Wyniki badań osiągnięć uczniów szkół średnich równie słabe jak formułowane na ich podstawie wnioski

 

OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW SZKÓŁ ŚREDNICH PO ZMIANACH W OŚWIACIE I NAUCZANIU W PANDEMII - to tytuł raportu z przeprowadzonego przez Fundację Evidence Institute badania TICKS (Test for International Comparisons of Knowledge and Skills) ) w 2021 roku w Warszawie. 

Badania sfinansował samorząd warszawski, by przeprowadzili je specjaliści od badań PISA na reprezentatywnej próbie uczniów szkół ponadpodstawowych. Postanowiono zdiagnozować poziom aktualnych ich osiągnięć w kluczowych dla tego międzynarodowego programu diagnoz poziomu umiejętności w zakresie czytania, matematyki i nauk przyrodniczych. 

Prowadzący badania mają dostęp do testów PISA, które objęte są powszechną tajemnicą (można ujawnić zaledwie 40 proc. z danej edycji), toteż nie tylko mogli - jak twierdzą - ale skorzystali z możliwości wzbogacenia ich wyboru o zadania, które wynikają z polskich podstaw programowych kształcenia ogólnego. Tych bowiem PISA nie uwzględnia. 

Celem Programu PISA jest sprawdzenie umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy nabytej w szkole i poza szkołą i tym samym określenie, na ile młodzież jest przygotowana do podjęcia wyzwań przyszłości. Nie służy on zatem ocenie poziomu nauczania w poszczególnych szkołach, czy też w poszczególnych województwach, lecz ocenie skuteczności szeroko rozumianego systemu edukacji w każdym z krajów uczestniczących w badaniu OECD/PISA. 

Polska uczestniczy w badaniach PISA od 2000 r., ale żaden z rządów nie wykazał, co na ich podstawie i dlaczego zostało zmienione w polskim szkolnictwie. Dobrze zatem się stało, że odpowiedzialni przez wiele edycji za badania PISA w Polsce postanowili włączyć nie tyko zagadnienia wynikające z podstaw programowych kształcenia ogólnego w Polsce, ale także (...) pytania zbierające informacje na temat sposobów i technik nauki, motywacji i relacji nauczyciel-uczeń, a także planów edukacyjnych i zawodowych uczniów. 

W badaniu łącznie uczestniczyły 83 szkoły średnie i 208 oddziałów. Z każdej losowo dobranej szkoły średniej do badania losowo wybierano oddziały z każdego z trzech roczników uczniów: 

 • II klas szkół średnich w 2021 roku, po ośmioletniej szkole podstawowej, 

• III klas szkół średnich w 2021 roku, po ośmioletniej szkole podstawowej, 

• III klas szkół średnich w 2021 roku, po gimnazjum. 

Łącznie zebrano dane dla 4581 uczniów co stanowiło ponad 80 proc. oryginalnie zakładanej próby badawczej [s. 1]. 

Nie można zgodzić się z tezą autorów raportu, że (...) końcowa próba jest wystarczająco liczna, aby ocenić umiejętności uczniów i porównać z wynikami warszawskich 15-latków z badań PISA z lat 2003-2018, skoro obecny pomiar po pierwsze jest badaniem przekrojowym, a nie longitudinalnymi, a po drugie zawiera zadania, które nie miały miejsca w testach z powyższego okresu czasu. Porównywanie wyłuskiwanych z całości testu zadań z w/w okresów i porównywanie ich z wynikami w 2021 r. jest wprawdzie technicznie możliwe, ale niezgodne z metodologią badań w naukach społecznych.  

Wyniki TICKS są nieporównywalne także z tego powodu, że przystępujący do badań PISA - bez dociekania, jak byli rzeczywiście włączani do nich w minionych edycjach, co podważał już przed laty prof. Zbigniew Kwieciński -  w porównaniu z diagnozowanymi piętnastolatkami "dotkniętymi" zdalną edukacją jest kolejnym nieprozumieniem. Raport, jak każdy papier, wszystko przyjmie, toteż nie dziwi mnie kolejna argumentacja jego autorów: 

(...) przyjęto założenie, że wyniki 15-latków w PISA są bezpośrednio porównywalne z wynikami uczniów klas II szkół średnich badanych w TICKS. Dla uczniów klas III po ośmioletniej szkole podstawowej założono, że różni ich od 15-latków z badania PISA okres jednego dodatkowego roku nauki. Dla uczniów klas III po gimnazjach założono, że skorzystali z dodatkowych dwóch lat nauki w porównaniu z uczniami ostatnich klas gimnazjów z badania PISA [s.2].

