Publicystyczne budziki oświatowe, także na Kongresie IBE/MEN

Czy Margaret Rasfeld, która jest dyrektorką Ewangelickiej Szkoły Zintegrowanej w Berlinie oraz Stephan Breidenbach – wykładowca, mediator i biznesmen są w stanie obudzić polską szkołę? Dlaczego akurat niemieccy oświatowcy mieliby tego dokonać? Może dlatego, że Instytut Badań Edukacyjnych zaprosił autorkę na tzw. IIII Kongres Edukacyjny. Jest jeszcze jeden powód. W Słupsku działa Wydawnictwo „Dobra Literatura”, które sięgnęło po książkę tych autorów i dokonało jej przekładu. Oryginalny tytuł „Schule im Aufbruch” dla tamtejszego rynku wskazuje na szkołę w przełomie, transformacji, aniżeli na budzącą się szkołę.

Polska wersja tytułu - BUDZĄCA SIĘ SZKOŁA jest nieco myląca, bowiem sugeruje, że szkoła tkwi w letargu, toteż potrzebny jest rycerz, który przyjedzie na koniu i pocałunkiem wskrzesi ją ponownie do życia. Może ta szkoła, którą kieruje współautorka tej książki była w śpiączce.

To jest kolejna na naszym rynku, wśród kilkudziesięciu od lat przekładanych na język polski edukacyjna publicystyka, z obszaru tzw. pedagogiki potocznej, praktycznej, która wyrasta z osobistego i profesjonalnego doświadczenia autorów. Nie ma w tym niczego złego, że chcą oni koniecznie podzielić się z innymi (ze społeczeństwem, z koleżankami i kolegami, z przyszłymi klientami itp.?) swoim rozgoryczeniem, poczuciem bezradności lub fascynacją własnych dokonań na miarę mikroedukacyjnego świata. Takie książeczki czyta się szybko i przyjemnie, bowiem każdy znajdzie w nich coś bliskiego własnym doświadczeniom, przeżyciom, refleksji czy poglądom.

Wstępu do niej dokonała dr Marzena Żylińska, która sama uprawia podobną publicystykę oświatową rozmijając się z nauką, toteż nie dziwią mnie w treści jej wypowiedzi takie, jak np.

- Zapotrzebowanie na złą szkołę jest ogromne, ...;

- Zwolennicy systemu testocentrycznego wierzą, że od mierzenia można urosnąć, ...

- Zanim wyślemy dzieci do szkoły, najpierw musimy odpowiedzieć na pytanie, czy zależy nam jedynie na tym, by były dużo wiedziały, czy na tym, by były dobrymi, odpowiedzialnymi i mądrymi ludźmi?

- Wiele osób, nawet mocno niezadowolonych z obecnego modelu , broni go, bo nie umie sobie wyobrazić, że szkoły mogą funkcjonować inaczej.

- Żeby zmienić szkoły, najpierw musimy uwierzyć we własne dzieci.

- Żeby wykreować nową, lepszą szkołę, musimy uwierzyć neurobiologom, którzy zapewniają, że ludzki mózg został stworzony do tego, żeby się uczyć i rozumieć otaczający go świat.

Wśród tych banałów znajdzie się jedno, a ostatnie, sensowne zdanie w całym wstępie: Aby wprowadzać w edukacji innowacje, najpierw musimy rozluźnić biurokratyczny gorset, w którym tkwią nasze szkoły. Ciekaw jestem, czy sama rozumie to zdanie, czy też traktuje je jako ozdobę, wisienkę na torcie, który będzie konsumować wraz z ministrą edukacji na tzw. Kongresie Edukacji pod koniec sierpnia? Już nie mogę doczekać się treści i tej rewolucyjnej zmiany, jaka ma nastąpić po kongresie. Oby tylko nie połknąć pestki, bo wówczas polska szkoła się nie obudzi.

Autorzy publicystyki szkolnej nie wnikają w makropolityczny kontekst życia i miejsca ich zawodowego zaangażowania, tym bardziej kiedy rzecz dotyczy szkoły, bo przecież ta jest/powinna być taką samą na całym świecie. Jak pojawia się w tytule książki czy artykułu pojęcie szkoły, to znaczy że autor ma na uwadze szkołę w ogóle, in abstracto, wyzwoloną z wszelkich uwarunkowań tak, jakby to było możliwe.

