Niepokoje socjologów

 

Miałem okazję wysłuchać referatu profesor socjologii Anny Gizy-Poleszczuk, który został wygłoszony w doborowym gronie uczonych tej dyscypliny. Niezwykle cenię analizy społeczeństwa tej właśnie Profesor, która ma za sobą znakomite badania terenowe w paradygmacie ilościowym i jakościowym. Odsyłam do jej rozpraw, gdyż stanowią wyjątkowy poziom analiz i interpretacji społecznych fenomenów, jak m.in. deficyt szacunku w stosunkach międzyludzkich czy "niski poziom kultury zachowań".    

Zdaniem socjolog, pozycja tej nauki w społeczeństwie sterowanym przez populistycznie władze jest niska i to na wiele różnych sposobów. Podjęła zatem niezwykle ważny dla wszystkich nauk społecznych problem: Dlaczego przestano wierzyć naukowcom? Jak to jest możliwe, że osoby z wykształceniem socjologicznym zasilają partie władzy w budowanie autorytarnego porządku, nie dostrzegając zarazem że jest to zagrożeniem dla wiedzy naukowej. 

W toku dyskusji zastanawiano się nad tym, że większym zagrożeniem dla nauki w społeczeństwie sensu largo jest oddziaływanie populistyczne partii władzy uzbrojonej w nowe technologie informacyjnego przekazu. Prowadzi to do ograniczenia znaczenia grupy ekspertów, naukowców, także uczciwych socjologów do ich marginalizacji oraz do ich udziału w dyskusji publicznej. Rządzący od lat wzbudzają wśród Polaków niechęć do ekspertów, przenosząc ideę równości politycznej do sfery wiedzy.  

Zdaniem A. Gizy-Poleszczuk żyjemy w ciemnych czasach, które w jakiejś mierze są na własne życzenie z uwagi na to, czego nie robiliśmy, czym się nie zajmowaliśmy. Ludzie przestali wierzyć naukowcom być może dlatego, że oni się za bardzo mylili, czego najlepszym przykładem są kryzysy ekonomiczne, w sektorze bankowym. Stary etos o bezinteresownym poszukiwaniu prawdy jest w odwrocie. Uganiamy się za punktami, dbamy o własność intelektualną, Nauka zawiodła pokładane w niej nadzieje w aspekcie wartości, etosu naukowego.

Dzisiaj każdy może wypowiedzieć jakąkolwiek opinię w jakiejś niezwykle ważnej kwestii i to jest równie ważne, jakby mówił o tym profesor medycyny, socjologii, bezpieczeństwa czy ekonomii. Utrata waloru niezależności przez nauki społeczne na rzecz usług dla polityki czy gospodarki jest - moim zdaniem - pochodną wyłączenia ich z dziedziny nauk humanistycznych. Skoro cnotą władzy jest skuteczność osiągania za wszelką cenę celów politycznych, to po co rządzącym humanistyczna socjologia, psychologia czy pedagogika?   

Prowadząca wykład zachęcała do zadania sobie pytania: Jaka jest odpowiedzialność uczonych za to, że ludzie odwracają się od nich? Jak się okazuje dobrzy uczeni nie są medialni, nie są też wyróżniani, nagradzani, bo ich wnioski z badań są sprzeczne z oczekiwaniami rządzących. Preferowani są medialni uczeni, medialni socjologowie, którzy wypowiadają się w TVP czy TVN na każdy temat, byle tylko zostało to odnotowane przez koryfeuszy władzy lub opozycji. 

Dobremu uczonemu, który nie feruje łatwych wyroków, który nie generalizuje, jest szalenie trudno przedostać się do przestrzeni publicznej ze swoją wypowiedzią, bo nie zamierza potocznie odpowiedzieć na zadane pytania. Trzeba przestać się bać i pogodzić się z tym, że nic o świecie społecznym ogólnie powiedzieć się nie da. Dziennikarze usiłują zmusić swoich rozmówców-naukowców, by mówili zrozumiałym dla wszystkich językiem, a to w odbiorze społecznym oznacza, że każdy zna się np. na medycynie, oświacie, psychiatrii, prawie, kulturze, stosunkach międzynarodowych, zbrojeniach, ekonomii itp.

