Poważny kryzys naukowy w pedagogice społecznej

 Konkurs Łódzkiego Towarzystwa Naukowego im. Profesor Ireny Lepalczyk na najlepszą rozprawę naukową z pedagogiki społecznej po raz trzeci w jego dziejach nie został rozstrzygnięty.  

Członkowie Kapituły obecni w siedzibie ŁTN (ze zdumiewającą niemożnością przeprowadzenia obrad w pełnym składzie  Kapituły, których część musiała pozostać w domu ze względu na radykalny wzrost osób objętych infekcją Covid-19), po zapoznaniu się z opiniami i przedyskutowaniu ich w węższym gronie, podjęli uchwałę o nieprzyznaniu nagrody żadnemu z autorów zgłoszonych  na Konkurs rozpraw.

Piszę o tym, przyjmując do wiadomości to rozstrzygnięcie. Od wielu lat zwracam uwagę na radykalny  spadek jakości publikacji naukowych w pedagogice społecznej. O tej dyscyplinie piszę w tym miejscu ze względu na warunki Konkursu. O kryzysie w pedagogice wczesnoszkolnej, a szczególnie w dydaktyce ogólnej, pisze od lat profesor Dorota Klus-Stańska w innych publikacjach i miejscach. 

 

Niestety, nic tak dobrze nie reprodukuje się jak niewiedza. „Analfabetyzm” naukowy - także w tej dyscyplinie - odtwarzają mierni, ale nieuctwu wierni. Niektórzy uzyskali stopnie doktora czy doktora habilitowanego - w tym jedni w kraju, inni na Słowacji, ale od jego "uzyskania" zatroszczyli się przede wszystkim o stanowiska, funkcje administracyjne. Czyżby to miało być celem ich awansu? 

Kogo kształcą, jak kształcą, skoro sami niewiele wiedzą i potrafią? Są tacy, którzy kierują nawet jednostkami akademickimi  nie mającymi nic wspólnego ani z ich wykształceniem, ani nawet z dyplomem słowackiego docenta czy doktora habilitowanego. 

Nic nie pomogą Szkoły Doktorskie, kolejne reformy i Konstytucje dla Nauki, gdyż i tak w uczelniach zarządzają niektórymi jednostkami osoby o niskich kompetencjach i miernym dorobku, a są akceptowane m.in. przez klasyków polskiej pedagogiki, także członków Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN czy rad dyscyplin naukowych na uniwersytetach.

Źle się bawią profesorowie "załatwiając" stopnie naukowe "analfabetom" akademickim, nieodpowiedzialnie pisząc pozytywne recenzje wydawnicze autorom rozpraw, które nie spełniają nawet minimalnych wymogów naukowych. Coraz częściej komisje habilitacyjne zderzają się z koniecznością dostrzeżenia i zrozumienia, z jak banalnymi, pseudonaukowymi publikacjami wystąpili niektórzy nauczyciele akademiccy z wnioskiem o uzyskanie stopnia doktora habilitowanego. 

Jeden ze znakomitych profesorów pedagogiki prosił, by już nie zlecać mu do recenzji nędzy pedagogicznej, bo przestanie wierzyć, że w naszej dyscyplinie ktoś traktuje ją odpowiedzialnie i poważnie. 

Skąd jednak mamy wiedzieć, że przyjdzie nam oceniać słabizny, mielizny. Nikt nie przewidzi, że wirus zostanie przyjęty bez maski, nawet przez szacowne uniwersyteckie rady dyscypliny naukowej. Niektórzy już nawet nie zasłaniają twarzy głosując ZA.       

Niszczenie pedagogiki trwa mimo głębokich i jakościowo znaczących zmian kadrowych. Powstały dziesiątki znakomitych rozpraw, także przekładów z klasyki zachodnioeuropejskiej, amerykańskiej, kanadyjskiej, tylko kto je czyta? 

Dlaczego brak jest rzetelnych recenzji analityczno-syntetycznych, refleksyjnych, krytycznych, polemicznych? Wiadomo. Gdyby można było je publikować pod pseudonimem, to pewnie byłby ich wysyp, tylko wówczas nie można byłoby ich wykazać we własnym dorobku.   

 

Kolejne reformy w szkolnictwie wyższym wyzwoliły pozoranctwo, także w sferze rzekomej wartości części publikacji, które ukazują się w zagranicznych czasopismach. Trwa walka o punkty, o scjentomertycznie udokumentowane wzrosty twórczości naukowej (a w części będącej tfurczością - jak pisał o tym przed laty stołeczny satyryk), powstają konsorcja "załatwiające" opublikowanie artykułu czy dopisanie współautorstwa w czyjejś publikacji za odpowiednią sumę. 