Natomiast niezależnie od powyższej manipulacji, ważne i ciekawe są wyniki badań: 

 

Badacze dokonali porównania wyników osiągnięć testów wśród uczniów stołecznych szkół średnich między oczekiwanym a realnym ich poziomem. Rzeczywiście można zastanowić się nad tym, czy fotografia tego poziomu jest właściwa z punktu widzenia przyjętej przez badaczy hipotezy, zgodnie z którą spodziewano się wzrostu wiedzy i umiejętności uczniów klas III po ósmej klasie szkoły podstawowej o co najmniej 10 proc., zaś u uczniów klas III po gimnazjum o 20 proc., w stosunku do średnich wyników piętnastolatków z Warszawy w ramach badań PISA w latach 2003-2018. Na domiar wszystkiego do badania TICKS wylosowano uczniów starszych niż uczestniczący w badaniach PISA.

 

Autorzy nie ukrywają tych przesłanek, toteż radzę nie tworzyć na tej podstawie opinii o edukacyjnej katastrofie. Ta bowiem jest pochodną wielu czynników, aniżeli tylko możności zweryfikowania poziomu wiedzy w danym dniu i całościowym zestawie zadań. Jak sami starają się nonsensownie usprawiedliwić ten stan rzeczy: 

 

Dodatkowym wyzwaniem w porównaniu wyników TICKS i PISA jest to, że badania te odbyły się w różnych momentach roku szkolnego. Uczniowie „tracą” wiedzę w okresie wakacji i trudno też oczekiwać, że krótki okres wznowienia nauki „na żywo” w szkole pod koniec roku szkolnego 2020/2021 oraz kilka tygodni początku nauki w roku szkolnym 2021/2022 mogły przynieść znaczące efekty edukacyjne. Dodatkowo uczniowie 15-letni byli testowani w PISA w okresie intensywnych przygotowań do egzaminu gimnazjalnego, co z pewnością stanowiło dodatkową motywację do nauki, której nie mieli uczniowie pierwszych klas szkół średnich [s.2].

 

Zastanawia mnie, po co prowadzić takie badania, skoro wiadomo, że nie są one porównywalne i nie będą wiarygodne.  Chyba tylko po to, by mieć dotację od samorządu na własną działalność i przećwiczyć techniczną sprawność zespołu? Doprawdy, twierdzenie, że zbadano w ten sposób wpływ nauczania powyższych przedmiotów w stołecznych szkołach średnich w latach 2015-2021 jest zdumiewające, bowiem poziom redukcji zmiennych tylko do wyników z testu nie świadczy o wpływie. Chyba, że o wpływie Księżyca na ciążę mszyc. 

 

Socjolodzy i ekonomiści powinni jednak liczyć się z metodologią badań w naukach społecznych, a szczególnie w naukach pedagogicznych, by móc pisać o wpływie nauczania na cokolwiek, ale już nie na podstawie takich badań.            

Jak mądrze poruszać się po cyfrowym świecie?

 

W imieniu Organizatorów przekierowuję zaproszenie, skoro konferencja jest bezpłatna dla nauczycieli, rodziców oraz dzieci i młodzieży.  

Jak mądrze poruszać się po cyfrowym świecie? 

Jak skutecznie uczyć w sieci i o sieci w czasach, w których program nauczania jest napięty do granic możliwości, a rodzicom brakuje czasu i umiejętności rozmowy z dzieckiem? Jak budować relacje i odnaleźć się w coraz bardziej cyfrowym świecie? O tym opowiedzą 10 lutego trenerzy i goście Fundacji Szkoła z Klasą na II Konferencji Asów Internetu.

10 lutego o godz. 10:00 na stronie Fundacji Szkoła z Klasą, Facebooku i YouTube odbędzie się II Konferencja Asów Internetu. Udział w wydarzeniu online może wziąć każdy uczeń, nauczyciel, edukator czy rodzic.

Trenerzy, specjaliści i nauczyciele na Konferencji

W spotkaniu wezmą udział m.in.: prof. UAM dr hab. Małgorzata Rosalska, specjalistka ds. doradztwa zawodowego i kształcenia, Justyna Suchecka, dziennikarka i pisarka nominowana do nagrody Grand Press, Marta Florkiewicz-Borkowska, Nauczycielka Roku 2017 i laureatka nagrody im. I. Sendlerowej, Agnieszka Jankowiak-Maik, znana jako Babka od histy, również laureatka nagrody im. I. Sendlerowej czy Marcin Perfuński z SuperTata.tv.

Turniej Asów Internetu, czyli ostatnią część konferencji, poprowadzi Robert Janowski.