Nie powinniśmy zatem rezygnować z misji nauki, by dążyć do prawdy i odsłaniać ją w swoich publikacjach oraz w czasie wykładów. Bliższe prawdy są badania jakościowe a nie ilościowe, gdyż te ostatnie najczęściej wiążą się z sondowaniem opinii o interesujących badacza sprawach, a nie badaniem ich samych. Należy zatem - zdaniem A. Gizy-Poleszczuk: pytać ludzi tylko o to, co oni mogą powiedzieć, pytać ich o fakty, o to, co rzeczywiście robili, a nie o to, czym jest dla nich jakiś przedmiot, zdarzenie czy fakt, bo na takie pytanie nikt nie jest w stanie odpowiedzieć. Nie należy też organizować badań, które zmuszą ankietera prędzej czy później do oszustwa, a z tym spotykamy się właśnie w naukach społecznych, w tym w psychologii, socjologii, naukach o polityce i pedagogice. 

We wrześniu odbędzie się kolejny Zjazd Socjologów. Ciekawe, jaką ogłosi kondycję polskiego społeczeństwa oraz socjologii jako nauki. 

 

 

 

 

XXXV Podsumowanie Ruchu Innowacyjnego w Edukacji

 

Ktoś mógłby sądzić, że skoro kolejna edycja uroczystego podsumowania ruchu innowacyjnego w edukacji jest organizowane przez Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego w Łodzi, to jest to lokalna inicjatywa, która nie ma znaczenia czy swojej rangi w polskiej oświacie. Nic bardziej błędnego!  

To prawda, że przede wszystkim Kapituła Konkursów Innowacyjnych przy tej placówce ma na celu wyróżnienie najbardziej twórczych, zaangażowanych nauczycieli, edukatorów, wychowawców, instruktorów, tutorów, społeczników i liderów regionalnego biznesu, przedsiębiorczości partycypującej w rozwój szkolnictwa zawodowego i ogólnokształcącego, ale są wśród nagradzanych partnerzy przyjaznej edukacji, liderzy, afirmatorzy praktyk edukacyjnych z różnych regionów Polski, których dokonania mają ogromne znaczenie dla oświaty łódzkiej w szerokim tego słowa znaczeniu, także w sensie terytorialnym.  

Przykładowo, po raz kolejny wyróżniana dyrektorka Szkoły Podstawowej nr 81 w Łodzi p. Bożena Będzińska-Wosik realizuje w kierowanej przez siebie placówce alternatywne formy i metody kształcenia, które mają swoje zróżnicowane korzenie i warianty modelu tzw. "budzącej się szkoły". Każda szkoła może jednak budzić inaczej innowacyjność w procesie kształcenia i wychowywania dzieci czy młodzieży, promieniując zarówno na lokalne , jak i krajowe środowiska edukacyjne. 

To, co zawsze fascynuje mnie w tym ruchu, to konsekwentnie przestrzegana także przez Kapitułę zasada "primus inter pares", w świetle której każda z wyróżnianych osób czy instytucji może być wyjątkową, znakomitą wspaniałą obok innych osób i instytucji, które też są w odmiennym projekcie i jego realizacji znakomite, wspaniałe, wyjątkowe. Dyrektor ŁCDNiKP Janusz Moos od kilkudziesięciu lat troszczy się oto, by poszerzać paletę wyróżnień, żeby dla każdego "pozytywnie zakręconego" pedagoga znalazła się adekwatna do działań nagroda (certyfikat) bez jakiegokolwiek rankingu. 

Właśnie dlatego co kilka lat przybywa nowych certyfikatów, dzięki którym można dostrzec, zrozumieć, zaakceptować i wyróżnić tych, którzy czynią coś z pełnym zaangażowaniem, oddaniem, z sercem i pasją działania dla INNYCH. Nie ma to znaczenia, czy podmiotami ich oddziaływań są małe dzieci, uczniowie, młodzi dorośli czy może nauczyciele i nauczyciele nauczycieli, każdy, kto niesie z sobą wyjątkową moc mądrości, dobroci, zaangażowanego czynu DLA DOBRA WSPÓLNEGO.

