(foto: rozmowa z prof. Ryszardem Łukaszewiczem)
W dn. 22 października br. miało miejsce spotkanie profesorów
i doktorów nauk humanistycznych/społecznych w dyscyplinie pedagogika w
uniwersyteckim Pałacu Biedermanna w Łodzi. Przybyły na okolicznościowe
spotkanie wybitny Uczony, twórca WROCŁAWSKIEJ SZKOŁY PRZYSZŁOŚCI -
profesor Ryszard Łukaszewicz nie miał możliwości zabrania
głosu zapewne ze względu na bardzo ograniczony czas wspomnień i refleksji na temat
łódzkiej szkoły pedagogiki alternatywnej i współczesnej myśli pedagogicznej
oraz polityki reform oświatowych w Polsce.
Podarował nam jednak coś niezwykłego, być może w jakiejś mierze niezrozumiałego dla dzisiejszego pokolenia uczniów, którzy realizują obowiązek szkolny i studentów kierunków nauczycielskich, a mianowicie:
1)
tornister dziecka z lat 50.XX wieku;
a
w nim:
* drewniany piórnik z rysikiem,
*
tabliczkę łupkową
i
*
szklany kałamarz.
Do tego nadzwyczajnego daru, który powinien otwierać miniaturowe muzeum edukacji na Wydziale Nauk o Wychowaniu UŁ, i ja dołączam brakującą w piórniku stalówkę wraz z obsadką
oraz też tabliczkę łupkową z 1945 roku z Republiki Czeskiej, którą otrzymałem od mojego przyjaciela Luberta Boudy z czeskiej Ostrawy. O ile polska tabliczka łupkowa posiadała rysik, o tyle czeska miała (w tym przypadku na wstążce) dowiązaną białą kredkę.
Pracownicy Muzeum-Zamek
w Łańcucie zamieścili na swojej stronie opis m.in. tabliczek łupkowych
(podkreśl. moje):
"Tabliczki
łupkowe mimo, że z kamienia i drewna, nie były dużo cięższe niż
porównywalnej wielkości zeszyt czy notes. Warstwa lekkiego, jak na skałę, łupka
miała około 2-4 milimetry. W czasach, gdy papier był drogi, tabliczki
łupkowe wielokrotnego użytku były dobrym rozwiązaniem. Dzieci mogły się na nich
uczyć pisać bez kosztów związanych z zakupami zeszytów, obsadek ze stalówkami
czy atramentu.
Początek
ich wiąże się z XIV, z Niemcami-Kolonią. Zachowały się na nich różnotematyczne
notatki sporządzane przez uczniów jesziwy, najstarsze z nich były
jednostronne. Tabliczki łupkowe najdłużej popularne były w Niemczech,
obowiązek pisania na nich istniał do lat 70. XX, wynikało to z
dostępności surowca z którego były wykonane oraz powszechnego obowiązku
nauki, ściśle przestrzeganego. Były one tanie i łatwo
dostępne. Tabliczkę z rysikiem i gąbką otrzymał uczeń pierwszego dnia
nauki w szkole.
Na
tabliczkach pisano rysikiem, klasyczny zrobiony był z łupka. Rysik miał
początkowo długość standardowego ołówka. Ich produkcję zakończono po czterystu
latach w 1968 roku w Steinach. Dla dzieci wynaleziono rysik kredowy
wykonany ze zmielonej, sklejonej kredy. Pisało się nim łatwiej, gdyż nie
wymagał dużego nacisku".
Studenci
pedagogiki powinni zobaczyć, dotknąć przedmiotów, które stanowiły wyposażenie
uczniów jakże trudnych dla młodych pokoleń po II wojnie światowej Polski, a
więc czasów ubóstwa, analfabetyzmu, ale i nadziei na możliwe przekroczenie
przez dzieci statusu społecznego własnych rodziców.
Być
może jednym z możliwych powodów przekazania pedagogom z Uniwersytetu Łódzkiego
tak wzruszającej pamiątki z jakże odległych czasów, było uświadomienie im, jak
ustrojowo, systemowo niewiele zmieniło się od tamtych lat. Profesor R.
Łukaszewicz załączył do tego daru jeszcze dwa teksty. Jednym z nich jest
oprawione w antyramę jego wspomnienie:
(źródło: tekst Ryszard Łukaszewicz - moje archiwum)
Drugim
tekstem, który miał stanowić - jak sądzę - niejako komentarz do owej
autorefleksji, okazał się wywiad, jaki przeprowadził ze mną i opublikował w
Gazeta Prawna (nr 82, z dn. 26-28 kwietnia 2013 roku, s. 14-17) Rafał
Drzewiecki pod tytułem "Familiada edukacji". Załączam z tego wywiadu,
który został zamieszczony 1 maja na
portalu Forsal.pl. Są tam treści, które R. Łukaszewicz zaznaczył
podkreślaczem. Po jedenastu latach od ukazania się tego wywiadu, a po
kilkudziesięciu latach od stanu polskiej szkoły powszechnej po jej
zdewastowanej w czasie II wojny światowej, problem wartości uczenia się i
upartyjnionej polityki oświatowej jest wciąż aktualny.
Zamiast
tabliczek dzieci przynoszą ze sobą tablety, a i tornistry są bardziej
nowoczesne i przystosowane do noszenia w nich tabletów czy laptopów. Uczniowie
nie piszą już tyle ręcznie, co ich poprzednie generacje, a zamiast piór
posługują się długopisami/cienkopisami, mazakami lub tylko cyfrową
klawiaturą.