Pan Profesor czyli literacka odsłona "Barw ochronnych" universita w nowym ustroju

 

Jadąc do Krakowa postanowiłem czas wolny poświęcić na lekturę książki Artura Przybysławskiego, która uzyskała nagrodę w Konkursie Literackim Miasta Gdańska im. Bolesława Faca za rok 2019. Taka przynajmniej jest informacja na tylnej okładce pięknie wydanej publikacji, której pierwsze wydanie datowane jest na rok 2020. Tytuł wcale nie jest tak krótki, jak odnotowano go na stronie tytułowej, bowiem w całości brzmi następująco:

 "Pan Profesor czyli wielce przeraźliwe dzieje Zenona Eli, pełne heroicznych czynów, rzeczeń i myśli jego, które złożyły się na akademicką karierę, dla przyszłych pokoleń wiernie spisane, aby pamięć o nich nie zaginęła w mroku mniej przeraźliwych dziejów". 

Przedmowę autor podpisuje jako: Wasz uniżony Artur Przybysławski, doktor nauk potajemnych z miasta Łodzi. Pracował bowiem na Uniwersytecie Łódzkim. Obecnie jest profesorem na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Na tylnej okładce to potwierdza: Ja niżej podpisany, oświadczam niniejszym, że jestem Arturem Przybysławskim i moje podobieństwo do rzeczywistego - jeśli w ogóle mogę tu użyć tego słowa -  Artura Przybysławskiego, mieszkającego w Krakowie i pracującego na Uniwersytecie Jagiellońskim, wcale nie jest przypadkowe. 

    W takim właśnie stylu bawi się czytelnikiem, ironizuje, ośmiesza wszystko, co tylko kręci się wokół semantycznie nadętego profesora, kpi z akademii i jej świętoszkowatego wizerunku, a przy tym wywołuje zaciekawienie stylistyką narracji. Akcję lokuje w fikcyjnej ontologii jakiegoś profesora filozofii Zenona Eli, któremu nie przez przypadek nadał żeńsko brzmiące nazwisko. 

W poszczególnych rozdziałach pamfletu przybliża powierzchowność i głębię cech bohatera, jego ułomność cielesności w ruchu sportowym, fizjolonomię, zachowania fizjologiczne i duchowe, postawy "w jego drżeniu zamiarowym", stosunek do płci. Odsłania zależności bytowe, które ujawniają się w osobie doktoranta, przebieg jego "kariery" wraz z próbami samopoznania, jasnowidzenia, z podejściem do własnego rozumu, odnajdywaniem sensu życia, dokonywaniem czynów lubieżnych, gdy postanawia napisać habilitację. 

Fascynująco rekonstruuje prowadzenie wykładów przez pełnego ułomności filozofa, stawianie przez niego czoła Radzie Wydziału i Prostytutu oraz wybijanie się na samodzielność naukową. Dowiadujemy się także,  jak Zenon Ela kroczy od asystenta do profesora zwyczajnego, z którego tytułu i stanowiska nic nie wynika. 

Po latach zdoła się ów Profesor wyleczyć z kompleksów wobec niemieckiej filozofii. Ten ostatni wątek powinien spodobać się politykom władzy. Znajdą się tu także kulisy pisania pseudorecenzji, udziału w konferencjach naukowych a nawet techniki aplikowania o grant. 

Forma i treść narracji ukierunkowana jest na zdemaskowanie patologii środowiska naukowego. Może dlatego nie mamy tu do czynienia z literacką fikcją, by można było odsłaniać realia różnych mikroświatów akademickich dewiacji.      

Skoro tytuł jest tak rozwlekły, to nikt nie powinien się dziwić, że przeważają w prześmiewczej narracji zdania wielokrotnie złożone. Jak A. Przybysławski zaczął jedno zdanie na s. 9, to zakończył je w połowie następnej. Dobrze, że nie czyta tego młodzież przygotowująca się do egzaminu maturalnego, bo mogłaby mieć problem z dopuszczeniem do matury. Na szczęście nie do niej adresowana jest ta książka i lepiej, żeby jej nie czytała, bo dowie się, jak patologiczne relacje społeczne zachodzą między pracownikami naukowymi, doktorantami, studentami i pracownikami administracji uczelni. 