Nikt zatem nie będzie zastanawiał się w toku lektury takiej książki nad tym, w jakim miejscu znajduje się szkoła, na bazie której powstały takie a nie inne refleksje jej nauczycielki(dyrektorki), w jakim jest państwie, a to jaki ma ustrój polityczny. Po co? Szkoła to szkoła.

Otóż nie. To nie jest bez znaczenia, z jakiego miejsca piszę o szkole i o jakiej szkole, gdzie ona funkcjonuje, na jakich zasadach, w jakim środowisku społecznym, gospodarczym, kto do niej uczęszcza, a kto w niej pracuje, z jakim wykształceniem i jakim zaangażowaniem, itd., itd.?

Pytania można mnożyć, podobnie jak możliwe są zróżnicowane, rzetelne, a konieczne na nie odpowiedzi, by nie wpaść w pułapkę oczywistologii, mniemanologii stosowanej, o której już pisałem w odniesieniu do książki o rzekomej logodydaktyce.

Literaturę potoczną można poznać po tym, że jej autorów w ogóle nie interesują sprawy obiektywnego i rzetelnego opisu świata, w którym funkcjonują oni sami i realizują się. Piszą swoisty dziennik, pamiętnik, kronikę osobistych myśli, refleksji, które są wartościowe same w sobie, ale tylko dla nich, gdyż stanowią zapis doznań i myślowej perspektywy, którą dzielą się z innymi z świadomością tego, że czytelnicy mają być jedynie ich „konsumentami”.

Z jednej strony podnosi to prestiż dyrektorki szkoły, jej samopoczucie, utrwala w świadomości społecznej jej obecność w "świecie" oświatowym, z drugiej strony pozwala przedsiębiorcy na prowadzenie własnego biznesu szkoleniowego, który ma pobudzać jego zyski pod szyldem troski o szkołę w ogóle.

Temu wszystkiemu towarzyszą rzecz jasna dobre intencje, chęć podzielenia się z innymi własnymi przemyśleniami, ale przecież doskonale wiedzą, że to nie oni zmieniają szkołę en block, bo nie są w stanie uczynić ze swojej perspektywy ogólnoświatowego czy nawet niemieckiego projektu na wartościową szkołę. Nie od tego zależy jakakolwiek w nich zmiana.

Piszę o tym nie dlatego, by deprecjonować autorów czy ich publicystyczny utwór, tylko by wskazać także moim studentom, współpracownikom, że szkoła – jakąkolwiek, gdziekolwiek i z kimkolwiek nie jest – nie jest tą samą i taką samą szkołą, z jaką spotykamy się sami, na co dzień, we własnym kraju, lokalnym środowisku, „wypełnioną” konkretną społecznością z jej historią w tle.

Takich książek mogłoby powstać i oby powstawało tylko w naszym kraju, autorstwa polskich nauczycieli co najmniej 400 tysięcy, tyle tylko że nie każdy z naszych nauczycieli chce, potrafi czy może ją napisać i wydać. Gdyby do tego dodać jeszcze przedsiębiorców tworzących różne fundacje, stowarzyszenia, towarzystwa i pseudoinstytuty oświatowe czy edukacyjne (nazwa nie jest zastrzeżona, toteż instytutem można nazwać wszystko, byle nadać temu rzekomo naukowy charakter), to takich książek mogłoby ukazać się na naszym rynku dalsze 10 tysięcy.

Co ciekawe, w Polsce ukazują się od czasu do czasu, rzadko, ale jednak książki napisane przez dyrektorów szkół czy refleksyjnych nauczycieli, ale te nie trafiają do tak szerokiej publiczności jak przekłady prac zagranicznych, gdyż Polacy bardziej zachwycają się tym, co obce, nawet niemieckie, chociaż bardziej, jeśli jest amerykańskie czy brytyjskie, niż rodzime.

Tymczasem ja wolę czytać książki Dariusza Chętkowskiego, Jana Wróbla, Jarka Szulskiego, bowiem ich treść wyrasta z naszych realiów. Znaczenie ich książek nie jest tak samo wspomagające dla nauki i kształcenia nauczycieli, jak przekłady literatury obcej, chociaż dotyczy tylko i wyłącznie warstwy argumentacyjnej i dydaktycznej.

