Rozstania z pedagogiką?

Z końcem roku rozstania akademickie dotyczą też studentów. Przede wszystkim tych, którzy kończą studia I stopnia (licencjackie) i zastanawiają się, co dalej robić – szukać miejsca pracy czy może jeszcze kontynuować studia II stopnia? W ostatnich latach, w jakiejś mierze także dzięki podziałowi studiów na dwa stopnie i zwiększeniu elastyczności przyjęć na studia magisterskie, ma miejsce dopełnianie licencjatu z pedagogiki studiami na innym kierunku humanistycznym (np. na filozofii, teologii, kulturoznawstwie, dziennikarstwie i komunikacji społecznej) czy społecznym (praca socjalna, nauki o zarządzaniu, nauki polityczne, stosunki międzynarodowe itp.). Pedagogika przedszkolna i elementarna (wczesnoszkolna) jest tym kierunkiem, którego poziom licencjacki w zupełności wystarcza (w świetle standardów MEN) do zatrudnienia się w przedszkolu czy szkole podstawowej.

Tym samym korzystniej jest dla absolwentów, jedynego zresztą nauczycielskiego kierunku na studiach pedagogicznych, uzupełnienie ich o magisterium na pedagogice specjalnej (pisałem o uczelniach dysponujących uprawnieniami do studiów II stopnia w dn. 5 lipca) czy jednym z w/w kierunków humanistycznych lub społecznych. Kontynuowanie ich bowiem na tej samej specjalności może nie zwiększać nie tylko kompetencji, nie poszerzać horyzontów własnego wykształcenia, ale i nie tworzyć nowych perspektyw do pracy zarówno w wyuczonym zawodzie, jak i poszukiwania ich w innym (gdyby nie było takich możliwości w tym podstawowym). Skrócenie studiów zawodowych, nauczycielskich do licencjackich jest zatem możliwością, ale też może być kontynuowane na tej samej specjalności w uniwersytecie czy jakiejś uczelni o statusie akademii, gdzie nastąpić powinno akademickie, a więc o charakterze już naukowym podwyższenie kwalifikacji pedagogicznych. Tylko takie uczelnie zapewnią poznanie zarówno nowoczesnej diagnostyki i metodologii badań, włączą studiujących do kół naukowych, projektów badawczych czy poszerzą wiedzę o przedmioty humanistyczne i społeczne, w tym także o pewne formy warsztatowej aktualizacji metodyki wychowania i kształcenia dzieci w wieku wczesnoszkolnym.

Tak więc, pedagogika może, a nawet powinna łączyć się z rozstaniem z dotychczasowym środowiskiem akademickim czy kierunkiem studiów, by można było wzbogacić swoje umiejętności i wiedzę o nowe szanse konstruowania własnej ścieżki życiowej i zawodowej. O ile licencjat wymagał zatroszczenia się o uzyskanie standardowych kwalifikacji zawodowych, o tyle studia magisterskie powinny włączać studentów w świat nauki i prowadzenie badań naukowych. Nie jest zatem bez znaczenia to, jaką ukończymy uczelnię, z jakim dyplomem i gdzie zostaną nam stworzone najlepsze warunki do życia w pełni akademickiego. Elitarność studiów w ramach wybranego środowiska akademickiego poszerza zarazem naszą sieć kontaktów o ich dotychczasowych absolwentów.

Z jednej strony, nie warto jednak rozstawać się z tymi, których wiedza i umiejętności, powszechny szacunek w środowisku naukowym oraz przyjazna, choć wymagająca postawa wobec studiujących może zaowocować kolejnymi sukcesami, z drugiej zaś nie warto dać się wykluczyć z szans na dobrą pracę pozostając w szkole, która ma złą renomę, niekorzystne opinie, zmieniającą się z roku na rok kadrę, a przy tym skupioną na markowaniu tego, czego w niej nie znajdziemy.

Rozstania zatem są czymś naturalnym, choć wymagającym od nas racjonalnej kalkulacji własnych zdolności i możliwości do dalszej edukacji. Nie każde rozstanie jest stratą.

Cooltura akademickich rozstań pedagogów

Zapewne ktoś podejmie ten problem jako ciekawy dla badaczy w obszarze pedagogiki szkolnictwa wyższego. Proponuję zatem wstępną typologię takich rozstań, które mają przecież różne uwarunkowania, przebieg i skutki. W naukach o wychowaniu wydaje się wciąż istotne to, czy proces rozstań ma wymiar (auto-)edukacyjny, (samo-)wychowawczy i reformatorski, a więc czy i kto wyciąga z nich jakiekolwiek wnioski dla siebie oraz czy następują dzięki temu pożądane zmiany. Oczywiście, kategoria „zmian pożądanych” rodzi pytanie, dla kogo i/lub ze względu na co/na kogo? To właśnie wymaga analiz i dobrych diagnoz. W związku jednak z tym, że w wyższych szkołach prywatnych i uczelniach publicznych pedagogika ma w dużej mierze charakter normatywny, wishfull thinking, a więc opierania decyzji na myśleniu życzeniowym, najczęściej opierającym się o wizje optymistycznego scenariusza, wytwarzane są w różnych jednostkach akademickich mechanizmy i strategie budowania rozwiązań na fikcji, pozorach, a często i zakłamywaniu rzeczywistości, byle tylko sprawujący władzę czy spodziewani klienci edukacji nie rozpoznali ich przedwcześnie i dali się uchwycić w sieć trudną do wyplątania się z niej, kiedy w grę wchodzi obrona własnych praw, racji czy wartości.

