Zmarła wybitna socjolog Margaret Scotford Archer

 

Smutną wiadomością zaczął się ten tydzień, bo w niedzielę 21 maja 2023 roku zmarła wybitna uczona, teoretyk socjologii kultury i edukacji, profesor Margaret Scotford Archer (1943-2023), której dwie z kilkunastu rozpraw zostały przetłumaczone na język polski. 

1) Kultura i sprawczość. Miejsce kultury w teorii społecznej (2019)

 

2) Człowieczeństwo. Problem sprawstwa (2013). 

 

 

W badaniach społecznych korzystamy z tych dzieł ze względu na podejmowanie przez angielską socjolog badań nad prekaryzacją oraz jej metodologię badań biograficznych. Andragodzy i pedagodzy pracy korzystają z rozpraw M.S. Archer z socjologii gospodarki, socjologii pracy oraz komparatystki myśli socjologicznej.  

Margaret S. Archer pracowała naukowo na Uniwersytecie w Warwick, gdzie kierowała Centrum Ontologii Społecznej, ale i wykładała w Cambridge oraz University College w Londynie. W latach 1986–1990 była przewodniczącą Międzynarodowego Stowarzyszenia Socjologicznego, zaś w latach 2014-2019 przewodniczącą Papieskiej Akademii Nauk Społecznych.  Była także profesorem w l'Ecole Polytechnique Fédérale de Lausanne w Szwajcarii.

Od 2014 roku przyjeżdżała do Polski dzięki współpracy z socjologiem prof. Krzysztofem Wieleckim, prowadząc mistrzowskie wykłady w Instytucie Socjologii UKSW. Dzięki K. Wieleckiemu i Klaudii Śledzińskiej ukazał się w serii „Archerian Studies” pierwszy tom studiów poświęconych krytycznemu realizmowi M. Archer.  

Brytyjska uczona otrzymała w 2017 roku tytuł doktora honoris causa UKSW.  

Rozprawy M. S. Archer na temat kultury jako systemów znaczeń i form symbolicznych w powiązaniu z sieciami relacji społecznych pogłębiają naszą wiedzę na tematy takich kategorii analitycznych, jak: symbolizm, narracja, dyskurs i działania performatywne.  Miałem ogromną przyjemność uczestniczenia w jednej z konferencji UKSW w panelu wraz z M. Archer a poświęconym problematyce kultury i człowieczeństwa w czasach przemian cywilizacyjnych. Właśnie finalizowane są przez prof. K. Wieleckiego prace redakcyjne nad wydaniem kolejnego tomu z "Archerian Studies".

 Wielka to strata nie tylko dla socjologii, ale dla wielu dyscyplin nauk społecznych.  

Zmarł psycholog wychowania dr Tomasz Ożóg

W dn. 17 maja 2023 roku zmarł dr Tomasz Ożóg, wieloletni pracownik naukowy Instytutu Pedagogiki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.  W roku 1988 należał do wąskiego grona Komitetu Założycieli "Solidarności" na KUL. Był też przedstawicielem nielicznego grona psychologów w naszym kraju, którzy wspierali swoimi badaniami i organizacją konferencji naukowych środowisko pedagogiczne, w tym szczególnie teoretyków i metodyków wychowania oraz pedagogów społecznych. 

Zajmował się badaniami nad ruchami religijnymi, oddziaływaniem katolickich ruchów młodzieżowych (zmiana postaw, systemu wartości, poczucia sensu życia, interakcji międzyosobowych i grupowych, zaangażowania itp.), dynamiką małej grupy religijnej, funkcjami twierdzeń psychologicznych w pedagogice Stefana Kunowskiego, aksjologicznymi problemami średniej i późnej dorosłości, zagadnieniami z zakresu tanatopedagogiki. 

Ma duże zasługi dla rozwoju pedagogiki chrześcijańskiej. Wśród wielu jego rozpraw do najważniejszych należy zaliczyć redakcję haseł z zakresu psychologii i pedagogiki w "Encyklopedii Katolickiej" oraz tak znaczące monografie zbiorowe, jak: 

• Nauki społeczne o młodzieży, Lublin1992;
  
  
  
• Wychowanie chrześcijańskie a kultura (współred. M. Nowak), Lublin 2000

• W trosce o integralne wychowanie (współred. M. Nowak, A. Rynio), Lublin 2003

W swoim studium na temat kulturowych zagrożeń wychowania T. Ożóg niezwykle trafnie lokował ten proces właśnie w kulturze, która stanowi "niszę" możliwego rozwoju człowieka. Jak pisał: 

Jest ona z jednej strony doskonałym "zespołem narzędzi", za pomocą których dorośli realizują proces wychowania, a z drugiej strony, stanowi przestrzeń, w którą dziecko jest wprowadzane. Internalizacja znaczeń, które zawiera kultura, introcepcja wartości, norm i sposobów odniesienia do rzeczywistości i samego siebie, stylów zaangażowania i twórczości etc.,. jest jednym z podstawowych celów wychowania (2000, s.167).     

