O zapaści szkolnictwa wyższego na Słowacji

Jozef Hvorecký wydał rozprawę naukową zatytułowaną "Testament uczonego. Zapaść szkolnictwa i droga do jego uzdrowienia " ("Testament vedca. Kolaps školstva a cesta k oživeniu", 2015), która została sfinansowana przez Ministerstwo Szkolnictwa Nauki i Sportu Słowackiej Republiki. Nie jest to jednak jego testament, tylko gorzka prawda naukowca o stanie szkolnictwa wyższego i nauki w tym kraju. 

Książkę otwiera fikcyjny "List do syna", w którym czytamy m.in.:    

Przede wszystkim nie zapominaj, że rolą nauki nie jest odkrywanie czegoś, ale tworzenie raportów. (...) Nie jest ważna ich treść, ale komplet dokumentów. Śledź profesjonalne czasopisma, aby rozpoznać modne terminy. (To jedyna korzyść z nich.) Następnie szybko napisz artykuł, który je uwzględnia. Ponieważ będziesz pierwszy, niewielu zauważy, że nie wiesz, o czym piszesz czy mówisz. 

(...) Cytujcie się nawzajem, dzięki czemu wzmocnicie swoją pozycję. Ostatnio krytykowałeś mnie za to, że zacytowałem w swoim artykule geologa, inżyniera aeronautę, lekarza i muzykologa. Ale... każdy z nich zacytował mnie w swoim artykule, dzięki czemu byłem cytowany czterokrotnie. Wzrost cytowań przyda się przy ocenie moich prac naukowych: do habilitacji, uzyskania tytułu profesora i do recenzowania rozpraw naukowych. Dzięki temu wszyscy wiedzą, czego oczekujesz od nich, a oni oczekują tego samego od Ciebie. 

(...) 

Stwórz piekło na ziemi swoim krytykom, to wyjadą z kraju i przestaną być dla Ciebie konkurencją. Niech tam robią co chcą, może nawet naukę. Ambitni utrudniają rozwój Twojej kariery, a z czasem mogą Cię pokonać, zagrozić twojej pozycji. Nie cytuj ich prac, nie zapraszaj ich na konferencje naukowe. Jeśli nie daj Boże któryś się zarejestruje, to niech Twoi współpracownicy odrzucą takie zgłoszenie pod pretekstem troski o jakość i konieczność dokonania selekcji. 

(...)  Rób tylko to, czego wymagają od Ciebie władze. Gdy kryteria wymagają dziesięciu artykułów, nie pisz ani jednego więcej. Raczej zobacz, które kryterium nie jest jeszcze spełnione. Postępuj tak do momentu, aż uzyskasz wszystkie stopnie i tytuły, jakich pragniesz. Od tego momentu nie musisz już nawet kiwnąć palcem. Bądź jednak czujny, bo wrogowie nigdy nie śpią. 

(...) Uwierz mi, synu, zrobienie kariery naukowej nie jest trudne, trzeba tylko wiedzieć. jak to zrobić. Postępuj zgodnie z moją radą a będę spoczywał w pokoju (s. 5-7).

Książka jest zbiorem esejów naukowych, z których każdy dotyczy krytycznego stanu szkolnictwa wyższego i nauki na Słowacji. W każdym z nich autor książki odsłania patologie w nauce i polityce resortu wobec niej. Zaczyna od kwestii finansowych, od stwierdzenia, że budżet na szkolnictwo wyższe i naukę lokuje Słowację na jednym z ostatnich miejsc wśród państw Unii Europejskiej. Są jednak osoby, które dorobiły się w szkolnictwie pokaźnego majątku. Nas to nie dziwi, gdyż mamy ten sam powód do narzekania.

Każda próba zmian natrafia na opór, co jest naturalnym zjawiskiem. Jako matematyk i informatyk z wykształcenia zaproponował wzór na zmianę: 

D x V x F > R 

gdzie 

D (Dissatisfaction) określa poziom niezadowolenia z obecnego stanu; 

V (Vision) wizja przyszłości, 

F (First) potrzeba podjęcia pierwszych kroków w kierunku zmiany 

R (Resistance) wielkość oporu wobec zmiany.