Poziom niszczenia kodu etycznego i naukowego postępuje  nie tylko w naukach społecznych, w pedagogice, psychologii, socjologii, naukach o polityce, ale i w naukach humanistycznych, bo Polak obejdzie każdy przepis, załatwi sobie na każdą okoliczność dowód bycia "przydatnym". 

Przykro jest o tym pisać, ale trzeba przypominać i pisać o tych patologiach, bo najłatwiej jest zakładać filtr "pedagogicznego raju".   

Jaki jest stan innych dyscyplin nauk pedagogicznych? Nie ma takich konkursów, które weryfikowałyby poziom publikacji. Nie pozostaje nic innego, jak zachęcać wykształconych do publikowania recenzji. Nie ma innego wyjścia. Trzeba dokumentować nie tylko to, co znakomite, ale także to, co zaprzecza nauce.  

 

           

Minister edukacji Przemysław Czarnek skrytykował własny rząd za politykę oświatowego dziedzictwa "pedagogiki wstydu"

Ciekaw jestem, jak poradzi sobie nowy minister nauki i edukacji Przemysław Czarnek  z tropieniem dziedzictwa "pedagogiki wstydu" w podręcznikach szkolnych i jak będzie walczył z dyktaturą lewicową? Po raz kolejny w dziejach polityki oświatowej III RP dowiadujemy się, że istnieje takowe dziedzictwo, które należy wyeliminować z treści podręczników szkolnych.   

Jak poinformował w mediach państwowych P. Czarnek: 

- Chcemy przejrzeć te treści, które są zwłaszcza w podręcznikach do języka polskiego, do historii, do wiedzy o społeczeństwie, żeby wyeliminować te treści, które są dziedzictwem pedagogiki wstydu, która towarzyszyła naszej edukacji w III RP i z tej pedagogiki wychodzimy bardzo szybkim marszem w ciągu ostatnich lat, ale pewne pozostałości będą usuwane.  (...) resort pochyli się nie tylko nad podstawami programowymi, ale również nad ich obszernością. 

Gratuluję odwagi nowemu ministrowi w krytyce własnego rządu, w której potwierdził dominację jednej ideologii, doktryny ideologicznej (w tym przypadku lewicowej). Oznacza to bowiem, że przez niemalże pięć lat rządy prawicowej koalicji realizowały - w ich przekonaniu -  pedagogikę wstydu. 

Jak wiemy, to Prawo i Sprawiedliwość zmieniło ustrój szkolny i dostosowało do niego programy kształcenia. Wydatkowano na to miliony złotych.  Rząd zatem pod kierunkiem b. minister Anny Zalewskiej dopuścił do użytku szkolnego -  niedopuszczalne zdaniem władzy - treści kształcenia oraz akceptował zbyt obszerny zakres treści w ramach niektórych przedmiotów. 

Przypomnę jedynie zweryfikowaną już w okresie PRL normę pedagogiki dumy i przetrwania, o której doświadczeniu pisał profesor UMK Aleksander Nalaskowski.  Dotyczy ona tzw. wychowania przeciwskutecznego, a więc takiego, którego sprawcy osiągają cele wprost odwrotne do założonych,   m.in. politycznie (doktrynalnie) wymuszanych na wychowankach. Właśnie z tego powodu w pedagogice określamy indoktrynację mianem wychowania przeciwskutecznego. 

Oto jego egzemplifikacja:

Uczęszczałem do liceum, którym zawiadywał członek ważnego partyjnego gremium, zdeklarowany ateista i piewca przyjaźni polsko-radzieckiej. Ściany tej szkoły były wypełnione hasłami pro partyjnymi („Partia z nadzieją patrzy na polską młodzież”), oblepione portretami brodatych wieszczów historycznej konieczności, zbiorowej świadomości i uszczęśliwiającej ułudy. 

Czwórkę z historii otrzymałem po bezbłędnym wyrecytowaniu życiorysu tow. Edwarda Gierka. Rusycyści w tej szkole traktowani byli jak kontrolerzy z ramienia suwerena. 

Skutek owego molestowania erotycznego (chodziło wreszcie o to, abym coś pokochał) był – jak prosto można się domyślać – obiektywnie odwrotny. 

Nie stałem się fanem lewicy, nie uwierzyłem partii, Marksa odróżniałem od Lenina, a Gomułkę od Gocłowskiego, a obu od Grotowskiego. 

Szkoła, do której uczęszczałem odniosła tryumf i zwycięstwo. Wychowała bowiem niezależnego intelektualistę, odpornego na ideologiczne surmy, z rezerwą patrzącego na „jedynie słuszne drogi”. 

(…) Nie wstąpiłem do PZPR, nie uwierzyłem, że musimy poprzestać na tym, co nazwano rajem na ziemi, nie wkalkulowałem w swojej biografii wolności od „opium dla ludu. W drugim jednak bilansie ta szkoła skutecznie przygotowała mnie na zmiany roku osiemdziesiątego. Skutecznie nauczyła, czego uczyć się nie warto i czemu ulegać żadną miarą nie należy. 

