Czyją własnością są nauczyciele szkół publicznych?

 

Po doniesieniach z pola światopoglądowej wojny polsko-polskiej wynika, że nauczyciele są własnością "mateczki", czyli partii władzy (via "cioteczka" kuratoria oświaty i "kuzyn/ka" - w osobie dyrektora szkoły/placówki), która decyduje o ich zawodowym losie. Zajrzałem do Ustawy Prawo Oświatowe (z dnia 14 grudnia 2016 r .Dz. U. z 2020 r. poz. 910 i 1378 oraz z 2021 r. poz. 4; ogłoszono dnia 22 maja 2020 r. obowiązuje od dnia 1 września 2017 r.). 

W Preambule do powyższej ustawy w  ogóle nie istnieje nauczyciel: 

Oświata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa; kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazaniami zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka. Nauczanie i wychowanie - respektując chrześcijański system wartości - za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości Ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata. Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności. 

Oświata jest dobrem wspólnym, czyli jest dobrem nie tylko partii władzy, ministrów i dyrektorów departamentów czy kuratorów oświaty, ale jest DOBREM nas wszystkich: dzieci, dorosłych o osób starszych, bezdzietnych i posiadających dzieci, obywateli i sądownie pozbawionych tego statusu, ot, wszystkich. 

Czy zatem nauczyciel ma prawo do tego DOBRA? 

A może rządzący dostrzegą, że nauczyciel jest WSPÓŁSPRAWCĄ DOBRA WSPÓLNEGO? 

Nie. O tym nie ma mowy ani w ustawie, ani w zarządzaniu systemem oświatowym. 

To kim jest nauczyciel? NAJEMNYM PRACOWNIKIEM, ROBOTNIKIEM W BIAŁYM KOŁNIERZYKU, BENEFICJENTEM, KLIENTEM, WYROBNIKIEM, OPORNIKIEM, SŁUGĄ, ... ? KIM?     

Szukam w Ustawie analizując kolejne rozdziały. 

Art. 1. System oświaty zapewnia w szczególności: 

Nie ma ani jednego zdania na temat tego, że SYSTEM OŚWIATY ZAPEWNIA (Komu? Czemu?) w szczególności NAUCZYCIELA.  

Art. 2. System oświaty obejmuje: (...).   

A jednak system oświaty nie obejmuje nauczyciela. System go zatrudnia.  

Skoro nie obejmuje, to na jakiej podstawie kuratoria oświaty, "cioteczki i wujkowie" ministra interesują się życiem prywatnym nauczycieli, ich osobistym wizerunkiem, światopoglądem, wiarą, aspiracjami, stanem rodzinnym itp.?

Art. 3. 1. System oświaty wspierają organizacje pozarządowe, w tym organizacje harcerskie, a także osoby prawne prowadzące statutową działalność w zakresie oświaty i wychowania.

Systemu oświaty nie wspierają nauczyciele. 

Nauczyciel znalazł się w Art. 4:

Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa bez bliższego określenia o:

NAUCZYCIEL JEST BLIŻEJ OKREŚLONY W PUNKCIE: 

18) [Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o] nauczycielu - należy przez to rozumieć także wychowawcę i innego pracownika pedagogicznego szkoły, placówki i placówki doskonalenia nauczycieli;

Jak widać, NAUCZYCIEL JEST NAUCZYCIELEM, ale także ... j.w. 

Co innego taki kurator oświaty. Ten nie musi być nauczycielem. 

[Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o] kuratorze oświaty - należy przez to rozumieć kierownika kuratorium oświaty jako jednostki organizacyjnej wchodzącej w skład zespolonej administracji rządowej w województwie. 

Kurator jest kierownikiem jednostki budżetowej. Tym samym przesadne jest używanie określenia, jakoby kurator był pierwszym nauczycielem w województwie. On jest kierownikiem w urzędzie. 

Zmartwił mnie brak dookreślenia w tym paragrafie, kim jest minister edukacji? Obywatele chcieliby wiedzieć, czy jest kierownikiem kierowników, urzędnikiem państwowym, funkcjonariuszem partii władzy czy może nadnauczycielem, takim hiper-metanauczycielem?

