Wspólnie z prof. Tadeuszem Sławkiem zapraszamy do debaty na temat pedagogiki bez...

 

Polecam wraz z dr. Michałem Paluchem z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie piękny, głęboko humanistyczny i wygłoszony w trosce o rozwój pedagogiki referat prof. Tadeusza Sławka, który zainaugurował debatę na temat pedagogiki lasu. 

W tej wypowiedzi jednak nie tylko o las chodzi, bowiem zawiera ona przesłanie do nas - do nauczycieli-nauczycieli, wykładowców, nauczycieli akademickich (nie tylko na kierunku studiów pedagogicznych). Wsłuchanie się w sens narracji literaturoznawcy otwiera po raz kolejny potrzebę wychodzenia spod klosza własnej dyscypliny naukowej. 

Jest tu zatem mowa o pedagogice ograniczonego spojrzenia, pedagogice bez głębi albo pedagogice bez błędu, a także o pedagogice bez aury, pozbawionej egzystencjalnego "zapachu", odcieleśnionej i wreszcie o pedagogice bez istotnych pytań. 

W nieopublikowanej rozprawie doktorskiej Michała Palucha (2020) poruszona jest potrzeba  otwartego postrzegania edukacji i myślenia o niej, o inkluzji prawa do uczenia się na błędach oraz o poszukiwaniu odpowiedzi na fundamentalne pytania: są wykłady i są iluminacje. 

Niewątpliwie, refleksje Prof. Tadeusza Sławka na temat debiutującej w naszym środowisku Pedagogiki Lasu należy rozpatrywać w tej drugiej kategorii. 

O nauczaniu jako iluminacji możemy przeczytać: „[…] illuminatio oznacza oświetlenie czegoś (wyjaśnianie), co dotychczas pozostawało w ciemności, a co należy uczynić widzialnym, wyeksponowanym, ukazującym swoje detale, tworzące specyficzny nastrój, unaoczniające przedmiot oświecenia zarówno w jego zewnętrznej formie jak i wewnętrznej istocie.” (Paluch, 2020, s. 299). 

Niewątpliwie, wrześniowe seminarium na UKSW w Warszawie pt. Pedagogika Lasu – próba definicji, rzuciło wiele światła (świateł) na problemy istotne pedagogicznie, których sami pedagodzy, leśnicy czy ekolodzy mogli dotychczas nie dostrzegać. Refleksje tak znakomitego uczonego humanisty jakim jest T. Sławek uwiarygadniają poczynioną intuicję, ale przede wszystkim zobowiązują pedagogów zainteresowanych tematem do rozpoczęcia badań w tym obszarze. 

Pedagogika Lasu to na ten moment orientacja intelektualna, o której opowiedzieli przedstawiciele wielu dyscyplin. Wszystkie wykłady będą od teraz sukcesywnie udostępniane na YouTube lub na stronie FB pod tytułem PEDAGOGIKA LASU.

Dziękując Uczonemu, na co dzień cieszącemu się krajobrazem Beskidu Śląskiego, dedykujemy niniejsze słowa: 

„Źródłem owego światła rzucanego na poznawany i doznawany obiekt jest sam podmiot nauczający, a rezultatem jego transfenomenalnej iluminacji oświecenie (olśnienie) podmiotu nauczanego. Warto przy tym zwrócić uwagę, że dla uczącego się olśniewające jest zarówno źródło owego światła (podmiot wykładowcy) jak i oświetlony przez niego przedmiot. (Ibidem, s. 299)”. 

 

O czasie, miłości i dopieszczeniu w związkach po immatrykulacji studentów pedagogiki i psychologii

 

Na Wydziale Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego odbyła się wczoraj immatrykulacja studentów, którzy uzyskali najwyższe noty w ramach rekrutacji na kierunek psychologia lub pedagogika. Kolegium dziekańskie w osobach: dziekan- prof. UŁ Alina Wróbel, prodziekani: ds. nauki prof. UŁ Monika Wiśniewska-Kin; ds. studenckich i toku studiów - prof. UŁ Joanna Miniszewska oraz ds. kształcenia - prof. UŁ Arkadiusz Wąsiński wyraziło nadzieję, że nowy rok akademicki będzie sprzyjać samorealizacji młodzieży akademickiej, spełnieniu jej oczekiwań i marzeń. Część zajęć będzie realizowana w trybie zdalnej edukacji, natomiast wszystkie ćwiczenia, warsztaty i laboratoria będą prowadzone w trybie stacjonarnym.     

