Warto zmieniać sposób myślenia o edukacji

Uniwersytet Łódzki publikuje komentarze do najważniejszych odkryć, spraw, problemów czy wyników badań nauczycieli akademickich. Dzięki temu wiele dowiaduję się o tym, czym zajmują się koleżanki czy koledzy profesorowie z innych wydziałów UŁ, a nawet z mojego własnego - Wydziału Nauk o Wychowaniu. Tak bowiem jest w naszym profesjonalnym i społecznym życiu, że nie zawsze mamy czas i możliwość poznania innych, zajrzenia do ich laboratoriów, publikacji czy wysłuchania ich w czasie konferencji naukowych.

Z tym większą więc przyjemnością przyjąłem zaproszenie rzecznika prasowego Uniwersytetu Łódzkiego - Pawła Śpiechowicza do zarejestrowania własnego stanowiska na temat edukacji alternatywnej, skoro weszliśmy w kolejny rok szkolny. Od 1990 roku stanowimy na Wydziale Nauk o Wychowaniu środowisko naukowo-badawcze i oświatowe zorientowane na zmianę paradygmatu badań edukacyjnych oraz szeroko rozumianej praktyki szkolnej. To tu zaczął się cykl międzynarodowych konferencji poświęconych edukacji alternatywnej na świecie oraz dokonań polskich nauczycieli i uczonych w tym zakresie.

Podejmowane inicjatywy, eksperymenty i badania w zakresie alternatyw edukacyjnych kontynuowałem w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, współorganizowałem partnerską debatę z naukowcami Wydziału Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu i nadal dzielę się nowymi projektami alternatywnej edukacji z uczonymi w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie oraz środowiskiem akademickim macierzystej Uczelni. Za nami i przed nami setki znakomitych rozpraw, nagradzanych monografii naukowych, artykułów i spotkań z innowatorami pedagogicznymi w kraju oraz poza jego granicami.

Pedagodzy szczególnie, ale i przedstawiciele pozostałych nauk, w ramach których kształcą także kandydatów do ról nauczycielskich, wychowawczych, opiekuńczych, resocjalizacyjnych czy terapeutycznych mogą zastanowić się nad tym, czy stają się aktorami odtwarzającymi napisany im przez Ministerstwo Edukacji Narodowej scenariusz roli, czy może uwzględniając to, co jest wspólne i konieczne w edukacji ogólnopolskiej, zamierzają jednak być bardziej autorami własnej pedagogii, twórcami promieniującymi własną osobowością, doświadczeniem, mądrością i wolnością.

Mój komentarz jest zarazem apelem o to, byśmy mimo centralistycznych reform w strategii "top-down", nie zapominali o tym, że szkoła nie jest dla żadnej władzy, ale jest dla dzieci i młodzieży, a na nas spoczywa odpowiedzialność, by była INNOŚCIĄ, HUMANISTYCZNĄ ALTERNATYWĄ, przestrzenią transformatywnego oporu w edukacji.

Zachęcam do odwiedzenia strony KOMENTARZE.

Nowy rok szkolny między demagogią centralistycznej władzy a nauczycielskim rozgoryczeniem

Minister edukacji opublikowała 29 sierpnia br. List do dyrektorów szkół, przedszkoli i placówek oświatowych, do nauczycieli,


Szanowni Państwo,

nowy rok szkolny 2018/2019 przynosi istotne zmiany w pragmatyce zawodowej nauczycieli. Ich celem jest wprowadzenie przejrzystego i obiektywnego systemu oceny pracy, budowanie stabilizacji zawodowej, premiowanie wysokiej jakości pracy oraz podnoszenie prestiżu społecznego nauczycieli. Pragnę przybliżyć najważniejsze zmiany oraz wskazać korzyści, jakie wynikają z nich dla Państwa sytuacji zawodowej.

Od 1 września 2018 r. zacznie obowiązywać nowy system oceniania pracy nauczycieli. Proszę, byście Państwo przyjęli te propozycje ze spokojem i zrozumieniem. Jego podstawą jest większa przejrzystość i zobiektywizowanie ocen. Nowy system wpłynie na ujednolicenie sposobu oceniania,, pozwoli na dostosowanie ocen do specyfiki pracy
w danej szkole oraz potrzeb środowiska szkolnego. Nowy system oceniania jest ściśle powiązany ze ścieżką awansu, kryteria oceny pracy zostały dostosowane do wiedzy
i umiejętności jakimi powinien legitymować się nauczyciel na danym etapie rozwoju zawodowego. Natomiast uzyskanie najwyższej oceny pracy będzie uprawniało nauczyciela do skrócenia ścieżki awansu zawodowego.