Kiedy chcemy czytelników czy słuchaczy naszych zajęć, kursów lub szkoleń do czegoś przekonać, co wynika z wyników naukowych badań, to poglądy czy opinie znakomitych pisarzy o szkolnej codzienności stają się ich wartościowym wzmocnieniem, dopełnieniem, egzemplifikacją.

Sam chętnie włączam wypowiedzi autorów oświatowej publicystyki do własnych rozpraw naukowych, bowiem treść ich wypowiedzi jest nośnikiem znakomitych metafor, często bardzo trafnych ocen, zapiskiem bystrych obserwacji zdarzeń z codzienności szkolnej, z wnętrza szkoły (jak Waszyngton za zamkniętymi drzwiami). To są często quasi badacze w działaniu, gdyż nie prowadzą naukowymi metodami rejestru danych. Nie interesuje ich ani ilość, ani natężenie, ani też zakres pojawiających się w toku edukacji procesów, tylko skupiają się na nich wydarzeniowo, doraźnie, w zależności od własnych doznań, emocji czy na skutek dysonansu poznawczego.

Zachęcam zatem studiujących pedagogikę czy już zakorzenionych w aktywności edukacyjnej nauczycieli do tego, by czytali literaturę potoczną o szkole, gdyż ta pozwoli im znaleźć naukowe uzasadnienie dla zrozumienia procesów, które innym wydają się oczywistymi, śmiesznymi, banalnymi czy toksycznymi. Taka literatura staje się znakomitą inspiracją do podjęcia badań naukowych na szerszą skalę, wychodzących poza obręb jednej szkoły, jednego przedmiotu czy poziomu kształcenia.

Tak więc, jest to dobra literatura, ale o subiektywnych „prawdach” jednego miejsca, określonej społeczności bez prawa do wyciągania na tej podstawie jakichkolwiek wniosków na temat szkolnictwa, polityki oświatowej, nauczycieli, uczniów, ich rodziców, nadzoru pedagogicznego itd., itp.

Absolwent studiów doktoranckich ma głos

(fot. Jedna z rzeźb zdobiących korytarz w budynku Akademii Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej w Warszawie)




Praca z doktorantami sprawia ogromną satysfakcję każdemu profesorowi, który chce podzielić się swoim warsztatem naukowo-badawczym z młodymi a przy tym nie ma kompleksu zagrożonego autorytetu. Już Leonardo da Vinci mówił - "Kiepski to Uczeń, który nie przewyższa swojego Mistrza". Tak więc każdemu z samodzielnych pracowników naukowych powinno zależeć na tym, by młodsi od niego wiekiem, stażem pracy, doświadczeniem badawczym czy zakresem osiągnięć naukowych mogli być jego dumą i nadzieją dla reprezentowanej dyscypliny naukowej. Nasze sukcesy wyrażają się jeszcze większymi osiągnięciami naszych studentów i doktorantów. Warto się nimi i z nimi cieszyć.

Z tym większą nadzieją dzielę się w tym miejscu fragmentem korespondencji z jednym z absolwentów studiów doktoranckich na Wydziale Nauk Pedagogicznych Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, bowiem niezwykle trafnie wyraża sytuację młodych a ambitnych naukowców w naszym kraju. Pisze co następuje:

Wraz z kolegami i koleżankami reprezentuję kohortę pierwszego rocznika absolwentów studiów doktoranckich. Nasze doświadczenia są czymś nowym i zaskakującym, zapewne nie tylko dla nas samych, ale i instytucji odpowiadających za realizację koncepcji studiów III stopnia i ich absolwentów. W istocie, wygranie konkursu na stanowisko adiunkta jest pierwszym krokiem do dalszego rozwoju naukowego. Dużo zależy od nas samych, niemniej uwikłanie w specyficzną organizację stanowi znaczące utrudnienie i barierę:

1. Zanim powstanie interesujący poznawczo projekt badawczy. Po obronie dysertacji doktorskiej szukamy nowych pól problemowych. Tu konieczna jest kwerenda biblioteczna, uczestnictwo w konferencjach krajowych i zagranicznych, etc. Bez wsparcia finansowego trudno o realizację tychże zadań. Skromne wynagrodzenie utrudnia samofinansowanie pomysłów badawczych (sprawnie zrealizowane badania na potrzeby rozprawy doktorskiej jak i publikacja książki podoktorskiej w moim przypadku stały się możliwe dzięki dwóm grantom).

