Alarmująco wysoki poziom zachowań sedentarnych dzieci i młodzieży

 

Cieszy, że JM Rektor Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie prof. Bartosz Molik zabrał głos w sprawie fatalnej kondycji fizycznej dzieci młodzieży w Polsce. Tak na marginesie, pierwszy raz usłyszałem, że zachowania mogą być sentendarne. Będę zatem zwracał uwagę dzieciom, by nie były tak bardzo sentendarne, gdyż rzutuje to na jakość i długość ich życia. 

Treść raportu jest interesująca, gdyż zawiera wyniki precyzyjnych pomiarów w sferze sprawności fizycznej  dzieci i młodzieży od 3 roku życia do ukończenia edukacji w ramach obowiązku szkolnego. Co bardzo wysoko oceniam, to uwzględnienie w analizie danych polityki publicznej, czego raczej unikają badacze innych dziedzin kształcenia i wychowania, by czasem nie narazić się władzy. 

Wspomniany przez JM "Raport o stanie aktywności fizycznej dzieci i młodzieży w Polsce" (AWF, Warszawa 2022) zawiera diagnozę z wykorzystaniem ujednoliconej międzynarodowej metodologii Global Matrix 4.0.  Ten pomiar prowadzony jest od 2014 roku, a uczestniczy w nim z zastosowaniem tej samej procedury i narzędzi diagnostycznych 57 krajów.

Z badań wynika wysoka ocena działalności rządu na rzecz rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży (Ocena jakości polityk w obszarze upowszechniania aktywności fizycznej w Polsce wyniosła 86,5 pkt. na 100 możliwych pkt.). Nie wiemy jednak, jakie wskaźniki stanowią o tej ocenie, która nie bardzo współbrzmi z innymi wnioskami. Stwierdza się bowiem, że: 

W Polsce nie obowiązuje kompleksowa, spójna, międzyresortowa strategia upowszechniania aktywności fizycznej wśród dzieci i młodzieży. 

Upowszechnianiem aktywności fizycznej i sportu zajmuje się (oddzielnie) Ministerstwo Sportu i Turystyki i Ministerstwo Edukacji i Nauki. 

Na aktywność fizyczną dzieci i młodzieży patrzy się przez pryzmat sportu. Upowszechnianie aktywności fizycznej praktycznie nie funkcjonuje w politykach z zakresu transportu, zdrowia i zagospodarowania przestrzennego. 

Zachowania sedentarne nie są traktowane w politykach jako istotny problem społeczny i nie są w nich specyficznie adresowane. 

(...) 

Inwestowane środki i zasoby we wdrażanie strategii i inicjatyw mających na celu promocję aktywności fizycznej wśród wszystkich dzieci i młodzieży. Zademonstrowany postęp w kluczowych etapach tworzenia polityk publicznych (ich agendy, formułowania polityk, ich wdrażania, ewaluacji i decyzji na przyszłość). 

Od 2020 (kiedy to skończył się Program Rozwoju Sportu do 2020) brakuje specyficznego strategicznego dokumentu z wizją, misją i celami upowszechniania aktywności fizycznej wśród dzieci i młodzieży w Polsce (Ministerstwo Sportu, 2019). Największe programy (jak Klub) Ministerstwa Sportu i Turystyki ukierunkowane na aktywność fizyczną dzieci i młodzieży mają coraz większą skalę i zwiększają się ich budżety.  

Uczeni - Paweł Zembura, Agata Korcz, Elżbieta Cieśla i Hanna Nałęcz nie poprzestają na odsłonie tego stanu rzeczy, ale formułują rekomendacje dla władz państwowych i samorządowych, postulaty, które powinny być przynajmniej dostrzeżone, by podjąć konieczne zmiany w polityce MEiN i Ministerstwa Sportu i Turystyki. 

Chociaż są to badania poprzeczne, które AWF w Warszawie prowadzi od kilkudziesięciu lat, to jednak mamy diagnostyczną "fotografię" niepokojąco niskiego stanu kondycji fizycznej oraz zdrowotnej dzieci i młodzieży szkolnej. W jej świetle młode pokolenie w naszym kraju lokuje się na granicy destrukcji zdrowotnej, co rzutuje na sferę duchową, psychiczną, bo przecież "zdrowy duch jest w zdrowym ciele".  

