Ekspozycja w APS - "Prekursorzy i twórcy polskiej pedagogiki specjalnej"

Sejm Rzeczpospolitej ogłosił rok 2022 ROKIEM MARII GRZEGORZEWSKIEJ. Biblioteka Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie pragnąc uczcić 100-lecie istnienia przygotowała interesującą wystawę z cyklu „Prekursorzy i twórcy polskiej pedagogiki specjalnej". 

Tegoroczna ekspozycja jest poświęcona Patronce Uczelni – Marii Grzegorzewskiej.

Na wystawie zaprezentowano m. in. 

reprint pracy doktorskiej Marii Grzegorzewskiej, 

 

jedno z pierwszych wydań „Listów do młodego nauczyciela", 

pierwszy numer czasopisma „Szkoła Specjalna" a także 

prace dyplomowe absolwentów Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej/Państwowego Studium Pedagogiki Specjalnej - niektóre z oceną i autografem naszej Patronki.

Ekspozycja jest dostępna w holu Biblioteki APS (budynek B, 3 piętro) od dnia 9 maja 2022 do końca roku. Dyrektor Biblioteki APS Joanna Potęga zaprasza na Wystawę, a historyków myśli pedagogicznej, szczególnie w zakresie pedagogiki specjalnej, do zapoznania się z oryginalnymi wydaniami dzieł tak wyjątkowej Uczonej w dziejach polskiej i europejskiej pedagogiki. 

 

Kondycja moralna i psycho-społeczna Ukraińców na krótko przed wojną

 

Wojna na Ukrainie znalazła swoje odzwierciedlenie m.in. także w referacie członków korespondentów Narodowej Akademii Nauk Pedagogicznych Ukrainy profesorów psychologii Mykola Slusarewskiego i Lubow Najdionowej, którzy mówili w czasie IX Forum Naukowego Polsa-Ukraina/Ukraina-Polska o moralnej i psychicznej kondycji społeczeństwa ukraińskiego na krótko przed inwazją rosyjską na ten kraj. 

 

Niezwykle interesująca była prezentacja wyników badań z początków lutego 2022 roku, a więc tuż przed inwazją wojsk rosyjskich. Wówczas tylko 37 proc. respondentów było przekonanych, że Federacja Rosyjska może rozpocząć wojnę z Ukrainą na pełną skalę, zaś 35,1 proc. nie wierzyła w to. Pytano obywateli Ukrainy o to, jak postrzegają trwającą od 2014 roku wojnę rosyjsko-ukraińską w Donbasie.  Aż 40,5 proc. badanych uważało, że Ukraina prowadzi wojnę z okupantami, zaś 32, 8 proc. badanych wskazało, że to rząd Poroszenki rozpętał wojnę na Donbasie, której nikt nie potrzebował.    

 

Z tezą, że Gdyby Putin wysłał wojska na Ukrainę, to powitano by ich kwiatami zgodziło się 3,2 proc. badanych, zaś nie zgodziło z nią 77,3 proc. respondentów. Aż 19,3 proc. nie miało zdania na ten temat. Rozkład opinii Ukraińców na temat ich poczucia tożsamości narodowej wyglądał następująco: 

79,2 proc. potwierdziło, że chociaż na drodze do ukraińskiej państwowości jest wiele przeszkód, to uważa, że Ukraina musi być niepodległa; 

 

58,1 proc. wskazało, że: Niepodległość Ukrainy nie przyniosła im nic dobrego; 

 

67,6 proc. uważa, że Ukraina jest zbyt różnorodna i nie można się ze sobą dogadać w ramach jednego państwa; 

 

65,1 proc. badanych nie zgodziło się z tezą, że: Konieczne jest jak najszybsze przeprowadzenie  referendum i przywrócenie związku z braterskim narodem radzieckim; 25,4 proc. nie ustosunkowało się do tej tezy; 

 

24 proc. badanych uważało, że: Najgroźniejszym wrogiem narodu Ukrainy jako suwerennego państwa jest nacjonalizm, zaś 43,4 proc nie zgodziło się z tym stwierdzeniem; 

 

56,4 proc. respondentów potwierdziło, że Odrodzenie świadomości narodowej pozwoli Ukrainie stać się silnym państwem; 

 

46,3 proc. badanych zgodziło się z tezą, że: Poziom ich własnego dobrobytu zależy przede wszystkim od nich samych, a nie od sytuacji społeczno-gospodarczej i politycznej w kraju. 

 

Sądzę, że kolejne psychospołeczne badania opinii mieszkańców Ukrainy po doświadczeniu okrucieństw wojny wzmocnią nie tylko poczucie własnej odrębności państwowej, kulturowej i narodowej. Psycholodzy z Akademii Nauk słusznie wskazują we wnioskach ze swoich badań, że o spójności społecznej Ukrainy będą decydować nie tylko osobiste doświadczenia i postawy, ale także dośrodkowe i odśrodkowe siły polityczne państwa, które musi poradzić sobie z przejawami i skutkami zbiorowej psychotraumy.         

