Wydłużony termin obrony dysertacji dla części doktorantów

(źróło: mein.gov.pl) 

Prezydent RP Andrzej Duda podpisał ustawę z dnia 7 kwietnia 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, na mocy których to aktów doktoranci, którzy wszczęli swój przewód doktorski przed 30 kwietnia 2019 roku, mogą sfinalizować swoją pracę nie do końca grudnia 2022 roku, ale o rok później, czyli do dnia 31 grudnia 2023 r. 

Zabiegała o to  Krajowa Rada Doktorantów w 2021 roku, kierując do władz resortu wniosek i przedłużenie tego terminu do końca 2024 roku. Musieli jednak pójść na kompromis, bowiem wraz ze zmianą władz w resorcie nauki i szkolnictwa wyższego wiadomo było, że będzie wprowadzana reforma, której celem miało być wzmocnienie jakości prac doktorskich. 

Zapowiedź reformy przez Jarosława Gowina w 2017 roku powinna uświadomić ówczesnym doktorantom, że czas zabrać się do intensywnej pracy, a nie wydłużać swoją akademicką młodość o czas nieokreślony.  Wówczas nie było pandemii. Część polityków uważała, że wykorzystuje się ją do usprawiedliwienia niskiego poziomu zaangażowania w prowadzone badania. 

W najtrudniejszej sytuacji byli jednak ci doktoranci, którzy wszczęli swój przewód w okresie między 2018 a 30.04.2019. Oni rzeczywiście zostali pozbawieni dostępu do środków finansowych, laboratoryjnych, koniecznych staży, wyjazdów zagranicznych, możliwości publikowania itp.  Jak zwykle skorzystają z tej zmiany ci, którzy pozorowali prowadzenie badań naukowych mając otwarty przewód doktorski nie cztery, ale sześć a nawet dziesięć lat temu.      

Oto treść uzasadnienia KRD: 

Aktualnie obowiązujący przepis art. 279 ust. 1 PW PSWiN stanowi, iż studia doktoranckie rozpoczęte przed rokiem akademickim 2019/2020 prowadzi się na zasadach dotychczasowych, jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2023 r. Postulowana zmiana zakłada wydłużenie terminu wygaszenia studiów doktoranckich do końca 2024 r. Propozycja ta była już przez Krajową Reprezentację Doktorantów uprzednio podnoszona, w szczególności w piśmie z dnia 13.04.2022 r. znak: KRD.P.21.2021.1, niemniej w dalszym ciągu stanowi jeden z głównych postulatów środowiska doktoranckiego. 

Pragniemy również zaznaczyć, iż w aktualnym stanie faktycznym i prawnym doktorantki oraz doktoranci, którzy zrekrutowali się na studia doktoranckie w ostatnim roku przed reformą wprowadzoną ustawą PSWiN (tj. rocznik 2018/2019) nie mogą skorzystać z przewidzianej przepisami prawa możliwości dwukrotnego przedłużenia kształcenia. Co za tym idzie, osoby te nie są traktowane w sposób równy względem innych doktorantek i doktorantów studiów doktoranckich. 

Przywołana nierówność ma zastosowanie również względem osób, które w toku kształcenia wykorzystały urlop, np. związany z rodzicielstwem. Nierówność tę potęguje również możliwość skorzystania z mechanizmu przedłużenia terminu na złożenie rozprawy doktorskiej przewidzianego w szkołach doktorskich. W konsekwencji, doktoranci i doktorantki, którzy rozpoczęli studia doktoranckie w roku akademickim 2018/2019 są jedyną grupą, która nie może skorzystać z dwukrotnego przedłużenia. 

Ponadto potrzeba wprowadzenia przedmiotowej zmiany podyktowana jest utrudnieniami w prowadzeniu pracy badawczej, która to de facto przez dwa lata była prowadzona w niestandardowych warunkach wywołanych pandemią COVID-19. Zważyć również należy, że problem ten dotyka także grupy osób, które wszczęły postępowanie w sprawie nadania stopnia doktora na podstawie przepisów PSWiN. Chociaż wspomniana ustawa nie przewiduje terminów granicznych na wszczęcie i zakończenie tego postępowania, to formalne ukończenie studiów doktoranckich związane jest z uzyskaniem stopnia doktora w trakcie ich trwania. 