Otrzymujemy w prześmiewczej  formie literackiej odbicie środowiska akademickiego w krzywym zwierciadle, które zostało tak sprofilowane, żeby można było zobaczyć kwintesencję pozorowanej pracy niektórych jego przedstawicieli.  

Nie będę zdradzał treści książki, której tytuł wskazuje na problematykę akademickiego środowiska. Jak pisze jej autor o odwzajemnionej miłości do literatury i filozofii: 

(...) książka ta nie jest - z wyjątkiem dwóch rozdziałów - napisana ku pokrzepieniu serc ani innych narządów czy organów. Jeśli jej lektura sprawi wam choć część tej przyjemności, jaką miałem, sam ją pisząc, będzie to najlepsze dla niej usprawiedliwienie. Literatura jest, jak sądzę, terenem beztroskiej, inteligentnej wolności i radości, jest luksusem, na który wciąż jeszcze możemy sobie pozwolić, więc nie należy go sobie odmawiać. I tym właśnie, którzy nie zamierzają go sobie odmawiać, dedykowana jest ta książka (tylna płaszczyzna okładki książki). 

Zapewne może kogoś zaboleć to, jak został tu zilustrowany, bo zgodnie z maksymą "uderz w stół a nożyce się odezwą" wielu studentów, absolwentów studiów, emerytowanych czy wciąż aktywnych naukowców odczyta w opisanych tu postaciach i wydarzeniach zapewne kogoś z własnego środowiska czy sytuacje, kogo spotkał lub których sam doświadczał. To dobrze, bo właśnie na tym zależało A. Przybysławskiemu, by jego pamflet na temat universitas spełnił katarktyczną funkcję. 

Nie mam jednak wątpliwości, że niczego w naszym środowisku nie zmieni, a jeśli nawet któraś z tak zarysowanych tu postaci przeczyta o samej sobie, to tym bardziej wzmocni samokontrolę, by nie zostało to dostrzeżone przez jej otoczenie. Jeśli więc zda się któremu, że to jakieś takie głupawe lub, co gorsza, że go tam ponoć odmalowuję, gdy akurat na uniwersytecie pracuje, nie do mnie niech ma pretensje, lecz do tego, który tę ksiązkę w łapach trzyma. Cóż tu bowiem winne lustro, a tym bardziej ten, kto je wyfasował?  (s.7).    

    

Wyzwania i problemy edukacji szkolnej w związku z napływem uczniów z Ukrainy

 

Pod tytułem "SZKOŁA ZRÓŻNICOWANA KULTUROWO. Wyzwania i potrzeby związane z napływem uczniów z Ukrainy" ukazał się raport z badań jakościowych w 6 szkołach  podstawowych i ponadpodstawowych, które przeprowadzono na zlecenie Centrum Edukacji Obywatelskiej.  Powodem doboru szkół było przyjęcie do ich grona dzieci i młodzieży z Ukrainy. 

Staram się unikać terminu "uchodźcy", gdyż wielokrotnie badacze nauk społecznych wskazują na pejoratywne jego znaczenie, a przecież ci uczniowie nie zasługują na to, by traktować ich jak osoby opuszczające z własnej woli własną ojczyznę. Gdyby mogli w niej dalej żyć, cieszyć się radością dnia codziennego, to nie opuszczaliby Ukrainy. Wielki to dar tej części naszego społeczeństwa, które przyjęło pod swój dach ofiary okrutnej wojny. 

 Diagnozę sytuacji ukraińskich uczniów przeprowadzono w maju i czerwcu 2022 roku. Dzisiaj możemy  przypuszczać, że ich sytuacja uległa większej poprawie a nauczyciele z własnego poczucia solidarności pokonali szereg problemów organizacyjnych i dydaktyczno-wychowawczych. Jak piszą autorzy raportu: "Sam moment wybuchy wojny i różnorodna pomoc świadczona uchodźcom była okazją do integracji szkolnych społeczności. Większość działań opierała się na spontanicznej aktywności pracowników, uczniów i ich rodziców; to oddolne zaangażowanie było spirytus movens wsparcia uczniów uchodźczych również w trakcie realizacji badań trenowych." 