 

Jeszcze o IX Polsko-Ukraińskim/Ukraińsko-Polskim Forum Naukowym w Lublinie

 

IX Polsko-Ukraińskie/Ukraińsko-Polskie Forum Naukowe w Lublinie, które zorganizował Instytut Pedagogiki UMCS w Lublinie wraz z Akademią Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie skupiło w auli Instytutu Pedagogiki UMCS łącznie ponad 150 uczestników, w tym z Ukrainy przyjechało ponad dwudziestu doktorów habilitowanych i profesorów, głównie z części zachodniej tego kraju. Delegacji ukraińskich uczonych przewodniczyła prof. Nelli Nyczkało sekretarz naukowy i członek Narodowej Akademii Nauk Pedagogicznych Ukrainy (NANP). 

Uczestnicy Forum przyjęli "Rezolucję", której treść opublikowałem wcześniej. Zespół organizacyjny bilateralnego wydarzenia naukowego pod kierunkiem prof. Ryszarda Bery - kierownika Katedry Pedagogiki Pracy i Andragogiki UMCS wraz z wsparciem dyrektor Instytutu Pedagogiki Stanisławą Byrą uczynił wszystko, by uczestnicy z obu państw czuli się jak we własnym, bezpiecznym środowisku akademickim. Rektorzy UMCS i APS - Radosław Dobrowolski i  Barbara Marcinkowska oraz przewodniczący obu Komitetów Nauk Pedagogicznych PAN i Ukrainy  - profesorowie Stefan M. Kwiatkowski (wiceprzewodniczący KNP PAN) i Wasyl Kremień (prezydent NANP) wprowadzili swoimi wystąpieniami do trwającej dwa dni debaty.   

(fot. Obrady poprzedziło złożenie wieńców przez delegację polską i ukraińską pod pomnikiem Marii Skłodowsiej-Curie).

    Wydawałoby się, że trwające od dwóch lat badania naukowe uczonych obu państw skoncentrowane na problematyce edukacji w okresie pandemii Covid-19 będzie nieadekwatne do sytuacji sąsiedniego kraju, który doświadcza od 2014 roku, a w ekstremalnie dramatycznym wymiarze na skutek inwazji wojsk rosyjskiego agresora od 24 lutego 2022 roku. Jednak, jak podkreślali akademicy Ukrainy, mimo trwającej wojny i zaistniałych zniszczeń, także w infrastrukturze szkolnictwa wyższego i oświaty, kontynuowany jest w ich kraju proces kształcenia, wychowania dzieci i młodzieży oraz prowadzone są badania naukowe, szczególnie te związane w naukach pedagogicznych  z wdrażaniem nowego ustroju szkolnego i programowo-metodycznych reform oświatowych. 

Wymiana raportów z badań w okresie pandemii jednoznacznie potwierdziła, że ten czas nie został stracony dla rozwiązań edukacyjnych, gdyż paradoksalnie przygotował nasze społeczeństwa do cyfrowej edukacji. Szczególnie na Ukrainie musiała ona być kontynuowana niemalże na całym terytorium państwa w wyniku działań wojennych i eksterminacji ludności cywilnej, w tym przecież także naukowców, nauczycieli i wychowawców pozaszkolnych. 

Kluczowy dla zrozumienia zaistniałej sytuacji był referat członkini NANP na Ukrainie prof. Łarysy Łukianowej, która mówiła o wpływie pandemii Covid-19 na szkolnictwo wyższe i sposoby przezwyciężania jej konsekwencji w krajowej i zagranicznej przestrzeni edukacyjnej. Badaniami objęła bowiem 424 pełne odpowiedzi, jakie uzyskała z instytucji szkolnictwa wyższego w 109 krajach. Po ich usystematyzowaniu i analizie wykazała przyczyny negatywnych następstw pandemii COVID-19 szkolnictwie wyższym m.in. ograniczenie mobilności studiowania młodzieży akademickiej w kraju i poza granicami. Aż 89 proc. uczelni na Ukrainie musiało zawiesić wyjazdy na staże naukowe i praktyki studenckie. 

Odwołano w tym czasie większość konferencji międzynarodowych i krajowych. Pojawiły się problemy naruszenia dobrostanu psychicznego studentów, w tym poczucie samotności, wzrost niepewności, nadmierne dramatyzowanie sytuacji, stres, zaburzenia snu itp. Podobne stany pojawiały się wśród nauczycieli akademickich, wśród których część była niezadowolona z konieczności przejścia na zdalne kształcenie, gdyż nie posiadali pełnych kompetencji oraz koniecznej motywacji do samokształcenia i korzystania z platform cyfrowych. 

Jak wynika z badań Ł. Łukianowej - ponad 56 proc. studentów odczuło sytuację pandemii jako zdecydowanie negatywną w stosunku do stacjonarnej edukacji. Co ciekawe, ok. 30 proc. młodzieży wyrażało się pozytywnie o cyfrowej edukacji. Uległa pogorszeniu sytuacja finansowa uniwersytetów w związku z koniecznością redystrybucji finansów publicznych na opiekę zdrowotną i osłony socjalne. Zdaniem Profesor edukacja była jedną z tych dziedzin życia publicznego, które zostały dotknięte najbardziej w pierwszych miesiącach pandemii. 

