Smutny początek roku nie tylko w środowisku socjologicznym

(źródło fotografii: http://pl.wikipedia.org/wiki/Edmund_Wnuk-Lipi%C5%84ski)

W niedzielę, 4 stycznia 2015 r. zmarł prof. dr hab. Edmund Wnuk-Lipiński - klasyk polskiej socjologii politycznej, ale także autor trylogii z nurtu political fiction o Apostezjonie (napisanej jeszcze w czasach PRL, pt. "Wir pamięci", "Rozpad połowiczny", "Mord założycielski"). Był znakomitym analitykiem i recenzentem rzeczywistości społecznej, przez wiele lat pracującym na emeryturze w warszawskim Collegium Civitas. Do ostatnich chwil swojego życia był czynnym członkiem Sekcji I Nauk Humanistycznych i Społecznych Centralnej Komisji Do Spraw Stopni i Tytułów.

Tuż przed Świętami Bożego Narodzenia ukazał się pod red. ks. prof. Józefa Stali tom pt. Nauki o rodzinie w służbie rodziny (Kraków: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie 2014), w którym zamieściłem wraz z E. Wnuk-Lipińskim opracowanie założeń teoretyczno-metodologicznych i zakresu instytucjonalizacji w świecie - powołanej do życia rozporządzeniem minister B. Kudryckiej (lipiec 2011) nowej dyscypliny naukowej – NAUKI O RODZINIE. Popierał powołanie jej do życia wskazując na potrzebę uczynienia jej nauką interdyscyplinarną.

Wspólnie pracowaliśmy nad tym dokumentem ponad trzy lata temu, konsultując jego treść i przesłanie z środowiskami nauk społecznych i teologicznych w naszym kraju, z których jedynie te ostatnie odpowiedziały na apel o wskazanie kluczowych założeń dla tej dyscypliny naukowej. Profesor był osobą niezwykle skromną, taktowną, o ogromnej kulturze osobistej i mądrości wykraczającej poza obszar własnej dyscypliny naukowej.

W blogu pisałem o Profesorze, kiedy ukazała się książka pt. Wywiady Teresy Torańskiej, w której właśnie od Niego zaczęła swoją podróż w codzienny świat życia i nauki postaci wspaniałych i wielce zasłużonych także dla polskiej zmiany ustrojowej.

Prof. E. Wnuk-Lipiński przyczynił się do powołania oraz kierowania Instytutem Studiów Politycznych PAN (1990-1994) a następnie Instytutem Spraw Publicznych (1995-1996). Z tego ostatniego wywodzi się obecna minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Lena Kolarska-Bobińska. Zmarły Profesor współtworzył niepubliczną szkołę wyższą w Warszawie - Collegium Civitas będąc w niej m.in. prezydentem i rektorem latach 2006-2012, a od dwóch lat honorowym jej rektorem. Prowadził w niej wykłady i promował młode kadry naukowe. Był też czynnie zaangażowany w prace Rady Służby Cywilnej oraz Narodowej Rady Integracji Europejskiej.

Wydał niezwykle interesujące rozprawy naukowe, jak m.in.

"After Communism",

"Demokratyczna rekonstrukcja. Z socjologii radykalnej zmiany społecznej",

"Values and Radical Social Change",

"Granice wolności",

"Świat międzyepoki. Globalizacja – demokracja – państwo narodowe" czy

"Socjologia życia publicznego".

Prezydent Bronisław Komorowski uhonorował Profesora w 2011 r. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w działalności naukowo-badawczej, dydaktycznej i społecznej oraz popularyzowanie nauki w Polsce i na świecie.
Wydawnictwo Prószyński i s-ka zapowiedziało wydanie w tym roku autobiografii Edmunda Wnuka-Lipińskiego pt. „Światy równoległe. Autobiografia subiektywna w sensie ścisłym". Wielka szkoda, że nie będzie mógł cieszyć się jej recepcją i spotykać z tymi, którzy wielbili Jego naukową twórczość, by wspominać przy okazji autonarracji także to, o czym w tej książce nie napisał.