Każdego roku przeżywam galę, w czasie której spotykają się ze sobą ci, którzy myślą, czują i działają przede wszystkim dla dobra innych, a w wielu sytuacjach bezinteresownie, dzieląc się wszystkim tym, co tylko może wspomóc czyjś rozwój, dobrostan w różnych sferach własnej czy społecznej egzystencji.  Każdy zatem jest osobą o specjalnych potrzebach edukacyjnych, skoro wyzwala w kreatorach potrzebę zmiany w sobie, u innych, w środowisku życia, przedszkolnym, szkolnym czy zawodowym, w organizacji, firmie, instytucji, wspólnocie czy grupie społecznej. Właśnie dlatego Kapituła przyznaje następujące wyróżnienia:

dzieciom o różnych talentach pozaartystycznych: 

- TALENT UCZNIOWSKI, 

dzieciom o uzdolnieniach artystycznych: 

- TALENT ARTYSTYCZNY,

Dzieciom, młodzieży, dorosłym, instytucjom, zespołom  zaangażowanym w zmiany:

- NAUCZYCIEL INNOWATOR, 

- PARTNER PRZYJAZNY EDUKACJI,

- ORGANIZATOR PROCESÓW INNOWACYJNYCH, 

- ORGANIZACJA INNOWACYJNA, 

- INNOWACYJNY PRACODAWCA, 

- KREATOR KOMPETENCJI ZAWODOWYCH, 

- KREATOR KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH, 

- KREATOR KOMPETENCJI ARTYSTYCZNYCH, 

-KREATOR INNOWACJI, ZŁOTY CERTYFIKAT KREATORA INNOWACJI,

- LIDER W EDUKACJI, 

- LIDER SZKOLNEGO DORADZTWA ZAWODOWEGO, 

- PROMOTOR ROZWOJU EDUKACJI, 

- AFIRMATOR RUCHU INNOWACYJNEGO, 

- HOMO CREATOR, 

- ZŁOTY CERTYFIKAT LIDERA SPOŁECZNO-OŚWIATOWEGO, 

- MISTRZ PEDAGOGII, 

- AMBASADOR INNOWACYJNYCH IDEI I PRAKTYK PEDAGOGICZNYCH, 

- "SKRZYDŁA WYOBRAŹNI" (statuetka). 

   Można zajrzeć do corocznych postów w blogu, w których podkreślałem zasługi akademickich INNOWATORÓW, uczonych, którzy swoją pracą naukowo-badawczą, projektowanymi i/lub wdrażanymi eksperymentami pedagogicznymi zaświadczali o wartości nowatorskich idei, teorii, modeli czy rozwiązań praktycznych, w tym także w procesie kształcenia nauczycieli. Łódzcy kreatorzy zmian mogą od 35 lat spotkać się z MISTRZAMI MISTRZÓW, którzy uskrzydlają innych.

Przypomnę zatem, że wśród laureatów RUCHU INNOWACYJNEGO, byli profesorowie tytularni i uczelniani, jak m.in.: Maria Dudzikowa,  Olga Czerniawska, Dorota Klus-Stańska,  Iwona Chrzanowska,  Henryka Kwiatkowska, Teresa Hejnicka-Bezwińska, Ewa Filipiak, Eugenia Potulicka, Ewa Marynowicz-Hetka,  Renata Nowakowska-Siuta, Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Beata, Jachimczak, Grazyna Poraj, Monika Wiśniewska-Kin,  Alina Wróbel, Aneta Rogalska-Marasińska, Magda Karkowska,  Urszula Jeruszka, Marek Konopczyński, Stefan M. Kwiatkowski, Zbyszko Melosik, Stanisław Leon Popek,  Bogusław Milerski, Andrzej Falkowski, Józef Górniewicz, Zdzisław Ratajek, Zygmunt Wiatrowski, Stanisław Dylak, Amadeusz Krause, Lech Witkowski, Jerzy Bralczyk, Sławomir Wiak, Jan Miodek, Michał Kleiber, Jan Potworowski, Krzysztof Szmidt, Jacek Pyżalski, Przemysław Grzybowski.         

                  

Tegoroczną galę podsumował uhonorowany tytułem "Mistrz Pedagogii" - adiunkt UKSW w Warszawie dr Michał Paluch: W krótkim słowie przypomnę dzieło Tadeusza Różewicza pod znamiennym i dziś tytułem „Ocalony” (1947). Jak czytamy w ostatniej jego części: 

„Szukam nauczyciela i mistrza. 

Niech przywróci mi wzrok słuch i mowę. 

Niech jeszcze raz nazwie rzeczy i pojęcia. 

Niech oddzieli światło od ciemności.” 