To, że oferta dydaktyczna i naukowo-badawcza jest dla młodzieży atrakcyjna, potwierdziła w swoim wykładzie inauguracyjnym psycholożka, prof. UŁ Dorota Merecz-Kot, która poświęciła wypowiedź temporalnemu wymiarowi codziennego życia człowieka: Czym jest czas?  Czym jest czas psychologiczny?  Czym jest - w świetle najnowszych badań psychologicznych - perspektywa czasowa? Jakie preferencje co do określonej perspektywy czasowej są pochodną naszego dzieciństwa oraz dlaczego mają one kluczowe znaczenie dla naszego życia? 

Władze Wydziału nie mogły przewidzieć, że właśnie tego dnia pojawi się w kartce z kalendarza myśl Ursuli Le Guin: "Przyszłość jest jak książka, której jeszcze dotychczas nie czytaliśmy". 

Jesteśmy przekonani, że studenci będą zachęcani do lektur książek, których jeszcze nie znają. Wygłaszająca wykład przeszła w jego końcowej części do naukowej weryfikacji strawestowanej przez siebie myśli Carlosa Williamsa - "Miłość podobnie jak czas jest jak burza, w której się zatracamy". Będziemy szczęśliwi, jeśli nasi studenci zatracą się w miłości do psychologii czy pedagogiki pracując nad sobą i angażując się w proces badań w ramach akademickich kół naukowych.   

 

Kiedy prof. UŁ D. Merecz-Kot przytoczyła wyniki badań dotyczących miłości, seksu, związków w pryzmacie orientacji temporalnych, to pobudziła wśród immatrykulowanych nie tylko emocje, ale wywołała niepokój. Z przeprowadzonej za pomocą Inwentarza Perspektyw Czasowych oraz Kwestionariusza Satysfakcji Seksualnej przez magistrantkę – Annę Zakrzewską diagnozy osób w wieku 19-55 lat wynikało, że: 

 

- Kobiety są większymi teraźniejszymi fatalistkami (a u nas studiują w 80 proc. kobiety); 

 

- Mężczyźni osiągają istotnie wyższe wyniki w teraźniejszości hedonistycznej (ich jest niewielu, więc niepokój był mniejszy); 

 

- Kobiety i mężczyźni nie różnią się pod względem satysfakcji seksualnej w związku (tym samym nasi studenci mogą śmiało zawierać związki); 

 

- Satysfakcja seksualna kobiet w sferze pieszczot rośnie wraz z poziomem teraźniejszego hedonizmu i fatalizmu. W przypadku mężczyzn - taki efekt daje zrównoważona perspektywa czasowa (Na szczęście jest u nas profesor zajmująca się fenomenem zrównoważonego rozwoju, toteż polecimy jej rozprawę);

 

- Zadowolenie z bliskości w związku wiąże się u kobiet pozytywnie z teraźniejszym hedonizmem i negatywnie z negatywną przeszłością. W przypadku mężczyzn - jest to przeszłość pozytywna (Nie dość, że mężczyzn jest mniej na tych studiach, to jeszcze mają pozytywną przeszłość); 

 

- Zadowolenie z seksu u kobiet nie wiąże się z żadną perspektywą czasową, u mężczyzn pozytywnie z pozytywną przeszłością (Nie wiemy, czy to dobrze, czy źle, skoro im wyższy jest poziom wykształcenia, tym satysfakcja seksualna jest niższa).