Minister pojawia się w art. 8, ale jest tu mowa o tym, że on/ona zakłada i prowadzi oraz może zakładać i prowadzić szkoły i placówki... ba, po raz pierwszy zapisano w ustawie, że minister właściwy do spraw oświaty i wychowania może zakładać i prowadzić publiczne szkoły i placówki o charakterze eksperymentalnym.   

Na stronie MEiN nie odnotowano takich placówek i szkół.  

Dopiero Art. 43. dookreśla, że: Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania koordynuje i realizuje politykę oświatową państwa i współdziała w tym zakresie z wojewodami oraz z innymi organami i jednostkami organizacyjnymi właściwymi w sprawach funkcjonowania systemu oświaty.

Tym samym minister też nie jest nauczycielem nauczycieli, a w każdym razie nie musi być nauczycielem. Może być nim każdy, kto jest powołany na to stanowisko. Toteż jest.   

Nauczyciel pojawia się wreszcie w Art. 5. Nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską, z poszanowaniem godności osobistej ucznia.

Art. 6. Prawa i obowiązki nauczycieli przedszkoli, szkół i placówek określa ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, z zastrzeżeniem art. 16. 

Szkoły mogą zakładać różni ministrowie - sprawiedliwości, kultury i dziedzictwa narodowego, zdrowia, ds. żeglugi śródlądowej, środowiska, rybołówstwa, gospodarki morskiej, spraw wewnętrznych, a nawet rolnictwa. Niestety, nie ma tu wszystkich ministerstw, co mnie bardzo martwi, bo przecież można byłoby jeszcze utworzyć tyle ciekawych szkół. 

Z dalszej części ustawy wynika, że NAUCZYCIEL JEST PRACOWNIKIEM. Nie oznacza to jednak, że jest NIEWOLNIKIEM, ZAKŁADNIKIEM PRACODAWCY. Owszem, ma wyznaczone obowiązki, a nawet zapewnia się go o jakichś warunkach wykonywania pracy i wypłacania z tego tytułu wynagrodzenia, ale nie ma mowy w prawie oświatowym o tym, że NAUCZYCIEL JEST WŁASNOŚCIĄ WŁADZY OŚWIATOWEJ.

Ta zaś przypisuje sobie prawo decydowania o jego pracy w szkole na podstawie tego, (JA-)KIM JEST NAUCZYCIEL POZA SZKOŁĄ. Czyżby nauczyciel tracił konstytucyjne prawa tylko dlatego, że wykonuje ów zawód? 

Może rządzący powinni wprowadzić kolejny artykuł do ustawy: 

Art. XYZ. 

Minister/kurator/dyrektor w swoich działaniach władczych ma obowiązek kierowania się troską o dobro nauczycieli, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską, ze względu na poszanowanie przez system i społeczeństwo ich godności osobistej, którą powinni promieniować na uczniów.   

Od tego jest przecież NADZÓR PEDAGOGICZNY, by nie tylko uczniów, ale i nauczycieli oraz rodziców uczniów:  

1) obserwować, analizować i oceniać;

2) oceniać stan i warunki ich życia i działalności, szczególnie pozaszkolnej;  

3) inspirować do poprawy postaw i zachowań.

A jak nie będą grzeczni, posłuszni, to kierować wniosek do Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli, Uczniów i dla Rodziców. Najlepiej, żeby była to METAKOMISJA DYSCYPLINARNA. W końcu system oświaty jest naszym wspólnym dobrem narodowym. 

 

  

Uczestnicy "brudnej wspólnoty"

Socjolog Andrzej Kojder używa tego określenia w odniesieniu do tych, którzy jako specjaliści zostali poproszeni przez decydentów o przygotowanie ekspertyzy (...) mimo że decyzje, które ma wskazać ekspertyza, zostały de facto wcześniej podjęte. Ekspertyza służy wtedy tylko celom prestiżowym decydenta, który deklaratywnie "ceni" naukę (Pobocza socjologii, Warszawa 2016, s. 281).    

Naukowcy podejmujący się pracy eksperckiej dla określonego decydenta nie wiedzą, ba, nie mogą przypuszczać, bo i po co, do czego zostanie wykorzystana ich analiza oraz prognoza z niej wynikająca. Jaki mają na to wpływ? Ważne jestem by swoje zadanie wykonali uczciwie, rzetelnie bez względu na jego potencjalne wykorzystanie przez decydenta. 