W jednym z grudniowych wywiadów jakiego udzielił Aleksandrze Kaniewskiej dla pisma „Instytut Idei” (2014 nr 5) wyraził niepokój wobec wysokiego poziomu braku zaufania wśród Polaków. To jest proces, który nigdy się nie kończy! Polską chorobą jest brak zaufania. I ma to wymierne konsekwencje – ekonomiczne, społeczne i polityczne. W wymiarze ekonomicznym podważa wszystkie transakcje.

Oznacza to, że każda umowa między ludźmi musi być ubezpieczana. Profesor odniósł się także do mechanizmu, który w okresie transformacji ustrojowej głęboko zakorzenił się już w naszej rzeczywistości niszcząc fundamenty nie tylko dla rozw2oju kapitału społecznego, ale i demokracji. Stwierdził, że tym negatywnym zjawiskiem w kraju jest (…): amoralny familizm, czyli sytuacja, w której dążymy do celu nawet z pogwałceniem norm moralnych teoretycznie uznawanych przez nas za ważne. Przymiotnik „amoralny” wskazuje, że jesteśmy gotowi działać w sposób, który gwałci uznawane przez nas normy moralne („bo wszyscy tak czynią”), a „familijny” oznacza, że nie myślimy w kategoriach dobra wspólnego, lecz raczej partykularnego interesu własnego i najbliższych. Część Polaków tkwi w takim błędnym kole, uważając, że skoro wszyscy kradną, to nawet jeśli ja nie kradnę, i tak wszyscy myślą, że kradnę, więc w sumie będę kradł, bo to nic nie zmienia.(s.13)

Na Twitterze pojawiły się wpisy, także członków polskiego rządu.
Donald Tusk napisał: Edmund Wnuk-Lipiński - mój serdeczny i mądry doradca. Jeden z najwybitniejszych Kaszubów. Szlachetny człowiek. 17:31 - 4 sty 2015

Lena Bobińska - Dzisiaj rano zmarł nasz przyjaciel Edmund Wnuk-Lipiński. Twórca wielu instytucji naukowych i publicznych. 11:18 - 4 sty 2015



Niestety, niewiele nauczycieli się od prof. E. Wnuka-Lipińskiego. Nic dziwnego. Profesor uważał, że władze III RP też należą do grupy współczesnych wyzyskiwaczy polskiego kapitału ekonomicznego i politycznego, gdyż są emanacją polskiego, zdeformowanego moralnie społeczeństwa. W walce o własne stanowiska zniszczyły fundament polskiej „Solidarności”.

Jak mówił: Względy partykularne powodują, że człowiekowi ginie z pola widzenia dobro wspólne – interes całego kraju. Kieruje się dobrem partykularnym, czyli interesem swoim lub własnej partii. (…)Teraz, kiedy w Polsce nie ma już wroga w postaci komunizmu czy okupanta, staliśmy się wrogami dla siebie samych. Można się zastanawiać, czy to tylko fikcja literacka, czy już rzeczywistość. (s. 18) Nekrologii zapewne będą liczne i wzruszające, ale w bieżącej polityce hipokryci i troglodyci dalej będą realizować swoje cele, gdyż już nie ma wśród nas świadka i komentatora ich gry częściowo prowadzonej przeciwko polskiemu społeczeństwu.

Druga smutna wiadomość dotarła do nas z Niemiec, gdzie w dn.1 stycznia 2015 r. zmarł profesor socjologii z Uniwersytetu w Monachium i w London School of Economics - Ulrich Beck. Ciekawe, czy prezydent Słupska wie, że ten światowej renomy socjolog urodził się w tym mieście w dn. 15 maj 1944 r.

(fot. http://en.wikipedia.org/wiki/Ulrich_Beck#mediaviewer/File:Beck,Ulrich_2007.jpg)

Wydawnictwo Naukowe Scholar wydało najpierw 2002 r. przekład jego najgłośniejszej książki pt. Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, a następnie jego rozprawę pt. Władza i przeciwwładza w epoce globalnej. Nowa ekonomia polityki światowej” (Warszawa 2005).

