektora Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Został odznaczony Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi oraz Medalem Edukacji Narodowej. Poza pracą naukową interesuje się poezją, podróżami i sportem. Jest autorem tomiku poetyckiego pt.” Zanim obejmie nas świt”. Był organizatorem pierwszej wyprawy naukowej na Madagaskar w 2007r.

4. dr hab. Radosław Krajewski, prof. UKW - zdobył uznanie i sympatię swoich studentów, gdyż jest osobą spokojną, opanowaną, pomocną i życzliwą. Z niesamowitą łatwością przekazuje swoją wiedzę, jest otwarty na pytania i chętnie rozwiewa wszelkie wątpliwości. Jego wykłady należą do jednych z najchętniej uczęszczanych, ponieważ wie, jak zaciekawić słuchaczy, potrafi udzielić dobrej rady jak postępować należycie w życiu. Ponadto ma bardzo przyjemną barwę głosu.

5. dr Benedykt Odya - Prodziekan Wydziału Edukacji Muzycznej; dyrygent, pasjonat instrumentów elektronicznych; opiekun koła naukowego studentów muzyki; koordynator programów ERASMUS+, MOST, Festiwalu Nauki i Kongresu Studenckich Kół Naukowych; interesuje się chrześcijaństwem, sztuką i filozofią; gdyby mógł ze sobą wziąć tylko jedną płytę Cd, książkę i film, byłyby to: T-Square, O naśladowaniu Chrystusa i Symfonia życia. Uwielbia: czarną kawę, uśmiechniętych ludzi, szalone pomysły i... włoską kuchnię. Najbardziej na świecie ceni: prostotę, szczerość, pracowitość i nowe wyzwania.

6. dr hab. Andrzej Zaćmiński, prof. UKW - autor ponad 80 publikacji naukowych z zakresu historii najnowszej Polski oraz stosunków międzynarodowych po II wojnie światowej. Od ukończenia studiów nieprzerwanie związany z Wydziałem Humanistycznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej, potem Akademii Bydgoskiej i Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Kierownik Zakładu Historii Najnowszej Polski i Zastępca Dyrektora Instytutu Historii i Stosunków Międzynarodowych Wydziału Humanistycznego UKW (2006-2013). Dzięki poczuciu humoru oraz sposobowi prowadzenia zajęć, zaskarbił sobie sympatię studentów.


W gronie 10 Najlepszych Absolwentów UKW minionej dekady znalazły się aż cztery absolwentki pedagogiki:

1) mgr Kamila Kacprzak - absolwentka pedagogiki - studiowała pedagogikę sp. opieka i wychowanie z profilaktyką społeczną (studia I stopnia) w latach 2007-2010, sp. doradztwo zawodowe i rehabilitacyjne (studia I stopnia) w latach 2009-2012 oraz sp. pedagogika opiekuńcza (studia II stopnia) w latach 2010-2012. Od 2012 r. jest studentką studiów doktoranckich w zakresie pedagogiki. Jej rozprawa będzie dotyczyła sensu i znaczenia nadawanych przez adolescentów ich doświadczeniom związanych z byciem w związkach uczuciowych. W roku 2011/2012 otrzymała nagrodę dla najlepszego absolwenta Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego oraz Wydziału Pedagogiki i Psychologii. Jej praca magisterska (2012) i licencjacka (2010) zostały wyróżnione w konkursie na najlepszą pracę dyplomową. W 2012 roku otrzymała również tytuł Najlepszego Absolwenta. Zajęła pierwsze miejsce w konkursie „Problemy osób niepełnosprawnych w przestrzeni publicznej”.

2) mgr Katarzyna Kiedrowska - absolwentka pedagogiki. Studiowała pedagogikę, sp. opieka i wychowanie z profilaktyką społeczną w latach 2005-2010 (studia 5-letnie jednolite magisterskie). Pełniła funkcję Pełnomocnika Samorządu Studenckiego ds. studentów niestacjonarnych oraz Wiceprzewodniczącej Samorządu Studenckiego. Była członkiem Rady Wydziału, Komisji ds. Nagród i Wyróżnień, Komisji Odwoławczej oraz Komisji Dyscyplinarnej. Uczestniczyła w pracach grupy wolontariuszy, pełniła funkcję sekretarza oraz Przewodniczącej Komisji Rewizyjnej w Akademickim Centrum Wolontariatu. W 2010 roku otrzymała tytuł Najlepszego Absolwenta.