Autorzy zastrzegają się, że: "Raporty krajowe nie są publikacjami naukowymi a podsumowaniami, których celem jest zagregowanie i analiza najlepszych dostępnych danych" (s.6).

Oceniano dziesięć obszarów aktywności fizycznej dzieci i młodzieży, oceniając je w skali od 1 (niedostateczny poziom) do 5+ (bardzo dobry poziom). Wyniki są następujące:  

I Ogólna aktywność fizyczna (jakikolwiek ruch ciała wywołany przez mięśnie szkieletowe , który wymaga wydatku energii) ocena 1 (niedostateczny); 

II Udział w zorganizowanym sporcie i aktywności fizycznej: ocena 3+  (dostateczny); 

III Aktywna zabawa - niezorganizowana aktywność - brak danych (nie została oceniona z powodu niedostatecznej ilości danych do wystawienia oceny); 

IV Aktywny transport (wszelkie formy transportu napędzane siłą ludzkich mięśni- chodzenia, jazdy na rowerze, wózku, jazdy na rolkach czy deskorolce) ocena 3- (dostateczny); 

V Zachowania sentendarne (bierne fizycznie) ocena 2 (dopuszczający); 

VI Sprawność fizyczna (Zdolność umożliwiająca dobre wykonywanie określonych zadań fizycznych w specyficznym fizycznym, społecznym i psychologicznym otoczeniu) ocena 3 (dostateczny); 

VII Rodzina i znajomi (Każdy członek rodziny, który może kontrolować lub wpływać na możliwości podejmowania aktywności fizycznej oraz uczestnictwo dzieci i młodzieży w aktywności fizycznej) ocena 3- (dostateczny); 

VIII Szkoła (Wszelkie programy i polityki, czynniki organizacyjne np. infrastruktura, odpowiedzialność za wdrażanie polityki lub związane z uczniem np. możliwości aktywności fizycznej związane z wiekiem, płcią czy pochodzeniem w środowisku szkolnym, które mogą wpływać na możliwości podejmowania aktywności fizycznej i uczestnictwo dzieci i młodzieży w aktywności fizycznej) ocena 4+ (dobry); 

IX Społeczność i środowisko (Wszelkie polityki lub czynniki organizacyjne (np. infrastruktura, wzięcie odpowiedzialności za wdrażanie polityki) w środowisku lokalnym / gminie, które mogą wpływać na możliwości i uczestnictwo dzieci i młodzieży w aktywności fizycznej w tym otoczeniu) ocena 3 (dostateczny);

X Rząd (Każdy organ rządowy uprawniony do wpływania na możliwości aktywności fizycznej lub uczestnictwo dzieci i młodzieży w aktywności fizycznej poprzez polityki, ustawodawstwo lub regulacje) ocena 3 (dostateczny).   

 Ogólny poziom aktywności fizycznej został finalnie oceniony na niedostateczny, bowiem: 

Na podstawie powyższych danych wyliczono, że zaledwie 16,8% dzieci i młodzieży w Polsce jest umiarkowanie bądź intensywnie aktywna fizycznie przez przynajmniej 60 minut dziennie 7 dni w tygodniu (s. 10). Co ciekawe poziom tej aktywności dynamicznie wzrastał do 2015 roku, by spaść do najniższego w latach 2015-2022. 

Studia teoretyczne i raporty z badań pedagogicznych

 

Kryteria ewaluacji osiągnięć naukowych, które sprowadziły artykuły opublikowane w rozprawach zbiorowych do najniższej punktacji, bo 20 pkt. w książce wydawcy z wykazu MEiN i 5 pkt spoza tej listy, być może miały spełnić jakąś pozytywną funkcję (hidden curriculum?), ale - jak to bywa w życiu społecznym - przyczyniły się częściowo do obniżenia rangi zespołowej pracy naukowo-badawczej. Jak sygnalizują z nutką goryczy autorzy rozdziałów w pracach zbiorowych, nie bardzo im się to "opłacało".  

Z jednej strony, chcieli potwierdzić sens uczestniczenia w debacie naukowej, z drugiej strony mają poczucie ewaluacyjnej "straty". Swój tekst mogliby przecież przekazać jednemu z czasopism, w którym opublikowanie tego samego tekstu procentuje wyższą punktacją. Nie jest zatem ważna treść artykułu tylko miejsce jego opublikowania. 