Z końcem czerwca każdego roku ma miejsce transfer nauczycieli akademickich z jednych uczelni do innych, z różnych zresztą powodów, a co najciekawsze - ten materialny nie zawsze jest najważniejszym. Oto z wyższej szkoły prywatnej, która wmawia opinii publicznej, że jest jedną z naj… z kolejnym rokiem odchodzą jej najlepsze kadry. Mają prawo. Nauczyciel akademicki nie jest „chłopem pańszczyźnianym przywiązanym do roli” i ma prawo do wyrażenia niezgody na to, z kim musiał współpracować, kto silił się w stosunku do niego na więcej, niż w rzeczywistości mógł sobą reprezentować (najczęściej niczym nie był w stanie ani motywować, ani zaimponować, ani wspomóc, ale pełniona rola kierownicza wydawała mu/jej się jedynym argumentem z kategorii „przewagi”), kto okazał się w tym środowisku zwykłym hipokrytą, cynikiem, fałszywym graczem, bałwochwalcą czy moralizatorem w sytuacji kompromitujących ją//jego postaw, zachowań czy decyzji. Im ktoś był mniejszy, tym bardziej tworzył atrybuty wielkości, które ani z pedagogiką, ani z kulturą pedagogiczną, nie wspominając już o szerszej – humanistycznej, nie mają nic wspólnego.
Oto rozstając się z wyższą szkoła prywatną jej pracownicy postanowili – bo jednak reprezentowali wyższe wartości, niż ci, którym wydawało się, że w ogóle coś reprezentują – zorganizowali spotkanie pożegnalne dla części pozostających w placówce nauczycieli i pracowników administracji.

Nie zaprosili, co oczywiste tych, którzy m.in. stali się powodem ich odejścia. W sferze prywatnej każdy z nas ma prawo zapraszać osoby, z którymi chce się spotkać, wyrazić im w takiej czy innej formie wyrazy wdzięczności za dotychczasową współpracę, podzielić się swoimi wrażeniami i nadziejami. Okazuje się jednak, że i ta sfera może być naruszona przez tych, którym wydaje się, że wciąż są w swoim patologicznym miejscu pracy, w środowisku, wymagającym donosicielstwa, rozgrywania swoich interesów kolejnymi intrygami, byle tylko zasłużyć się tym, od których będzie zależał jego/ich dalszy los. On/-i pozostają, niektórzy, bo nie mają innego na razie wyjścia, inni, bo jest im to na rękę lub dobrze czują się w gnieździe os, w którym można rozgrywać swoje partyjki i manipulacje.

Dworskość wymaga budowania systemu zarządzania jednostką na klikach rozgrywanych przez władcę, dla którego najważniejsze jest lizusostwo (dzień bez wazeliny jest dniem straconym). Mierny, ale wierny – ta zasada toruje wiele „pracowitych” karier w niektórych szkółkach. „Wierny”, czyli schlebiający właścicielowi, rektorowi czy dziekanowi jego „przyjaciel/-ółka”, bezwzględnie tępiący/-a tych, którzy mogliby zagrozić jego/jej pozycji. W takiej szkole istnieje kilka grup nauczycielskich i administracyjnych wzajemnie podgryzających się do tego stopnia, że jedyne co ich łączy, to poczucie satysfakcji z czyjejś porażki, wpadki, zaniedbania czy błędu. Trzeba o tym szybko donieść, to wyolbrzymić, bo tylko w ten sposób można przysłużyć się swojemu /-jej zwierzchnikowi/-czce. Inna rzecz, że jemu/jej to odpowiada, bo może podtrzymując podziały między pracownikami szczuć jednych na drugich i uzależniać ich zatrudnienie od poziomu lojalności, czyli donosicielstwa. Sam tego nie sprawdza, bo nie o prawdę tu chodzi, tylko o panowanie.

Tak więc, po wspomnianym, a prywatnym spotkaniu, znalazła się „szuja”, która postanowiła przekoloryzować swojej /swojemu przełożonej/-nemu to, co tam miało tam miejsce, by tym samym usprawiedliwić swoją obecność. Tajniacy ludzie dwulicowi, są wszędzie, z własnego zresztą wyboru, bo przecież ich świat jest wymyty z wartości moralnych. Ich działania podporządkowane są wyższej racji stanu. Ich hipokryzja jest hołdem, których występek składa cnocie.

