Rozprawa m.in. o kiczmanach w nauce, o konferencjach i letnich szkołach naukowych

 

Dzisiejszy wpis-recenzja należy do kategorii najsmutniejszych, ale tylko z tego powodu, że Autor znakomitego studium hermeneutycznego z pedagogiki ogólnej i naukoznawstwa prof. UAM Mariusz DEMBIŃSKI nie będzie mógł już ucieszyć się z wydania własnego dzieła i śledzić jego recepcję. Zmarł bowiem w ubiegłym roku. Jestem wdzięczny jego macierzystemu środowisku naukowemu i Wydawnictwu Naukowemu UAM, że wydało tę rozprawę, która stanowi swoistego rodzaju ponadczasowe przesłanie naukowe nie tylko dla akademickiej pedagogiki. 

Śp. Mariusz Dembiński pracował nad tą książką kilka lat. Mimo ciężkiej choroby podjął się uwzględnienia uwag recenzentów wydawniczych, by jego monografia miała jak najwyższą wartość poznawczą dla kolejnych pokoleń. Był członkiem Zespołu Teorii Wychowania przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN, toteż wielokrotnie mieliśmy okazję do wspólnych debat i analiz. Jednak najsilniejszy wpływ wywarła na Dembińskiego śp. prof. Maria Dudzikowa, która była promotorką Jego dysertacji doktorskiej. 

Autor książki usamodzielnił się na Wydziale Studiów Edukacyjnych UAM uzyskując habilitację z pedagogiki, toteż jako wielokrotny uczestnik Letnich Szkół Młodych Pedagogów przy KNP PAN dokonał oryginalnej naukowo analizy tej formy kształcenia kadr akademickich dla pedagogiki i formacji naukoznawczej oraz doskonalenia ich nauczycieli akademickich. 

Dembiński należał do tych uczonych, którzy swobodnie poruszają się w znaczących dziełach nauk humanistycznych tworząc własne, oryginalne podejścia do kluczowych kategorii pojęciowych czy systemowych we współczesnej myśli pedagogicznej. Jego prace wpisują się w zakres badań podstawowych dla pedagogiki na pograniczu pedagogiki ogólnej, teorii wychowania i metodologii badań metateoretycznych. 

Najnowsza książka zmarłego pedagoga, o jakże intrygującym tytule "Pedagogizacja wytworów nauki i sztuki w ramie widowisk kulturowych" (Poznań, 2024), jest wynikiem jego wieloletnich studiów, analiz, pogłębionej refleksji, której struktura nasycana jest nie tylko metaforami, ale przede wszystkim stanowi autorską konstrukcję, niepowtarzalną i nieodtwarzalną przez innych. Dembiński elastycznie przemieszcza się między filozofią estetyki a epistemologią, filozofią wychowania i kształcenia a metodologią nauk społecznych i humanistycznych. Ulega miejscami ideom, którym pozwala się prowadzić, by zgodnie z przyjętą metodą badań hermeneutycznych, jak pisze, „robiły” ramę konceptualizacji jego syntezie myśli.                 

Oryginalna jest rekonstrukcja istoty konferencji naukowych w kategoriach pedagogiczno-artystycznego widowiska. Jego spojrzenie na uczestnika konferencji jest idealistyczne, a przy tym zachęcające do naruszania reguł widowiska.  Organizatorzy konferencji naukowych starają się te reguły naruszać, by spełnić wymóg oryginalności, wyjątkowości czy też izomorficzności do potrzeb i aspiracji nowych pokoleń uczonych. To oznacza, że konferencje są także między sobą zróżnicowane co do form, rytów, metod, technik, narzędzi prezentacji treści itp.

Ma rację M. Dembiński, że konferencje naukowe zawierają w swojej konserwatywnej, a więc hierarchicznie ustrukturyzowanej wersji elementy dramy, fascynujących akcji czy/ i rozczarowań, nudy, urazów itp. Zaproponowana przez autor rama teoretycznego ujęcia konferencji naukowych powinna zachęcić empiryków do podjęcia etnopedagogicznych, a więc ukrytych badań naukowych, by zobaczyć, czy rzeczywiście owe ramy mają potwierdzenie w rzeczywistości. 