W związku z tym, że czynniki mające skutkować zmianą są subiektywne, to jedynym aksjomatem jest teza: że każda zmiana na trafia na opór (s.13). 

   Kolejne eseje odsłaniają paradoksy szkolnictwa wyższego, działalność pozorną, by spełnione były oczekiwania biurokratów. Krytykuje system akredytacji rzekomej jakości kształcenia pokazując, w jaki sposób można uzyskać pozytywną ocenę, mimo iż nie spełnia się wymagań czy kryteria zatrudniania w uniwersytecie. Kiedy zatrudniał się w uniwersytecie w Liverpoolu wystarczyło przesłanie cv z podaniem. Na Słowacji zaś trzeba przedłożyć stos dokumentów, potwierdzeń, kopie rozpraw itp.  

W każdym z omawianych zagadnień Hvotecký odwołuje się do rozwiązań w zagranicznych uczelniach, w których sam wykładał (USA, ANGLIA, AUSTRIA). Nie jest już w stanie zaakceptować utrzymujących się w słowackich uczelniach i polityce wobec nich rozwiązań, jakie miały miejsce w okresie socjalizmu.  Odsłania absurdy, które nie służą ani nauce, ani kształceniu studentów, gdyż utrwalają pozór, bylejakość, wzmacniają władzę biurokratów i cwanych ludzi żerujących na akademickim środowisku. 

Krytykę procedur, norm prawnych, uczelnianych praktyk, ale przede wszystkim patologicznych postaw i działań części przedstawicieli władz rządowych, polityków, rektorów, dziekanów i kadr akademickich zamyka esejem zatytułowanym "Anty-testament". Jak pisze:

"Cud zmian nie nadejdzie z góry. Nie łudźmy się, że ministerstwo skoryguje prawo a komisja akredytacyjna - kryteria oceny jakości kształcenia, dzięki czemu nastąpi raj na Ziemi. Niestety, tak się nie stanie. W szkolnictwie nic się nie zmieni, jeśli nie zmieni się atmosfera w pracy" (s.138).

W szkołach wyższych muszą pracować specjaliści, eksperci, pasjonaci nauki, a nie osoby, które chcą zarabiać na życie, dla których zatrudnienie nie wiąże się z pragnieniem poznania i odkrywania, z sensem ich egzystencji.  Prawdziwy uczony nie jest zależny od pracodawcy, ale to pracodawca uzależniony jest od niego. Nie musi spełniać absurdalnych oczekiwań biurokracji, polityków, gdyż jego rolą jest prowadzenie badań naukowych i kształcenie młodych pokoleń zgodnie z najnowszymi odkryciami naukowymi. 

Uczony sensu stricte jest otwarty na krytykę, kiedy zostanie wytknięty mu błąd, zgodnie z sokratejskim przesłaniem "Wiem, że nic nie wiem", natomiast pseudouczony traktuje krytykę jako atak na jego majestat (s.140). Z tymi ostatnimi spotykam się w kraju w przestrzeni publicznej i naukowej, zachęcając ich do korzystania z konsultacji naukowych specjalistów z zakresu przedmiotu ich badań. Gorzej, kiedy krytyki szkolnictwa wyższego i nauki podejmują się niekompetentni publicyści albo sfrustrowani, bo wyrotowani z uczelni adiunkci. Ich rolą nie jest dociekanie prawdy, tylko głoszenie insynuacji, projektowanie na innych manipulacji, której sami są autorami. 

Inflacja diagnostycznego kiczu oświatowego

O inflacji diagnostycznego kiczu we wszystkich mediach wypowiada się w ostatnim numerze "Tygodnika Powszechnego" (16-22.08.2023) prof. UAM Jacek Pyżalski, który od kilkunastu lat sam prowadzi szereg badań naukowych dotyczących cyberprzemocy, agresji i zachowań medialnych dzieci czy młodzieży. Dobrze, że nie jestem osamotniony w informowaniu opinii publicznej o pseudo diagnozach, kiczu sondażowym, jaki rozprzestrzenił się w środowisku oświatowym i akademickim. Niestety, ale jego sprawcami sa także osoby ze stopniami naukowymi. 