Dobrze jest rozstać się z takimi, którym obce jest dobro nauki, studentów, studiowania, rozwoju, skoro ważny jest dla nich doraźny, jak najdłużej dający się wykorzystywać układ korzyści materialnych. Dla nich nie jest ważne, kogo i w czym zdradzają, Nie wiedzą jednak, że sami też zostaną zdradzeni. Bo w tej grze, która ma charakter „zerowy”, zawsze ktoś, kto nie ma realnych zasług, usiłuje budować swoje zyski, kosztem czyichś strat. Jednostronne pasożytnictwo jest możliwe do czasu, aż znajdzie się inny pasożyt, silniejszy, bardziej przebiegły, który ją/jego zrujnuje. Rozstania z ludźmi są często pożegnaniem z środowiskiem ich życia zawodowego czy społecznego, a więc także tego świata, który z humanum niewiele ma wspólnego. Pedagogika jest nauką humanistyczną. Nie dla wszystkich. Są tacy, którzy czerpiąc wzory z machiawelizmu, a dzisiaj określanego w psychologii mianem behawioryzmu, kreują relacje naukowe i wychowawcze na procesach wykluczających wartości moralne. Dla nich liczy się skuteczność, a jeśli jej nie ma, to winni są wszyscy, tylko nie oni.

Na forum „Gazety Wyborczej”
(http://forum.gazeta.pl/forum/w,87574,126330866,126330866,Negatywna_recenzja.html), którego gospodarzami są de facto naukowcy, pojawia się pytanie jednego z doktorantów, czy „negatywna recenzja może skutkować uwaleniem doktoratu? I uzyskuje od kogoś odpowiedź: . Gdyby nie było takiej możliwości, każda zszywka kartek, którą ktoś przedstawi jako doktorat, mogłaby być podstawą nadania stopnia, nie uważasz? Negatywne recenzje się zdarzają - niezbyt często, ale się zdarzają. Istotnie, zdarzały się i zdarzają w uniwersytetach, w których przestrzega się określonych standardów. Niektórym promotorom wydaje się jednak, że jak są profesorami innego uniwersytetu, który ma uprawnienia do nadawania stopni doktorskich, ale spróbują „nędzną” pracę przepchnąć w innej uczelni, notabene nie mając żadnych kwalifikacji merytorycznych do prowadzenia z danej subdyscypliny doktoratów, to uzyskają poparcie. Okazuje się, że nie. Są jeszcze uczciwi recenzenci, którzy nie godzą się na tego typu manipulacje i produkcję pseudonaukowych rozpraw tylko po to, by doktor habilitowany „miał” wypromowanego doktora, jako spełnienie jednego z koniecznych warunków do ubiegania się o tytuł profesora. A że tak postąpił/-a osoba cyniczna, nie licząca się ze stratą doktoranta, który stał się ofiarą jego/jej niekompetencji i arogancji, no cóż… stoicyzm tłumi u niektórych wyrzuty sumienia. To są też akademickie rozstania, których cenę płacą nie ci, którzy powinni. Może taki doktor habilitowany powinien pochwalić się w sowich miejscach pracy kolejnym „osiągnięciem” akademickim? Jego/jej macierzyste władze powinny to docenić, każda na swój sposób.

Cdn.

Gdzie warto studiować pedagogikę specjalną w naszym kraju?

Pedagogika specjalna jest tym kierunkiem studiów, który w ostatnich latach zwraca uwagę coraz większej rzeszy kandydatów na studia. Jest to bowiem ta dyscyplina wiedzy naukowej, która odpowiada na wzrastającą z każdym rokiem liczbę dzieci, osób dorosłych i starszych dotkniętych różnymi dysfunkcjami, będących z jakiegoś powodu niepełnosprawnymi, a zatem wymagającymi profesjonalnego wsparcia, pomocy, w tym także edukacji. Poziom humanizmu mierzy się w rozwiniętych społeczeństwach i demokracjach właśnie troską o dzieci i osoby niepełnosprawne. Jak pisze w najnowszym IV tomie międzynarodowego podręcznika pod moją redakcją „Pedagogika. Subdyscypliny i dziedziny wiedzy o edukacji” (GWP: Gdańsk 2010) wybitny ekspert w zakresie pedagogiki inkluzyjnej prof. Viktor Lechta z Uniwersytetu w Trnawie:

"Transdyscyplinarny sposób rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych nabrał w ostatnich dziesięcioleciach niezwykle intensywnego rozwoju. Trend integratywnej pedagogiki specjalnej, który dominował w początkowym okresie został w ostatnim czasie poszerzony o pedagogikę inkluzywną: t. j. podejmującą troskę na rzecz optymalizacji edukacji wszystkim osobom niepełnosprawnym, dotkniętym czy zagrożonym niepełnosprawnością dzieciom w szkolnictwie powszechnym. Chodzi tu o nową filozofię edukacji „szkoła dla wszystkich“, w ramach której każdy uczeń traktowany jest jak indywidualność ze swoimi specyficznymi potrzebami edukacyjnymi. O ile w ramach filozofii edukacji integracyjnej małe dziecko miało porzystosowywać się do uwarunkowan szkolnych, o tyle filozofia edukacji inkluzywnej eksponuje potrzebę przystosowywania środowiska szkolnego do potrzeb wszystkich dzieci. Ta właśnie filozofia edukacji odnajduje swoje uzasadnienie także we wszystkich najnowszych, a przy tym niezwykle ważnych dokumentach i deklaracjach społeczności międzynarodowych jak np. ONZ i UNESCO, a podejmujących kwestie stwarzania szans edukacyjnych dzieciom z najróżniejszymi typami niepełnosprawności, jak nimi zagrożonym."