Jednocześnie pragnę podkreślić, że projektowana jest zmiana w zakresie częstotliwości obligatoryjnego dokonywania oceny pracy nauczycieli. Obligatoryjna ocena będzie dokonywana co 5 lat, a nie jak wcześniej zakładano co 3 lata. Ta zmiana jest odpowiedzią na postulaty zgłaszane przez różne środowiska oświatowe.

Wielokrotnie podkreślałam, jak wysoko cenię pracę nauczycieli. Wzrost prestiżu społecznego tego zawodu powinien iść w parze z godnym wynagrodzeniem, o co zabiegam od początku mojej pracy w Ministerstwie Edukacji Narodowej. Przypomnę, że w 2017 roku, po raz pierwszy od 2012 r., dokonano waloryzacji płac, a w kwietniu tego roku rozpoczęliśmy wprowadzanie podwyżek, podnosząc wynagrodzenia o 5,35 proc. Od stycznia 2019 roku i od stycznia 2020 roku Państwa pensje będą wzrastały o kolejne 5 proc w każdym roku. Oznacza to, że w niespełna 2 lata (rok i 9 miesięcy) wynagrodzenia zostaną podniesione łącznie o 15,8 proc. Środki na podwyżki zaplanowane na przyszły rok już zostały ujęte w projekcie budżetu na 2019 rok.

Warto dodać, że od września 2020 roku zacznie obowiązywać dodatek za wyróżniają pracę. Docelowo będzie wynosił około 500 zł miesięcznie, a otrzymają go nauczyciele z najwyższym stopniem awansu zawodowego, legitymujący się oceną wyróżniającą. Zarówno zaplanowane podwyżki oraz dodatek „500+” w istotny sposób wpłyną na poprawę sytuacji finansowej nauczycieli w najbliższych latach.

Zależy mi, aby Państwa praca była zorganizowana według jasnych kryteriów i wiązała się z poczuciem stabilizacji. Dlatego też tygodniowy wymiar zajęć nauczycieli specjalistów został ujednolicony i określony w przepisach Karty Nauczyciela. Od 1 września 2018 roku pensum logopedów, psychologów, pedagogów, terapeutów pedagogicznych i doradców zawodowych będzie wynosiło nie więcej niż 22 godziny, a tzw. nauczycieli wspomagających 20 godzin.

Dodatkowo nauczyciele w niesamorządowych przedszkolach, innych formach wychowania przedszkolnego, szkołach i placówkach będą zatrudniani wyłącznie w oparciu o umowę o pracę. Takie rozwiązanie gwarantuje nie tylko większą stabilizację, ale umożliwia planowanie rozwoju zawodowego. Ochrona miejsc pracy to także efekt założeń reformy edukacji.

Dzięki wprowadzonym zmianom udało się zachować wiele etatów, a dane z Systemu Informacji Oświatowej jednoznacznie pokazały, że nowe rozwiązania w systemie oświaty przyczyniły się do wzrostu zatrudnienia. Większa liczba etatów to tylko jeden z czynników, który potwierdza zasadność wdrożenia reformy oświaty.

Jestem świadoma, że Państwa praca wiąże się z ciągłą potrzebą doskonalenia i zdobywania nowych kompetencji, które pozwalają właściwie reagować na dynamicznie zmieniającą się rzeczywistość oraz lepiej rozumieć potrzeby uczniów. Z uwagi na konieczność wsparcia Państwa rozwoju zawodowego od 1 stycznia 2019 roku zacznie obowiązywać rozwiązanie gwarantujące wyodrębnienie środków na finansowanie doskonalenia zawodowego (w budżetach organów prowadzących) oraz wsparcie doradztwa metodycznego (na obszarze województwa).