2. Etat na uczelni plus nadgodziny są wielkim dobrodziejstwem, ale z czasem stają się przekleństwem. Oszczędności systemowe („cięcie etatów”) prowadzą do sytuacji, w których pracownicy naukowo-dydaktyczni stają się niemal wyłącznie pracownikami dydaktycznymi. Nadmierne przeciążenie pracą ze studentami utrudnia szukanie inspiracji badawczych.

3. Udział w konkursach NCN-u jest nadzieją, ale także ułudą. Przeglądając statystyki konkursów można odczytać, jak niewiele jest pieniędzy: stypendiów i staży dla humanistów. Przygotowanie dokumentacji jest niezwykle czasochłonne, a szanse niewspółmiernie małe. W opiniach od ekspertów w Sonacie i Fudze przeczytałam, że brakuje mi doświadczenia zagranicznego (paradoksem jest, że rekomendację napisał mi profesor z Uniwersytetu w Lund). Od czasu obrony doktoratu wydałam książkę, napisałam rozdział w monografii pod patronatem PAN i kilka pomniejszych tekstów. Opracowałam dwa wnioski do konkursów NCN, wzięłam udział w kilkunastu konferencjach, etc. Sądziłam, że to właśnie projekty NCN-u są furtką do doświadczeń zagranicznych, które z reguły są kosztowne. Eksperci widzą to jednak inaczej; oczekują młodego pracownika z zakresem doświadczeń, który ze względu na specyfikę systemu jest w zasadzie nieosiągalny.

4. Brakuje w Polsce myślenia o pracy naukowej w kategoriach mobilności wewnętrznej między ośrodkami naukowymi (choć taki postulat znalazł się w wystąpieniach prof. Duszyńskiego), która także może przyczynić się do rozwoju naukowego (nowe środowisko, nowe perspektywy w dyskusjach, nowe lektury, etc.), a z niejasnych względów jest niemożliwa (teoretycznie tak, praktycznie nie).

Wybierając się na konferencje naukowe poszukuję kontaktu z badaczami, którzy postrzegają (...) mój problem badawczy. (...) Problem polega na tym, że badacze nieczęsto są praktykami, a praktycy rzadko stają się badaczami (tak jest w moim przypadku: łączę oba de doświadczenia), w związku z tym trudno im o atencję dla problematyki z pogranicza teorii i praktyki.

Apeluję do profesorów, by zajrzeli na stronę Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN i zapoznali się z dorobkiem młodych doktorów, którzy chcieliby włączyć się w ich szkołę badawczą, a może i podzielić się własną, w roli promotora pomocniczego. To już jest nieco wyższy etap akademickiego zaangażowania i zakres dylematów.

Dwudniowy Kongres Edukacji w Katowicach chyba nie zajmie się seksualną indoktrynacją młodzieży w szkołach

Przed wyborami parlamentarnymi muszą pojawić się kwestie wychowania światopoglądowego. Tak jest w naszym kraju od 1992 r., kiedy zaczął się proces systematycznego powstrzymywania i niszczenia uspołecznienia oświaty. Ministerstwo Edukacji Narodowej - wbrew obietnicom pierwszego postsocjalistycznego szefa resortu - prof. Henryka Samsonowicza - powróciło do centralistycznego i wikłającego społeczeństwo w nieustanne konflikty światopoglądowe modelu zarządzania edukacją w kraju.

Już w czasie kampanii prezydenckiej uruchomiły swoją aktywność organizacje lewicowe i lewackie, by wykorzystać ten okres do walki z obecnością kształcenia religijnego (katechetyki) w szkolnictwie publicznym. Była też "wojna" o krzyże w salach lekcyjnych. Przy okazji można dorzucić kwestie finansowania Kościołów i związków wyznaniowych w III RP. Jeszcze został lewej stronie politycznej sceny problem edukacji seksualnej. Ta równie znakomicie nadaje się do dzielenia Polaków.