Rozdział II rozprawy dotyczy koncepcji procesu ustrukturowania tekstu naukowego od strony przedmiotu analiz, ale także docieka jego sensu w strukturze głębokiej. Niezwykle trafnie wykazuje, że proces pedagogizacji przyszłych i ustawicznie uczących się pedagogów jest wzbogacaniem ich wiedzy o metawiedzę, która podlega strukturyzacji w trakcie czytania tekstów naukowych. Dembiński wyróżnia tu takie fazy tego procesu, jak semantyczną, donacyjną, kształcącą i przedmiotową. 

Absolutnie nowym ujęciem patologii naukowej jest treść analiz w rozdziale trzecim, która dotyczy istoty i struktury kiczu oraz prób ukonstytuowania w nauce jego oraz kreatora kiczu, czyli "kiczmana"/"kiczmanki". Dostrzega bowiem występowanie kiczu naukowego i jego kreatorów (kiczmanów) nie tylko w naukach o wychowaniu. Jak stwierdza: "Kicz zatem ontologizuje rzeczywistość, nieustannie ją przekształcając, a prawda tego przekształcania musi opierać się na oszustwie, ponieważ kłamstwo okazuje się tym, co sprawia, że fikcja staje się czymś realnym, istniejącym" (s.150). 

Kim zatem jest kiczman/-ka? Kimś, kto "(...) dąży do zaspokojenia własnych potrzeb i pragnień przez ukrywanie własnych niedomogów, wad czy braków jest również oznaką samozadowolenia, czymś, co Milan Kundera określił jako druga łza, poprzez którą odkrywa się własną wrażliwość" (s. 177). O takich kiczmanach i kiczmankach pisałem wielokrotnie w blogu i swoich rozprawach z naukoznawstwa, by młodzi i dojrzali naukowcy byli świadomi tego, w jaką grę są wciągania ich "fałszywymi kratami". Samozachwyt pseudonaukowców, który usiłują zakryć własną działalnością publicystyczną czy w pozarządowych organizacjach bazuje na wywoływaniu współczucia wobec rzekomych ofiar akademickich procedur i recenzji. 

Podważając wiarygodność rzetelnych recenzji ich pseudonaukowych wytworów (kiczu), kiczmani chcą brnąć w samooszukiwanie i samozakłamanie. Podejmują działania zmierzające do podważenia autorytetów naukowych podejmując działalność na rzecz zawłaszczania swoich, kiczowatych wykładni postępowań awansowych w naszym kraju. 

Ostatni rozdział tej książki poświęca M. Dembiński Letnim Szkołom Młodych Pedagogów, które były organizowane i prowadzone przez 25 lat przez prof. Marię Dudzikową. Autor był uczestnikiem kilku Szkół. Po śmierci wybitnej uczonej w polskiej pedagogice miała miejsce tylko jedna Szkoła, którą przygotowała M. Dudzikowa od merytorycznej strony.  Każdorazowo było to wydarzenie naukowe, ale i kulturowe, stricte akademickie, które kończyło się przedstawieniem kabaretowym i prezentacją limeryków uczestników Szkoły.

Pedagog UAM dokonuje niezwykle interesującej odsłony „Szkołowni” jako kulturowej jej konceptualizacji, co jest ważne także z historycznego i akademickiego punktu widzenia. Jest to zupełnie odmienna od wcześniejszego podsumowania tej formacji edukacyjnej młodych pedagogów w monografii zbiorowej pod redakcją M. Dudzikowej. Sposób kulturowej analizy Szkół jest oryginalny i pogłębiony o ważne odniesienia do humanistyki. 

Dembiński oddaje wyjątkową wartość Letnich Szkół Młodych Pedagogów rekonstruuje je w sposób bardzo osobisty, ale i przemyślany, prowadząc swoją narrację z uwzględnieniem kulturowych kryteriów wydarzeń o znaczącym wpływie na naukowca.  Co ciekawe, rytuały spełniają tu pozytywną funkcję, toteż znakomicie odtwarza ich cechy oraz przebieg. Ta część publikacji jest także oddaniem szacunku dla M. Dudzikowej, podkreśleniem jej mistrzowskiej roli liderki, przewodniczki, tutorki, a nawet „szamanki” (sądzę, że nie obraziłaby się za takie określenie). 