Czym jest inflacja diagnostycznego kiczu, bullshitu oświatowego? To nadmierne zwiększanie podaży niepoprawnych metodologicznie raportów z diagnoz społecznych poprzez ich publikowanie przez osoby, podmioty społeczne lub gospodardcze w celu usykiwania określonych korzyści. 

Trafnie zatem w rozmowie z Przemysławem Wilczyńskim zwraca uwagę na takie patologie w diagnozach, błędy w wykorzystywanych do tego celu narzędziach, jak:

* (...) dobór próby nie był reprezentatywny. (...) W pewnym momencie pojawił się nawet komunikat, że do tej pory tyle i tyle procent uważa, iż (...) co w sposób oczywisty mogło wpływać na potencjalne odpowiedzi (s.29);  

*      (...) sposób, w jaki zostały zadane pytania. Niektóre posiadały błędy strukturalne, inne były po prostu nielogiczne. Np. pojawiło się stwierdzenie, że nauczyciel stawia ocenę na koniec roku wyłącznie na podstawie not cząstkowych, i do tego stwierdzenia trzeba było dobrać przysłówek czasu: "zazwyczaj", "często", "zawsze" itd. Problem w tym, że ocenę końcoworoczną stawia się - jak sama nazwa wskazuje - raz do roku.... Nie wiadomo też, jak użyć takiego zestawu odpowiedzi, gdyż różni nauczyciele konkretnego ucznia robią różnie (s.30); 

* (...) jak będziemy dawać ankietowanym do dyspozycji odpowiedzi tak niejasne i subiektywne, jak "rzadko" czy "często", to nie łudźmy się, że pokażą jakąś obiektywną prawdę.

Czytelnicy nie muszą mieć wiedzy z zakresu metodologii badań społecznych czy humanistycznych, toteż wprowadzanie ich w błąd interpretacją danych, które zostały uzyskane w niewłaściwy, niepoprany sposób, jest kreowaniem postprawdy, budowaniem fałszywej świadomości społecznej, do czego zarazem przyczyniają się dziennikarze, publicyści, działacze organizacji pozarządowych, byle tylko zaistnieć, sprzedać, zarobić... . 

Powinniśmy więcej wymagać od twórców nośników informacji, wiedzy, nie godzić się na upowszechnianie przez nich diagnostycznego kiczu. Nie ma tu żadnych usprawiedliwień, a widzę, że rozmówca TP stara się niektórych tolerować tylko dlatego, że w pseudo raporcie (...)zastosowano ciekawy i wartościowy zabieg, że biorąc udział w badaniu szkoły dostały po ukończeniu pomiarów informacje zwrotne, co mogą zrobić dla poprawienia stanu (...) (tamże). No, nie. Nie zgadzam się z takim podejściem, chyba, że autorzy pseudoraportu poinformują dany podmiot o zaistniałych błędach i przekażą jedynie te dane, które zostały uzyskane w wiarygodny sposób.

Niniejsza sytuacja nie ma nic wspólnego z postmodernizmem, gdyż ten w żadnej mierze nie wyklucza racjonalności, kompetencji badaczy. Natomiast powszechnie dostępny miks kiczowatych raportów nie powinien zyskiwać poklasku tylko dlatego, że jego kreatorami są aktywiści, działacze społeczni, wolontariusze, ale i naukowcy zyskujący na usługach tych podmiotów.      

Zapewne należałoby włączyć do procesu kształcenia nauczycieli przedmiotów pozapedagogicznych zagadnienia związane z diagnostyką edukacyjną, by mogli sami, dla siebie i swoich podopiecznych poznawać ich problemy, postawy, zachowania, osiągnięcia i niepowodzenia oraz ich uwarunkowania. Do tego nie są im potrzebne niekompetentne raporty pseudo diagnostyczne.    