Ministra Joanna Kluzik-Rostkowska odwiedziła w czasie kampanii przedwyborczej Łódź, gdzie lewica i lewicowi radni od kilku lat fundują młodzieży gimnazjalnej dodatkowe a przy tym dobrowolne lekcje na temat seksualnej aktywności. Pisałem jakiś czas temu w blogu o tym, na czym polegają zajęcia i kto je prowadzi. Szkoda, że radni miasta nie zainwestowali w badania naukowe na temat prostytucji młodzieży gimnazjalnej w trakcie jej pobytu w szkole. Mieliby wskaźniki efektywności tych zajęć.

Miasto rozdawało w ramach kampanii promocyjnej prezerwatywy z logo swojej akcji "I love Łódź". Wraz z nowym rokiem produkcja tego zamówienia powinna ponownie ruszyć, bo po wakacyjnych przygodach młodzież będzie zainteresowana dalszą "promocją" swojego miasta. Wyjście w czasie lekcji do WC ma zawsze swoje uzasadnienie.

W dniach 29 i 30 sierpnia br. odbędzie się tzw. III Kongres Polskiej Edukacji, który wprawdzie jest polski, ale nie obejmuje kluczowych dla edukacji podmiotów. Niewiele ma wspólnego z polską nauką o edukacji. Organizatorem Kongresu wprawdzie jest po raz trzeci Instytut Badań Edukacyjnych, ale ta podlegająca Ministerstwu Edukacji Narodowej placówka już wykazała się manipulacją danymi z rzekomo naukowych badań.

Tym razem MEN zaprasza do udziału w tej politycznej manifestacji poparcia dla władz MEN - rodziców, uczniów, nauczycieli, dyrektorów szkół, przedstawicieli samorządów oraz organizacji pozarządowych. Dwie z organizacji zwróciły się do mnie z prośbą o udział, ale odmówiłem właśnie z powyższego powodu. Resort już pochwalił się, że jednym z gości Kongresu będzie - nadal aktywny zawodowo w Polsce emerytowany profesor psychologii, ekspert od badań nad przemocą, agresją, także tą w symulowanych warunkach Philipe Zimbardo.

Osoby ciekawe, kogo jeszcze zaproszono z zagranicznych gadżetów (tak określa się na świecie persony mające udekorować jakąś polityczną kampanię), mogą spodziewać się Margret Ransfeld – dyrektor berlińskiej "przebudzonej szkoły", Monikę Benlarbi – szefową fundacji wspierającej budzące się szkoły w Niemczech, Carla Honore (autora koncepcji uważne rodzicielstwo), Joyce Epstein (autorkę amerykańskiej koncepcji budowania kapitału społeczny szkoły).

Zaproszenie tej ostatniej jest o tyle dziwne, że w Polsce - jeszcze za rządów SLD i PSL tę koncepcję lansowała w naszym kraju prof. Maria Mendel z Uniwersytetu Gdańskiego. Nic z tego nie wyszło. Głównie dlatego, że Polsce jest daleko do USA, podobnie zresztą jak do Niemiec, bowiem ustrój szkolny w kraju po zachodniej stronie Odry ma się nijak do polskiego.

Właśnie dlatego takie personalne gadżety mają kreować rzekomo światowy nurt zmian, do jakiego aspiruje ponoć polityka MEN, ale spece od PR w tym urzędzie nie muszą tego wiedzieć, że tylko ten resort ośmieszają. Ważne, by dobrze sprzedały się takie nazwiska do prasy. Zdecydowanie lepszą rzeczniczką tego modelu byłaby gdańska profesor pedagogiki, gdyż jest cenioną w kraju pedagog społeczną i wie, co z modelu Epstein ma sens, a co nie.

Jak zapowiedziano, ok. 1100 uczestników na koszt polskiego podatnika będzie (...) wspólnie szukać formuły na lepszą i bardziej skuteczną edukację. Dla prawie 100 gości specjalnych IBE zamówiło hotele najwyższej klasy. Program Kongresu został wypracowany przez specjalnie powołany zespół przy MEN a nie - jak to się zapowiada - że w oparciu o efekty dyskusji społecznej na ogólnodostępnym portalu Nasza Edukacja. Moderatorem przedkongresowego forum - nie na temat tego, czy, ale jak prowadzić edukację seksualną w szkołach - jest aktywistka gender. Możemy zapoznać się z dyskusją w tym zakresie.