Warto dostrzec, że uczestnicy Letnich Szkół uzyskiwali awans naukowy, a wielu z nich zostało już profesorami tytularnymi. Ostatni rozdział książki jest zarazem ciekawym studium skutków, następstw, odzwierciedleń doświadczeń wyniesionych ze Szkoły przez niektórych jej uczestników. Są tu także uprawnione analizy krytyczne, polemiczne, które powinny być wzięte pod uwagę przez kolejną generację uczonych tworzących już nową formę LSMP. 

Autor książki zachęca do kreowania nowych rozwiązań z uwzględnieniem pamięci kulturowej dotychczasowych Szkół. W pełni zgadzam się z takim podejściem, gdyż w rzeczy samej chodzi o to, by kolejne pokolenia uczonych miały szansę pozainstytucjonalnego, pozauniwersyteckiego doświadczania akademickich spotkań z uczonymi różnych dziedzin, ludźmi sztuki, komunikacji, nowych technologii itp. 

Jeśli zamierzasz ubiegać się o tytuł profesora

Jeśli chcesz ubiegać się o tytuł profesora, to zacznij od PRAWA O SZKOLNICTWIE WYŻSZYM I NAUCE. Przydatne są tu następujące źródła: 

Opublikowane przez Radę Doskonałości Naukowej "Wymagania dokumentacyjne wniosków w sprawie nadania tytułu profesora" oraz "Tryb składania wniosku o przeprowadzenie postępowania w sprawie nadania tytułu profesora" 

Rada Doskonałości Naukowej informuje, że wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie nadania tytułu profesora, o którym mowa w art. 228 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, powinien być sporządzony obligatoryjnie na załączonych wzorach dokumentów.

 

Drugim źródłem są wydane Komentarze do Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Ich autorami są uczeni nauk prawnych, którzy omawiają i interpretują, także krytycznie, treści tej ustawy. 

Są to: 

 

 

 

  

             

Trzecim źródłem mogą być dla zainteresowanych wykładnią władz i prawników Rady Doskonałości Naukowej relacje z konferencji, szkoleń i wydarzeń, które odbyły się z ich udziałem w różnych uczelniach a zostały opublikowane na stronie RDN:  

Szkolenie dotyczące postępowań o awans naukowy zorganizowane we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim, które odbyło się dnia 13 marca 2023 r.:

https://www.youtube.com/watch?v=OC-K2ilkowM&t=17173s

Konferencja, która odbyła się dnia 18 marca 2024 r. we współpracy z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu:

https://www.youtube.com/watch?v=xwxlbw47HAY

 Na stronie RDN zostały zamieszczone wzory formularzy: 

O tym, jakie popełniają błędy metodologiczne m.in. kandydaci do tytułu profesora, dyskutujemy na Tatrzańskim Seminarium Metodologicznym, które prowadzi prof.APS Franciszek Szlosek. Tematem wiodącym  Seminarium są badania mieszane w pedagogice. 

Odnowienie doktoratu dr hab. Haliny Gajdamowicz

 

Uroczystego odnowienia doktoratu dostępują osoby, które uzyskały pół wieku temu ów stopień naukowy w uniwersytecie czy politechnice pod warunkiem, że przyczyniły się swoją służbą nauce lub społeczeństwu. Z środowiska akademickiej pedagogiki na Uniwersytecie Łódzkim dostąpiła tego zaszczytu prof. Olga Czerniawska (1930-2020), o której osiągnięciach pisałem w blogu w 2018 roku. 

W czerwcu 2024 roku kolejną spośród wyróżnionych była em. dr hab. Halina Gajdamowicz, która uzyskała stopień naukowy doktora nauk humanistycznych w dyscyplinie pedagogika w 1974 r. na podstawie rozprawy doktorskiej pt. Analiza pedagogiczna zdań normatywnych a metodologiczne problemy pedagogiki. Dysertację napisała pod kierunkiem prof. Karola Kotłowskiego, ale jej nigdy nie opublikowała. 