W aktualnym stanie prawnym, tj. przy terminie wygaszenia studiów przypadającym na 31.12.2023 r. przyjęte rozwiązanie dla wielu osób na studiach doktoranckich oznacza, że przystępując do obrony już w 2024 r. stopień doktora uzyskają już poza studiami doktoranckimi, które formalnie nie zostaną wówczas ukończone. Ma to doniosłe znaczenie w obliczu wątpliwości interpretacyjnych w zakresie odpłatności za ww. prowadzone postępowanie awansowe. 

Krajowa Reprezentacja Doktorantów wyraża pogląd, że w takiej sytuacji osoby podchodzące do obrony nie powinny być obciążone kosztami postępowania, jednak jest to kwestia dyskutowana zarówno w doktrynie, jak i praktyce stosowania prawa. W tym zakresie możliwe byłoby ewentualnie doprecyzowanie regulacji art. 179 ust. 9 ustawy z dnia 3 lipca 2018 r. - Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce poprzez wskazanie, że przepis ten znajdzie zastosowanie również wtedy, gdy obrona rozprawy doktorskiej i nadanie stopnia doktora odbywają się po zakończeniu studiów doktoranckich. 

W kontekście powyższego należy również mieć na względzie to, że rok 2023 będzie stanowić prawdziwe wyzwanie dla przebiegu postępowań awansowych prowadzących do nadania stopnia doktora. Wszakże w przyszłym roku do obrony rozpraw doktorskich będą przystępować aż trzy grupy doktorantów i doktorantek, tj.: 

1) osoby posiadające wszczęte na tzw. starych zasadach przewody doktorskie - z uwagi na procedowany obecnie termin zakończenia przewodów doktorskich przypadający na 31.12.2023 r.; 

2) pierwszy rocznik osób kształcących się w szkołach doktorskich (przy cyklu kształcenia trwającego 8 semestrów dominującym w większości jednostek), którzy modelowo winni złożyć rozprawy doktorskie w 2023 r. oraz 

3) wspomniana grupa osób na studiach doktoranckich, którzy będą ubiegać się o nadanie stopnia na podstawie przepisów PSWiN, gdyż ze względu na obowiązujący termin wygaszenia studiów doktoranckich przypadający na 31.12.2023 r. będą oni w większości zmuszeni do uzyskania stopnia doktora w tym terminie. 

Trzeba podkreślić, że tak znacząca liczba osób, względem których będą prowadzone postępowania awansowe uzasadnia wprowadzenie rozwiązań mających na celu rozłożenie w czasie wskazanych postępowań, by zapewnić ich prawidłowy przebieg, skuteczność oraz terminowość.

 

Zwracam na to uwagę, by już w toku studiów nie lekceważyć samorządności akademickiej, tylko podejmować działania, które pozwolą na uzyskanie zrozumienia i akceptacji dla koniecznych zmian w ustawodawstwie dotyczącym nauki i szkolnictwa wyższego. KRD okazała się skuteczną reprezentacją doktorantów, skutecznie lobbując za uwzględnieniem przez polityków powyższych oczekiwań.

Aspiracje nastoletnich dziewcząt

 

(źródło: Raport  Fundacji Inspiring Girls na temat aspiracji dziewczynek)

Pojęcie aspiracji dotyczy czynnika motywującego osobę do działania, do realizowania celu (wartości)  stanowionego przez nią lub wyznaczanego jej przez innych. W literaturze naukowej znajdziemy zbliżone rozumienie tego czynnika. W podejściu psychologicznym traktuje się aspiracje jako psychiczne właściwości warunkujące dążenie jednostki do osiągania znaczących celów, a więc do ich wyznaczania sobie lub podejmowania działania, aktywności, na rzecz realizowania własnych lub zadanych jej celów, które mogą stawać się ważnym ideałem życiowym. 

Zdaniem psychologa Józefa Kozieleckiego aspiracje są przejawem zaistniałej zmiany osobowościowej w wyniku nabytych doświadczeń, a tym samym ocenie własnego działania. Bywa, że uwzględniają one standardy społecznej grupy odniesienia np. w harcerstwie ktoś chce zdobywać sprawności, wyższe stopnie. Zderzenie skuteczności i jakości własnej aktywności z celami działania warunkują samoocenę jednostki, która albo będzie sprzyjać podwyższaniu poziomu aspiracji, albo utrzymywać określoną aspirację na stałym poziomie lub sprawiać, że osoba zacznie z niej rezygnować. 