— Sfera online coraz bardziej miesza się z rzeczywistością, z czym uczniowie i uczennice często sami muszą sobie radzić.  Dlatego chcemy wspierać szkołę i pomóc nauczycielom uczyć o wartościach cyfrowego obywatela.  Pokażemy, jak połączyć naukę i relacje online z życiem na żywo i jak uczyć tego dzieci. W trakcie Konferencji młodzież z nauczycielami będą mogli dowiedzieć się więcej o tych wyzwaniach i jak sobie z nimi radzić

— tłumaczy Małgorzata Pisarkiewicz, dyrektorka programowa Fundacji Szkoła z Klasą.

Lekcja dla każdego

Wydarzenie będzie podzielone na trzy panele. W pierwszym, trenerki i trenerzy Fundacji poprowadzą zajęcia dla uczniów klas 0-3 i 4-8. Opowiedzą o wartościach, jakimi należy kierować się w sieci, pokażą czym jest cyfrowe obywatelstwo, doradzą, jak radzić sobie z rozpraszaczami czy rozpoznawać zagrożenia czyhające w internecie.

W drugim panelu wypowiedzą się eksperci w zakresie kształcenia i szkolnictwa. Profesor Małgorzata Rosalska opowie o rozwoju kompetencji cyfrowych i ich wpływie na karierę zawodową.

Jak prowadzić zajęcia zdalne i rozmawiać z uczniami w trakcie pandemii, opowie Dariusz Martynowicz, laureat tytułu Nauczyciela Roku 2021. Panel zakończy dr psychologii Magdalena Śniegulska z Uniwersytetu Warszawskiego i SWPS, która poruszy kwestię relacji w tym trudnym czasie.

Ostatni, trzeci panel będzie miał charakter zarówno edukacyjny, jak i rozrywkowy. W jego trakcie znany prezenter i piosenkarz Robert Janowski poprowadzi Turniej Asów Internetu.

Na Konferencje i warsztaty można zapisać się pod tym adresem: https://ppv24.pl/asyinternetu/

Strona wydarzenia w serwisie Facebook: https://fb.me/e/2Wq7HJ05Y

Edukacja bez granic

— Konferencja jest największym wydarzeniem programu Asy Internetu. Dzieciom i młodzieży coraz trudniej jest nadążyć za wymaganiami. Dlatego staramy się pomagać szkołom i nauczycielom w edukacji cyfrowej. Tworzymy podręczniki i scenariusze lekcji o cyfrowym bezpieczeństwie oraz uświadamiamy rodziców — mówi Agata Łuczyńska, prezes Fundacji Szkoła z Klasą.

Od 2018 roku w programie Asy Internetu wzięło udział ponad 2 tysiące nauczycieli i 200 tysięcy uczniów w Polsce. Inicjatywa jest częścią międzynarodowego projektu „Be Internet Awesome” Google.org.

Z racji wyjątkowej popularności i sukcesu programu w Polsce, Google.org w 2021 roku powierzył Fundacji Szkoła z Klasą koordynację programu w całej Europie Środkowej i Wschodniej.

O Fundacji i programie „Asy Internetu”

Fundacja Szkoła z Klasą jest organizacją pozarządową zajmująca się edukacją. Powstała w 2015 roku, bazując na doświadczeniach programu Szkoła z Klasą — jednej z największych i najbardziej rozpoznawalnych ogólnopolskich akcji społecznych.

 

Od początku działalności z Fundacją współpracowało już 9500 szkół, 150 000 nauczycieli i ponad milion uczniów. Jej trenerzy posługują się nowoczesnymi metodami, takimi jak design thinking czy agile. Jednym z najbardziej znanych programów Fundacji są „Asy Internetu”. 

„Asy Internetu” są programem edukacyjnym skierowanym do szkół podstawowych. Jego celem jest wzmacnianie w dzieciach i nastolatkach wartości, które pomogą im uniknąć zagrożeń w sieci oraz wsparcie nauczycieli i nauczycielek w tym zakresie. W środowisku międzynarodowym program jest znany pod nazwą „Be Internet Awesome”.

Program jest realizowany wspólnie przez Fundację Szkoła z Klasą i Google.

Czy rzeczywiście nastąpiła zmiana ustroju państwa w sferze oświatowej?

 

Wraz z odzyskaniem władzy przez postkomunistyczne partie polityczne w 1993 roku (SLD i PSL) rozpoczął się proces ewolucyjnego, ale konsekwentnie prowadzonego przez kolejne partie odstępowania władz oświatowych od modelu Polski samorządnej i samorządnego szkolnictwa publicznego na rzecz najpierw mniej, a później coraz bardziej jawnie „urabiania” uczniów przez aparat państwowych urzędników oświatowych (nadzór pedagogiczny) według z góry założonego wzorca ideologicznego oraz ograniczanie i eliminowanie ideologicznie niepożądanych, przemilczanych czy represjonowanych modeli kształcenia i wychowania w środowiskach szkolnych i pozaoświatowych. 

