Nostryfikować czy nie nostryfikować? Oto
jest pytanie. Odpowiedź na nie powinna być prosta. NOSTRYFIKOWAĆ.
Od maja 2022 roku następuje wymiana
korespondencji między jednostkami akademickimi a Departamentem Współpracy
Międzynarodowej Ministerstwa Edukacji i Nauki. Wynika ona z tego, że
przebywający w Polsce nauczyciele wychowania wczesnoszkolnego, którzy uzyskali
kilkanaście lat temu wykształcenie bakalarskie (odpowiednik polskiego
licencjatu) na Ukrainie lub na Białorusi kierują wniosek do wybranej przez
siebie uczelni o nostryfikowanie ich dyplomu na kierunku pedagogika
przedszkolna czy wczesnoszkolna.
Nie byłoby żadnego dylematu, gdyby w
naszym kraju nie nastąpiła z dniem 1 października 2019 roku zmiana systemu
kształcenia na tym kierunku studiów z dwustopniowych studiów na 5-letnie studia
jednolite. Zdaniem pracownika resortu:
Począwszy od roku akademickiego 2021/2022 zagraniczne dyplomy ukończenia
studiów pierwszego stopnia na kierunku pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna
(uzyskane w krajach innych niż państwa członkowskie UE, OECD i EFTA) nie mają
już w Polsce swojego odpowiednika w związku z realizacją przez polskie uczelnie
od 1 października 2019 r. studiów na kierunku pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna
wyłącznie jako jednolite studia magisterskie. Tym samym nie mogą być one
poddawane procedurze nostryfikacji.
Przy czym należy zauważyć, że nie tylko posiadacze zagranicznych dyplomów
ukończenia studiów pierwszego stopnia na kierunku pedagogika przedszkolna i
wczesnoszkolna (uzyskanych w krajach innych niż państwa członkowskie UE, OECD i
EFTA) mogą ubiegać się o przyjęcie na jednolite studia magisterskie na tym
samym kierunku, w polskich uczelniach.
Analogiczna sytuacja dotyczy też osób, które posiadają zagraniczne dyplomy
ukończenia studiów drugiego stopnia na kierunku pedagogika przedszkolna i
wczesnoszkolna (uzyskane - począwszy od roku akademickiego 2021/2022 - w
krajach innych niż państwa członkowskie UE, OECD i EFTA), które jednocześnie posiadają
dyplomy ukończenia studiów pierwszego stopnia w innym zakresie. Obie grupy osób
powinny móc ubiegać się o przyjęcie na jednolite studia magisterskie na
kierunku pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna oraz uznanie okresów studiów.
Podobna sytuacja jest w
przypadku nostryfikacji dyplomów ukończenia studiów na kierunku pedagogika
specjalna, które nie mają już w Polsce swojego odpowiednika w związku z
realizacją przez polskie uczelnie od 1 października 2019 r. także innych
studiów wyłącznie jako jednolite studia magisterskie.
Moja wątpliwość powyższej wykładni jest odmienna, a to głównie z tego
powodu, że MEiN pomija rozporządzenie własnego ministra warunkujące uzyskanie
do 30 września 2019 roku wykształcenia licencjackiego do
zatrudnienia w placówkach wychowania przedszkolnego czy w szkołach podstawowych
na poziomie klas I-III absolwentów powyższych studiów jako wystarczającego
poziomu wykształcenia.
Skoro obcokrajowcy uzyskali wykształcenie
na poziomie studiów I stopnia na kierunku pedagogika przedszkolna czy
wczesnoszkolna przed wejściem w życie powyższej zmiany (1.10.2019), to powinno
się nostryfikować ich dyplomy bakalarskiego wykształcenia.
Dlaczego jedynym aktem prawnym w powyższej
sprawie resort kieruje się nowelizacją prawa, które obowiązuje dopiero od 1
października 2019 roku, a zatem każdy absolwent także polskich studiów I
stopnia nie jest zobowiązany do uzyskania wykształcenia magisterskiego?! Nadal
ma uznane wykształcenie wyższe I stopnia, które uzyskał przed wejściem w życie
ustawy, a zatem ma uprawnienia do pracy w powyższych placówkach.
Na ponowne zapytanie w powyższej kwestii,
otrzymałem następującą odpowiedź:
Przeanalizowaliśmy
ponownie możliwość uznania zagranicznego dyplomu pierwszego lub drugiego
stopnia w sytuacji gdy na danym kierunku w Polsce prowadzone są jednolite
studia magisterskie. Zagadnienie to dotyczy nie tylko pedagogiki, ale
również innych kierunków na których prowadzone są jednolite studia magisterskie
takich jak m.in. psychologia czy fizjoterapia.
Jednak nadal nie jest ta odpowiedź
adekwatna do stanu prawnego sprzed 1.10.2019 roku! Porównywanie wykształcenia
na pedagogice przed-wczesnoszkolnej ze studiami na psychologii czy fizjoterapii
jest niewłaściwe. Studia na powyższych kierunkach były jednolite także przed
1.10.2019 rokiem. To oznacza, że w tym przypadku rzeczywiście nie powinno
nostryfikować się dyplomów absolwentów studiów bakalarskich z psychologii czy
fizjoterapii.