 

Nie przytaczam wszystkich danych z badań, by jednak utrzymać wysoki poziom zaciekawienia wśród studentów psychologii i pedagogiki co do dalszych wymiarów naszego życia w jeszcze innych sferach czy dziedzinach.  

 

Uroczystą inaugurację roku akademickiego 2021/2022 zakończyły serdeczne życzenia Dziekan Wydziału, żebyśmy wszyscy zdrowi byli, a studentom żyło się dostatnio.      

 

Uwielbiamy narzekać na zdalną edukację

 

 

W mediach spotykam się najczęściej z narzekaniem, biadoleniem, straszeniem,  pogrążaniem opinii publicznej w koniecznej depresji i braku jakiegokolwiek sensu uczestniczenia w edukacji zdalnej i związanych z nią wydarzeniach, formach interakcji, które przecież dotychczas były sprywatyzowane, a nagle musiały stać się publicznymi.  

Wygląda na to, że część kadr akademickich ma poczucie zaskoczenia, przerażenia, niechęci czy nawet potrzebę wycofania się z aktywności dydaktycznej. Do czasu pandemicznego lockdownu mogli jednego dnia w tygodniu udać się do sal uczelniach na 90 minut, ewentualnie odbyć dyżur, by po zajęciach ze studentami móc wrócić do własnych planów, zadań czy powinności. Te osoby chciałyby powtarzalności "ładu zewnętrznego”, by równoważył on "ład wewnętrzny".  

Uniwersytety, akademie, politechniki jako uczelnie odpowiedzialne nie tylko za kształcenie, ale w głównej mierze za prowadzenie badań naukowych i upowszechnianie ich wyników doświadczyły w wyniku zamknięcia swoich murów, w tym także akademików, stołówek, bibliotek, klubów itp. swoistego rodzaju rozstroju organizacyjno-kulturowego. Nagle okazało się, że duża część infrastruktury jest zbyteczna, bo niedostępna. 

Potrzeba jest matką wynalazków. Skoro zostały zamknięte biblioteki, to nareszcie pojawiły się "książkomaty". Zaoszczędzone na energii elektrycznej, gazowej, wodnej środki można było wydać na modernizację akademickich usług. Ba, nagle okazało się, że uczelniane wydawnictwa otrzymują zdumiewającą liczbę zamówień na elektroniczne wydawanie książek. Wcześniej leżały w magazynach ich drukowane egzemplarze, z których sprzedażą wiodło się nie najlepiej.  

Coraz więcej studentów i nauczycieli akademickich woli mieć e-booki, niż wersje drukowane, bo dzięki temu mają do nich dostęp niemal w każdym miejscu pobytu, w czasie podróżowania, spędzania czasu wolnego itp. Nie potrzeba wydzielać im miejsca w domowych pomieszczeniach, gdyż można ich mieć tysiące we własnej torebce, teczce czy kieszeni. Dlaczego zatem tak narzekamy na pandemiczną zmianę, skoro postęp technologiczny pozwala na szybszy, bardziej wygodny dostęp do wiedzy naukowej, do jej przekazywania innym?

To nie jest prawdą, że postawy negatywne, obojętne czy pozytywne wobec e-edukacji są ściśle związane z różnicą pokoleń. Od kilkunastu co najmniej lat osoby starsze, emerytowane znakomicie radzą sobie w komunikacji z członkami własnej rodziny, korzystając z telefonów komórkowych, smartfonów, z łączy internetowych za pośrednictwem tabletu czy stacjonarnego komputera. Nie muszę pisać, że dzieci i nastolatkowie są w tym zakresie bardziej biegli i pomocni w szybkim nauczeniu się obsługi tych urządzeń. 

Świat się zmienił, więc może czas, by i środowiska szkół wyższych przestały narzekać na zaistniałą sytuację, tylko dostosowały konieczność wprowadzenia nowych form i metod pracy dydaktycznej, organizacyjnej i naukowej. 