Czy zatem Ministerstwo Edukacji Narodowej wpisuje się w dziedzictwo powyżej rozumianej "pedagogiki wstydu", "pedagogiki przeciwskutecznej"?    

 

   

Kiedy umiera poeta, bo nikt nie udzielił mu pomocy...

 

Nie znałem osobiście Jerzego Gontarskiego, chociaż czytałem jego wiersze, ale czy to ma znaczenie dla podjętego problemu? Odszedł człowiek, przedstawiciel kultury wysokiej, zapewne członek rodziny, środowiska literackiego, społeczeństwa, narodu... Zmarła OSOBA wśród wielu innych, którym też nie udzielono w porę pomocy. 

Poeta nie doczekał. Być może miał takie samo poczucie bezradności a zarazem nadziei, jak górnicy odcięci od świata po wybuchu metanu... , jak zamieszkujący w regionie, w którym doszło do powodzi, pożaru, trzęsienia Ziemi... . Niestety, pomoc do nich nie nadeszła w porę.  

Nie byłoby kultury europejskiej bez filozofii i ... poezji, o której Cyprian Kamil Norwid pisał:  

Ponad wszystkie wasze uroki, 

Ty! Poezjo, i ty, Wymowo,

Jeden - wiecznie będzie wysoki: 

(...) 

Odpowiednie dać rzeczy słowo! 

     Nie udzielono pomocy temu, który troszczył się o naszą kulturę, o język, o to, co jest w człowieku najgłębsze, najbardziej przejmujące, ale nie przez każdego może być wypowiedziane w tak esencjonalnej formie i treści. 

Odszedł CZŁOWIEK. Dyspozytorów nie interesuje kim był, bo  przecież wszyscy jesteśmy równi, z wyjątkiem niektórych... 

Odszedł poeta, którego twórczość ma znaczenie dla samej istoty ludzkiej. Czy jeszcze kogoś obchodzi dzisiaj niedostępny nam wszystkim świat pozornej metafizyki, której twórca otwierał nam swoimi wierszami okno na świat w nas, obok nas i ponad nami? 

Nie doczekał, a pisał z taką nadzieją: 

* * *

kiedy czekam i tyle już dni mija w złość
chciałbym wiedzieć
czy niecierpliwość jest próbą sił
czy gniewem serca
wiem przecież w którym miejscu jesteś
za horyzontem
oto są chwile kiedy ziemia jest za wielka
i nie można powiedzieć wtedy
nic nie jest ważne tylko ty
bez zająknięcia potrafię przecież
wymówić twoje imię
i jeszcze klika innych słów
ale
to nieprawda że czekał będę tylko do jutra
nigdy nie czeka się tylko do jutra.

 

Czytajcie poezję, kupujcie tomiki wierszy poetów, które piszą dla was. Kochajcie poetów, doceniajcie ich wrażliwość, bo bez ich dociekliwości i wrażliwości nasz świat byłby niepojęty.  

Właśnie sięgnąłem po tomik poezji Tadeusza Dąbrowskiego (rocznik 1979) p.t. "Scrabble", a z niego przytoczę fragment jego wiersza p.t. "Napięcie i opór" (Warszawa: PiW 2020, s. 43): 

 

Pytany na festiwalu poetyckim o to, 

czy wiersz może być formą

oporu, odparłem: Może,

 

tak jak brzegi są formą

oporu dla rzeki, ptak

formą oporu dla wiatru,

 

przewód elektryczny 

- formą oporu dla

strumienia elektronów.

 

Strumień języka natrafia

w poezji na opór

i na chwilę zamienia się

 

w wiersz, który drży, zawodzi,

śpiewa, gra, a czasem

milczy. Tak, wydaje mi się,

 

brzmiała moja odpowiedź

na tamto pytanie.  

 

(...) 

 

W przypadku Jerzego Gontarskiego zawiodła służba zdrowia. Zapadło milczenie, które wzbudza we mnie napięcie i opór.  Jego czas zatrzymał się, ale nie zniwelował jego twórczości. Ta, na szczęście pozostanie z nami na wieczność. Nie szukajmy winnych i - jak on sam o to prosił - nie płaczmy:

 

za oknem bezustanne niebo gwiaździste
noc jak zwykle znajduje mnie z niedomkniętą myślą
kolejny dzień nowej prawdy poniósł za sobą
jeszcze dudnią ciężkie samochody
kiedy czas się zatrzymuje
wytrzepane z pudełek zapomnianych
ołowiane ptaki stoją nieruchomo
tam gdzie je przykleiły
drobne paluszki dzieckiem
znowu
niektórym zabrakło miejsca na stole
pomiędzy aniołkami
kiedy czas się zatrzymuje
i szuka winnych
na każdym miejscu
proszę nie płakać.