W środowisku szkolnym nauczyciele charakteryzują uczniów jako ambitnych, o wysokim poziomie aspiracji lub jako przeciętnych czy nawet pozbawionych dążeń do sukcesów na miarę co najmniej swoich możliwości. Niewątpliwie aspiracje sprzyjają planom życiowym, ale dopiero u osób dorosłych, które są już świadome znaczenia wartości, z jakimi się identyfikują, akceptują je jako ważne. Z tego też powodu nieco zdziwiłem się, że Fundacja Inspiring Girls Polska zamówiła sondaż opinii wśród nastolatków, a ściślej tylko dziewcząt w wieku od 10 do 15 roku życia, skoro poziom aspiracji nie jest w tym okresie życia jeszcze ugruntowany.  

 Nie ma aspiracji samych w sobie, gdyż te, podobnie jak motywy czy postawy muszą mieć swój przedmiot, treść czy potencjał. Twierdzenie zatem, że za pomocą tak niekompetentnie skonstruowanej diagnozy dowiadujemy się o aspiracjach dziewczynek, jest niewiele warte. Przypominam zatem jak można kategoryzować aspiracje: 

(Źródło: W. Sikorski, Aspiracje. Studium psychologiczne i socjopedagogiczne, Nysa 2005, s. 17).

Nie ma w tym niczego złego, by przyjrzeć się pewnym trendom, "sfotografować" przedmiot, uwarunkowania i zakres aspiracji także wśród nastolatek, ale te będą jeszcze mocno się zmieniać. Wystarczy spojrzeć do treści Raportu, by przekonać się o zupełnie naturalnej niedojrzałości dziewcząt - bo tylko one były tu podmiotem diagnozy - a zatem uchwycono raczej pewne doraźnie formowane preferencje, aniżeli aspiracje w sensie dosłownym, dojrzałym. 

Badanymi były dzieci, które jeszcze znajdują się w systemie edukacji podstawowej.  Wprawdzie są już w ostatnich latach kształcenia w szkołach podstawowych elementy preorientacji zawodowej, ale wśród pytanych o kierunek przyszłej ścieżki własnego rozwoju nastolatków, niewielki odsetek ma wyobrażenie własnego życia po szkole nie tylko podstawowej, ale i ponadpodstawowej czy wyższej. Młodzież jest coraz bardziej zdezorientowana, co do własnej przyszłości ze względu na programowy i strukturalny chaos w szkolnictwie (ustawiczne zmiany programowe, ewidentny zanik aspiracji  i zaangażowania sproletaryzowanych nauczycieli, ich braki,  nieczytelność progów egzaminacyjnych, włączanie wojny kulturowej, światopoglądowej do procesu zarządzania szkolną edukacją itp.), niepewność warunków życia (pandemia, wojna na Ukrainie, kryzys gospodarczy przekładający się na trudności socjalno-bytowe w rodzinie; zaburzenia klimatyczne itp.). 

Widać to w wynikach powyższego sondażu, który dla mnie nie jest absolutnie miarodajny, by wyciągać z niego sensowne wnioski na przyszłość, gdyż dotyczył kwestii nieadekwatnych do wieku rozwojowego i życiowego respondentek. Natomiast nie ulega wątpliwości, że fundacji zależało na zaistnieniu w mediach i pozyskaniu kolejnych klientów do jej różnych form działalności. Skoro politycy już od połowy pierwszej dekady XXI wieku zaczęli sterować społeczeństwem stosując socjotechniczne narzędzia, to jednym z nich jest oczywiście sondowanie opinii, którego wyniki miałyby upełnomocnić zasadność podejmowanych działań przez określone podmioty władzy, instytucji czy organizacji społecznych, w tym także wyznaniowych.

Nie trzeba było wydawać tysięcy złotych na sfinansowanie tych badań, żeby stwierdzić, że: 

Polskie dziewczynki mają małą wiedzę na temat zawodów i rynku pracy. Ich głównym punktem odniesienia są rodzice, nieczęsto zmieniający branże, pracujący np. przed komputerem bądź niekiedy robiący zawodowo rzeczy, które trudno zrozumieć młodym. Najpowszechniejszym źródłem wiedzy dla dziewczyn stały się natomiast media społecznościowe – przestrzeń youtuberek, instagramerek, tiktokerek. Media te są łatwo dostępne i popularne wśród nastolatek, zwłaszcza w epidemii COVID-19 i podczas lockdownów (według najnowszych badań NASK przed ekranem nastolatki spędzają obecnie nawet do 12 godzin dziennie). 