WN PWN wydało natomiast przekłady dwóch współautorskich monografii U. Becka: - z Anthony Giddensem i Lash Scott w 2009 r. pt. Modernizacja refleksyjna: polityka, tradycja i estetyka w porządku społecznym nowoczesności oraz najnowszą z Elisabeth Beck-Gernsheim pt. Miłość na odległość. Modele życia w epoce globalnej (Warszawa, 2013). Na kolejne tytuły przyjedzie nam zapewne trochę jeszcze poczekać.

Nie pisałem w ub. roku, gdyż nie wiedziałem o tym, że zmarł w dn. 20 styczniu 2014 r. socjolog edukacji, którego podręcznik „Socjologia edukacji” (Toruń 1993) cieszy się ogromną popularnością - Roland Meighan (1937-2014).

(źródło fotografii: http://blog.personalisededucationnow.org.uk/2014/01/20/dr-roland-meighan-1937-2014/)

Doktor nauk społecznych R. Meighan był zatrudniony na stanowisku Special Professor of Education na University of Nottingham oraz jako Senior Lecturer at University of Birmingham. Pełnił funkcję dyrektora Centre for Personalised Education – Personalised Education Now (CPE-PEN). Do Polski sprowadził tego socjopedagoga jako specjalistę od flexischoolingu (edukacji domowej) i liberalnej w latach 90. XX w. prof. Aleksander Nalaskowski, za sprawą którego ukazało się też polskie wydanie w/w książki.

Pedagodzy nie zapomną o ich dziełach i życiu.

Gra w dyskurs krytyczny

Niektórzy uprawiają nową dyscyplinę
pedagogikę krytyczną wśród nauk społecznych
W tym, kto nie zna jej pojęć, wywołują winę
choć sam dyskurs czasami bywa niedorzeczny.


Hegemonia zdewaluowanego paremptoryka uświadamia nam jak immanentna praktyka konstruowania znaczeń - w myśl krytycznej analizy dyskursów - wytwarza intertekstualne idiosynkrazje. W kontekście konstytuującego naukowy język paradygmatu nabiera aksjonormatywnych i ontologicznych wypaczeń. Epistemologiczne, teoriopoznawcze strategie modeli eksplikacji, chociaż są umocowane w racjonalności typu emancypacyjnego i technicznego, sprzyjają intersubiektywnej sprawdzalności i komunikowalności prawomocności sprawstwa. Oddalają zarazem ostateczny rozpad wtórnej anomii modernistycznej edukacji pomimo heterogeniczności jej debat na temat etosu transwersalnego rozumu.


Hermeneutycznie bowiem eksplikowane ontologie bytu i konstytuujące go aporie edukacji generują inhibitory reform funkcjonalno-strukturalistycznych. Te zaś mogą optymalizować potencjał interpersonalnych relacji w sytuacji stresu ekspozycji społecznej. Projekcja inspiracji w postdyscyplinarnej rekonfiguracji inkluzji fundamentalnych kategorii fenomenów dyskursu obliguje ramy instytucjonalnej partycypacji do intelektualnej reprodukcji lub apoteozy potencjalnego koniunkturalizmu personalistycznego.

Niestety, amnezja intrasubiektywnych sensów implikuje regres poststrukturalistycznego kreowania roszczeń wobec funkcjonalnej mentalności zawoalowanej w ukrytych kontynuacjach paralogicznych iluzji o dominacji marginalnych aksjomatów. Kompromis jako negacja interpersonalnych gier antagonizujących swoistość melioracji przedsądów, determinuje formację intelektualną nowej generacji o sfragmentaryzowanych perspektywach i animacji postrzegania fasadowości przestrzeni publicznej. Konieczna jest debanalizacja intensyfikacji transmisji meritum, które manifestuje się w odsłonie mechanizmów kierujących medialną komunikacją.