Nie jest zatem bez znaczenia to, gdzie zainteresowani przygotowaniem do pracy z osobami niepełnosprawnymi uzyskają najlepsze kwalifikacje. Pierwszą w kraju uczelnią, która spełnia najwyższe standardy w tym zakresie i ma najszerszą ofertę kształcenia w ramach tego kierunku jest Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie. Dyplom tej Uczelni jest przepustką albo do dalszej kariery naukowej (prowadzone są tu bowiem studia doktoranckie), albo do pracy zawodowej w placówkach i instytucjach nie tylko w kraju, ale i na świecie. Znak tej Uczelni, jej wysoki prestiż jest rozpoznawany i ceniony przez pracodawców. Oferta kształcenia jest najszersza z możliwych, w jednym miejscu i z udziałem najwyższej klasy specjalistów. Można zatem przygotować się do zawodu i pięknej misji edukacyjnej oraz opiekuńczej w zakresie:

PEDAGOGIKI NIEPEŁNOSPRAWNYCH INTELEKTUALNIE /Oligofrenopedagogika/ (specjalność nauczycielska), w ramach której studenci uzyskają wiedzę teoretyczną oraz umiejętności praktyczne umożliwiające im: przeprowadzanie diagnozy właściwości psychofizycznych osób z niepełnosprawnością intelektualną, ustalenie skutecznych metod i technik oddziaływania terapeutycznego na te osoby w środowisku rodzinnym, szkolnym, pozaszkolnym, podejmowanie czynności związanych z programowaniem i realizowaniem oddziaływań edukacyjnych i rehabilitacyjnych w placówkach integracyjnych i szkolnictwa ogólnodostępnego oraz specjalnego, w których przebywają osoby niepełnosprawne intelektualnie. Wybór i ukończenie pedagogiki specjalnej ze specjalnością pedagogika niepełnosprawnych intelektualnie stwarza możliwości zatrudnienia w różnych typach placówek edukacyjno-rehabilitacyjnych obejmujących swoim oddziaływaniem osoby niepełnosprawne intelektualnie w tym szczególnie: przedszkolach i szkołach integracyjnych, szkołach specjalnych i integracyjnych szkołach specjalnych oraz ośrodkach szkolno-wychowawczych.

Można uzyskać kwalifikacje w zakresie SURDOPEDAGOGIKI (pedagogiki osób z zaburzonym słuchem), a więc tej dyscyplinie pedagogiki specjalnej, która zajmuje się teoretycznymi i metodycznymi zagadnieniami rewalidacji osób niesłyszących i słabosłyszących. Studia z zakresu pedagogiki specjalnej o specjalności rewalidacja dzieci z wadą słuchu obejmują szereg przedmiotów ogólnych, stanowiących podstawę wiedzy teoretycznej z zakresu między innymi: nauk medycznych, filozofii, pedagogiki, psychologii oraz przedmioty specjalistyczne, związane z procesem kompensacji, korektury i usprawniania dzieci z uszkodzonym słuchem tj. audiologię, wczesną stymulację rozwoju dziecka z wadą słuchu, surdologopedię, manualne środki porozumiewania się osób niesłyszących, metodykę nauczania przedszkolnego i początkowego dzieci niesłyszących i słabosłyszących. Biorąc pod uwagę wyniki diagnoz polskiej młodzieży, która nie zastanawia się nad negatywnymi skutkami udziału w dyskotekach, gdzie dynamika nagłośnienia jest szkodliwa dla narządu słuchu, czy też która przyzwyczajona jest do słuchania z odtwarzaczy głośno zasilanej muzyki przez kilka nawet godzin dziennie, możemy być spokojni, że będziemy wkrótce mieli pracę w instytucjach diagnostycznych czy korekcyjno-terapeutycznych zaburzeń słuchu.

Inną specjalnością jest PEDAGOGIKA TERAPEUTYCZNA (pedagogika osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych ruchowo). W trakcie studiów można zdobyć kwalifikacje do pracy pedagogicznej z osobami chorymi i niepełnosprawnymi, które okresowo przebywają w placówkach leczniczych oraz placówkach integracyjnych dla dzieci i młodzieży, a także w specjalistycznych ośrodkach rehabilitacyjnych i opieki paliatywnej. Jednocześnie absolwenci tej specjalności mogą być zatrudnieni w różnych stowarzyszeniach i fundacjach oraz wspólnotach społeczno-terapeutycznych.