Może trzeba zacząć od zmiany pensum dydaktycznego na taką, by naukowcy mieli więcej czasu na zróżnicowane, zindywidualizowane kształcenie swoich studentów? Może trzeba radykalnie zmniejszyć liczebność grup studenckich, ćwiczeniowych, warsztatowych, laboratoryjnych, by w warunkach epidemii mogły one uczestniczyć w zajęciach praktycznych na terenie uczelni? Może trzeba zamieniać wielkie aule, duże sale dydaktyczne na mniejsze, lepiej wyposażone w materiały dydaktyczne oraz pozwalające na bezpieczną edukację offline? 

Właśnie teraz doskonale widać, jak niepotrzebnie konstruowano z architektami pomieszczenia dydaktyczne, które są pozbawione możliwości elastycznego przekształcania przestrzeni, zmiany w usytuowaniu mebli, a tym samym i osób.  Może potrzeba znacznie więcej nowych rozwiązań w zakresie wyposażenia sal dydaktycznych? Po co nam sale kinowe amfiteatralne, skoro jesteśmy w nich "przybici" do miejsc, które są przyśrubowane do podłóg?  

 Najwyższy czas zacząć zmieniać organizację procesu kształcenia w kierunku jego profesjonalnej indywidualizacji oraz uspołeczniających i eksperymentalnych form stacjonarnej edukacji. Potrzebne są w naukach społecznych i humanistycznych kliniki doświadczalnej wiedzy i laboratoria, a nie sale dla gadających głów, bo do tych studenci mogą mieć dostęp online z możliwością zaspokajania równocześnie innych potrzeb.  Uczelnie przechodzą już na zdalne prowadzenie wykładów. Po co wynajmować wielkie aule, by gromadzić kilkaset osób z różnych kierunków czy specjalności, skoro można zaoferować im dostęp do wykładowcy w sieci!  

Jak ktoś zanudza, opowiada farmazony, dygresje, o swoich doznaniach czy wydarzeniach, bo ma taką potrzebę, to może lepiej w tym czasie czytać książkę popijając kawę w wygodnym dla siebie fotelu.  A ona/on niech gada, skoro konieczna jest nasza obecność na łączach. Czyż tak od lat nie postępowała część studentów, że wchodziła do sal wykładowych z dużym opóźnieniem, albo zasypiała ze zmęczenia lub z nudów, popijała kawkę z termo-kubka, serfowała w sieci internetowej lub rozsyłała do znajomych sms-y? 

Chyba jednak czas na zmianę dydaktyki akademickiej w kierunku zróżnicowanej, odmiejscowionej, odczasowionej, ale za to skoncentrowanej na głębi i sensie dociekania naukowych prawd, prawidłowości, sprowadzania własnych kompetencji i podnoszenia kwalifikacji. Niech studenci też wykażą jakąś inicjatywę w tym zakresie. Gdzie jest ich samorządność? W czym wyraża się troska o wykształcenie? Chyba nie w tym, by mieć zaliczoną obecność off- czy online? 

           

         Póki jest możliwość korzystania z dotychczasowych dobrodziejstw edukacji realnej, stacjonarnej, bezpośredniej, to nadajmy jej nowy wyraz, bardziej aktywizujący, żeby studentom chciało się chcieć, a nie przychodzili na zajęcia tylko dlatego, że sprawdzana jest lista obecności. Niech mają przyjemność a nie tylko przymus bycia z nami.  Rację ma prof. Mirosław J. Szymański, kiedy we wstępie do swojej najnowszej książki pisze m.in.:

Wprawdzie niemała część ludzi w różnych sytuacjach pragnie zmiany, inni pod wieloma względami wolą stabilny stan rzeczy i nie chcą go utracić. (...) Komunikację społeczną i porozumienie między ludźmi ułatwiają i wzmacniają wspólnie uznawane wartości, podobne przeżycia i doświadczenia, zbiorowo stawiane i formułowane cele, a także dokonania zbiorowe, które konstytuują wspólnoty oraz umacniają ich istnienie. A jednak są sytuacje, kiedy ludzie pragną zmiany, tęsknią za nią, dążą do tego, aby jak najszybciej nastąpiła [s. 9].