Jednak ten przykład i jego porównanie do innych kierunków studiów są
niewłaściwe. Przedstawiecielka resortu nadal jednak wyjaśnia:
Zgodnie z art. 327
ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z
2022 r. poz. 574, z późn. zm.) dyplom ukończenia studiów za granicą może być
uznany za równoważny odpowiedniemu polskiemu dyplomowi i tytułowi zawodowemu w
drodze postępowania nostryfikacyjnego w przypadku braku umowy międzynarodowej
określającej równoważność. Zgodnie z par. 5 rozporządzenia Ministra Nauki i
Szkolnictwa Wyższego z dnia 28 września 2018 r. w sprawie nostryfikacji
dyplomów ukończenia studiów za granicą oraz potwierdzania ukończenia studiów na
określonym poziomie (Dz. U. z 2018 r. poz. 1881) uczelnia nostryfikująca
porównuje program studiów, uzyskiwane efekty uczenia się i uprawnienia
zawodowe, realizowane praktyki zawodowe oraz czas trwania studiów z programem
studiów, uzyskiwanymi efektami uczenia się i uprawnieniami zawodowymi,
realizowanymi praktykami zawodowymi oraz czasem trwania podobnych studiów
prowadzonych w tej uczelni.
W sytuacji gdy zagraniczny dyplom potwierdza ukończenie studiów pierwszego stopnia albo studiów drugiego stopnia na danym kierunku, podczas gdy w Polsce studia te prowadzone są jako jednolite studia magisterskie, nie możemy mówić o odpowiedniku dyplomu licencjackiego (ze względu na poziom kształcenia) czy magisterskiego (ze względu na czas trwania kształcenia i możliwość ukończenia studiów pierwszego stopnia na innym kierunku). Nie można również wtedy przyjąć, że spełniona została przesłanka z ww. par. 5 dotycząca prowadzenia podobnych studiów w uczelni nostryfikującej i możliwości porównania ww. elementów kształcenia.
Podobne rozstrzygnięcie przyjęto w art. 326 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym: zgodnie z którym, dyplom wydany przez uprawnioną uczelnię działającą w systemie szkolnictwa wyższego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) lub Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, potwierdzający ukończenie:
1) trzyletnich studiów
lub studiów pierwszego stopnia trwających co najmniej 3 lata – potwierdza w
Rzeczypospolitej Polskiej posiadanie wykształcenia na poziomie studiów
pierwszego stopnia;
2) studiów drugiego
stopnia – potwierdza w Rzeczypospolitej Polskiej posiadanie wykształcenia na
poziomie studiów drugiego stopnia;
3) co najmniej
czteroletnich studiów jednolitych – potwierdza w Rzeczypospolitej Polskiej
posiadanie wykształcenia na poziomie studiów drugiego stopnia, jeżeli jest
uważany za równorzędny dyplomowi ukończenia studiów drugiego stopnia w państwie
wydania.
Rozważając możliwość uznania dyplomów pierwszego stopnia, należy przyjąć, że zagraniczne dyplomy ukończenia studiów pierwszego stopnia, które nie mają w Polsce swojego odpowiednika ze względu na prowadzenie studiów jednolitych, nie mogą zostać poddane procedurze nostryfikacji. Natomiast posiadacze takich dyplomów mogą ubiegać się o przyjęcie na studia jednolite na tym samym kierunku, w polskiej uczelni. Po przyjęciu kandydata na studia jednolite, polska uczelnia mogłaby zaliczyć okresy kształcenia zrealizowane przez studenta w uczelni zagranicznej odpowiadające programowi studiów prowadzonych w polskiej uczelni.
Natomiast w przypadku osoby, która ukończyła zarówno studia pierwszego stopnia, jak i studia drugiego stopnia na kierunku, który jest w Polsce prowadzony jako jednolite studia magisterskie, może ubiegać się o nostryfikację swojego dyplomu ukończenia studiów drugiego stopnia, przy czym uczelnia nostryfikująca powinna porównać program studiów jednolitych, które obecnie prowadzi z programem studiów pierwszego i drugiego stopnia, ukończonych przez wnioskodawcę. W zaświadczeniu należy wówczas uwzględnić zagraniczny dyplom potwierdzający ukończenie studiów drugiego stopnia.
Jednakże, w sytuacji, gdy kierunek zagranicznych studiów drugiego stopnia jest w Polsce prowadzony wyłącznie jako studia jednolite, uczelnia nie powinna uznać równoważności zagranicznego dyplomu ukończenia studiów drugiego stopnia z odpowiednim polskim dyplomem i tytułem zawodowym, jeżeli posiadacz tego dyplomu ukończył studia pierwszego stopnia na kierunku innym, niż studia drugiego stopnia.
Co zatem mamy czynić, kiedy przedstawicielka
resortu całkowicie pomija w swojej wykładni rok ukończenia studiów I stopnia przez zagranicznych absolwentów? Wynika bowiem z tego podejścia że nie są także ważne dyplomy polskich
nauczycieli przedszkoli i nauczania elementarnego, którzy uzyskali przed 1
października 2019 roku tylko wykształcenie licencjackie. Tymczasem wiemy, że
nie jest to zgodne z prawdą i z obowiązującym prawem do i po 1 października 2019 roku.
Nie oczekuję szczególnych praw dla profesjonalistów z Ukrainy, którzy znają język polski, a niektórzy już pracują w naszych przedszkolach. Skoro jednak ich wykształcenie jest zgodne z polskim, to dlaczego odmawiać im nostryfikacji ich dyplomów? Po co mają studiować jeszcze dwa lata, skoro mogą - jak nasi nauczyciele po studiach I stopnia - wykonywać swoją pracę? Czyż nie od tego są powoływane w uczelniach specjalne komisje do nostryfikacji dyplomów zagranicznych uczelni pod kątem prawnym i programowym?