Różewicz związał tym samym rolę zawodową nauczyciela z wymiarem bytowania o charakterze transcendentnym. Jako nauczyciele i pedagodzy nie możemy unikać tego słowa i tego zaszczytu. Jak inaczej bowiem nazwać wysiłek przywracania zdolności widzenia tego, co często niewidzialne? Jak inaczej nazwać wysiłek przywracania zdolności słuchania tego, co jest trudne? Jak inaczej nazwać wysiłek przywracania zdolność rozmawiania z tym, kto się od nas odwraca? Mistrzostwo pedagogiczne jest stanem egzystencjalnym a nie tylko metodycznym – nie chodzi bowiem o metodę pracy z innymi, ale o modus Bycia i poziom uczestnictwa w człowieczeństwie własnym i Drugiego. 

Mistrz, którego wraz z Różewiczem poszukujemy to nauczyciel, który podejmie trud Ocalenia człowieczeństwa mimo nieludzkich warunków, w jakich człowiek się znalazł. Nie tylko jednak chodzi tu o wojnę i trudny czas powojnia, ale również czasy pokoju. Rodzi się we mnie bolesne pytanie, czy potrafimy ocalić polskie nauczycielstwo mimo niepedagogicznych a miejscami nieludzkich warunków, w jakich od lat się znajduje? Do tego potrzeba nie tylko mistrzów myśli pedagogicznej, ale mistrzostwa dyplomacji, mistrzostwa zrozumienia, a ponadto mistrzostwa w reflektującym wyjaśnieniu władzom państwowym, mediom i partiom politycznym (wszystkich stron), przyczyn dramatycznego oblicza polskiej szkoły i sposobów jej Ocalenia. 

Po raz trzydziesty piąty środowisko innowacyjnej edukacji potwierdziło, że niezależnie od stopnia wsparcia lub niszczenia szkolnictwa w Polsce przez sprawujących władzę ministrów tętnią wyspy oporu transformatywnego, twórczego. 

Wydłużony termin obrony dysertacji dla części doktorantów

(źróło: mein.gov.pl) 

Prezydent RP Andrzej Duda podpisał ustawę z dnia 7 kwietnia 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, na mocy których to aktów doktoranci, którzy wszczęli swój przewód doktorski przed 30 kwietnia 2019 roku, mogą sfinalizować swoją pracę nie do końca grudnia 2022 roku, ale o rok później, czyli do dnia 31 grudnia 2023 r. 

Zabiegała o to  Krajowa Rada Doktorantów w 2021 roku, kierując do władz resortu wniosek i przedłużenie tego terminu do końca 2024 roku. Musieli jednak pójść na kompromis, bowiem wraz ze zmianą władz w resorcie nauki i szkolnictwa wyższego wiadomo było, że będzie wprowadzana reforma, której celem miało być wzmocnienie jakości prac doktorskich. 

Zapowiedź reformy przez Jarosława Gowina w 2017 roku powinna uświadomić ówczesnym doktorantom, że czas zabrać się do intensywnej pracy, a nie wydłużać swoją akademicką młodość o czas nieokreślony.  Wówczas nie było pandemii. Część polityków uważała, że wykorzystuje się ją do usprawiedliwienia niskiego poziomu zaangażowania w prowadzone badania. 

W najtrudniejszej sytuacji byli jednak ci doktoranci, którzy wszczęli swój przewód w okresie między 2018 a 30.04.2019. Oni rzeczywiście zostali pozbawieni dostępu do środków finansowych, laboratoryjnych, koniecznych staży, wyjazdów zagranicznych, możliwości publikowania itp.  Jak zwykle skorzystają z tej zmiany ci, którzy pozorowali prowadzenie badań naukowych mając otwarty przewód doktorski nie cztery, ale sześć a nawet dziesięć lat temu.      

Oto treść uzasadnienia KRD: 

Aktualnie obowiązujący przepis art. 279 ust. 1 PW PSWiN stanowi, iż studia doktoranckie rozpoczęte przed rokiem akademickim 2019/2020 prowadzi się na zasadach dotychczasowych, jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2023 r. Postulowana zmiana zakłada wydłużenie terminu wygaszenia studiów doktoranckich do końca 2024 r. Propozycja ta była już przez Krajową Reprezentację Doktorantów uprzednio podnoszona, w szczególności w piśmie z dnia 13.04.2022 r. znak: KRD.P.21.2021.1, niemniej w dalszym ciągu stanowi jeden z głównych postulatów środowiska doktoranckiego. 

Pragniemy również zaznaczyć, iż w aktualnym stanie faktycznym i prawnym doktorantki oraz doktoranci, którzy zrekrutowali się na studia doktoranckie w ostatnim roku przed reformą wprowadzoną ustawą PSWiN (tj. rocznik 2018/2019) nie mogą skorzystać z przewidzianej przepisami prawa możliwości dwukrotnego przedłużenia kształcenia. Co za tym idzie, osoby te nie są traktowane w sposób równy względem innych doktorantek i doktorantów studiów doktoranckich. 