Obniżył się wskaźnik wniosków o przeprowadzenie postępowań awansowych w nauce. Ponad połowa instytucji szkolnictwa wyższego zaprzestała działalności lub została całkowicie zamknięta, pozostałe zaś przeszły na edukację zdalną. Pojawiły się też tak niekorzystne zjawiska, jak korzystanie przez młodzież z kursów internetowych o wątpliwej jakości, brak możliwości ich pełnej weryfikacji czy przejawy nieuczciwości w czasie zaliczania i egzaminowania. Polskie szkolnictwo wyższe i nauka doświadczyło tych samych zjawisk. 

Pozytywnym następstwem edukacji zdalnej w wyniku pandemii Covid-19 było bardzo dobre przygotowanie dzieci, młodzieży i osób dorosłych do komunikacji w warunkach wojennych.  

Rektorzy szkół wyższych Ukrainy oraz dyrektorzy instytutów naukowych NANP, którzy nie mogli przyjechać do Polski, w tym prezydent NANP prof. Wasyl Kremień, nagrali swoje wystąpienia, dzięki czemu uczestnicy Forum mieli możność zapoznania się z wynikami ich badań a także z projektami badań naukowych, które są realizowane we współpracy z uczelniami technicznymi naszych państw oraz uniwersytetami. O jednym z takich projektów mówił prof. Walerij Bykow, dyrektor Instytutu Cyfryzacji Edukacji i członek NANP Ukrainy, a dotyczący współtworzenia z uczonymi Politechniki w Poznaniu pierwszej, międzynarodowej cyfrowej Encyklopedii Oświaty.

Oczywistym faktem było podjęcie w trakcie Forum problematyki kształcenia i wychowywania w państwach posttotalitarnych oraz dotkniętych totalitaryzmem (raszyzmem) w XXI wieku. wygłosiłem na ten temat referat , zaś w kierowanej przeze mnie Sekcji o psychologicznych aspektach społecznego poparcia reżimów totalitarnych mówił ukraiński psycholog, dr hab. Mychajło Najdionow – dyrektor Instytutu Badań Refleksyjnych i Specjalizacyjnych. W wyniku psychoanalitycznych badań i studiów biograficznych z okresu m.in. dzieciństwa Hitlera, Stalina i Putina została potwierdzona nastęująca prawidłowość: przemoc zaczyna się w środowisku naturalnej socjalizacji, w domu rodzinnym, w którym niektórzy dorośli – rodzice czy opiekunowie dzieci – znęcają się nad nimi. 

Od niemalże początku XX wieku trwa w pedagogice wojna między zwolennikami wychowania autorytarnego, wychowania w posłuszeństwie i do posłuszeństwa z przedstawicielami pedagogiki antyautorytarnej, humanistycznej, a więc pedagogiki stojącej po stronie dziecka, jego godności. Jesteśmy zobowiązani jako pedagodzy działać na rzecz eliminacji te pierwszej z codziennego życia, aby – jak upominał się to filozof Theodore Adorno – „Oświęcim nigdy się już nie powtórzył. Trzeba poznać mechanizmy, które sprawiają, że ludzie stają się zdolni do takich czynów, trzeba im samym te mechanizmy ukazać i przez rozbudzanie powszechnej świadomości tych mechanizmów starać się nie dopuścić do tego, by ludzie znowu mogli się takimi stać“.

Mychajło Najdionow mówił o tym, że hipokryzja w społeczeństwach poprzedza pojawienie się wojen i tyranii. Wojna Rosji przeciwko Ukrainie jest atakiem totalitaryzmu na cywilizację ludzką w ogóle. Totalitaryzm wykorzystuje technologie do tworzenia alternatywnej (fałszywej) świadomości przede wszystkim we własnym społeczeństwie, zamieniając państwo w maszynę terrorystyczną poprzez zastraszanie, aresztowania, fałszerstwa i blokady informacyjne. Dyskutowano zatem w czasie Forum o tym, jak edukacja i nauką mogą pomóc w wyjściu z wojennej traumy, zniszczeń, okrucieństw i eksterminacji ludności cywilnej. 

     

Szczegółowa problematyka IX obrad polskich i ukraińskich reprezentantów nauk o wychowaniu obejmowała następujące zagadnienia: 

1. Prawne i organizacyjne podstawy edukacji w warunkach pandemii. 

2. Funkcjonowanie szkól i uczelni w okresie lockdownu. 

3. Problemy opieki nad dziećmi w okresie zdalnej edukacji. 

4. Możliwości i bariery edukacji dorosłych w systemie on-line. 

5. Edukacja on-line: doświadczenia i wnioski. 

6. Przygotowanie i praca nauczycieli w systemie zdalnego nauczania. 

7. Zakłócenia procesów socjalizacyjnych dzieci i młodzieży w sytuacji braku kontaktów rówieśniczych. 8. Zagadnienia badawcze podejmowane przez pedagogów, a odnoszące się do edukacji realizowanej w warunkach pandemii. 

W wydawnictwach naukowych UMCS ukażą się jeszcze w tym roku teksty wystąpień uczestników Forum.