Gorzej, kiedy w umowie z decydentem nie zabezpieczają się przed możliwą z jego/jej strony ingerencją w formie cenzury, zniekształceń w treść ekspertyzy, bo wówczas to oni tracą twarz, a nie ich zleceniodawca. 

Doskonale pamiętam sytuację, jak podjąłem się przygotowania dla jednej gmin ekspertyzy dotyczącej edukacji w przedszkolach i szkołach podstawowych. Jak zamawiający ją burmistrz zorientował się po przeczytaniu raportu z diagnozy wraz z propozycjami koniecznych zmian, to próbował jej nie przyjąć, by tym samym nie tylko nie zapłacić za wykonaną pracę, ale i nie dopuścić do upowszechnienia występujących błędach, a nawet patologiach w prowadzonych przez gminę placówkach. 

Na szczęście nie zgodziłem się z moimi współpracownikami na jakąkolwiek ingerencję w treść ekspertyzy. Burmistrz musiał ją przyjąć i przedstawić na posiedzeniu rady. Ta zaś przyjęła raport i zobowiązała władze do podjęcia działań naprawczych.        

Ekspertyza dotyczyła polityki oświatowej w skali mikro, bo tylko jednej gminy, a przecież wiemy, że różne ekspertyzy powstają dla potrzeb władz regionalnych czy dla krajowych decydentów. Poziom odpowiedzialności naukowców jest jednak taki sam, mimo iż skutki rozwiązań mogą być znacznie szersze. 

Znacznie poważniejsza rolę odgrywają w tym procesie recenzenci ekspertyz. Decydenci stosują jednak trik pozwalający im na to, by uczynić recenzentów wspólnikami brudnej roboty, manipulacji. Zawierają w umowie obowiązek milczenia, nieujawniania treści recenzji. Naukowcy-recenzenci muszą zatem rozstrzygnąć we własnym sumieniu, czy godzą się na takie zobowiązanie, czy też rezygnują z podjęcia pracy. 

Niestety, pecunia non olet, skoro część recenzentów podpisuje umowę godząc się tym samym na to, by zatwierdzić nieprawdę.  Wypada przypuszczać, że eksperci mają niekiedy podstawy, aby podejrzewać, że zleceniodawcy ekspertyzy wcale nie chodzi o uzyskanie rzetelnej wiedzy i skutecznych rekonstrukcji praktycznych. Skoro ich podejrzenia są uzasadnione dotychczasowym sposobem postępowania decydenta, a mimo to zgadzają się z nim współpracować, to dobrowolnie stają się uczestnikami "brudnej wspólnoty" (tamże, s. 281-282).    

Tak też dzieje się nie tylko w pracach eksperckich, w prowadzonych przez wielu uczonych diagnozach na zamówienie określonych podmiotów. Widzimy to w uczelniach, w których w grę wchodzi przygotowanie recenzji czyjegoś dorobku naukowego lub głosowanie na posiedzeniu rady dyscypliny naukowej nad nadaniem stopnia naukowego. Bywa, że efektywność ekspertyzy nie dotyczy wówczas merytorycznej jakości, ale relacji społecznych i związanych z nimi konsekwencji.

Granica między moralnością a prawdą i prawem staje się coraz bardziej płynna, jak nasza ponowoczesność.     

 

Nauczycielski stygmat zniewolenia

Już nie zadajemy sobie pytania, dlaczego nauczyciele w Polsce są od dziesiątek lat przez sprawujących władzę i polityków z prawa, lewa i centrum zniewalani, upokarzani? Środowisko nauczycielskie musi zatem bronić się samo, gdyż zostało  pozbawione szacunku, ochrony, należnej mu godności, także przez działaczy związkowych, którzy ramię w ramię z politykami władzy lub opozycją zapewniają nauczycieli o swojej nieustającej walce i trosce... o siebie.