Jak stwierdza się na tym forum dyskusyjnym: Rzetelna edukacja seksualna to niezbędny element przygotowania do dorosłego życia. Patrzy ona całościowo na rozwój psychoseksualny człowieka, jego zdrowe, związki międzyludzkie, relacje rodzinne, bezpieczeństwo, odpowiedzialność i seksualność. Powinna być dostosowana do możliwości poznawczych ucznia/uczennicy i zapewniać dzieciom i młodzieży swobodę dyskusji i zadawania pytań. Jak poprawić dostępność do wiedzy o seksualności człowieka w szkołach oraz jakość prowadzonych zajęć?

Pan Paweł Kwaśniak - Prezes Centrum Wspierania Inicjatyw dla Życia i Rodziny poinformował nasze środowisko, że w dniu 30 sierpnia 2015 r. w Warszawie odbędzie się ogólnopolska manifestacja "Stop Deprawacji w Edukacji". O godz. 12.00 w kościele św. Anny przy Krakowskim Przedmieściu sprawowana będzie Msza św. w intencji dzieci, natomiast o godz. 13.00 na Placu Zamkowym rozpocznie się akcja protestacyjna.

Rząd reprezentowany przez minister Joannę Kluzik-Rostkowską wprowadza szkodliwą zmianę podstawy programowej kształcenia ogólnego w odniesieniu do przedmiotu "wychowanie do życia w rodzinie". Zamierza także włączyć treści „antydyskryminacyjne” do programu „Bezpieczna-” i „Otwarta Szkoła” w roku szkolnym 2015/2016.

Zdaniem organizatorów protestu kierująca resortem edukacji wyraziła aprobatę dla prowadzenia przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie przez osoby z zewnątrz.

Jest to otworzenie możliwości nieskrępowanego działania grupom zideologizowanych i reprezentujących interesy międzynarodowych korporacji proaborcyjnych oraz lobby LGBTQ, edukatorów seksualnych. Politycznym ukłonem ministerstwa w stronę tych właśnie środowisk jest próba wprowadzenia do polskiej edukacji matryc wychowania seksualnego z tzw. Standardów WHO. Dowiadujemy się z nich, że dzieci już w najwcześniejszym wieku gimnazjalnym (o ile i ta grupa wiekowa nie zostanie przez ministerstwo przesunięta w dół) będą zgłębiały zagadnienia masturbacji, a dwunastolatki będą oglądały prezentację przebiegu stosunku płciowego.

W lipcu 2015 r. (...) pani minister oraz Pełnomocnik Rządu ds. bezpieczeństwa w szkołach – Urszula Augustyn, podczas spotkania z przedstawicielami Towarzystwa Edukacji Antydyskryminacyjnej i Kampanii Przeciw Homofobii obiecały, że MEN podejmie wszelkie możliwe kroki, aby w polskich szkołach przeciwdziałać „przemocy motywowanej uprzedzeniami i dyskryminacją”, a zbliżający się rok szkolny ogłoszony zostanie Rokiem Otwartej Szkoły. W ramach programu specjalne zajęcia z młodzieżą prowadzić będą seks-edukatorzy delegowani przez te środowiska.

Zdaniem protestujących działania MEN w powyższym zakresie są jednoznacznym uderzeniem w fundamentalny dla wychowania rodzinnego proces formacji osobowej dzieci, co, w świetle polskiego prawa, jest niedopuszczalne, skrajnie nieodpowiedzialne i ma charakter wręcz przestępczy.

Nie ma zgody rodziców na jakąkolwiek indoktrynację relatywizującą tradycyjnie pojmowane związki rodzinne, traktowanie wszystkich zachowań seksualnych jako równorzędnych i dobrych oraz epatowanie dzieci takimi poglądami „nowoczesnej” inżynierii społecznej. Szkoła powinna być przyjazna rodzinie

Będzie jak zawsze - MEN, "Kongres" i organizacje pozarządowe skrobią rzepkę sobie. Całe szczęście, że jeszcze są normalne rodziny, które w ogóle nie potrzebują do tej edukacji ani szkoły, ani MEN, ani kongresów, ani aktywistek wszelkiej maści. Zapewne część z nich uda się na protestacyjny przemarsz.