Piszę o tym dlatego, że są profesorowie, którzy tworzą niejako "pod prąd" zespołowe wydania monografii, w której artykuły różnych autorów łączy wspólna subdyscyplina naukowa i z jej perspektywy analizowana jest problematyka badawcza. Nie wszystko jest i musi być ewaluacyjnie "opłacalne", skoro ważna jest naukowa wartość publikacji. 

Obyśmy przetrwali okres paradoksów nauki, które proceduralnie skutkują jej dewaluacją. Pisze też o tych problemach Józef Górniewicz w swoim tekście: Wyniki ewaluacji jednostek naukowych z polskich uniwersytetów w roku 2022. wstępna analiza problematyki oceny i tożsamość dyscypliny. Ukazał się on w pracy zbiorowej pod jego redakcją: Studia i szkice z zakresu pedagogiki ogólnej, andragogiki oraz historii oświaty o poczuciu bezpieczeństwa, migracji, ludziach dojrzałych i problemach oświaty (Toruń, 2023). 

Niniejsza publikacja jest zapewne pokłosiem prac profesorów-autorów rozpraw i ich doktorantów czy współpracowników z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, którym zależało na podzieleniu się z czytelnikami wynikami własnych badań w czasach kryzysu pandemicznego, wojennego na Ukrainie jak i społeczno-politycznego dyskursu akademickiego w naszym kraju na temat przemocy. 

Czytam ten tom w dniu, w którym kraj obiegła smutna wiadomość o śmierci latami katowanego na oczach matki przez jej partnera ośmioletniego Kamila. Porażające są w nim doniesienia z badań Andrzeja Olubińskiego na temat przemocy szkolnych edukatorów socjopatów czy Aldony Małyskiej o domowych opresorach w świetle opinii studentów pedagogiki. 

Paweł Piotrowski odsłania cechy konstytuujące głupotę jako antywartość w kontekście edukacji. To są niewątpliwie przejawy "czarnej pedagogiki" ("Schwarze Pädagogik") chociaż nie powinna ona w ogóle mieć miejsca w tych środowiskach socjalizacyjnych i wychowawczych. Okazuje się bowiem, że głupota może jawić się jako wartość czy korzystna dla kogoś lub czegoś okoliczność dopuszczania do władzy "użytecznych idiotów".  

Dla równowagi w naturze i życiu społecznym J. Górniewicz zadbał o to, by znalazło się w tym tomie też remedium na różne bolączki, dysfunkcje czy patologie we wspomnianych środowiskach. Alicja Joanna Siegień-Matyjewicz pisze o arteterapii jako antidotum na osamotnienie, a Marek Matyjewicz o działaniach animacyjnych, które sprzyjają reintegracji społeczno-kulturowej.  Są też w tym zbiorze pedagogiczne "echa" pandemii Covid -19 oraz doniesienia z badań histroryczno-oświatowych.

 

Zmarł Kierownik Laboratorium Działań Twórczych w Przestrzeni Społecznej UAM prof. Jędrzej Stępak

 

To już kolejna w ostatnich tygodniach, bolesna wiadomość z Wydziału Studiów Edukacyjnych UAM w Poznaniu o odejściu jednego z profesorów. Wczoraj zmarł nagle prof. Jędrzej Stępak, wybitny artysta, performer, pedagog, który powołał przed kilkunastu laty na tym Wydziale Laboratorium Działań Twórczych w Przestrzeni Społecznej. Czas pandemii, długotrwałej izolacji, niepokoju o ludzką egzystencję uświadomił nam wszystkim jak ważną rolę w naszym życiu odgrywa przestrzeń społeczna.

Nie wszyscy doceniają potencjał i działania twórcze tak wyjątkowych postaci, toteż włączenie do procesu kształcenia przyszłych pedagogów Uczonego reprezentującego nauki o sztuce, w tym tej kategorii twórczość było oryginalnym rozwiązaniem akademickim. Wybitny artysta, człowiek SZTUKI, humanista, który inspirował dziełami swojej twórczości ludzi w różnych krajach świata, nie tylko w Polsce, wpisywał w tworzone formy przestrzenne wzory wartości społecznych, od ponad roku wspierał także arystów Ukrainy. 