Co słychać w świecie czasopism pedagogicznych?

 

Minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek ogłosił rozporządzeniem z dnia 17 lipca 2023 r. w sprawie wykazu czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych Na podstawie art. 267 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2023 r. poz. 742, 1088 i 1234) wykaz czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych. 

Pani Katarzyna Kalska z UŁ zestawiła dane na temat punktacji czasopism adresowanych do pedagogów w obu wykazach MEiN z 2021 i 2023 roku. Wzrosła liczba czasopism z najniższą "wartością", mimo rzeczywistej wartości naukowej publikowanych w nich artykułów. Wiele periodyków nie zostało w ogóle doszacowanych a niektóre przeszacowano.

                                                       PEDAGOGIKA 

punktacja	lista z 2021	lista z 2023	różnica
200	46	48	2
140	104	113	9
100	223	239	16
70	322	339	17
40	352	335	-17
20	759	907	148
Łącznie	1806	1981	175

               (oprac. Katarzyna Kalska z UŁ) 

Dotarły do nas komunikaty niektórych redakcji: 

Pani prof. Ewa Marynowicz-Hetka z przyjemnością i z podziękowaniem za wsparcie informuje, że w nowym wykazie ministerstwa czasopismo  "Nauki o Wychowaniu. Studia  Interdyscyplinarne” otrzymało 70 punktów. W wykazie jest ono pod pozycją  30096.

*** 

Redakcja  "Problemy Wczesnej Edukacji / Issues in Early Education" oraz "Studia Edukacyjne" (WSE UAM) informują o podwyższeniu oceny do - 70 pkt.  

 

Sekretarz Redakcji "Forum Nauk Społecznych" - dr hab. Katarzyna Ćwirynkało, prof. UWM zaprasza do przygotowania tekstu do kolejnego numeru czasopisma, który zamierza opublikować w styczniu 2024 roku. W pierwszym numerze są  artykuły przedstawicieli/-ek nauk społecznych. Chociaż periodyk nie znajduje się jeszcze na ministerialnej liście, to jest prowadzony przez Zespół z dużymi ambicjami i troską o najwyższą jakość.   

Redakcja zaprasza do przesłania tekstu albo poprzez platformę czasopisma, albo w sposób tradycyjny na mój adres mailowy: k.cwirynkalo@uwm.edu.pl nie później niż do końca października 2023 br.

***

Pani dr Ewa Musiał w imieniu redakcji kwartalnika “Wychowanie w Rodzinie” informuje, że periodyk otrzymał 100 punktów.

Czasopismo “Wychowanie w Rodzinie” znajduje się na pozycji 31248 w obowiązującym wykazie. Zaprasza zainteresowanych do składania artykułów do planu wydawniczego na drugą połowę 2023 roku. Artykuły do tomu 3/2023 oraz 4/2023 będa przyjmowane do 30 września. Zastrzega się, że oprócz konieczności uzyskania dwóch pozytywnych recenzji decyzja o zamieszczeniu w kolejnych tomach będzie pochodną daty nadesłanie tekstu oraz daty naniesienia poprawek po recenzji. 

Nie przewiduje się przewodniej problematyki tomów, tworząc przestrzeń dyskursu o rodzinie, wychowaniu i edukacji. Wszystkie niezbędne informacje procedury publikacji w czasopiśmie ,,Wychowanie w Rodzinie" znajdują się na stronie Wydawnictwa Naukowego EDUsfera .

 

*** 

Czasopismo "TERAŹNIEJSZOŚĆ - CZŁOWIEK - EDUKACJA" uzyskało 70 pkt. w nowym wykazie czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych Ministerstwa Edukacji i Nauki. 

*** 

Pełen wykaz dostępny jest na stronie: https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/komunikat-ministra-edukacji-i-nauki-z-dnia-17-lipca-2023-r-w-sprawie-wykazu-czasopism-naukowych-i-recenzowanych-materialow-z-konferencji-miedzynarodowych