Świetlica dla absolwentów szkół wyższych

Wiele osób kończących wyższe studia ze stopniem magistra czy magistra inżyniera staje przed dylematem, co ma dalej robić? Odsetek zdezorientowanych, niedojrzałych, sfrustrowanych, źle wykształconych na własną odpowiedzialność magistrów różnej maści chciałby jeszcze odroczyć decyzję w sprawie dalszego losu.

Do pracy iść im się nie chce, bo adekwatnej do wykształcenia nie ma w ofertach pracy. Wyjadą do Irlandii czy Szkocji ci, którym jest wszystko jedno, czy będą magazynierami w wielkich hurtowniach, sprzątaczami ulic lub nocnych barów, ochroniarzami, ogrodnikami czy opiekunami starszych lub schorowanych osób. Obowiązuje tu zasada, że w kraju takiej pracy by nigdy nie podjęli, ale w Anglii... za funty? Czemu nie? Niech się wstydzi ten, kto widzi. Ojczyzna ich nie potrzebuje.

Sami nie są zdolni do stworzenia sobie miejsca pracy, założenia jakiejś firmy, bo prawdopodobieństwo osiągnięcia sukcesu jest poniżej 50%. Wystarczy poczytać psychologię, by wiedzieć, że przy takim poziomie przewidywania sukcesu nikt firmy nie założy, chyba że jest frajerem, ma za dużo kasy od bogatych rodziców, albo z "szarej strefy". Tylko wówczas może pozwolić sobie na rozrzutność. Tak niski poziom szans na osiągnięcie celu nie jest dla początkujących, bez grosza przy duszy i bez własnego pomysłu czy chociażby spadającego jabłka na głowę.

Rządy kolejnych formacji politycznych - lewicowe, liberalne i prawicowe zapewniły im świetlicę, i to też nie wszystkim, tylko niektórym, a stały się nią instytuty lub wydziały uniwersyteckie, na politechnikach czy w akademiach (także nielicznych wyższych szkołach niepublicznych), które mają prawo do prowadzenia studiów doktoranckich. Budżetowe środki wsparcia dla tego poziomu studiów są niskie, toteż młodym absolwentom, często bardzo utalentowanym, zdolnym i pełnym energii do pracy twórczej daje się akademickopodobną pracę, za niskie stypendium oczekując od nich, że wciągu czterech lat przygotują i obronią rozprawę doktorską.

Jeśli zatem traktuje się studia doktoranckie jako jeszcze jeden poziom studiów akademickich, z obowiązkowymi zajęciami, z których muszą rozliczyć się ich zaliczeniem, zdaniem egzaminów, gdzie mają obowiązkową praktykę dydaktyczną (a więc zakłada się, że będą w przyszłości kształcić studentów), a na końcu czteroletniego okresu mają przedłożyć dysertację doktorską i ją obronić, to jest to nie do końca sprzyjająca temu zadaniu praktyka.

Czytałem wiele rozpraw doktorskich, sam wypromowałem czternastu doktorów nauk humanistycznych/społecznych z pedagogiki, ale tylko trzech uczęszczało na studia doktoranckie. Pozostali pracowali w uniwersytecie na ośmioletnim etacie asystenckim, albo byli bezrobotnymi lub pracownikami oświaty, dzięki czemu mieli dużo czasu na własną pracę naukowo-badawczą. Jeśli chcemy, by miała ona jak najwyższy poziom, to nie można ujmować je w tak sztywne i krótkie ramy czasowe (w naukach humanistycznych i społecznych) tylko dlatego, gdyż żaden historyk wychowania, pedagog ogólny, specjalny czy społeczny nie posiada tak jak lekarz medycyny czy weterynarz całego sztabu pomocniczego - techników, laborantów, pracowników administracji, których rolą jest wykonywanie zadań instrumentalnych w ramach rozwiązywanego przez młodego naukowca problemu.

Humaniści i badacze społeczni muszą swoją pracę badawczą - we wszystkich jej zakresach np. od kwerendy literatury, studiów porównawczych, analiz literatury, konceptualizacji badań itd. - realizować sami, chyba że są członkami zespołów badawczych, w których podział treściowy zadań pozwala na wyodrębnienie merytorycznie autorskich części. Co im zatem pozostaje? Studia doktoranckie, które są z jednej strony korepetycjami z naukoznawstwa, metodologii badań, szansą na konsultacje z promotorem, ale zarazem redukcją ich własnego czasu na wykonanie tego, czego nikt inny za nich nie zrobi. Akademicy wymagają, zadają, oceniają, a uczelnie coś płacą, co nie jest jednak warunkiem do prowadzenia samodzielnego życia osoby dorosłej, a doktorat mają pisać "po drodze", przy okazji, w międzyczasie.

Raport NIK z ubiegłego roku, który ponownie odgrzewają media, nie ma w tym sensie żadnej wartości poznawczej, skoro stwierdza się w nim, że studia doktoranckie nie są w pełni skutecznym sposobem kształcenia kadry naukowej a w ostatnich latach odsetek doktorantów, którzy uzyskali stopień naukowy doktora wynosi ok. 41 proc. Jeśli traktujemy doktorat jako kolejną pracę dyplomową, nieco lepszą (większą objętościowo?) pracę magisterską, to rzeczywiście skuteczność studiów jest niska.