Kolejną specjalnością na studiach z pedagogiki specjalnej jest: TYFLOPEDAGOGIKA (pedagogika osób niewidomych i niedowidzących). Studiujący mają możliwość nabycia umiejętności w zakresie pracy wychowawczej, dydaktycznej i rehabilitacyjnej z osobami niewidomymi i słabo widzącymi w różnym wieku, prowadzenia prac badawczych w obszarze pedagogiki osób z zaburzeniami widzenia, a także udział w wolontariacie w ramach działalności „Banku Lektorów". Przedmioty specjalistyczne obejmują teorię i praktykę tyflopedagogiki, tyflopsychologii, podstaw okulistyki, wczesnej interwencji, metodyki nauczania i wychowania niewidomych i słabo widzących, orientacji przestrzennej, rehabilitacji widzenia, technik brajlowskich, rehabilitacji osób niewidomych z dodatkowymi zaburzeniami, wspomagania komputerowego niewidomych, metodyki praktycznych czynności życiowych. Studenci odbywają praktyki w ośrodkach dla niewidomych na terenie całego kraju, a znający język niemiecki mogą wyjeżdżać do placówek niemieckich.

Warto studiować w ramach pedagogiki specjalnej - PEDAGOGIKĘ RESOCJALIZACYJNĄ, która przygotowuje kadrę pedagogiczną do pracy z osobami niedostosowanymi społecznie. Studenci zdobywają wiedzę z zakresu teorii i metodyki oddziaływań resocjalizacyjnych. Wszechstronne przygotowanie do pracy zapewniają ciekawe przedmioty specjalistyczne, m.in. pedagogika resocjalizacyjna, metodyka pracy resocjalizacyjnej, patologia społeczna, kryminologia, prawo penitencjarne, diagnostyka, profilaktyka społeczna i wiele innych. W toku studiów przewidziane są praktyki w zakładach karnych, poprawczych, ośrodkach wychowawczych, domach dziecka, świetlicach środowiskowych itp. Można tez studiować RESOCJALIZACJĘ PENITENCJARNĄ lub PROFILAKTYKĘ I RESOCJALIZACJĘ SĄDOWĄ

Secjalność, której nazwa może wydawać się zbliżoną do wcześniej tu przywołanej, to TERAPIA PEDAGOGICZNA. Jej absolwenci uzyskają wiedzę i umiejętności do podejmowania czynności zawodowych o charakterze diagnostyczno wspomagającym, rehabilitacyjnym i terapeutycznym z osobami o specjalnych potrzebach edukacyjnych w wieku życia od niemowlęcego do późnej dorosłości (osoby z niepełnosprawnością intelektualną). Będą przygotowani do prowadzenia zajęć specjalistycznych (korekcyjno kompensacyjnych, terapeutycznych, socjoterapeutycznych) psychoedukacyjnych dla uczniów i rodziców.

Wreszcie bardzo modną, gdyż na rynku poszukiwani są jej specjaliści, jest od wielu lat LOGOPEDIA. Absolwent, po zdaniu egzaminu magisterskiego, otrzymuje dyplom licencjata pedagogiki specjalnej ze specjalnością logopedy szkolnego. W ciągu 3 lat student zdobywa wiedzę z zakresu nauk podstawowych dla logopedii, czyli podstaw nauk medycznych, psychologii, pedagogiki, językoznawstwa, wiedzę dotyczącą normy rozwoju mowy i jej patologii u dzieci i osób dorosłych. W czasie ćwiczeń student ma możliwość stykania się osobiście z osobami mającymi różnego typu zaburzenia mowy, uczy się diagnozowania form zaburzeń w językowym porozumiewaniu się oraz prowadzenia usprawniania osób z tymi zaburzeniami. Duży nacisk położony jest na wykształcenie u studenta praktycznych umiejętności pracy terapeutycznej z takimi osobami.

Jedną z najsilniej skorelowanych z oświatą powszechną jest specjalność w zakresie WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECKA , przygotowująca specjalistów w zakresie rewalidacji oraz intensywnego wspomagania rozwoju dzieci niepełnosprawnych, począwszy od pierwszych tygodni życia do czasu podjęcia przez nie nauki w szkole. Także do udzielania szybkiej i długotrwałej pomocy rodzinom tych dzieci.

Dużym zainteresowaniem cieszy się też TERAPIA ZAJĘCIOWA , przygotowująca pedagogów specjalnych do prowadzenia rehabilitacji i resocjalizacji poprzez aktywność twórczą. Specjalność proponuje zajęcia warsztatowe z zakresu: pracy-techniki (techniki miękkie i twarde), rozmaitych działań związanych z rzemiosłem artystycznym, szeroko rozumianego wychowania estetycznego oraz technik parateatralnych. Absolwenci specjalności „Terapia zajęciowa” przygotowani będą do pracy jako instruktorzy terapii .