Pragnę Państwa poinformować, że od września rozpoczynamy kampanię informacyjną dotyczącą rekrutacji do szkół ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych na rok szkolny 2019/2020. Na stronie www.men.gov.pl/rekrutacja będziemy zamieszczać odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania i wątpliwości związane z procedurą rekrutacyjną. Głęboko wierzę, że dzięki wsparciu z Państwa strony uda nam się dotrzeć z właściwą informacją do wszystkich absolwentów szkół podstawowych i gimnazjów oraz ich rodziców, a tym samym ułatwić młodym ludziom wybór dalszej ścieżki kształcenia.

Staramy się odpowiadać na potrzeby zgłaszane przez środowisko oświatowe. Wspólnie z Urzędem Ochrony Danych Osobowych przygotowaliśmy specjalny poradnik dla dyrektorów, który pomoże stosować przepisy RODO w rzeczywistości szkolnej.

W nadchodzącym roku szkolnym będziemy także kontynuować działania w ramach rządowego programu „Niepodległa”. Do końca września 257 szkołom i placówkom oświatowym, które wzięły udział w konkursie zorganizowanym w ramach projektu „Godność, wolność, niepodległość”, przekażemy dofinansowanie na organizację obchodów związanych z setną rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości. Informacje o kolejnych działaniach podejmowanych w ramach programu „Niepodległa” będą udostępniane na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej. Zachęcam Państwa do obserwowania zarówno naszej strony internetowej, jak profili w mediach społecznościowych.

W nadchodzącym roku szkolnym będą towarzyszyć Państwo uczniom w ich działaniach, łącząc przekazywanie wiedzy z nauką systematyczności i odpowiedzialności. Mam nadzieję, że najbliższe miesiące będą obfitowały w sukcesy edukacyjne i wychowawcze, które przyniosą satysfakcję oraz motywację do podejmowania kolejnych wyzwań zawodowych. Dziękuję za Państwa otwartość i zrozumienie potrzeb młodych ludzi.

Życzę wszelkiej pomyślności w nowym roku szkolnym 2018/2019! Z wyrazami szacunku Anna Zalewska - Minister Edukacji Narodowej


Tymczasem nauczyciele mają już dość. Dyrektorzy wygaszanych gimnazjów, ale także przedszkoli i szkół pozostałych typów mają poważny kłopot spowodowany brakiem nauczycieli do pracy. Nie ma komu uczyć dzieci. Braki w kadrach są alarmujące - piszą dziennikarze, ale minister wie (że jest) lepiej.

Jeszcze nie dotarła do świadomości pani minister arogancka wypowiedź posłanki PO, która przed laty stwierdziła, że za 6 tys. zł to w naszym kraju pracuje tylko idiota. Nauczyciele nie znaleźli się nawet w klasie średniej, toteż nadal stanowią sproletaryzowane środowisko zawodowe, które dzisiaj określa się mianem PREKARIATU.

Minister Anna Zalewska zarabia więcej niż "nędzne" 6 tys. zł. toteż może dalej wciskać kit, że troszczy się o nauczycieli i dba o ich wysoką pozycję społeczną. Demagogia i fałszywe uzasadnienia rzekomej troski o los nauczycieli weryfikowana jest przez rozwiązania, które to tylko potwierdzają. Wydłużony proces awansu nauczycielskiego jest niczym innym, jak sfinansowaniem nędznych podwyżek nauczycielskich płac właśnie z tego tytułu. Tym samym nauczyciele sami sobie pokryją marny wzrost dochodów. MEN sam się do tego przyznaje.

Nauczyciele piszą w mediach społecznościowych, jak wygląda prawdziwa, a nie propagandowa troska o ich status ekonomiczny, a tym samym kulturowy:

Na zakończenie wpisu cytuję list od jednej z nauczycielek, która pisze:

Panie Profesorze, brakuje nam sił, nam nauczycielom przedszkoli i szkół, nie mamy nic do powiedzenia pomimo to, że kształci się nas do swobodnego wypowiadania się i troski o dobro dziecka. Zdążyliśmy się już przyzwyczaić, że podlegamy standaryzacji, na którą się nie godzimy, bo człowiek poddany standardom nie myśli samodzielnie. Niemniej jednak mniej boli mnie to, co bezpośrednio mnie dotyczy, ale nie mogę milczeć jak standaryzacji mającej na celu pokazanie jakości przez wiele lat poddawane są dzieci.