3) mgr Justyna Stasiak absolwentka pedagogiki. Studiowała pedagogikę sp. resocjalizacja w latach 2005-2007 (studia II stopnia). W 2005 r. otrzymała tytuł Honorowego Absolwenta Roku Akademickiego 2004/2005 za wyniki w nauce. W latach 2008-2010 otrzymywała stypendium doktoranckie. W 2007 roku została nagrodzona tytułem Najlepszego Absolwenta. W 2010 r. otrzymała grant promotorski Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na realizację rozprawy doktorskiej.

i 4) mgr Joanna Szymczak jest absolwentką pedagogiki o specjalności pedagogika opiekuńczo-wychowawcza. Będąc studentką uzyskała Stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za osiągnięcia w nauce na rok akademicki 2006/2007 oraz na rok akademicki 2007/2008. Pracę magisterską pt. „Zdarzenia krytyczne w nauczaniu – ich odzwierciedlenie w praktyce zawodowej nauczycieli szkoły podstawowej w Polsce, Słowacji oraz Szwecji” obroniła z oceną bardzo dobrą. W 2006 i 2008 roku uzyskała tytuł Najlepszego Absolwenta. Obecnie pracuje w Katedrze Dydaktyki i Studiów nad Kulturą Edukacji UKW.

Gratulacje dla bydgoskich pedagogów.

Dzieci są genialne

Kolejny dzień obrad Kongresu Montessori Europa w Lublinie otworzył referat Amerykanina dr. Paula Epsteina, który przyjął zaproszenie jako gość specjalny. Są tego co najmniej dwa powody: pierwszy, merytoryczny, bowiem jako dyrektor placówek montessoriańskich w Minnesocie, a zarazem autor wielu publikacji na temat tej pedagogii jest światowej sławy autorytetem i przewodnikiem po dziełach włoskiej pedagog Nowego Wychowania; drugi powód był bardzo osobisty, gdyż - jak zaznaczył na samym wstępie - jego dziadek pochodzi z Polski, którą opuścił jako sześciolatek.

Wykład P. Epsteina miał niezwykle barwny i dynamiczny przebieg, bowiem odwoływał się w nim do powiązanych z tematem wystąpienia fundamentalnych zasad i idei Marii Montessori, a całość ilustrował zdjęciami oraz filmikami ze swojej placówki.

Referat - który tu skrótowo relacjonuję z symultanicznego przekładu - Amerykanin poświęcił temu, jak odczytywać dziecko, jak dostrzec jego autentyzm, naturalność, jego świat duchowy i genialną umiejętność komunikowania się z innymi. Dzieci są geniuszami, bo mówią to, co czują i nawet w obcej sobie grupie rówieśniczej czy w relacji z dorosłymi potrafią w naturalny sposób przejść od dystansu do bliskości, od niepewności do symetrycznej akceptacji.

To dorośli, kiedy znajdują się w przestrzeni społecznej, muszą odwołać się do autorytetu, prawa, do własnych ról, by uzyskać po stronie innych potwierdzenie własnego autorytetu, akceptacji. Dzieci tego nie mają i nie potrzebują, bo dla nich powiedzenie czegoś już tworzy taką sytuację. One są tym, kim mówią, bo deklaracje są częścią ich życia. MÓWIĘ WIĘC JESTEM.

Dzięki komunikacji werbalnej i niewerbalnej dzieci potrafią tworzyć coś, czego nie było. Dla nich słowo warunkuje ich życie. Kluczowe słowo – JESTEM stanowi potwierdzenie jego wewnętrznego świata życia, jego egzystencji, bycia sobą. Dlatego to my, dorośli tworzymy materiały, by dotrzeć do istoty dziecięcego wnętrza.

Jak bardzo zmienił się świat od przełomu XIX i XX w., kiedy żyła i tworzyła Maria Montessori – mówił P. Epstein – skoro o byciu kimś muszą świadczyć nie nasze działania, osiągnięcia, ale różnego rodzaju certyfikaty. Gdyby dziś żyła Maria Montessori, to nie moglibyśmy jej zatrudnić ani w przedszkolu, ani w szkole, bo ona nie miała dyplomu potwierdzającego jej kwalifikacje do pracy dziećmi. Wówczas tego nie potrzebowała. Nie miała potwierdzenia swoich umiejętności. Mówiła jestem. Bądźmy tacy.

JESTEM to więcej niż słowa. Kiedy dzieci mówi JESTEM, to dla niego oznacza - a więc muszę stawać się, coś robić. Dziecko nieustanie coś czyni, ono nie znosi bezruchu, gdyż kreuje siebie poprzez pracę. To jest najważniejsza idea Marii Montessori.