Naturalizowana socjalizacja jednostek uruchamia wir redukcji kulturowego cynizmu i hybrydalnych asocjacji, które interferują z manifestowanymi postawami kontestacji wobec recyklingu informacji. Ekskluzja tej perspektywy uwalnia ideologiczne fikcje redukując zarazem dialektykę i korelacje między głębią antynomicznego charakteru a niedostatkiem frustracji w wyniku preferowanej, a złożonej narracji. Hipotetyzowanie procesów kreujących realia interferencji zmiennych wymaga ich operacjonalizacji, by niezerowe korelacje cząstkowe zbiorów informacji służyły predykcji wartości składowej pozornej determinanty. Cykliczna logika dyslokacji scalającej deontologiczną identyfikację realnego JA czyni współzbieżnym imperatywem powrotu do koherencji podmiotu, który dekonstruuje paradoks demonstracji i dystrybucji postrzegalności rytuału prawdy naddeterminacji.

Populistyczna egzaltacja, przesiąknięta sentymentalizmem relacji i znaczeniem koncepcji produkcji, dystrybucji i reprodukcji kiczowatej formy wytworów dystynktywnie badanych respondentów, która jest zarazem upostaciowioną tekstualnością sprawia, że nie jest ona kontrolowana w wirtualnej sferze samoafirmacji personalnej instrumentalności czy skończoności partykularnej paraleli degradacji paraestetyki podmiotu. Nie pozwala na to logika pól wyłaniającej się heterodoksji teorii heterogenicznej natury, która funkcją fantazmatu zasłania habitus jądra longitudalności pragnienia monolitycznej sprawczości agensów.


Identyfikacja tego procesu jest zarazem konstatacją symbolicznego porządku, który jest zawarty zarazem implicite w biografii nacechowanej asymetrią procesów uniwersalistycznych i inkontrologicznych. Czas wrócić do reprywatyzacji karnawalizacji i koncesjonowanych strategii kontestacji panującej dominacji i hegemonii reifikacji. Interioryzowanie tej afirmacji wymaga edukacji depozytariuszy semantycznie pustej dialektyki tożsamości i różnicy.

Niech więc spełnia się w 2015 r. obietnica niekonkluzywnej metaforyzacji w przeddefiniowanej ludzkiej egzystencji unikającej w bezrefleksyjnym dryfie totalnej alienacji czy recentracji własnej profesji.

AKADEMICKIE POZORANCTWO W RESORTOWYM WYDANIU

Zespół do Spraw Dobrych Praktyk Akademickich, który doradza Ministrowi Nauki i Szkolnictwa Wyższego, opublikował niewielkie objętościowo opracowanie, które - jak wynika z tytułu - dotyczy "Dobrych praktyk akademickich w zatrudnianiu i w relacjach przełożono-podwładny". Taki materiał po 25 latach rozwoju szkolnictwa wyższego w nowych warunkach ustrojowych niewiele wnosi do polskiej rzeczywistości akademickiej. Ba, on tylko utrwala przekonanie o świadomości zła, patologii, dewiacji, ale zarazem jest przykładem klasycznego pozoranctwa.

Odnoszę wrażenie, jakby jego autorzy nie czytali żadnych materiałów i raportów krytycznych na temat fatalnej kondycji tego środowiska. Wprawdzie wyodrębnione w tym opracowaniu cztery rozdziały jednoznacznie wskazują na te sfery życia szkolnictwa wyższego, które wymagają jak najszybszej i najskuteczniej zmiany, ale zaproponowane rozwiązania trącą myszką, banałem i chciejstwem. Układ treści jest tu następujący:

I. ZATRUDNIANIE
1. Konkursy
2. Awanse
3. Zatrudnienie krzyżowe
4. Odejście z pracy

II. RELACJE PRZEŁOŻONY – PODWŁADNY

1. Relacje przełożony – zatrudniony pracownik
2. Udział w badaniach i ich upowszechnianiu
3. Relacje pracownik – student

III. NEPOTYZM

Widać już na pierwszy rzut oka, że ów dokument jest niepełny, wybiórczy, a jego autorzy nawet się z tego nie tłumaczą. Jeśli członkom tego Zespołu wydaje się, że można coś takiego sklecić i liczyć na zmianę, to są albo naiwni, albo trzeba było uzasadnić jakoś wypłacenie im jakiejś gratyfikacji, bo nie znajduję odpowiedzi na pytanie o jego sens. Po raz pierwszy widzę na stronie Ministerstwa materiał, który nie zawiera jakiegokolwiek uzasadnienia. Po co został stworzony i dla kogo? Dla władz resortu? Dla rektorów, dziekanów, kierowników katedr lub zakładów w publicznych uczelniach? Kto to ma czytać i po co?