Szeroko pojęta "jakość" panuje nad wszystkim, psychologia rozwojowa zawładnęła i tworzy wyznacznik do mojej, naszej pracy. Dzieci, to nie zaprogramowane maszyny, które realizują jakość w odniesieniu do podstawy programowej i psychologii rozwojowej (masz być odtąd, dotąd i nic poza tym). Wiem, że można zrobić to inaczej, ale nauczycieli nikt nie słucha, władza nikogo nie słucha tylko narzuca i kontroluje wyznaczoną przez siebie jakość. Tylko jak można tworzyć wyznacznik do oceny jakości, nie widząc dziecka i kontekstu w jaki obserwacja zachodzi.

Panie Profesorze, proszę wybaczyć to rozpisanie się to tylko z bezsilności, ale nam nauczycielom brakuje zmian w myśleniu o dziecku i o przedszkolu jako wspólnocie. Proszę mi wybaczyć, jeżeli się mylę, bezsilność jest okrutna.

Proszę się nie martwić. Minister edukacji też jest bezsilna, bo już szykują na jej miejsce kolejnego szefa resortu. Powodem nie jest afera w PCK, która to organizacja finansowała m.in. kampanię wyborczą Anny Zalewskiej. Ona ma awansować do ... Parlamentu Europejskiego.


(źródło printscreen'ów - Facebook)

Klasy ukraińskie w Liceum Pedagogicznym Nr 2 w Bartoszycach w latach 1956-1970

Trafiła do mnie wyjątkowa publikacja Stefana Łaszyna - absolwenta Liceum Pedagogicznego Nr 2 w Bartoszycach, który wyemigrował do USA, ale pozostał wierny pamięci dokonań tego zakładu kształcenia nauczycieli z klasami ukraińskimi. Potężna formatem, objętością (12 rozdziałów, 832 strony), wzbogacona o płytę DVD z archiwalnymi fotografiami stanowi znakomite źródło do badań z historii oświaty, dziejów polskiej pedeutologii i biografistyki pedagogicznej.

Mamy w tym osobliwym dziele kilka, niezwykle interesujących analiz naukowych, kronikarskich rejestrów, wspomnień i lustracji, których zbiór jest wynikiem ogromnej, wieloletniej pracy kolegium redakcyjnego. Jego przewodniczący - Stefan Łaszyn zrealizował zobowiązanie ze zjazdu absolwentów w 2006 r. przygotowania monografii poświęconej jedynemu w powojennej Polsce utrakwistycznemu zakładowi kształcenia nauczycieli szkół podstawowych z ukraińskim językiem wykładowym.

Nie było to jednak łatwe zadanie, gdyż nie zachowała się dokumentacja zlikwidowanej w 1970 r. placówki oświatowej. W tej sytuacji szef kolegium podjął się - wydawałoby się - niewykonalnego zadania poszukiwania źródeł informacji przez dotarcie do absolwentów tej szkoły i jej nauczycieli z lat 1956-1970, w części rozproszonych nie tylko po kraju, ale i przebywających poza jego granicami, głównie na Ukrainie, w Szwajcarii, USA i Kanadzie. Sprzyjała temu sieć internetowa, bowiem oprócz rozesłania tysięcy listów, można było poszukiwać osobowych źródeł wiedzy via komunikatory społeczne.

Entuzjazm członków powołanego zespołu redakcyjnego, pamięć o znaczącym wpływie tego liceum na ich życie osobiste oraz rozwój zawodowy skutkowały pozyskaniem nie tylko tysięcy zdjęć, które trzeba było odpowiednio posegregować i umieścić w odpowiednim miejscu, ale przede wszystkim nadać temu zbiorowi logiczną, historyczno-pedagogiczną strukturę i narrację. W części biografistycznej są scharakteryzowane sylwetki uczniów oraz ich nauczycieli, przy czym ci ostatni nie byli tylko pochodzenia ukraińskiego prowadząc przecież zajęcia także w klasach polskich.