Zapewne powodem tego była treść pracy, która została podporządkowana założeniom ideologii marksistowskiej, uzasadnijąca konieczność wychowywania młodych pokoleń dla socjalistycznego państwa. Ówczesna adiunkt specjalizowała się w ideologicznych podstawach teorii wychowania socjalistycznego w duchu adaptacji pedagogiki normatywno-ideologicznej Heliodora Muszyńskiego. Opublikowała jednak fragmenty swojej pracy w Acta Universitatis Lodziensis, gdzie w jednym z artykułów przekonywała, że powyższa ideologia:

 "[N]a etapie dojrzałego socjalizmu staje się ideologią wszystkich ludzi pracy. Należy ponadto dostrzegać wpływ ważnych przeobrażeń w świecie na praktyczną realizację idei internacjonalizmu. Wysiłki krajów socjalistycznych oraz wszystkich twórczych sił we współczesnym  świecie zmierzają do poprawy klimatu politycznego w skali ogólnoświatowej, stwarzają nowe ważne płaszczyzny porozumienia i współpracy między narodami o różnych ideologiach, systemach politycznych, społecznych i gospodarczych. (...) Należy wspomnieć także o leninowskiej zasadzie pokojowego współistnienia, którą ZSRR, kraje socjalistyczne oraz wszystkie postępowe siły w świecie stopniowo wprowadzają w życie i przyjmują jako naczelną normę regulującą stosunki miedzy narodami" (Folia Paedagogice et Psychologica, 1980, vol 1, s. 19).     

Zmiana ustroju politycznego w 1989 roku przekierowała zainteresowania pani doktor na myśl pedagogiczną Kazimierza Sośnickiego. To były bardzo ważne i cenne analizy myśli pedagogicznej wybitnego pedagoga-humanisty. Składając po raz drugi w 1999 roku wniosek habilitacyjny do Rady Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu poprawioną monografię naukowa zatytułowaną: Teoria wychowania i nauczania Kazimierza Sośnickiego w świetle pedagogiki filozoficznej  (Wydawnictwo UŁ, 1997; pierwsza edycja była w 1991 roku), H.  Gajdamowicz uzyskała stopień naukowy doktor habilitowanej nauk humanistycznych w dyscyplinie pedagogika.      

W latach 1999-2002 dr hab. Halina Gajdamowicz pełniła funkcję prodziekan Wydziału Nauk o Wychowaniu UŁ ds. dydaktycznych. Wówczas, adiunkci z habilitacją musieli wykazać się kolejnymi osiągnięciami naukowymi, żeby po trzech latach pracy naukowo-dydaktycznej mogli uzyskać stanowisko profesora UŁ. Nie tak, jak jest obecnie, że tuż po habilitacji każdy uzyskuje mianowanie na to stanowisko. 

W 2002 roku dr hab. H. Gajdamowicz została mianowana na stanowisko profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu Łódzkiego. Rektor UŁ powierzył Jej funkcję kierownika Zakładu Dydaktyki w Katedrze Dydaktyki i Badań Edukacyjnych Wydziału Nauk o Wychowaniu UŁ. Cztery lata później objęła kierownictwo samodzielnego Zakładu Dydaktyki i Kształcenia Nauczycieli naszego Wydziału, pełniąc ją do czasu przejścia na emeryturę - w 2011 roku.  

W uzasadnieniu wniosku o odnowienie doktoratu, który przedłożyła w imieniu Rady Wydziału Nauk o Wychowaniu UŁ prof. UŁ dr hab. Aneta Rogalska-Marasińska, podkreślono: 

"Profesor dr hab. Halina Gajdamowicz wypromowała ponad 500 magistrów pedagogiki i około 40 licencjatów. Jest autorką dwóch publikacji zwartych oraz 86 artykułów i rozpraw. Szczególnie ważne są dla niej te, które ukazują Hessenowskie korzenie łódzkiej pedagogiki oraz te poświęcone mistrzostwu duchowemu prof. Aleksandra Kamińskiego, współtwórcy pedagogiki społecznej na Uniwersytecie Łódzkim, wybitnemu uczonemu, wielkiemu erudycie i przyjacielowi studentów, człowiekowi o niezłomnym charakterze i wielkim sercu. 

Profesor Gajdamowicz była kilkukrotnie nagradzana nagrodą indywidualną Rektora UŁ za wybitne osiągnięcia dydaktyczno-organizacyjne. Dwukrotnie otrzymała nagrodę indywidualną II stopnia za cykl publikacji poświęconych aksjologii i teleologii pedagogicznej oraz za cykl publikacji z zakresu pedagogiki ogólnej i teorii wychowania. Otrzymała też kilka odznaczeń i medali, spośród których najbardziej ceni sobie Medal Komisji Edukacji Narodowej nadany 12 maja 1994 r. oraz Medal „Uniwersytet Łódzki w Służbie Społeczeństwu i Nauce” nadany 2 kwietnia 1990 r.".