Profesor zachwycał dziełami sztuki plastycznej, projektami artystycznymi, które realizował w formie multimedialnej, performatywnej, audiowizualnej, interaktywnej, rzeźbiarskiej, konserwatorskiej a nawet interdyscyplinarnej. Kolekcje jego projektów uwydatniały znaczące wydarzenia świata nauki. Pamiętam, jak swoją sztuką performatywną poruszył uczestników Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej WSE UAM w Poznaniu pod patronatem Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN.  

 Realizowane przez zm. Profesora J. Stępaka projekty edukacyjne znakomicie wpisują się w funkcję społeczną akademickiego kształcenia, bowiem pobudzał wśród studentów ich wyobraźnię, myśli, uczucia, pragnienia, które wpisywał w „Labirynt Rosnących Tajemnic". Potrafił zafascynować formą rosnącego żywego labiryntu, który to artystyczny projekt zrealizował najpierw w Łodzi, tworząc żywy labirynt z roślin i wikliny.  Studentów pobudzał do refleksji na temat labiryntu życia, przez który będą musieli sami się przedzierać, by dotrzeć do ostatecznego wyjścia z niego.   

W jednym ze swoich artykułów (2016, s. 297) tak opisał zadanie, które postawił swoim studentom: 

Zadaniem, które zadawałem studentom, było pozornie proste projekcyjne pytanie: Czym dla mnie jest labirynt? Odpowiedź można było skonstruować w dowolnej wybranej formie tekstowej, graficznej lub innej w zależności od preferencji studentów. Zależało mi na tym, aby odpowiedź była szczera i przedstawiała to co jako pierwsze kojarzyło się danej osobie z hasłem labirynt. 

W swoich odpowiedziach większość studentów odwoływała się do sfery psychicznej funkcjonowania człowieka w świecie i społeczeństwie oraz do trudów i zawiłości życia codziennego. Niektórzy jednak tworzyli własne, niezwykle oryginalne pomysły interpretacji tego pojęcia. Ta różnorodność wypowiedzi świadczy o sile symboliki i oddziaływaniu jakie metafora labiryntu posiada we współczesnym świecie. 

 Warto przeczytać artykuł prof. J. Stępaka o tajemnicach labiryntu, które odkrywał wraz z akademicką młodzieżą. Pięknie łączył metafory z filozofią egzystencjalną i sztuką jako środkami eksternalizacji świata wartości humanistycznych. Będzie nam bardzo brakować twórcy nowych form samoświadomości, samorealizacji, ale i arteterapii. Przedwczesne odejście wybitnego artysty, który miał wkrótce obchodzić piękny Jubileusz przygotowując dwie wystawy w plenerze i Lednicy, którą tak ukochał, porusza w smutku naszą akademicką społeczność. 

W dniu 24 maja 2023 roku zostanie otwarta o godz. 16.00 wystawa, nad którą Profesor pracował z uczonymi macierzystego Wydziału oraz artystami z Ukrainy - Zenoviya Shulha i Romanem Jaciv'em. Będzie temu wydarzeniu towarzyszyć dyskusja, którą poprowadzi prof. Agnieszka Gromkowska-Melosik oraz performance artystyczny autorstwa mgr. Stefanya Abbasova i dr Anny Sokołowskiej. 

Wszyscy współpracownicy, w tym najbliższy Profesorowi
mgr Kamil Wnuk, przyjaciele, znajomi artyści bardzo przeżywają tak nagłe odejście Mistrza, któremu zależało na stworzeniu kolejnej społecznej przestrzeni artystycznej w ramach solidarności z dotkniętą wojną Ukrainą. "Będzie" w dniu, w którym mieli razem przeżywać recepcję Art in Times of War, spoglądać na to wydarzenie z niebios a zapisanymi w ludzkich sercach i pamięci myślach, słowach i dziełach twórczych.    

Uroczystości pogrzebowe rozpoczną się 16 maja 2023 roku Mszą Świętą o godzinie 12.00 w kościele parafialnym św. Antoniego w Przeźmierowie. Pogrzeb na cmentarzu przy ul. Sosnowej w Przeźmierowie. Niech spoczywa w pokoju!        

(źródło fotografii)