Jak pisze redaktor tomu:

"W książce akcentowane są głównie momenty pozytywne, ale nie unikano pokazywania sytuacji trudnych, przykrych i kontrowersyjnych. Nie uznano za celowe dokonywanie ocen i rozliczeń osób, które były uwikłane w różne trudne sprawy. Z niepokojem odnotowano zakres i metody inwigilacji klas ukraińskich przez ówczesną Służbę Bezpieczeństwa (SB). Materiał, który nadesłał dr Arkadiusz Słabig po kwerendzie w Oddziale Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) w Białymstoku, wprost przeraża. Problem wymaga dalszych badań." (s. 12)

Książka jest niesłychanie ważnym dokumentem nie tylko czasów PRL-owskiej oświaty, ale także polityki państwa wobec mniejszości narodowych. Szczególnie w dobie polskiej transformacji ustrojowej i zachodzących zmian politycznych oraz kulturowych na Ukrainie wydanie tego dzieła stanowi ważny wkład w dobro wzajemnych stosunków i szansę na kontynuowanie badań naukowych we współpracy z naszymi ukraińskimi partnerami. Książka ukazała się w tym samym czasie w języku polskim i ukraińskim. Przekładu na język ukraiński dokonał prof. Mikołaj Łesiuk, kierownik Katedry Języków Słowiańskich na Podkarpackim Uniwersytecie Narodowym im. Wasyla Stefanyka w Iwano-Frankiwsku.

Historycy wychowania i badacze polityki oświatowej znajdą w tym tomie rozdział Romana Drozda poświęcony polityce narodowościowej PRL wobec 700-tysięcznej ludności ukraińskiej oraz dr Ewy Pogorzały o polityce oświatowej wobec mniejszości narodowych w powojennej Polsce ze szczególnym uwzględnieniem stanu i wyzwań związanych z nauczaniem języka ukraińskiego. MArek Syrnyk analizuje nauczanie języka ukraińskiego w Polsce po II wojnie światowej (w latach 1952-1989).

Dr Anna Młynarczyk-Tomczyk podjęła się analizy wybranych aspektów pracy dydaktyczno-wychowawczej w liceach pedagogicznych, uwzględniając ich strukturę organizacyjno-programową, treści i metody pracy dydaktyczno-wychowawczej, zajęcia lekcyjne i aktywność pozaszkolną oraz pozalekcyjną oraz odrębny tekst na temat edukacji w zakresie przedmiotów pedagogicznych. Program kształcenia był znacznie szerszy od tego, jaki był realizowany w liceach ogólnokształcących, bowiem w tych placówkach przygotowywano przyszłe kadry nauczycielskie. Nic dziwnego, że dość wysoki był poziom odsiewu i odpadu szkolnego, a sprawność kształcenia w poł. lat 60.XX w. wyniosła 69,4%. (s. 75)

Po dzień dzisiejszy absolwenci liceów pedagogicznych wspominani są jako znakomicie przygotowani do pracy w szkolnictwie profesjonaliści. Ich kształcenie trwało pięć lat, a więc tyle, ile ponoć ma wreszcie obowiązywać w kształceniu wczesnoszkolnym na studiach pedagogicznych od 1.10. 2019 r.

Ponad 700 stron tomu poświęcono już tej jednej placówce kształcenia nauczycieli w Bartoszycach. Kolejne rozdziały odsłaniają poszczególne zakresy i dziedziny działalności Liceum Pedagogicznego, a mianowicie:
- Geneza i działalność liceum
- Działalność wychowawcza szkoły
- Warunki funkcjonowania klas ukraińskich
- Działalność artystyczna uczniów klas ukraińskich
- Biografie kadry pedagogicznej wzbogacone o wspomnienia
- Biografie absolwentów (rocznikami od 1961 do 1970)
- Wspomnienia (profesorów, absolwentów, przyjaciół i sympatyków szkoły)
- Wywiady
- Spotkania po latach (zjazdy szkolne, spotkania klasowe, działalność w Ukraińskim Towarzystwie Nauczycieli w Polsce, kursy i konferencje metodyczne, seminaria naukowe i wycieczki).
- Ku pamięci tych, którzy odeszli.

Tom otwierają strofy wiersza Wołodymyra Masiaka, którym zamykam mój wpis podkreślając zarazem piękno, mądrość i dobro w zgromadzonych w powyższym tomie treściach:

"Ucz się dziecino, Pan Bóg z Tobą,
Uszanują ludzie, polubi cię świat.
Ucz się, aby zasiać dobro pośród ludzi,
I wiecznie żyć będziesz, nie zginie twój ślad!"


Polecam znakomity zbiór wywiadów z Abp. Światosławem Szewczukiem w rozmowie z Krzysztofem Tomasikiem pt."Dialog leczy rany".