Zapomina się jednak o tym, że od naukowców-promotorów oczekuje się jak najwyższego poziomu dysertacji doktorskich ich podopiecznych, a więc nie można formułować pokontrolnego wniosku na zasadzie rozczarowania czy może nawet rozrzutności władz jednostek akademickich, które prowadzą takie studia, bowiem to by oznaczało, że musielibyśmy albo pisać z doktorantami (lub za nich) ich prace doktorskie, albo radykalnie obniżyć poziom rozpraw. Cieszmy się zatem, że chociaż 41% kończy studia doktoranckie w terminie i z obronioną rozprawą doktorską.

Trwa "wojna" na pozory oświatowej debaty

Niestety, po zmianie władzy politycznej w naszym kraju szkolnictwo pozostało w kleszczach partiokracji. Nic się tu nie zmieni dopóty, dopóki edukacja nie stanie się dobrem ponadpartyjnym, interesem wszystkich Polaków, a więc DOBREM WSPÓLNYM. Nie pomogą temu żadne konsultacje, gdyż i tak władza zrobi to, co będzie uważała za stosowne, bo taki jest ustrój szkolny w naszym państwie. Taki, to znaczy centralistyczny, jak w PRL.

Wątpię zatem w dobre zmiany, chociaż nie twierdzę, że obecne kierownictwo resortu edukacji ma złą wolę czy jakąś szczególną niekompetencję. Ze względu na utrzymany przez rządzących centralizm państwowy (ideologia etatyzmu) utrzymuje się władztwo partyjne m.in. w oświacie, a dzieci i młodzież stają się jego zakładnikami. Duch homo sovieticus umościł się w gmachu na Szucha 25 i nie zamierza stamtąd wyjść. Tym samym niemalże codziennie będziemy otrzymywali newsy o kolejnych świetnych pomysłach zmian w szkołach od września: a to, że nie będzie jakiegoś egzaminu, a to, że do innego coś się doda, kolejnemu coś się odejmie itp., itd. Szkoła niesie z sobą takie bogactwo form, metod i technik działania, że właściwie codziennie minister edukacji mógłby ogłaszać jakąś zmianę, rzecz jasna - dobrą.

W społeczeństwach otwartych, pluralistycznych żadna władza usiłująca sterować edukacją w strategii "top-down" nie ma najmniejszych szans na samorealizację, gdyż zderzy się ze ścianą oporu tych, którzy tej władzy nie akceptują, nie szanują, a częściowo też nienawidzą. Dotyczy to każdej władzy - lewicowej, liberalnej czy konserwatywnej. Przez ponad 27 lat transformacji politycy nie nauczyli się jeszcze, że w wyniku wyborów mają sprawować władzę nad państwem, ale nie nad duszami jego obywateli i ich dzieci, a tym bardziej profesjonalnie przygotowanych do pracy z nimi nauczycielami.

Muszę przyznać, że śmiesznie prowadzona jest oświatowa wojna na górze, w formie tzw. regionalnych debat oświatowych, w których obie strony: rządzący i opozycja przerzucają się pozoranctwem, głoszeniem tez, idei, argumentów, które w żadnej mierze nie przekładają się na rzeczywistość, a co gorsza, są wobec niej, jak i wewnętrznie, sprzeczne. Marnowane są ludzkie siły, kapitał społeczny i pieniądze, bo przecież to także kosztuje. Ci ludzie spotykają się we własnym gronie, wśród popleczników własnych interesów lub sfrustrowanych ofiar szeroko pojmowanej przemocy, by prowadzić pseudo dialog, pseudo debatę.

Oto ministra edukacji narodowej organizuje do końca czerwca wojewódzkie konferencje/debaty oświatowe, które mają w każdym z regionów zajmować się jakąś cząstką polskiej edukacji. Nie ma w tym ani merytorycznej, ani strukturalnej logiki. Ot, wypuszczone jak balony w powietrze hasełka centralistycznej władzy, która musi podtrzymać w społeczeństwie potrzebę jej utrzymywania i finansowania. Jej działalność nie zmienia jednak istoty nauczania-uczenia się dzieci oraz młodzieży w przedszkolach i szkołach, gdyż o tym decydują nauczyciele, a nie którykolwiek minister, dyrektor departamentu, kurator oświaty czy jego wizytator.

Podobnie czyni opozycja. Organizuje w każdym z województw własne kontr-debaty, włączając do udziału w nich lewicowy Związek Nauczycielstwa Polskiego i skompromitowanych liderów PO i PSL, którzy swoją niekompetencją, arogancją władztwa w minionych latach mogą już tylko wspominać ośmiorniczki, finansowane ze środków UE bardzo kosztowne delegacje i konsumpcję tych środków dla "swoich" i znajomych królika. Rzeczywiście, zostali brutalnie odcięci od publicznej kasy, więc teraz muszą w swoich regionach utyskiwać na zło centrum edukacyjnego władztwa.

Psy szczekają, a karawana jedzie dalej...

