Każda
zmiana formacyjna, duchowa w państwie jest nośnikiem przemian kultury
politycznej i oświatowej ujawnianej w formie dominacji określonego nurtu na
łamach najważniejszych w danym kraju gazet, czasopism, w mediach
elektronicznych, w ramach deklaracji stowarzyszeń, partii politycznych i
rządów, kongresów i publikacji naukowych. Każda partia polityczna stara się
uzyskać jak największy wpływ na edukację, co jest zwykle najbardziej widoczne w
okresach przedwyborczych. Partie polityczne najczęściej zajmują odmienne
stanowisko w następujących sprawach:
-
miejsce szkolnictwa niepublicznego w
państwie;
-
sposób zarządzania systemem oświatowym
(etatystyczny vs samorządnościowy,
centralistyczny – zdecentralizowany);
-
zakres reform i innowacji edukacyjnych;
-
finansowe zabezpieczenie kosztów
kształcenia i wychowania;
-
wysokość płac i zakres autonomii
pedagogicznej nauczycieli;
-
istota i zakres wychowania
społeczno-moralnego oraz religijnego w edukacji publicznej;
-
rola szkoły w kształceniu i wychowaniu
dzieci i młodzieży;
-
rola samorządów w reformowaniu oświaty
(rady szkół, rady rodziców, samorządy uczniowskie, rady pedagogiczne; oświatowe,
uczniowskie i rodzicielskie organizacje pozarządowe itp.);
-
rola i wpływ związków zawodowych na
oświatę;
-
temporalny i strukturalny wymiar
kształcenia publicznego (rozpoczęcie obowiązku szkolnego, długość trwania
edukacji, struktura systemu oświaty, plany kształcenia itp.);
-
program kształcenia ogólnego i zawodowego
(reformy treści kształcenia i wychowania);
-
system egzekwowania i zapewniania jakości
kształcenia (standardy, egzaminy zewnętrzne i wewnętrzne, systemy oceniania,
selekcji itp.);
-
konieczności ekonomiczne, problemy
gospodarcze kraju, międzynarodowa polaryzacja polityczna i globalne zmiany w
ekonomii, które powinny być rozwiązywane z udziałem edukacji;
-
kwestie równości i nierówności różnego
rodzaju (dostęp do szkoły, płeć, religia, itp.);
-
sposób motywowania uczniów do uczenia się
(dyrektywny, nakazowy, autorytarny vs
niedyrektywny, wspomagający, oparty na autorytecie osoby) itp.
Nikt nie zaprzeczy, że w edukacji krzyżują się sprawy wymagające specjalistycznej wiedzy i kompetencji dydaktycznych oraz te, które mają charakter praw wartych obrony publicznej, jak chociażby kwestia ochrony życia (także poczętego) i godności osoby ludzkiej (nie tylko uczniów, ale i nauczycieli, rodziców), wrażliwości uczuciowej w stosunkach międzyludzkich, zakres i styl sprawowania władzy pedagogicznej (rodzicielskiej, nauczycielskiej, wychowawczej i opiekuńczej), postawy wobec wyznania religijnego czy cielesności człowieka i jego życia seksualnego.
Trudno się zatem dziwić, że w III RP nieustannie
oscylowaliśmy między destabilizacją a rewolucyjnością, między reformowaniem a
ewolucyjnością przemian, między zaangażowaniem a kontestacją, między demokracją
liberalną i plebiscytarną, między zasadą pomocniczości państwa a zasadą
recentralizacji wraz z daleko idącą ingerencją nadzoru państwowego w
działalność samorządów, a nawet obywateli jako zasadami ustrojowymi, które były
efektem zmieniających się wraz z władzą polityczną i zachodzących wydarzeń
politycznych – afirmacji określonych systemów wartości.