Pytanie dziewczynek ze szkół podstawowych, na jakim kierunku chciałyby w przyszłości studiować, jest nonsensowne, bowiem tego typu wybory u większości z nich pojawią się dopiero w szkole ponadpodstawowej, a u części nawet po uzyskaniu studenckiego statusu na wybranej przez siebie uczelni i kierunku. System boloński uelastycznił możliwość dokonania zmiany kierunku studiów w trakcie ich trwania. W wynikach sondażu widoczny jest ów bezsens diagnozy. 

Oto dziewczęta chcą być - rzekomo w przyszłości - youtuberkami, instagramerkami, tiktokerkami (46% wskazań), co potwierdza, że poziom infantylizmu u nastolatków jest właśnie zredukowany do tych komunikatorów społecznych. Mark Bauerlein już 12 lat temu wydał na ten temat książkę pt. "Dumbest Generation". ("Najgłupsza generacja"), w której ujawnia, jak era cyfrowej komunikacji ogłupia młodych Amerykanów i zagraża naszej przyszłości. Nie należy jego zdaniem ufać komukolwiek poniżej 30 roku życia.      

Na czwartej pozycji (zaledwie 17% wskazań) znalazła się nauczycielka, przedszkolanka, ale tylko 12 % matek życzyłoby sobie takiej profesji dla córki. Być może wskazanie dziewcząt wynika z pozytywnej pamięci tej jedynej, najwspanialszej nauczycielki-wychowawczyni wczesnej edukacji.    Natomiast matki wiedzą, że nie jest to dobry zawód dla córki. Aż 26% wskazuje na to, że znaczniej lepiej by było, gdyby córka wybrała profesję graficzki komputerowej, projektantki stron www. Na trzecim miejscu wskazały zawód adwokatki, prokuratorki, radczyni prawnej, notariuszki (19%) lub lekarki, pracowniczki usług medycznych np. fizjoterapeutki (19%).   

Tym samym diagnoza jest bardziej realistyczna w odniesieniu do matek badanych nastolatek. Od nich zresztą będzie zależeć dalszy los dziewczynek, skoro aż 86% chce, by podjęły one w przyszłości studia. O jakich aspiracjach nastolatek jest sens mówić, skoro 30% z nich, podobnie jak 29% ich matek, nie ma na ten temat wyobrażenia, i słusznie. To tylko potwierdza, absurdalność takiej diagnozy.   

 

      

 

"Traktat o przemijaniu" autorstwa profesora Stanisława Leona Popka

 

Psycholog twórczości, emerytowany profesor zwyczajny Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie - Stanisław Leon Popek (ur.1936) opublikował nakładem Związku Literatów Polskich - (Oddział w Lublinie) wybór poezji pod wspólnym tytułem "Traktat o przemijaniu". 

Autorem nadzwyczaj pięknego projektu okładki tomu i ilustracji do wierszy jest Artur Popek. Najstarszy utwór w tym zbiorze jest z grudnia 1988 roku, zaś najnowszy z grudnia 2021 roku. Jest to niewątpliwie czas przemijania poprzedniego ustroju politycznego, który pozbawiał wiele istnień ludzkich szans na godne życie, rozwój i samostanowienie oraz okres przemian społecznych, kulturowych aż po śmiercionośną pandemię Koronawirusa. 

Homo sovieticus jednak nie zniknął, czego jesteśmy świadkami nie tylko w związku z wojną na Ukrainie, ale także tą, która tkwi w człowieku żądnym władzy. Jak pisał Erich Fromm - wojna jest w nas. Ukojeniem dla wielu od jazgotu świata Zło-Bytu jest cisza, samotność chaosu myślenia, by ratować własną duszę i czystość umysłu przed możliwym uśpieniem własnego sumienia, wierności czy zanikiem przesłania miłości.     

Poezja S. Popka jest pełna miłości, troski o piękno życia, którego naturalnym komponentem jest zamykająca je żelazna furta wiecznego milczenia. Wszystkie wiersze łączy pamięć o tych bliskich, którzy odeszli, jak i zaduma nad ludzką egzystencją. Każdy utwór oddaje bolesne doznanie straty, która uruchamiała czucia niemalże wszystkich zmysłów, ale i poczucie bezradności, niepokojące myśli oraz jakże potrzebne chwile wspomnień. 

