Sprawdzian braku wiedzy nauczyciela akademickiego

Kontynuuję analizę narzędzi badawczych dr Beaty Cieśleńskiej z perspektywy metodologii badań w naukach społecznych. Jak się okazuje, chcąc rozwiązać aż dwa główne problemy badawcze w swojej pracy p.t. "Odpowiedzialność zawodowa nauczyciela. Studium teoretyczno-empiryczne" (Pułtusk 2019) postanowiła uchwycić nie tylko samoocenę odpowiedzialności zawodowej nauczycieli, ale i ich wiedzę moralną, chociaż w przywołanym poprzednio kwestionariuszu znalazły się sądy o charakterze moralnym.

Nie szkodzi. Co za różnica.  w końcu nie o naukę tu chodzi, tylko o publicystyczny sondaż opinii. Autorka pisze zatem tak (podkreślenia):

Kolejnym narzędziem badawczym był sprawdzian wiedzy nauczyciela. Został on opracowany przez autorkę niniejszej pracy w celu zbadania poziomu wiedzy nauczycieli na temat odpowiedzialności prawnej i moralnej. Wśród 21 pytań dotyczących odpowiedzialności prawnej nauczycieli, 5 dotyczyło odpowiedzialności karnej nauczyciela, 5 odpowiedzialności cywilnej, 5 odpowiedzialności prawniczej, 5 odpowiedzialności dyscyplinarnej, jedno pytanie, było pytaniem wprowadzającym i dotyczyło wiedzy na temat ogólnej odpowiedzialności prawnej nauczyciela  [s.109].

Ciekaw jestem, co powiedzieliby na te rzekomo rozłączne kategorie naukowcy-prawnicy. Zostawiam to na boku. Przejdę do tej części sprawdzianu, która (...) dotyczyła badania wiedzy na temat odpowiedzialności moralnej nauczycieli. Jest  to ten rodzaj odpowiedzialności w pracy nauczyciela, który wyznacza dyrektywy postępowania nauczyciela w toku pracy pedagogicznej z uczniami, ich rodzicami i prawnymi opiekunami [tamże].

 Pedagog nie wie, że inną rolą jest bycie rodzicem, a inną - w sytuacji jego braku - prawnym opiekunem dziecka. Sprawdzian zawierał 25 zamkniętych pytań. W ramach zagadnień dotyczących odpowiedzialności moralnej, znalazły się treści dotyczące odpowiedzialności podmiotowej, społecznej oraz historycznej nauczyciela. [tamże]. Genialne! Prawda?

Sprawdzian ma jednak tytuł: SPRAWDZIAN WIEDZY MORALNEJ NAUCZYCIELA [s. 208-211], a w treści zawartych w nim pytań są kuriozalne błędy:

2. Nie czuję się odpowiedzialna/y wobec samej/ego siebie 
* Tak
* Nie
* Nie mam  zdania

5. Nie czuję się odpowiedzialna/y wobec rodziców
* Tak
* Nie 
* Nie mam zdania [s. 208].

Nie wiemy, czy to nielogicznie skonstruowane pytanie wraz z odpowiedziami dotyczy własnych rodziców, jakichś rodziców, rodziców uczniów, z którymi  pracuje respondent?  Co za różnica? Przecież to nie jest badanie naukowe.

To proszę bardzo . Oto - jak twierdzi autorka -  pytania, których konstrukcja dotyczy świata braku logiki, a więc i pseudonauki:

9. W pracy nie czuję się odpowiedzialny za brak czy, w sytuacjach, które się tego domagają 
* Tak
* Nie
* Nie mam  zdania

12. Nie mogę złamać zasady tajemnicy i prawdomówności nawet w wyjątkowych sytuacjach
* Tak
* Nie
* Nie mam  zdania [s. 209]

15. Przyszłość wychowanków nie zależy ode mnie
* Tak
* Nie
* Nie mam  zdania

20. Nie różnicuję swojego stosunku do uczniów, nawet w wyjątkowych sytuacjach 
* Tak
* Nie
* Nie mam  zdania

21. Nigdy nie przekazałabym/łbym informacji przełożonym o negatywnym zachowaniu koleżanki lub kolegi z pracy; nie jestem donosicielką/em 
* Tak
* Nie
* Nie mam  zdania [s. 2010]

25. W pracy jestem wierna/y obowiązkom i sumiennie wykonuję wszystko, do czego jestem zobowiązany jako nauczyciel 
* Tak
* Nie
* Nie mam  zdania

Tak toczy polską pedagogikę wirus nieodpowiedzialnych recenzji wydawniczych i pseudonaukowych rozpraw.