Są tu tak oczywiste w swoim zarysie patologie, których nie potrafi w żaden sposób zmienić żadna z nowelizacji ustawy prawo o szkolnictwie wyższym, że stawia to pod znakiem zapytania sens zatrudniania setek urzędników w resorcie i odpowiedzialności za ten stan rzeczy ministrów, sekretarzy stanu i podsekretarzy oraz posłów. Całość tchnie naiwnym normatywizmem, który da się sprowadzić do następującej formuły: DOBRZE BY BYŁO, GDYBY BYŁO, ale ponieważ nie jest tak i tak nie będzie, to NALEŻY chociaż OCZEKIWAĆ...

Zobaczcie państwo ten tekst:

1) Dossier kandydatów powinno być... - ale skoro tak, to być nie musi;

2) Należy zapewnić pełną jawność procedury kwalifikowania kandydatów... - ale bez twardej normy prawnej taki zapis "leży";

3) Procedura konkursowa może być uruchamiana pod warunkiem, że do konkursu zgłosili się przynajmniej dwaj kandydaci; dopuszczalne wyjątki wymagają odpowiedniego umotywowania i zatwierdzenia – w przypadku uczelni – przez rektora... - czyli - jak są dopuszczalne wyjątki, to powyższa norma jest w nich "rozpuszczalna";

4) Formułując wymagania konkursowe, należy wystrzegać się zbyt szczegółowych kryteriów, tak by uniknąć podejrzeń o stwarzanie preferencji dla konkretnej osoby - - tu chodzi o unikanie podejrzeń, a nie o to, by zatrudniać rzeczywiście najlepszych. Tym samym tworzymy pozory konkursu; Co ciekawe - autorzy są świadomi tej lipy, bowiem piszą, że owa rezygnacja z wyboru najbardziej wartościowego kandydata wynika z potrzeby spełnienia oczekiwań otoczenia. Tak oto (...) system konkursowy – może być (i bywa) wykorzystywany tylko jako rodzaj zasłony dla praktyki zatrudniania już wcześniej wybranego kandydata. Tym samym nadal może być tak jak bywa, a moim zdaniem jest w przeważającej mierze.

Ba, dodają: "Stwierdzenie, że system kuleje, byłoby eufemizmem. Rzadko bowiem konkursy prze- biegają zgodnie z ich podstawowym celem, jakim jest wyłonienie najwartościowszego kandydata. Zbyt często „najlepszy kandydat” znany bywa jeszcze przed rozpoczęciem procedury konkursowej, a ona sama przeprowadzana jest tak, by zalegalizować wcześniej dokonany wybór. Rady wydziału (naukowe) ogłaszają niekiedy konkursy dla konkretnego kandydata, zapisując go nawet w protokołach posiedzeń. Pojawia się pytanie, czy można temu zaradzić, a jeśli tak, to w jaki sposób? " To w końcu BYWA tak, czy tak JEST?

AWANSE
Najpierw banał:

Na każdym etapie swojej pracy zawodowej pracownik ma obowiązek ubiegania się o awans w hierarchii społeczności akademickiej. Potem dobra praktyka, równie banalna: (...) na każdym z tych etapów wymagana jest od pracownika naukowo-dydaktycznego praca nad powiększaniem własnego dorobku naukowego. Niedopuszczalne jest więc zakazywanie lub utrudnianie podwładnemu prowadzenia i publikowania samodzielnych autorsko prac naukowych.

Obowiązkiem przełożonego jest systematyczny nadzór nad rozwojem naukowym jego pracowników i ustawiczne motywowanie ich do osiągania kolejnych stopni zawodowych i tytułów naukowych. Chodzi nie tylko o czuwanie nad poziomem publikacji i naukowych wystąpień publicznych, ale przede wszystkim o ułatwianie udziału w zespołowych projektach badawczych oraz o pomoc w zdobywaniu doświadczeń na arenie międzynarodowej (staże, granty itp.). Niedopuszczalne jest blokowanie lub opóźnianie kariery swoich podwładnych, na przykład poprzez odgórne sterowanie kolejnością inicjowanych postępowań awansowych."

