Do uczelnianych organów z kategorią
ewaluacyjną dyscypliny naukowej A+, A lub B+ zgłaszają się osoby wykształcone w
kraju spoza Unii Europejskiej. Niby kwestie przeprowadzenia nostryfikacji ich
dyplomów zostały uwzględnione w Ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.
Niby, bowiem nie dotyczy to tzw. zawodów regulowanych, do jakich zaliczają się
np. studia nauczycielskie.
Ktoś po studiach z pedagogiki
wczesnoszkolnej, a nawet z wieloletnią praktyką zawodową w przedszkolu czy w
edukacji elementarnej w swoim kraju np. z Białorusi czy Ukrainy otrzymuje
wprawdzie informację ogólną typu:
Nostryfikacja dla obywateli Ukrainy – informacje ogólne, wskazówki – kroki,
dokumenty, terminy. Procedurę nostryfikacyjną (czyli procedurę uznania
dyplomu ukończenia studiów wyższych za granicą za równoważny polskiemu
dyplomowi) reguluje art. 327 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.
Uzyskanie nostryfikacji dyplomu oznacza,
że dyplom zagraniczny jest w Polsce równoważny dyplomowi polskiemu.
W wyniku nostryfikacji otrzymuje się zaświadczenie stwierdzające, że dyplom
zagraniczny został uznany za równoważny z określonym polskim dyplomem i z
określonym tytułem zawodowym (np. magistra prawa). Takiego zaświadczenia można
następnie używać (wraz z dyplomem zagranicznym) przy ubieganiu się o
pracę, przyjęcie do szkoły doktorskiej, na aplikację itd.
Wniosek o nostryfikację należy złożyć
w uczelni, która posiada tzw. kategorię naukową A+, A albo B+ w
dyscyplinie, której dotyczy wniosek. Wykaz dyscyplin określa rozporządzenie
ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 20 września 2018 r. w sprawie dziedzin
nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych. Zgodnie z tym
rozporządzeniem, są następujące dyscypliny (proszę zwrócić uwagę, że chodzi o dyscypliny,
a nie dziedziny).
Ba, komunikat dla osób z Ukrainy jest bardzo
klarowny:
Postępowanie nostryfikacyjne jest
regulowane szczegółowo w rozporządzeniu ministra nauki i szkolnictwa wyższego z
28 września 2018 r. w sprawie nostryfikacji dyplomów ukończenia studiów za
granicą oraz potwierdzania ukończenia studiów na określonym poziomie.
Zgodnie z par. 2 tego rozporządzenia, do
wniosku o nostryfikację dołącza się:
1) dyplom ukończenia studiów;
2) dokumenty umożliwiające ocenę
przebiegu studiów, uzyskiwanych efektów uczenia się i czasu trwania studiów;
3) świadectwo, dyplom lub inny dokument,
na podstawie którego wnioskodawca został przyjęty na studia;
4) oświadczenie wnioskodawcy o miejscu i
dacie urodzenia.
Nie ma potrzeby składania tłumaczeń
przysięgłych dokumentów, natomiast uczelnia
nostryfikująca może zażądać (po sprawdzeniu formalnym dokumentów) złożenia ich
tłumaczeń zwykłych.
Jeżeli badanie dokumentów wykaże różnice
w programie studiów, uczelnia nostryfikująca może zobowiązać wnioskodawcę do
złożenia określonych egzaminów lub odbycia praktyk zawodowych.
Termin na załatwienie sprawy wynosi 90 dni od daty złożenia kompletu
dokumentów. Za postępowanie nostryfikacyjne uczelnia pobierze opłatę,
która wynosi 3.205 złotych, ale można się ubiegać o zwolnienie z tej opłaty w
całości albo w części. Regulacje dotyczące trybu i warunków zwolnienia z opłaty
każda uczelnia ustala samodzielnie.
Jednak senaty większości uczelni nie
podjęły uchwał, w których precyzyjnie zostałyby określone warunki nostryfikacji
tak, jak ma to miejsce w przypadku określonych uchwałą procedur dotyczących
postępowań o nadanie stopni naukowych doktora i doktora habilitowanego.
Problem bowiem wywołuje następujące stwierdzenie:
Jeżeli badanie dokumentów wykaże różnice
w programie studiów, uczelnia nostryfikująca może zobowiązać wnioskodawcę do
złożenia określonych egzaminów lub odbycia praktyk zawodowych.
Otóż w przypadku wszystkich kierunków
studiów, które są prowadzone w danej uczelni, należałoby określić, zdanie
jakich egzaminów byłoby konieczne w ramach danego kierunku i jakiego rodzaju
praktyki musieliby odbyć wnioskodawcy, żeby można było nostryfikować dyplom.
Mało tego, są uczelnie, które pobierają opłatę za przystąpienie obcokrajowca do
egzaminu w ramach wyrównywania różnic programowych, na co nie zezwala ani
ustawa, ani rozporządzenie resortowego ministra.
Mamy w kraju zawody regulowane, a zatem
podlegające obowiązkowi uzyskania specjalnych kwalifikacji. Rzecz dotyczy np.
zawodów nauczycielskich. Co z tego, że ktoś uzyskał wykształcenie
wyższe (minimum licencjackie) i ma wieloletnią praktykę pracy w szkole, skoro
do pracy w przedszkolu czy szkole podstawowej musi mieć w naszym kraju
wykształcenie magisterskie po 5-letnich jednolitych studiach, a tych nie
prowadzi się dla tego typu placówek w ukraińskich uczelniach.