Przywołana nierówność ma zastosowanie również względem osób, które w toku kształcenia wykorzystały urlop, np. związany z rodzicielstwem. Nierówność tę potęguje również możliwość skorzystania z mechanizmu przedłużenia terminu na złożenie rozprawy doktorskiej przewidzianego w szkołach doktorskich. W konsekwencji, doktoranci i doktorantki, którzy rozpoczęli studia doktoranckie w roku akademickim 2018/2019 są jedyną grupą, która nie może skorzystać z dwukrotnego przedłużenia. 

Ponadto potrzeba wprowadzenia przedmiotowej zmiany podyktowana jest utrudnieniami w prowadzeniu pracy badawczej, która to de facto przez dwa lata była prowadzona w niestandardowych warunkach wywołanych pandemią COVID-19. Zważyć również należy, że problem ten dotyka także grupy osób, które wszczęły postępowanie w sprawie nadania stopnia doktora na podstawie przepisów PSWiN. Chociaż wspomniana ustawa nie przewiduje terminów granicznych na wszczęcie i zakończenie tego postępowania, to formalne ukończenie studiów doktoranckich związane jest z uzyskaniem stopnia doktora w trakcie ich trwania. 

W aktualnym stanie prawnym, tj. przy terminie wygaszenia studiów przypadającym na 31.12.2023 r. przyjęte rozwiązanie dla wielu osób na studiach doktoranckich oznacza, że przystępując do obrony już w 2024 r. stopień doktora uzyskają już poza studiami doktoranckimi, które formalnie nie zostaną wówczas ukończone. Ma to doniosłe znaczenie w obliczu wątpliwości interpretacyjnych w zakresie odpłatności za ww. prowadzone postępowanie awansowe. 

Krajowa Reprezentacja Doktorantów wyraża pogląd, że w takiej sytuacji osoby podchodzące do obrony nie powinny być obciążone kosztami postępowania, jednak jest to kwestia dyskutowana zarówno w doktrynie, jak i praktyce stosowania prawa. W tym zakresie możliwe byłoby ewentualnie doprecyzowanie regulacji art. 179 ust. 9 ustawy z dnia 3 lipca 2018 r. - Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce poprzez wskazanie, że przepis ten znajdzie zastosowanie również wtedy, gdy obrona rozprawy doktorskiej i nadanie stopnia doktora odbywają się po zakończeniu studiów doktoranckich. 

W kontekście powyższego należy również mieć na względzie to, że rok 2023 będzie stanowić prawdziwe wyzwanie dla przebiegu postępowań awansowych prowadzących do nadania stopnia doktora. Wszakże w przyszłym roku do obrony rozpraw doktorskich będą przystępować aż trzy grupy doktorantów i doktorantek, tj.: 

1) osoby posiadające wszczęte na tzw. starych zasadach przewody doktorskie - z uwagi na procedowany obecnie termin zakończenia przewodów doktorskich przypadający na 31.12.2023 r.; 

2) pierwszy rocznik osób kształcących się w szkołach doktorskich (przy cyklu kształcenia trwającego 8 semestrów dominującym w większości jednostek), którzy modelowo winni złożyć rozprawy doktorskie w 2023 r. oraz 

3) wspomniana grupa osób na studiach doktoranckich, którzy będą ubiegać się o nadanie stopnia na podstawie przepisów PSWiN, gdyż ze względu na obowiązujący termin wygaszenia studiów doktoranckich przypadający na 31.12.2023 r. będą oni w większości zmuszeni do uzyskania stopnia doktora w tym terminie. 

Trzeba podkreślić, że tak znacząca liczba osób, względem których będą prowadzone postępowania awansowe uzasadnia wprowadzenie rozwiązań mających na celu rozłożenie w czasie wskazanych postępowań, by zapewnić ich prawidłowy przebieg, skuteczność oraz terminowość.

 

Zwracam na to uwagę, by już w toku studiów nie lekceważyć samorządności akademickiej, tylko podejmować działania, które pozwolą na uzyskanie zrozumienia i akceptacji dla koniecznych zmian w ustawodawstwie dotyczącym nauki i szkolnictwa wyższego. KRD okazała się skuteczną reprezentacją doktorantów, skutecznie lobbując za uwzględnieniem przez polityków powyższych oczekiwań.