Dopóki zniewalani nie uświadomią sobie, że zniewalający ich nie ustąpią, nie zrezygnują z korzyści, jakie mają z powodu swojej (o)pozycji, dalej będą tkwić w nadziei, ułudzie, że  kiedyś pojawi się taki ktoś, kto ich wyzwoli, doceni, uszanuje. Ani rewolucja, ani kontrrewolucja w oświacie nie prowadzi sama przez się do wyzwolenia profesji, by mogła służyć młodemu pokoleniu. Jak się okazuje, bywa wstępem do jeszcze większego ich zniewolenia.

Emil Cioran: 

Wszyscy ludzie są mniej lub bardziej zawistni; politycy są zawistni w dwójnasób. Zawistnikami  stajemy się wtedy tylko, gdy nie znosimy już nikogo obok siebie czy ponad sobą. Podjąć się jakiegokolwiek przedsięwzięcia, najbardziej nawet nieistotnego, to oddać się zawiści, najwyższemu   przywilejowi żywych, prawu i bodźcowi naszych czynów. Kiedy zawiść was opuszcza, jesteście niczym, niczym więcej niż owadem, niż cieniem. I człowiekiem chorym (Historia i utopia, Warszawa 2008 s.62). 

Jeśli nauczyciele sądzą, że "tuląc" się do władzy uzyskają wolność, oszukują siebie i innych, gdyż jej "bród" przylepia się do nich. Nie da się go strzepnąć, wywabić. Trzeba dostrzec istotę władztwa oświatowego jako wyzwalania się jednych kosztem pozostałej większości. Zamiana miejsc między niewolnikiem a panem, a więc  między nauczycielem a dyrektorem, dyrektorem a inspektorem, inspektorem a kuratorem, kuratorem a wiceministrem, wiceministrem a ministrem, ministrem a premierem ..., jest tylko dla nielicznych i wymaga sprzeniewierzenia się własnej profesji. 

Cóż zatem pozostaje nauczycielom - zawiść w stadzie zniewolonych, bo przynajmniej jest o kim plotkować, rozmawiać, na kogo narzekać, byle nie na siebie samego. Nauczyciele boją się wolności, bo ta jest wymagająca zarówno w sferze  własnej aktywności, odwagi, ryzyka, buntu, zaangażowania, działania nie tylko dla własnej emancypacji, ale także tych, których powinni nią obdarzać. Łatwiej jest żyć w schizoidalnym świecie: niezadowolenia z bycia zniewalanym, a zarazem pokornego, posłusznego przyzwalania na to.   

Wciąż zatem aktualna jest pedagogiczna konstatacja Janusza Korczaka:

 Nie możemy zmienić naszego życia dorosłych, bośmy wychowani w niewoli, nie możemy dać dziecku swobody, dopóki samiśmy w kajdanach (Jak kochać dziecko, w: Pisma wybrane, tom 1, Warszawa 1984, s. 187). 

Rzeczywistość szkolna staje się źródłem  ucisku ze strony władzy, ale i samych nauczycieli, stosowania w niej i wobec jej podmiotów różnych form i środków przemocy, które skutkują przeciwstawieniem sobie jednych nauczycieli pozostałym nauczycielom. Czas dostrzec egoistyczne interesy uciskających, a przybierających maski rzekomych obrońców, przedstawicieli, ubierających się w szaty fałszywej hojności paternalizmu.  

Jak pisał P. Freire: To nie pogardzani wprowadzają nienawiść, lecz ci, którzy pogardzają. Sprawujący władzę muszą odmawiać prawa zniewalanym nauczycielom do wyrażania własnego zdania, poglądu na świat, prywatności także w ich życiu rodzinnym, osobistym, społecznym czy religijnym, by nie utracić mocy panowania nad nimi.    

Zagryzają się wszyscy wzajemnie, bo raz są na wozie, a raz pod wozem. Większość nauczycieli znajduje się jednak w tej drugiej pozycji i nie bardzo chce się z  niej wydostać. 

Cioran: Zbyt dobrze wiadomo, co pisane jest "ludowi": znosić kolej rzeczy, znosić fantazje władców, służyć celom, które ranią go i gnębią. Każde doświadczenie polityczne  choćby najbardziej "postępowe", przynosi mu szkodę, obraca się przeciwko niemu: lud nosi, boskim lub diabelskim wyrokiem, stygmaty zniewolenia (Cioran, s.65)