Profesjonalnie rozwiązano tę kwestię Na
Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego, dla którego prof. UŚ dr
hab. Alina Budniak przygotowała dokumenty ułatwiające pracę
komisji nostryfikacyjnej. Otrzymałem zgodę na upublicznienie tego rozwiązania,
bo pokazuje ono, z jak poważnym problemem natury nie tylko
administracyjno-prawnej, ale także edukacyjnej zmagają się akademicy. Przyjęto
tam bowiem w odniesieniu do kierunku pedagogika przedszkolna czy wczesnoszkolna
następującą wykładnię dla sporządzenia stosownej uchwały:
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 28
września 2018 r (Dz. U. z dnia 2 października 2018, poz. 1881) wnioskodawczyni,
p. …………, złożyła komplet wymaganych dokumentów i może się ubiegać o
nostryfikację dyplomu specjalisty potwierdzającego ukończenie studiów wyższych
za granicą za równoważny z dyplomem ukończenia uczelni w Polsce oraz
potwierdzającego uzyskanie kwalifikacji zawodowych w specjalności ………….
(bakałarz) i magister ……………. .
Przygotowanie
do zawodu nauczyciela przedszkola i klas początkowych od 25 lipca 2019 r.
normuje rozporządzenie w sprawie standardów
kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz. U. z 2
sierpnia 2019 r., poz. 1450), którego załącznik nr 2 precyzuje wymagania
dotyczące kształcenia nauczycieli przedszkola i edukacji wczesnoszkolnej. Po
analizie obowiązujących unormowań prawnych i zapisów w złożonych przez
wnioskodawczynię dokumentach można zauważyć:
1. Przedłożone dyplomy ukończenia studiów w
……………….. (Ukraina): bakałarza ………. nr …. wraz z suplementem nr
…… oraz dyplomu magistra ….. nr ………. wraz z suplementem nr
…….. pozwalają poznać nabyte kompetencje, przedmioty kształcenia, liczbę
realizowanych godzin (tylko dyplom bakałarza) oraz oceny zaliczeń i egzaminów,
przypisane im punkty ECTS, jednak zrealizowane przedmioty, ilość godzin
odbiegają od wymagań wyznaczonych zawodowi nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej
przez rozporządzenie w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do
wykonywania zawodu nauczyciela (Dz. U. z 2 sierpnia 2019 r., poz. 1450),
załącznik 2, który dokładnie precyzuje zarówno obowiązujące moduły/przedmioty,
efekty ich uczenia się, wymaganą liczbę godzin, jak i przypisaną im liczbę
punktów ECTS.
Jako, że zawód nauczyciela przedszkola i klas początkowych jest zawodem
regulowanym, do którego przygotowanie jest ściśle określone, dlatego można
stwierdzić, iż przedłożone dyplomy wraz suplementami nie zawierają wymaganych
efektów uczenia się, koniecznych modułów/przedmiotów, wymaganej liczby godzin i
liczby punktów ECTS.
2. Programy
studiów p. ……… zawierały wiele przedmiotów dotyczących
rodzimego środowiska społecznego, kulturalnego i gospodarczego (np.
Etnopedagogika, Etnopsychologia, Historia Ukrainy, Historia kultury
ukraińskiej, Język ukraiński) z terminologią zawodową, a przygotowanie do
zawodu pedagoga socjalnego oraz magistra pedagogiki, nauki wczesnoszkolnej i
nauki przedszkolnej - co potwierdziły zdane egzaminy państwowe - nie zawierało natomiast
zagadnień dotyczących przygotowania merytorycznego do integracji treści
nauczania, co wyznacza polski model edukacji wczesnoszkolnej. Brak
również zagadnień związanych z pedagogiką wczesnoszkolną, koniecznych do
przygotowania nauczyciela przedszkola i klas początkowych, zgodnie z
obowiązującym rozporządzeniem ministerialnym.
3. Kształcenie
dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym opiera się na ojczystej mowie
- stąd standard kształcenia sugeruje realizację znacznej liczby godzin
zajęć z zakresu języka polskiego, zarówno w zakresie przygotowania
merytorycznego (minimum 60 godzin zajęć), metodyki edukacji polonistycznej
(min. 60 godzin zajęć), jak i kultury języka (w takim samym wymiarze godzin)
- studia ukończone przez p. ………….. takich kompetencji nie rozwinęły.
4. Przygotowanie
do zawodu nauczyciela przedszkola i klas początkowych, to także znajomość
systemu oświaty i organizacji pracy przedszkola i szkoły, prawa oświatowego,
możliwości wspierania dzieci/uczniów ze specjalnymi potrzebami rozwojowymi i
edukacyjnymi, a nade wszystko praktyki zawodowe w placówkach przedszkolnych i
szkolnych, umożliwiające praktyczne wykorzystanie zdobytej wiedzy
teoretycznej - tych kompetencji w odniesieniu do polskiego systemu
oświaty wnioskodawczyni na studiach nie uzyskała.
5. Znajomość
języka ukraińskiego i metodyki jego nauczania, ukraińskiej literatury, kultury
wymowy mogą stanowić przygotowanie do nauczania języka obcego dzieci młodszych,
zawarte także w przepisach standardu kształcenia nauczycieli przedszkoli i klas
początkowych, jednak musiałyby być uzupełnione o psychologiczne i
pedagogiczne podstawy oraz metodykę nauczania dzieci języka obcego.
Jak radzą sobie z tym problemem inne uczelnie?