Dr T. Ożóg zwracał uwagę w swoich rozprawach na to, że wychowawcy instytucjonalni i naturalni (rodzice) są nie tylko dziećmi swojej epoki, ale i podlegają jej duchowym wpływom, które generują egzystencjalną próżnię. Dostrzegał zatem w niej takie zagrożenia, jak: 

- zanegowanie zdolności rozumu do poznawania prawdy; 

- negację podstawowych znaczeń rzeczywistości; 

- subiektywizm i relatywizm moralny; 

- atomizacja życia społecznego, rozluźnienie więzi międzyosobowych;

- desakralizacja kultury, życia zbiorowego i indywidulanego (tamże, s. 168-170).

     

(źródło foto i nekrologu) 

ROZWÓJ NAUCZYCIELA I ROZWÓJ SZKOŁY

 

Po raz szósty profesorowie Mirosław J. Szymański i prof. UZ Inetta Nowosad zorganizowali Ogólnopolską Konferencję z cyklu "Szkoła i nauczyciel". Obrady odbywały się w murach pięknego Zamku Joannitów w Łagowie Lubuskim, co dodawało im dodatkowego atutu. Skoro bowiem polityka oświatowa cofa naszą edukację do czasów oświatowego średniowiecza, to warto było odbyć daleką drogę. 

Można tam było spotkać naukowców i pedagogów praktyków z całego kraju, by wspólnie z nimi rozmawiać w renesansowej części zamku o tym, jaka jest kondycja polskiej szkoły i nauczycielstwa. Pojawiło się nawet skojarzenie, że jest to rzeczywiście najlepsze miejsce do prowadzenia obrad. Zamek był bowiem rozbudowywany od 1350 roku, wybudowano wokół niego mury, zaś na początku XVI wieku powstała dwunastometrowa wieża obronna. 

Była w historii tego Zamku jakaś analogia do polityki oświatowej, bowiem kolejni ministrowie edukacji ostatniego trzydziestolecia tak majstrowali przy reformach polskiego szkolnictwa, jak i ten obiekt był niszczony w wyniku najazdów Szwedów oraz wojen. Jest jednak promyk nadziei, że może znajdzie się taka formacja polityczna, która przestanie traktować szkolnictwo jako środek do realizacji partyjnych interesów, tylko przywróci jemu właściwy status autonomii i samorządności, naukowej racjonalności i ponadpartyjnej troski. 

Na terenie zadaszonego dziedzińca Zamku, który wokół jest porośnięty piękną kaskadą winobluszczu, mogliśmy słuchać referatów, wystąpień, dyskutować i świętować. Gospodarze Konferencji, a byli nimi pracownicy Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Zielonogórskiego, zadbali o to, by każdy uczestnik mógł już na wejściu otrzymać książkę z wydrukowanymi referatami. 

Pięknie wydany zbiór tekstów pod redakcją wspomnianych powyżej Profesorów ułatwiał recepcję treści a zarazem sprzyjał temu, by najważniejsze z nich nie umknęły uwadze czy zapomnieniu. 

Jak zapewnili Organizatorzy debaty: Rozwój nauczyciela i rozwój szkoły zwraca uwagę na potencjał szkoły, który wyłania się z potencjału nauczycieli - najbardziej wartościowego jej zasobu. Jakość pracy nauczycieli stanowi jeden z kluczowych czynników poprawy uczniowskich osiągnięć i zwraca uwagę na rolę nauczycieli w zapewnianiu jakości pracy szkoły oraz możliwości uzyskania jej trwałej poprawy (rozwoju). Przyjęty temat powiązany jest również z ważnymi kwestiami dotyczącymi kształcenia nauczycieli i doskonalenia w zawodzie oraz rozwoju potencjału nauczycieli by sprostać stawianym przed nimi oczekiwaniom.

Było też święto, bowiem obrady zostały dopełnione wieczornym benefisem Profesora Stefana M. Kwiatkowskiego z okazji 75-rocznicy urodzin i półwiecznej już służby nauce i oświacie. Gdyby jednak ktokolwiek ośmielił się przekraczać obowiązujące w świecie nauki standardy, to czekała nań katownia. Być może miało to uświadomić uczestnikom obrad, że nie przestrzegając political correctness mogą zostać uwięzieni przez panującą nam "władzę".