Niezwykle interesującą specjalnością jest ANDRAGOGIKA SPECJALNA I DORADZTWO ZAWODOWE, gdzie w czasie studiów przygotowuje się studentów do pracy z osobami niepełnosprawnymi dorosłymi w zakresie edukacji oraz doradztwa zawodowego i aktywizacji społeczno-zawodowej

REHABILITACJA ZAWODOWA jest natomiast tą specjalnością, w toku której ma miejsce przygotowanie studenta w zakresie: zdobycia wiedzy dotyczącej teoretycznych podstaw współcześnie realizowanej rehabilitacji, ze szczególnym uwzględnieniem poradnictwa zawodowego dla osób niepełnosprawnych; opanowania umiejętności diagnozowania potrzeb zawodowych osób niepełnosprawnych w celu rozwijania ich kompetencji w aktywnym poszukiwaniu własnej drogi zawodowej; przygotowania do poradnictwa całożyciowego jako podstawowego zadania rehabilitacji zawodowej - to jest pomocy osobom poszukującym szkoły, zawodu, pracy, w formie indywidualnych i grupowych porad zawodowych, uwzględniających możliwości psychofizyczne, sytuację życiową, a także potrzeby rynku pracy.

W kraju można studiować pedagogikę specjalną także w innych uniwersytetach, z tym, że wybór w nich specjalności (subdyscyplin pedagogiki specjalnej) jest już dużo, dużo mniejszy. Dysponują one jednak w ramach oferowanych specjalności bardzo dobrą kadrą akademicką i prowadzą badania naukowe w zakresie pedagogiki specjalnej. Co jest przy tym istotne - prowadzą przewody naukowe na stopień doktora nauk humanistycznych w dyscyplinie pedagogika. Są to takie jednostki, jak:
Wydział Studiów Edukacyjnych UAM w Poznaniu, Wydział Nauk Społecznych w Uniwersytecie Gdańskim, Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie czy Instytut Pedagogiki Specjalnej Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu.

Co zaproponuje polska pedagogika Europie w okresie prezydencji Polski?

Kiedy mowa jest w mediach o tym, jaką rolę odegra w Europie w najbliższym półroczu polska polityka zagraniczna, zdrowe produkty naszego rolnictwa, oryginalną myśl techniczną i medyczną, turystykę, i zabytki, to dodaje się do nich jeszcze miejsca kultu religijnego oraz kulturę, jako swoistego rodzaju „produkty” eksportowe, którymi możemy zaznaczyć swoją wyjątkową obecność wśród krajów członkowskich. Znaczniej mniej eksponuje się rolę nauk humanistycznych i społecznych, a przecież w tych dziedzinach mamy swój wyjątkowy wkład w ich nie tylko kontynentalny rozwój.

Warto zastanowić się nad tym, jakie rozwijają się Polsce „szkoły naukowej pedagogiki”, których dorobek jest nieporównywalny z tym, co ma miejsce w Europie, a zatem jest się czym chlubić i co eksportować do innych krajów? Kilka lat temu „Głos Nauczycielski” zainicjował cotygodniową prezentację przez profesorów-członków Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN tych dzieł współczesnej pedagogiki, które zaliczyliby do kanonu nie tylko lektur, ale i ponadczasowej myśli pedagogicznej, w tym także z zakresu badań historyczno-filozoficznych. Zapewne można zastanowić się nad tym, które rozprawy naukowe umacniają pozycję polskich nauk o wychowaniu w UE.

Nie powinniśmy też pominąć oryginalnych, polskich modeli kształcenia i wychowania z obszaru zarówno szkolnictwa publicznego, jak i niepublicznego. Które rozwiązania są godne promocji, jako wyjątkowe doświadczenia wybitnych liderów rodzimej edukacji szkolnej i pozaszkolnej, modele opieki nad dzieckiem czy rodzime rozwiązania w zakresie pedagogiki specjalnej i resocjalizacji? Czy rzeczywiście tak jest, że Polacy kopiowali jedynie w okresie PRL pedagogikę sowiecką, a w III RP anglo-amerykańską? Czy nie posiadamy własnej pedagogii i studiów teoretycznych, które są niespotykane w innych krajach Europy?

184 dni będzie trwać sprawowanie przewodnictwa Polski w Radzie Unii Europejskiej. Czy pedagodzy wykorzystają je na ujawnienie i wzmocnienie swojej pozycji w obszarze nauki i oświaty w krajach UE?

Czy warto jeszcze rozmawiać?

To tytuł książki-wywiadu Sylwii Krasnodębskiej z Janem Pospieszalskim, Pawłem Nowackim i Maciejem Pawlickim - twórcami programu telewizyjnego, którym najpierw było „Studio Otwarte”, a następnie „Warto rozmawiać”. Publikacja ukazała się w momencie, kiedy już wiemy, że tytułowy program został usunięty z telewizji publicznej bez uwzględnienia opinii tych, którzy płacą za jej utrzymanie w postaci abonamentu. Ja też płacę i nie godzę się na to, by misja publicznego nadawcy w społeczeństwie pluralistycznym i demokratycznym redukowana była, jak w socjalizmie, do jedynie słusznej opcji ideowej partii rządzącej czy także tej, z którą zawarła ona pakt o współpracy. Na szczęście mamy w kraju demokrację, wolność słowa, toteż wykluczani z przestrzeni mediów publicznych intelektualiści mogą udostępnić swoje stanowisko, odsłonić kulisy procesów czy postaw osób sprzeniewierzających się funkcjom założonym czy ustrojowym wartościom tym, którzy zostali pozbawieni kontaktu z nimi.

