Z
lokalnej prasy dowiedziałem się o śmierci ks. prałata dr. Edwarda Wieczorka,
który był przed kilkunastu laty wykładowcą na Wydziale Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego. Prowadził zajęcia z historii wychowania dla studentów
pedagogiki po uzyskaniu stopnia naukowego doktora w dziedzinie nauk
społecznych, w dyscyplinie pedagogika.
Był
bliskim współpracownikiem prof. dr. hab. Tadeusza Jałmużny, pod którego
kierunkiem napisał i obronił w 2002 roku na Wydziale Nauk o Wychowaniu UŁ
dysertację doktorską p.t. "Działalność Biskupa Michała Klepacza w
zakresie teorii i praktyki pedagogicznej (1893-1967)". Przypominam
ten tytuł, bowiem ks. Prałat opublikował tę dysertację po uwzględnieniu uwag
recenzentów w Archidiecezjalnym Wydawnictwie Łódzkim w pięć lat później.
Pedagodzy
z sekcji "pedagogiki chrześcijańskiej", która działa przy Komitecie
Nauk Pedagogicznych PAN, powinni odnotować w swojej bibliograficznej bazie ten
właśnie tytuł, bowiem dotyczy on personalistyczno-humanistycznej filozofii
wychowania biskupa Michała Klepacza. Łódzki kapłan, profesor M. Klepacz
był jednym z prekursorów wychowania w dialogu i przez dialog oraz zwolennikiem
wykorzystywania mediów w procesie kształcenia i wychowywania młodych pokoleń.
Jak pisze E. Wieczorek we wstępie: "Całe jego życie było wielką
lekcją chrześcijaństwa i można go wskazywać jako autorytet dla pedagogów i wychowanków".
Do
rzadkości należały prace o działalności wychowawczej Kościoła katolickiego,
zwłaszcza w aspekcie społecznym na gruncie pedagogiki, ale żeby mogły one
powstawać, musiało nastąpić dokładne rozpoznanie wiedzy na temat założeń
teoretycznych, jakie leżą u źródeł tej działalności. Doktorat ks. Edwarda
Wieczorka wyraźnie określał zakres analizowanych materiałów źródłowych, jak i
idei oraz poglądów, które stanowiły inspirację, tło czy wreszcie osobistą
wykładnię teorii i praktyki pedagogicznej wciąż jeszcze mało znanej w polskiej
pedagogice chrześcijańskiej twórczości Biskupa Michała Klepacza.
Społeczno-kulturowy
i historyczny kontekst jej polskiego nurtu domagał się w sposób szczególny
eksplikacji twórczego wkładu w jej dokonania tych twórców, których poglądy nie
są jeszcze powszechnie znane. Spełnił się przy tym zamieszczony w nocie redakcyjnej
do jednej z rozpraw zbiorowych (W nurcie zagadnień posoborowych, t.1.
Warszawa 1967) postulat biskupa prof. Bohdana Bejze, by powstała nie
tylko rozprawa biograficzna o biskupie ks. Michale Klepaczu, ale i by została
przygotowana dzięki analizie spuścizny piśmienniczej monografia jego poglądów
pedagogicznych.
Dzięki
współpracy z historykami wychowania w UŁ ks. Edward Wieczorek podjął się tego
zadania, przedkładając do obrony po wieloletnich badaniach - w 35 rocznicę
śmierci ks. biskupa Michała Klepacza - rozprawę doktorską poświęconą Jego działalności
w zakresie teorii i praktyki pedagogicznej. Nie było to zapewne
zadanie zbyt łatwe, gdyż mamy tu do czynienia nie tylko z niezwykle bogatą
działalnością księdza biskupa, ale i jego aktywnością naukową jako profesora filozofii chrześcijańskiej
(specjalisty od historiozofii i metafizyki tomistycznej),
myśliciela-humanisty, który reprezentował zarówno zdobycze nauk teologicznych
(szczególnie teologię dogmatyczną), jak i przyrodniczych czy
filologicznych.
Biskup
M. Klepacz był prefektem szkoły średniej, moderatorem katolickiego ruchu
młodzieżowego, kapelanem wojskowym i okrętowym czy wreszcie organizatorem
zjazdów teologicznych, duszpasterskich i stowarzyszeniowych. Jak wskazują
ówcześni badacze Jego prac drukowanych i rękopisów archiwalnych - K.
Gruczyński czy S. Ślaga, którzy zajmowali się jedynie problematyką metodologiczno-epistemologiczną
i kosmologiczno – biofilozoficzną, miały one charakter głównie
popularnonaukowy.