Z uzyskanych w toku wywiadów opinii, informacji wynikają wnioski, które świadczą o czynnikach sprzyjających wsparciu ukraińskich uczniów, jak i o barierach, trudnościach czy przeszkodach związanych z ich adaptacją i możliwym rozwojem w szkolnej codzienności. 

Po stronie facylitatorów są:

* czynniki ułatwiające aklimatyzację uczniów ukraińskich w pierwszym okresie dzięki temu, że nauczyciele danej placówki mieli wcześniejsze doświadczenia w pracy z obcokrajowcami, posiadali kompetencje językowe w zakresie języka ukraińskiego lub rosyjskiego. Nie bez znaczenia była osobista motywacja pojedynczych nauczycieli do wsparcia tych uczniów.      

* trafne podejmowanie decyzji przez kierownictwa szkół co do rozmieszczenia dzieci w oddziałach klasowych, by nie rzutowało to negatywnie na jakość procesu kształcenia i wychowania większości polskich dzieci.

* wzbogacenie wiedzy polskich uczniów o wiedzę i kulturę kraju pochodzenia ich rówieśników z Ukrainy. 

* konieczność wprowadzenia rozwiązań z dydaktyki różnic indywidualnych, poznawania i rozumienia potrzeb oraz oczekiwań uczniów bez względu na ich pochodzenie. 

Po stronie barier, przeszkód czy problemów były m.in.: 

* wysoki stopień mobilności Ukraińców w związku ze zmieniającą się w ich kraju sytuacją zagrożeń życia ze strony wojsk agresora. Część z nich wracała do ojczyzny lub kontynuowała podróż do innych krajów, jeśli tylko było to możliwe.  

* pojawienie się w relacjach społecznych bolesnych emocji, traum w wyniku docierania tragicznych informacji o sytuacji członków rodzin ukraińskich dzieci. Dochodziło do różnego rodzaju incydentów, których przyczyny nie zawsze mogły być zrozumiałe czy rozpoznawane przez polskich rówieśników i nauczycieli.  

* brak podręczników, zeszytów ćwiczeń i kart pracy do niektórych przedmiotów, szczególnie z nauk ścisłych, które byłyby dwujęzyczne.  Poszukiwanie czy nawet tworzenie przez nauczycieli pomocy dydaktycznych wymagało ogromnego nakładu pracy i czasu, co wydłużało także realizację przez nich dotychczas obowiązkowych zadań. 

* relatywnie krótki czas pobytu w polskich szkołach sprawiał, że wiele problemów należało rozwiązywać ad hoc bez profesjonalnego i rządowego wsparcia.   

   Ucieszył mnie końcowy wniosek, że: "W powszechnej opinii nauczycieli, polskich uczniów i ich rodziców napływ uchodźców do ich klas nie przełożył się negatywnie na jakość edukacji."

 (autorka ilustracji: Sofia Krawczuk, lat 11,  laureatka konkursu: "Czym dla mnie jest Ukraina" - źródło AT Ukraposzta). 

41 lat minęło a w nauce nadal są brudne wspólnoty

13 grudnia 2022 zapisał się w mojej pamięci jako dzień, w którym po raz kolejny przekonałem się, że są profesorowie nauk społecznych, rzekomo  wybitni, a nieuczciwi, nierzetelni, manipulujący opinią innych... . 

Z etycznego punktu widzenia są to zmarnowane lata zmagań.  Ileż obłudy, cynizmu, faryzeizmu jest u tych, którzy są deklaratywnie prawo- centro- czy lewoskrętni... , świecąc swoją obecnością w przestrzeni publicznej.  Jakże daleko nam do wiarygodności nauki, prawdziwej jej wartości. 

Wciąż zdumiewające jest dla mnie milczenie świadków ZŁA, którzy są takimi samymi sprawcami jego zaistnienia, jak określeni powyżej. 

Ps.

To już nie jest komiczne, nawet gdy czeski błąd wydawcy sprawi, że wydaje się komuś kosmiczne.