Można było nie oglądać tych programów, jeśli kogoś one drażniły, wywoływały sprzeciw czy wydawały się mało atrakcyjne (dotyczy to zresztą każdego programu), ale usunięcie z TVP programu, który miał ponad milionową rzeszę odbiorców, jest nie tylko ich lekceważeniem, ale ignorowaniem obywateli, mających prawo do konfrontowania własnych postaw i poglądów z ich przeciwnikami czy afirmatorami. Muszę przyznać rację twórcom tych audycji, że tak nieadekwatna do jakości programu reakcja władz telewizji publicznej wpisuje się w retorykę dzielenia naszego społeczeństwa z wykorzystaniem do tego „przemysłu pogardy” dla inaczej myślących i postępujących w życiu, niż wymaga tego polityczna poprawność.

Wprawdzie, piszący wstęp do tego wydania - Jan Pospieszalski, nie przypomina przejawów takich samych postaw i działań niektórych z przedstawicieli środowisk prawicowych w naszym kraju, szczególnie z okresu, w którym byli oni u władzy, ale zapewne dlatego, że były one publikowane przez media z wyrazistą w stosunku do nich krytyką. Natomiast dobrze, że przytacza to, co niektórzy chcą koniecznie wyprzeć ze społecznej pamięci: Żadne z autorów słów o kartoflu, o prezydencie pijaku, o dorzynaniu watah, o wypatroszeniu, o „dyplomatołkach”, o bydle, o strzelaniu jak do kaczek, o tym, jaka wizyta, taki zamach, nie odwołał tych słów, nie przeprosił. (s.7)

Istotnie, w kraju toczy się już od kilkunastu lat światopoglądowa wojna między stronnictwami politycznymi, które ubiegają się o dostęp do władzy lub ją sprawują, a dla zwiększania skuteczności swoich działań, nie przebierają w środkach, dzieląc Polaków na swoich i obcych. To nie dotyczy tylko polskiej prawicy, ale ma miejsce po każdej stronie sceny politycznej. Jak zatem tworzyć program publicystyczny, żeby poszerzając przestrzeń debaty publicznej, można było wprowadzić do niej argumenty czy racje, do których nie jest i nie musi być przekonana większość odbiorców? Pospieszalski ma świadomość tego, że media (…) będąc sprzężone z władzą, są elementem władzy oraz kreowania i zarządzania rzeczywistością, zarządzania nastrojami ludzi, z których wynikają przecież polityczne wybory, przekładające się na werdykt kartką wyborczą, przy urnie.(s. 17)

Można jednak wywoływać i utrwalać takie emocje, nastawienia czy nastroje, w wyniku których przeważająca część społeczeństwa będzie uznawać za normalne to, co jest niewłaściwe. Co gorsza, można na tyle pośrednio zmanipulować opinię publiczną, że ona sama nie będzie się dopominać się innych racji lub protestować przeciwko tym, które naruszają określony kanon powszechnie obowiązujących wartości. Coraz częściej spotykamy się z negatywna reakcją na tych, którzy ośmielają się krytykować rządzących tak, jakby mieli oni być nietykalnymi, pod szczególną ochroną, gdyż inaczej zagrażamy racji stanu lub „interesowi narodowemu”. Jakbym już kiedyś to słyszał…

Program Pospieszalskiego wpisywał się w proces demokratyzacji sceny publicznej, by poprzez jej rozszczelnianie zaistniała możliwość mówienia własnym głosem tym, którzy mają inny pogląd na świat, odmiennie postrzegają rzeczywistość. U podstaw dobieranych tematów legła leżała fundamentalna zasada poszukiwania prawdy, dociekania jej bez względu na to, w jakim stopniu będzie możliwe jej poznanie. Istotnym bowiem zadaniem i cnotą dziennikarstwa jest nieuleganie naciskom, by nie można było jakiejś prawdy ujawnić.

O pedagogicznych kontekstach usuniętego z TVP programu Jana Pospieszalskiego świadczą przywołane przez niego te audycje, które zostały poświęcone współczesnym uwarunkowaniom socjalizacji dzieci i młodzieży w instytucjach edukacyjnych. Jedna z nich dotyczyła przeprowadzonej przed kilku laty w ramach międzynarodowych badań porównawczych badań postaw młodzieży wobec przemocy seksualnej. Złamana została wówczas neutralność światopoglądowa szkoły oraz naruszone zasady etyki badań pedagogicznych. Program miął wykazać, jak dalece szkoła jest bezbronna na wykorzystywanie jej uczniów do inwazyjnego diagnozowania zjawisk, których dotychczasowe nieuświadamianie sobie przez nią może wywołać niepożądane skutki.

Wystąpili w tym programie profesorowie pedagogiki, których poglądy na ten temat były radykalnie odmienne, odsłaniając zarazem konflikt (…) pomiędzy tym, co nienormalne, a tym, co normalne; co przyjęte i uznane, a co nieuznane (…). (s. 32). Nie jest przecież obojętne to, w jakim języku dokonywane są operacje diagnostyczne, a w jakim perswazyjne, kiedy w grę wchodzi analiza zjawisk w sfery obyczajowej, intymnej czy opisu prawdy historycznej.