Tym
bardziej więc trudno było przeprowadzić naukową rekonstrukcję myśli
pedagogicznej Biskupa, która została przez Doktoranta „wyłuskana“ z jego
działalności oświatowej i duszpasterskiej. Analizował bowiem odczyty,
szkice, konspekty, notatki, kazania itp. dokumenty. Rozprawa
doktorska ks. Edwarda Wieczorka niewątpliwie wzbogaciła powstałe już prace
biograficzne o Biskupie Michale Klepaczu o wciąż jeszcze słabo rozwiniętą w
naukach humanistycznych, a postulowaną - więź wychowania i pedagogiki z ich
chrześcijańskim punktem odniesienia. Poszerzała wiedzę na temat praktyki
edukacyjnej i refleksji naukowej o polityce oświatowej, szczególnie w okresie dwudziestolecia
międzywojennego.
Dzięki
tej dysertacji rzeczywistość czasu życia i posługi duchowej ks. profesora
Michała Klepacza nabrała nowych znaczeń i wartości. Autor pracy doktorskiej nie
dążył do ostatecznego „odczytania” dziedzictwa myśli tego humanisty czy
przeprowadzenia wobec jego poglądów jakiejś ostatecznej krytyki, ale nadał im
charakter otwarty. Teoretycznie każdy tekst ma tyle znaczeń, ilu jest jego
czytelników, toteż podobnie stało się i w tym przypadku. Ks. dr Edward Wieczorek
dokonał wyboru spośród tych wydarzeń i dyskursów, które jego zdaniem najczytelniej wpisały się w ewolucję idei wychowania religijnego. Dokonał ich odczytania, wytwarzając tym samym nową wiedzę o tekście.
Zastosowana
metoda badań historyczno-pedagogicznych umożliwiła wielopoziomowe badanie myśli
pedagogicznej biskupa M. Klepacza oraz jej równoczesne ujęcie analityczne i
syntetyczne. Ukazane zostało dzięki temu bogactwo stanowiska teoretycznego i
możliwości jego aplikacji w najważniejszych wciąż jeszcze środowiskach
wychowawczych, jakimi są rodzina, Kościół i szkoła.
W
istocie, to one stały się kryterium doboru tekstów i archiwaliów do analizy
treści działalności pedagogicznej ks. Biskupa M. Klepacza. Swoimi badaniami ks.
E. Wieczorek wpisał się w charakterystyczny dla Bogdana Nawroczyńskiego nurt
badań komparatystycznych. Rekonstrukcja rozwoju idei pedagogicznych może mieć
bowiem – zdaniem B. Nawroczyńskiego – dwa podejścia. Pierwsze polega na
poznawaniu rozwoju określonej idei w
ustalonym przez badacza okresie, drugie zaś ma charakter ahistoryczny,
bezczasowo traktując sprawę oraz porządkując dany prąd pedagogiczny ze względu
na zawarte w nim doktryny i bez uwzględnienia zachodzących w nim zmian
temporalnych. Dopiero po usystematyzowaniu współczesnych prądów pedagogicznych
można uchwycić ich linie rozwojowe, o ile zdążyły się one zaznaczyć w tak
stosunkowo krótkim czasie.
Podjęcie zatem badań polskiej tradycji pedagogicznej w obszarze pedagogiki filozoficznej było oryginalnym wkładem ks. dr. E. Wieczorka w
nadanie swoim badaniom pedagogicznym właściwego charakteru, które służą odnajdywaniu
zakorzenienia treściowego i formalnego tej nauki w szeroko rozumianej
humanistyce, czy – jak ujmował to także Florian Znaniecki – w naukach o
kulturze.
Wspominam ks. Doktora jako niezwykle serdecznego, oddanego innym duszpasterza parafii św. Piotra i Pawła w Łodzi, w której odbywały się spotkania i debaty naukowe, kiedy ministrem nauki szkolnictwa wyższego i edukacji był prof. Michał Seweryński (b. rektor UŁ). Cenili Go studenci, gdyż mogli liczyć na wykraczające poza treść wykładów spotkania, dyskusje czy rozmowy o kwestiach egzystencjalnych. Wiedziałem, że został przeniesiony do Tomaszowa Mazowieckiego, pełniąc tam posługę w parafii św. Antoniego. Tam też realizował swoje pedagogiczne dzieło współorganizując m.in. tomaszowski festiwal jazzowy.
Zmarł 18 maja br. Niech spoczywa w pokoju!