Rolą pedagoga jest pomaganie dziecku, współpracowanie z nim przez odpowiednio przygotowanie środowiska rozwoju i aktywności. Pedagog ma przede wszystkim nieustannie pracować nad sobą a nie nad dzieckiem, by wiedzieć jak wchodzić w interakcje z nim, by rozumieć dziecko i nie przeszkadzać mu w jego rozwoju. Dzieci mają swój plan duchowy. Możemy zaobserwować, jak ten plan rozwija się w nich właśnie przez studiowanie siebie , przez skupienie na sobie, bo wówczas bardziej pomagamy dziecku. Studiujmy własne defekty, braki...

To fundamentalna zasada montessoriańskiej pedagogii, którą wyraża apel dziecka do dorosłego: „Pozwól mi zrobić to samemu”. . Życie dziecka dzieje się. Chcąc zgłębiać jego sekrety, musimy nieustannie obserwować wychowanka bez pokusy interweniowania w jego aktywność czy wewnętrzny plan działania.

To jest bardzo trudne w naszej praktyce, bowiem często przerywamy aktywność dziecka, wtrącamy się w nią, interweniujemy. Montessori wskazywała, że jedynym powodem naszej interwencji powinna być sytuacja, kiedy dziecko coś psuje, niszczy.

Jako pedagodzy musimy przygotować się do bycia z dzieckiem przez sprawdzanie siebie, przez eliminowanie własnych braków wewnętrznych. To jest bardzo trudne. Łatwiej jest bowiem wychowywać i kształcić dziecko w starym stylu, a więc przez narzucanie mu form aktywności oraz nieustanne kontrolowanie wszystkiego i wszystkich. Tracimy jednak indywidualności.

Odkrywajmy dzieci - apelował P. Epstein.

W drugiej części referatu zachęcał uczestników Kongresu, by odłożyli na chwilę swoje rozumienie teorii M. Montessori i spojrzeli w nowy sposób na tę wiedzę, którą tworzyła o dziecku kilkadziesiąt lat temu.

Dla niego kluczowym fenomenem, jaki odkryła M. Montessori, jest koncentracja dziecka, która staje się podwaliną rozwoju jego charakteru i umiejętności tworzenia relacji społecznych. Jak mówił - dzieci koncentrują się, by zaspokoić własny głód duchowy. One koncentrują się na czymś, kiedy wybierają dowolnie to, co im się podoba. Wówczas potrafią skupić się na danym przedmiocie i powtarzają swoją aktywność od nowa, i od nowa. To zadanie zaspokaja ich głód duchowy. Im bardziej dziecko się koncentruje, tym bardziej się staje.

Dokładność w aktywności dziecka jest prawdziwym darem jego natury. To dzięki koncentracji stają się precyzyjne, rozwijają swoje wewnętrzne środowisko życia. Dziecku nie chodzi o ukończenie czegokolwiek, bo kiedy skończy coś robić z wielką dokładnością, to i tak zacznie to czynić od nowa, z taką samą dokładnością. Dziecko czyni to z wielkim wigorem.

Natomiast z zabawą mamy do czynienia wówczas, kiedy dziecko robi coś bez wewnętrznego celu. Ono używa przedmiotów, by rozwijać się, wchodzi w interakcje z przedmiotami, ale używa ich, żeby tworzyć świat. To materiały, z którymi pracuje, tworzą jego wewnętrzny porządek, ale także budują społeczne relacje.

W czasie Kongresu odbywają się warsztaty, sesje z prezentacją materiałów dydaktycznych, które rozbudzają aktywność dziecka. Lubelscy pedagodzy z Zakładu prof. dr hab. Sabiny Guz (Wydział Pedagogiki i Psychologii UMCS) doprowadzili do spotkania ze sobą i wymiany doświadczeń liderów montessoriańskiej pedagogiki z całej Europy. Niektóre z sesji toczyły się z udziałem dzieci z lubelskich placówek oświatowych, których kadry od co najmniej kilkunastu lat pracują według i na bazie fundamentalnych idei oraz zasad pedagogii M. Montessori.





Z jednej strony można powiedzieć, szkoda, że takie święto trwa krótko. Z drugiej zaś strony wiem, że trwa już ponad sto lat, a zatem przed tą pedagogią są kolejne lata wyjątkowych odkryć i dokonań.