Autorzy tych programów mieli jednak swoje przedzałożenia, własną prawdę, która zamazywana w debacie publicznej lub skazywana na bezzasadną, musiała się jakoś do niej przebić. Sięgali zatem po techniki i środki komunikacyjne, których celem było, jak sami przyznają - albo podważenie autorytetu profesora (a takie założenie, niezależnie od intencji, nie ma wiele wspólnego z wartościami poszukiwania prawdy), albo wykazanie, że w sporze ideologicznym o antropologię, o płciowość, chodzi wielkim koncernom farmaceutycznym przede wszystkim o kasę. Zapewne tak, tylko czy można eliminować w ten sposób cały dorobek kogoś, kto uczynił więcej dobra dla osób wykorzystywanych seksualnie, pozostawionych samym sobie, dla diagnostyki i profilaktyki ofiar przemocy seksualnej, niż w wyniku tego jednego sondażu diagnostycznego?

Był też w tym cyklu program o tym, jak finansowani przez wielkie koncerny farmaceutyczne lekarze-lobbyści prowadzili w szkołach gimnazjalnych oświeceniowe wykłady na temat konieczności poddania się dziewcząt profilaktycznym szczepieniom HPV (z podtekstem, że kilkunastoletnie dziewczynki współżyją z kilkunastoma partnerami, więc trzeba je zabezpieczyć przed niepożądaną z tego powodu chorobą nowotworową), czy o wchodzeniu do szkół przedstawicieli środowisk homoseksualnych pod pozorem edukacji antydyskryminacyjnej.

Jak mówi o tym Pospieszalski: Pokazaliśmy też pewne rozdzielenie między tym, czym jest homoseksualizm jako taki, a tym, czym jest wąska, niezwykle idealizowana grupa aktywistów gejowskich, którzy mają program polityczny, bardzo często pokrywający się z hasłami lewicy. (…) Otóż zachowując szacunek dla osób ze skłonnościami homoseksualnymi, które funkcjonują w społeczeństwie, jakoś realizują się i załatwiają swoje sprawy na różny sposób, w co my nie wnikamy, ale nie budują wokół tego nowego języka, nie głoszą haseł politycznej zmiany, próbowaliśmy mówić takim językiem, by nie ranić osób o tych skłonnościach, żeby nie czuły się napiętnowane, ale jednocześnie dezawuować i dekodować strategię środowisk silnie politycznych i ideologicznych, zorientowanych na zmianę prawa i paradygmatu obyczajowego.(s. 59).

Wyjątkowo mało uwagi poświęcono tej audycji, która powinna zainteresować pedagogów wczesnoszkolnych, a mianowicie obniżeniu obowiązku szkolnego i oddolnej akcji rodziców „Ratuj Maluchy” czy członków Stowarzyszenia „Rzecznik Praw Rodziców:” Utrwalono jednak kilka, najbardziej charakterystycznych pytań i wątpliwości, jakie wiążą się z tą decyzją MEN. Wśród nich niewątpliwie centralnym jest pytanie, czy rzeczywiście brane było pod uwagę dobro dziecka przy tworzeniu prawa, które preferuje instytucjonalną opiekę nad małym dzieckiem w miejsce opieki najwłaściwszej, jaką stwarza im rodzina? Szkoda, że marginalnie pojawia się tu wątek ustawy o systemie informacji oświatowej, której realizacja zezwala na zbieranie tzw. danych wrażliwych o każdym dziecku, a więc także przyszłym dorosłym. Ciekawe, jak te dane będą w przyszłości wykorzystywane przez różne służby?

Mamy dzięki tej publikacji dopełnioną własną wizję jakości i wartości audycji o przesłanie moralne, które powinno umożliwiać każdemu ich widzowi czy uczestnikowi osądzanie określonych zdarzeń, ludzkich postaw, rozwiązań czy praktyk w kategoriach dobra i/lub zła. Warto pokazać też, że w kategoriach moralnych istnieją punkty odniesienia. One są ważne dla wspólnoty. Pokazaliśmy też, że prawo jest normotwórcze, co widać było w programie o ustawie chroniącej życie, i jeśli abdykujemy albo świadomie z tych norm rezygnujemy, bo nam tak pasuje, bo tak wyglądał deal polityczny, bo tak została skonstruowana III RP, to popełniamy sabotaż etyczny, który bardzo negatywnie wpływa na następne pokolenia. Społeczeństwo nie funkcjonuje, gdy nie ma tego minimum moralnego. (s. 94)

Odsłaniając kulisy programu telewizyjnego, jego twórcy przybliżają nam zarazem jego efekty, reakcje od pozytywnych po negatywne, w całej skali ich możliwych odcieni. Tego nie moglibyśmy wiedzieć, gdyby nie wspomniany tu, a opublikowany wywiad.
Jan Pospieszalski rozstaje się z odbiorcami swoich programów, dziękując im za ufność i słowa otuchy. Bo niby dlaczego rację mieliby mieć ci, którzy zdecydowali, że nie warto rozmawiać.(s. 180)