Są w tym zbiorze utwory poświęcone pamięci o wybitnych postaciach w dziejach polskiej kultury: "Pamięci Wyspiańskiego", "Na śmierć Jana Pawła II", "Wernisaż pamięci" poświęcony kompozytorowi Wojciechowi Kilarowi czy malarzowi Konradowi Szurowskiemu.       

Życie i umieranie 

biegną równolegle

od chwili poczęcia 

aż do tego tchnienia

co to ostatni styk czyni... (s.14).

Psycholog dzieli się głębią osobistej refleksji nad fenomenami ludzkiej psychiki, nieuchwytnymi zjawiskami życia duchowego, które na szczęście zachowują swoją tajemnicę przed zakorzenionym w paradygmacie badań empirycznych wścibstwem uczonych usiłujących przeprowadzić pomiar niepodatnych na operacjonalizację tworów ludzkiej wyobraźni. 

Od czasów Platona

błąka się pytanie, 

jak majaki senne 

- co to jest dusza? 

Nieokreślony twór wyobraźni,

albo dzieło Pana?!(s.11)

Zapewne wielu z nas nie może pogodzić się z odejściem tych, których kochało, znało, szanowało, ceniło, spotykało, doświadczając ich obecności i wartości współżycia. Być może ktoś zadał sobie to pytanie:

I co to za świat!

Jak żyć w takim świecie,

gdy na każdym kroku

czyha zaraza i śmierć, 

tak jak przed laty

dżuma i cholera? (s.8).

    Nie jest łatwo żyć z myślą o wspólnych dokonaniach, spotkaniach, podróżach czy uroczystościach z udziałem tych, których byt został nagle zdmuchnięty jak świeca, pozostawiając bliskich w cierpieniu, bólu i rozpaczy. Doświadczamy wówczas nicości skrywającej tajemnice drugiego życia, bytu i niebytu, która pozostawia nas w osamotnieniu, zanurzając w ciszy własnych myśli, migotających zdarzeń i obrazów.     

Jeszcze nie przebrzmiały słowa: 

Witaj

A już żegnasz się

z tym co ukochałeś,

bo trwanie tutaj

tylko mgnieniem jest,

pyłkiem,

co go wiatr unosi

w przeszłość... (s.15).    

    Poeta utrwalił bezmiar człowieczej nicości w wyniku niespodziewanego zatrzymania przez sędziego czasu, który każdy z nas wypełnia swoją aktywnością. Autor pamięta nie tylko o istotach ludzkich, ale także o swoim starym przyjacielu - psie, skoro: 

Pozostały tylko dwa wytarte barłogi.

Wybierasz zapach psiej sierści.

Przez chwilę

nie jesteś sam...  (s.51).

    Warto sięgnąć do tomu melancholijnych wspomnień, malowanych poruszającym pięknem myśli, odczuć, barwnymi metaforami. Każdy z wierszy niesie z sobą głębię wzruszeń, westchnień i zbliżeń pamięci o kruchości ludzkiego życia, zaś całość wieńczy wyznanie umiłowania własnej Ojczyzny:

Na naszym grobowcu

Jeszcze nie zamieszkanym,

Ktoś zapalił kaganek pamięci,

Tak na wszelki wypadek

I złożył kwiaty, to Ojczyzna,

Największa kruchość trwania. (s.68) 

    Wiersz Stanisława L. Popka pt. Moja Ojczyzna poleciłbym autorom podręczników do języka polskiego. Napisany w czerwcu 2014 roku jest zarazem świadectwem sytuacji w naszym kraju, w którym (...) 

człowiek człowiekowi wilkiem, 

bo każdy z osobna

buduje własną Wieżę Babel (s.72).

    Na przekór własnym niepokojom, lękom, myślom czy wspomnieniom można być spokojnym o czas, zakres i głębię przemijania, które dzięki poezji, ale i jakości życia nie zamyka czyjejś historii życia w niepamięci. Dobrze, że Profesor-poeta uświadamia nam ów paradoks życia, którym jest (...) 

to odliczanie

coraz to szybciej,

i szybciej,

aż czas

zawiesi twoją historię 

w nieprzewidzianej chwili,

i tylko spadająca gwiazda

zakreśli

ostatni wymiar (s.75).

 Może jeszcze ktoś zdąży zadośćuczynić innym, by zabrać ze sobą z tej ziemskiej wędrówki to, co było przejawem jej/jego DOBRA, PRAWDY i PIĘKNA.  Niewątpliwie talent, wiedza i dokonania nie zaginą w bezmiarze nicości tego świata.