W praktyce wszystko jest dopuszczalne, a przede wszystkim to, co jest niedopuszczalne. wiele osób doskonale zna takie wydziały, których dziekani doprowadzali swoją polityką do odchodzenia najlepszych psychologów, filozofów czy pedagogów, a rektorowi to było zupełnie obojętne. WSIO RAWNO. Jedni i drudzy pobierali wysokie premie z tytułu funkcji a nie jakości i odpowiedzialności za bylejakość.

Dalej stwierdza się, że: Naganne jest instrumentalne traktowanie podwładnych, to pojawia się pytanie, jak można nie traktować tak nauczycieli akademickich, skoro większość obowiązków niezwiązanych z ich pracą naukową -badawczą muszą wykonywać sami, bo nie ma pracowników naukowo-technicznych, administracyjnych a na tyle kompetentnych, by wypełniali setki stron różnych formularzy, sprawozdań, planów, itp.

Część poświęcona relacjom przełożony-podwładny może być śmiało wyrzucona do śmieci, skoro - jak stwierdzają autorzy tego bubla: Wydawać by się mogło, że najlepszym typem relacji przełożony – podwładny był - by typ mieszany, łączący pozytywne cechy dwóch opisanych powyżej schematów. Niestety, z obserwacji wynika, że jest to połączenie niezmiernie trudne do zrealizowania i zwykle prowadzące raczej do kumulacji wad obu typów relacji niż do połączenia zalet. Po co pisać takie bzdety?

Kolejna patologia, stymulowana zresztą parametryzacją jednostek naukowych i oceną osiągnięć naukowych nauczycieli, brzmi tak, jakby to oni temu byli winni:

Uzyskane i opracowane przez młodego naukowca wyniki badań powinny stanowić pod- stawę do samodzielnej publikacji naukowej. Pomoc i niezbędne rady nie dają podstawy do oczekiwania przez przełożonego współautorstwa w pracy podwładnego. Każda publikacja naukowa może zawierać część zatytułowaną Podziękowania, zaś o tym, że jest to najwłaściwsze miejsce do odnotowania nazwiska zaangażowanego w pomoc przełożonego, powinny pamiętać obie strony.

MNiSW powinno przyznać, że ewaluacja jednostek bierze w łeb, skoro mają miejsce takie patologie. A mają, coraz powszechniejsze. Zaczęło się naukach przyrodniczych, medycznych, technicznych, a od kilku lat zaczyna rozkwitać w naukach społecznych i humanistycznych. Na końcu stwierdzają:

Reasumując, żadne formalne uregulowania nie są w stanie zapewnić uczciwej realizacji konkursów przy zatrudnianiu pracowników i zbudować właściwych relacji pomiędzy przełożonymi i podwładnymi. Dobre uregulowania mogą jednak im sprzyjać. Dobre uregulowania? Które? Te nieformalne, jakie sami proponują? Toż to jest śmieszne.


Jest też jeszcze w tym opracowaniu mowa o nepotyzmie. Ani jednym zdaniem nie pisze się o skandalicznych układach w manipulowaniu pracą rad jednostek, by załatwić coś SWOIM, a wykosić OBCYCH. Nie ma mowy o nieuczciwości akademickiej w postaci PLAGIATÓW i TURYSTYKI HABILITACYJNEJ. Nie ma nic na temat żenującego poziomu uchwał PKA, gdzie mimo negatywnych opinii zespołów oceniających zmienia się ich wymiar na pozytywne oceny z zaleceniami. Drodzy Państwo! Dajcie spokój z takimi materiałami. Wysyłajcie je do Brukseli, do OECD, bo tam może potrzebują takie banały, ale nie serwujcie tego polskim nauczycielom akademickim, bo samym sobie wystawiacie świadectwo nieodpowiedzialności i współsprawstwa w tych patologiach.