Życie po śmierci, czyli pozytywnej resocjalizacji ciąg dalszy

Prof. dr hab. Marek Konopczyński - Rektor Wyższej Szkoły Nauk Społecznych PEDAGOGIUM w Warszawie - nie po raz pierwszy zaskakuje środowisko polskiej resocjalizacji odmiennym, bo głęboko osadzonym w kategorii budowania imperium humanum (określenie z pedagogiki Bogdana Suchodolskiego) czy "cywilizacji miłości" (idea św. Jana Pawła II) podejściu do osób skazanych za dokonaną zbrodnię.

Jakiś czas temu pisałem o inicjatywie, która zyskała ogromny oddźwięk w amerykańskiej sieci wirtualnej, związanej z jego projektem resocjalizacyjnym w Polsce pt. TATUAŻE WOLNOŚCI. W ub. roku we wrześniu wspomniałem o inicjatywie prof. M. Konopczyńskiego na rzecz przywracania do życia b. więźniów, a w tym przypadku rzecz dotyczyła autora wierszy - Sylwestra Kurowskiego, które pisał w okresie pobytu w więzieniu.

Dzisiaj pojawił się w Internecie klip filmowy o kolejnej akcji, tym razem podjętej wspólnie z Polskim Czerwonym Krzyżem. Nosi ona tytuł: Czy łatwiej jest odebrać życie, czy je uratować?

Wydaje się, że przysłówek "łatwiej" jest nieadekwatny do ludzkiego bytowania w świecie, bo przecież niczyje życie nie jest łatwe, a odebrać je można komuś w mgnieniu sekundy. To pytanie ma jednak moralny wymiar, introspekcyjny, wymagając od nas odpowiedzi na pytanie o poczucie własnego sprawstwa, o świadomość nieodwracalności pozbawienia kogoś życia lub możliwego przywrócenia komuś zdolności do życia.

To, że może mi być łatwiej, w sensie lżej, bez obciążenia własnego sumienia i cierpienia innych, z poczuciem autentycznej satysfakcji obdarzenia kogoś czymś, co jest niemierzalne i niewymienne, ma naprawdę głęboki sens. Ufam, że ci ludzie będą mieli szansę zadośćuczynienia już nie własnej ofierze, bo to jest niemożliwe, ale komuś, kto tego mógłby się po nich nie spodziewać, a jednak doświadczyć daru życia dzięki ich interwencji, pomocy. To pozwoliłoby środowisku ich życia, ale i im samym, dostrzec w odrodzenie własnej godności, poczucie własnej wartości i sensu życia.

Nie wiem, czy jest to przypadkiem, czy celowym zamiarem, ale pojawienie się tej akcji w Roku Miłosierdzia jest czymś obiektywnie niewytłumaczalnym, natomiast duchowo w pełni zrozumiałym. Kto jednak, poza teologami czy katolickimi publicystami, czytał wydany w Polsce przekład Papieża Franciszka "O miłosierdziu"? Po obejrzeniu tego krótkiego spotu warto sięgnąć i do tego dzieła.

Życie jest darem, który może ulec chwilowemu lub całkowitemu osłabieniu czy nawet zatrzymaniu w różnych jego momentach, wymiarach i zakresach. Sytuacje graniczne, których doświadcza dziecko czy osoba dorosła stają się chwilowym uświadomieniem jego kruchości lub mocy, trwałości lub niepewności, wartości lub bezsiły. Nie wystarczy współczesnej pedagogice poprzestanie na aspekcie formalnym prawa. Wierność normom prawnym, jak dowodzą tego dzieje kolejnej już dekady XXI w., w trakcie której znowu umierają, giną i cierpią miliony dzieci na świecie, nie wystarcza.

Trzeba zacząć budzić ludzkie sumienia, które są często uśpione oraz wchodzić coraz głębiej w serce Ewangelii, gdzie ofiary ludzkiej przemocy są uprzywilejowane przez Boże miłosierdzie. Jak pisze Jego Świętobliwość Papież Franciszek: Słowa Jezusa, które nawiązują do proroka Ozeasza – „Miłości pragnę, nie krwawej ofiary(6.6)" – są bardzo znaczące w tym kontekście. Jezus potwierdza, że od tej pory reguła życia Jego uczniów będzie oparta na prymacie miłosierdzia. (Franciszek, Miłosierdzie to imię Boga. Rozmowa z Andreą Torniellim, przeł. Joanna Ganobis, Kraków: Wydawnictwo ZNAK 2016, s. 163)

To w takich sytuacjach okazuje się, kim tak naprawdę są ci, z którymi dotychczas żyliśmy, spotykaliśmy się, realizowaliśmy określone zadania czy role. To na granicy faktów i fikcji rozpoznawane są realia i potencjalne możliwości naszego istnienia, jego sensu czy głęboko skrywanych przed sobą lub innymi nadziei lub marzeń, choć te jeszcze spełnić się nie mogą. Można wierzyć w to, że jeśli tym razem udało się pokonać barierę istnienia, to, choć jesteśmy osłabieni, wzmocni nas w tym, czego dotychczas być może tak wyraźnie nie docenialiśmy.