Indoktrynacja,
fałszowanie historii, cenzura polityczna, przemoc wobec obywateli i ich rodzin
oraz środowisk socjalizacji antysocjalistycznej skutkowała w latach 1956, 1968,
1970, 1981 i 1989 podejmowaniem przez opozycję walk o narodową wolność, prawa
człowieka do samostanowienia, demokracji, do zmiany ustroju politycznego,
gospodarczego, a zatem i do reform w zakresie socjoekonomicznych warunków
życia, w nadziei ku wymarzonej przyszłości o państwie prawa, sprawiedliwej
dystrybucji dóbr oraz odzyskaniu tożsamości wspólnoty.
Romantyczna retoryka,
traktująca naród jako podmiot dziejów, nie mogła też pozostać obojętna dla
projektu ustroju wyobrażonej i pożądanej wspólnoty społecznej i politycznej
(…) (E. Ciżewska, Filozofia publiczna Solidarności. Solidarność 1980-1981 z
perspektywy republikańskiej tradycji politycznej, Warszawa: 2010, s. 45).
U
podstaw filozofii publicznej dziesięciomilionowej „Solidarności” legła idea
budowania społeczeństwa obywatelskiego, a więc społeczeństwa ludzi moralnych
mających prawo do wyrażania protestu przeciwko niemoralnej władzy państwowej, a
zarazem będącego inicjatorem zmian społecznych i stania się jej
pierwszoplanowym aktorem (tamże, s. 46).
Projektowany i konsekwentnie upełnomocniony
ustawą oświatową w 1991 roku przez pierwsze postsocjalistyczne władze resortu
oświaty nowy ustrój szkolny miał być forpocztą powstawania społeczeństwa
obywatelskiego, skoro wpisano możliwość (a nie przymus) powoływania do życia na
wszystkich poziomach ustroju szkolnego organy społeczne, które miały nie tylko
stać na straży możliwego uspołecznienia, demokratyzacji edukacji w szkolnictwie
publicznym, ale też stać się społecznym laboratorium oddolnego zaangażowania w
tworzenie prawdziwej wspólnoty etycznej, wspólnoty ukierunkowanej na dobro
wspólne.
W
skali makro miały o nie zadbać lokalne i regionalne rady oświatowe, których
powstanie miało oddolnie doprowadzić do wyłonienia w skali kraju Krajowej Rady
Oświatowej. Ich powstanie było
uzależnione od powoływania rad szkół obok działających w tych placówkach: rady
pedagogicznej, rady rodziców (dawniej komitetu rodzicielskiego) i samorządu
uczniowskiego.
Jak pisał Ireneusz Krzemiński: „Społeczeństwo obywatelskie”
jest bowiem oparte na idei, że każdy członek społeczności, bez względu na to,
kim jest i jak ważną dla wspólnoty rolę odgrywa, ma prawo decydować o swoim
losie i zabierać głos we wszystkich sprawach, które go dotyczą (za:
Ciżewska, s. 52).
Po
raz pierwszy w dziejach polskiego szkolnictwa zostały zapisane w prawie
oświatowym możliwości budowania wzajemnego zaufania, ale zarazem i
zobowiązywania się do działania na rzecz dobra wspólnego, a więc w równym
stopniu, ale nieco zróżnicowanym merytorycznie, kompetencyjnie zakresie
nauczycieli, uczniów i rodziców na rzecz dobra wspólnoty szkolnej, republiki szkolnej,
która miała stawać się praformą społeczeństwa obywatelskiego.
Powoływanie tak
zróżnicowanych organów życia społecznego miało stwarzać szanse każdemu z
podmiotów edukacji do zaangażowania się na rzecz samostanowienia jednostek w
dążeniu do rozwoju autonomii społeczno-moralnej w warunkach wzajemnego
zaufania, szacunku i działania we wspólnocie szkolnej. Miały one sprzyjać
sprawowaniu kontroli nad losem całej społeczności szkolnej oraz projektowaniu
zmian koniecznych dla poprawy jej warunków uczenia się i samowychowania.
Prawna możliwość oddolnego powołania do życia rady szkoły uruchamiało nową przestrzeń i miejsce
dla przedstawicieli trzech środowisk szkolnych: nauczycieli, uczniów i ich
rodziców do mediowania, opiniowania, wnioskowania, oceniania tych procesów,
zdarzeń i osób, które były sprzeczne z założonymi funkcjami szkolnej edukacji,
ale także otwierała im szansę na wyrażenie pragnień, marzeń, nadziei i dążeń,
które wynikała z zachodzących nie tylko w szkole czy środowiskach rodzinnych,
ale także w gospodarce, nauce, technice, życiu społecznym, kulturowym i
obyczajowym. Jak wynika z moich badań, rady te powstały w zaledwie dwóch
procentach szkół publicznych.
A
przecież pragnienie nowej edukacji było pochodną tego, (…) co łączyło ludzi,
co nadało impet „Solidarności” czytanej w duchu republikańskim, (…) było
tym, czym (…) był świat i wspólne umiłowanie wolności, a tym, co ich
poruszało, była namiętność wyróżniania się, która (…) jest jedną z najważniejszych i znaczących
ludzkich zdolności. (…) wyrastała tedy nie tyle z uczuć negatywnych, z
postawy krytycznej, z nieufności czy nienawiści, ale przede wszystkim z
pragnienia obywateli bycia widzianymi, szanowanymi i uznawanymi przez innych, z
pragnienia, by wyjść z anonimowości tłumu i z ukrycia, jakie daje prywatność, by
wyjść ku innym, ukazując siebie samego (Ciżewska, op.cit., s. 60).
Dopełnieniem zatem
możliwego samospełnienia się w zawodzie nauczycielskim było na początku
transformacji ustrojowej otwarcie się administracji centralnej i terenowej
oświaty na profesjonalną twórczość nauczycieli, której przejawem stało się powoływanie
do życia w szkołach publicznych klas autorskich, programów autorskich czy
tworzenie szkół autorskich. Tak lewica, pseudoelity postsocjalistycznej "Solidarności", AWS i partie prawicowe zniszczyły nie tylko etos niepodległościowy polskiej oświaty, ale także zdewastowały możliwość jej rozwoju zgodnie z osiągnięciami wspólczesnych nauk o wychowaniu i kształceniu. To, że nauczyciele po dwóch - trzech dekadach transformacji ustrojowej wrażliwi na potrzebę autentycznego zaangażowania się w proces dydaktyczny w szkołach piszą listy otwarte, spersonalizowane, publikują w sieci komentarze lub memy dobitnie potwierdza zapaść systemu szkolnego, z której będziemy wychodzić przez kolejne dekady bez szans na szybkie odrobienie strat. Zmarnowano miliony złotych na infrastrukturę, wysposażenie szkół, które za Anny Zalewskiej likwidowano bez jakiejkolwiek analizy naukowej strat materialnych i inwestowania w kapitał ludzki.
Odwraca się znaczenie idei i modeli kształcenia w kraju i na świecie, by - jak w czasach PRL - wykazać ich niezgodność z ideologią partii władzy, co ma legitymizować jej działania lub opór wobec nich części jej środowiska politycznego. Kto odpowie za niegospodarność finansową polityki oświatowej kolejnej ekpiy MEiN (dawniej MEN i MNiSW)?
Jak długo jeszcze edukacja będzie targana sporami partyjnych frakcji kosztem koniecznego inwestowania w naukowo uzasadniony i wspomagany rozwój młodych pokoleń oraz nauczycieli? Kiedy skończy się farsa obietnic dotyczących rzekomej troski o nauczycieli i jakość edukacji?