Po latach transformacji powraca pytanie, czy nastąpiło przejście od procesów i interpretacji uprawomocniających ład autorytarnej dominacji nad społeczeństwem minionego państwa ponadprawnego (PRL) do państwa ładu demokratycznego, samorządnego? Po tylu latach rzekomych przemian społeczno-kulturowych politolodzy i socjolodzy potwierdzają coraz silniejsze wypaczanie wartości samorządnego systemu szkolnego w Polsce, na co mają wpływ m.in. takie czynniki, jak:

- deprecjonowanie autorytetów przez kolejne formacje rządzących partii, zwiększanie się dystansu między autorytetami i władzą, degradacja i zmanipulowanie wzorów osobowych obecnych oraz aktywnych w życiu publicznym i wychowaniu, zapanowanie standardowej szarości, populizmu, ignorancji i blokada zapotrzebowania na etos, wysoki kulturowo poziom i styl życia;

- depresja aksjologiczna społeczeństwa np. proces rozdawania nagród, orderów, odznaczeń, tytułów honorowych, pochwał i dyplomów, przywilejów i premii poplecznikom i członkom partii władzy; 

- ogarnięcie przez władzę totalizującą i monocentryczną sfery wartości przez rozciągnięcie swojej dominacji nad symbolami, ideami, nad sferą znaczeń, nad światem wartości i imponderabiliów, poprzez monopolizowanie sądów o wartościach; formowanie nowego porządku wartości na miejscu minionego za pomocą indoktrynacji oraz narzucania i zawłaszczania autorytetu, podrywania wiarygodnych kryteriów wartości i sprawdzonych wzorów wartościowania, intencjonalnego wprowadzania w obieg społeczny zmistyfikowanych kategorii światopoglądowych, estetycznych i etycznych, relatywizacji, wulgaryzowania wartości; zamiast aksjologii o wyborze wartości rozstrzyga kryterium ważności, konieczności, korzyści lub czyjejś okazjonalnej doraźnej i arbitralnej decyzji, w której rola sprawcza przypadku jest nieunikniona;

- deformacja i rozmywanie sensu wartości poprzez socjotechniczne manipulacje semantyką np. prawa człowieka zastępowane są innymi prawami (dla zapewnienie bezkarności elitom politycznym), patriotyzm tak, ale pod warunkiem, że nacjonalistyczny i religijny; wolność słowa, ale nie dla przeciwników poglądów partii władzy; miłość, ale uwzględniająca rolę seksualności człowieka dla rozwodzących się członków partii władzy; opinia publiczna to wyniki sondaży itp.;

- wprowadzanie w obieg fałszywej alternatywy do rozważań o wartościach, zagłuszanie wartości jako przedmiotu uwagi społecznej przy pomocy komunikatów zastępczych o wypróbowanej atrakcyjności, czyli wzniecanie szumu informacyjnego;

- praktyka odwracania sensu wartości (wartości a rebours) np. zamiast umacniać sprawiedliwość i praworządność, represjonuje się przeciwników, zamiast opiekować się – uzależnia się obywateli od finansowej pomocy państwa; praworządność bez prawości;

- zamiana wartości kreuje się ich atrapy lub fetysze, zastępuje wartości Ersatzami np. wyciszanie i dewaluacja jednych bohaterów, wykoślawianie i redukowanie innych, a lansowanie na ich miejsce postaci preferowanych przez establishment polityczny; podstawianie pseudo-bohaterów, produkowanie zastępczych idoli, gwiazdorów, championów i bożyszczy; osławionych „bohaterów roku”, sezonu i dnia;

- zawłaszczanie wartości i ich rozmyślna dewaluacja – np. wychowawcze walory rodziny zostają  zawłaszczone przez stworzenie jednolitego i nadzorowanego przez partię władzy systemu edukacyjnego od przedszkoli, aż po szkoły średnie celem wyparcia lub osłabienia wychowania rodzinnego odwołującego się do wolności światopoglądowej i religijnej;

- eliminacja wartości i wymiaru aksjologicznego przez wytrwałe podstawianie potrzeb, aspiracji awansowych, ambicji i oczekiwań materialnych w miejsce wartości;

- arbitralna zmiana poziomów wartości; wg Maxa Schelera obowiązuje porządek wartości od hedonistycznych, poprzez użytkowe, witalne, duchowe i święte, toteż nie wolno go dowolnie zmieniać lub likwidować któryś z nich, gdyż powoduje to aberrację w całym systemie np. próby likwidacji i eliminacji wymiaru sakralnego; absolutyzacja wartości witalnych np. wartości życia i zdrowia. 

(źróło: A. Tyszka, Wartości zdegradowane, wartości ocalone [w:] Spór o wartości w kulturze i wychowaniu, red. Franciszek Adamski, UJ, Kraków 1991).