     

Nie każda ankieta jest narzędziem naukowej diagnozy (cz.3)

Wielokrotnie już zwracałem na to uwagę. Przypomnijcie sobie analizę pseudonaukowej ankiety dr Joanny Gruby, która na podstawie odpowiedzi na zawarte pytania, opublikowała pseudonaukowy raport. Nabrali się na ten bubel nie tylko dziennikarze, ale także sami naukowcy, którzy ponoć ochoczo  udzielali odpowiedzi na źle sformułowane pytania.

Do takich osób nie trafią żadne uwagi krytyczne, gdyż - jak słusznie pisał profesor Aleksander Nalaskowski - skoro nie wiedzą, że nie wiedzą, to gdyby nawet 10, 20 czy 100 naukowców napisało, że są w błędzie, i tak będą trwać przy własnej ignorancji.

Atak na krytyków niczego w tej kwestii nie zmienia, skoro nie posiada się wiedzy czy - jak to określa profesor Jerzy Brzeziński - właściwie ukształtowanej samoświadomości metodologicznej. Zostawmy te marginalia.   

Książka dr Beaty Cieślińskiej, jak już pisałem o wstępnych etapach projektowanej przez nią diagnozy, zawiera  na szczęście i nieszczęście czytelników "narzędzia badawcze". Nie mogę w żadnej mierze potwierdzić, że mamy tu do czynienia z naukowo poprawnie skonstruowanymi kwestionariuszami ankiet.

Wprost odwrotnie. Każdy student i  doktorant nauk społecznych, niezależnie od tego, jaką reprezentuje dyscyplinę naukową, powinien zapoznać się z nimi, by przekonać się, że tak nie należy ich konstruować.

Jak pisze autorka: Do  potrzeb realizowanych badań posłużono się techniką ankiety, która polega na gromadzeniu informacji na podstawie - tu pojawia się nagle cytat z książki T. Pilcha - "wypełnienia najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności  lub najczęściej bez obecności ankietera [s.108-109].

Mamy tu  jednak manipulację tekstem, z której miałoby wynikać, że autorka zastosuje ankietę o wysokim stopniu standaryzacji. NIESTETY. NIE MA TU ŻADNEJ STANDARYZACJI i być nie mogło, skoro nie ma definicji zmiennych i nie dokonano ich operacjonalizacji. Nie ma też teoretycznego modelu zmiennych i nie uzasadniono hipotez do drugiego problemu badawczego (w istocie pseudoproblemu).

Autorka przywołuje nawet autorów innych jeszcze książek, jak np. Danutę Urbaniak-Zając, Jacka Piekarskiego i Teresę Bauman. Nic z tego jednak nie wynika dla poprawności badań.

Opracowała "Kwestionariusz samooceny odpowiedzialności zawodowej. nauczycieli", mimo iż główny problem badawczy nie dotyczył kategorii samooceny odpowiedzialności tylko poziomu tejże odpowiedzialności. Jest jednak istotna różnica między samooceną odpowiedzialności a poziomem odpowiedzialności.

Kwestionariusz - jak pisze - zawierał 36 pytań zamkniętych dotyczących następujących kwestii związanych z funkcjonowaniem nauczyciela : przewidywania przebiegu i skutków własnych decyzji i własnego działania; kontrolowania i korygowania własnych działań; nakładania na siebie dodatkowego wysiłku i energii w sytuacji pojawienia się przeszkód na drodze do osiągnięcia celu; przyjęcia zarówno pozytywnych, jak i negatywnych skutków swoich decyzji lub działań; gotowości do wyrównania negatywnych skutków swej decyzji lub działania osobom poszkodowanym. W ten sposób zmierzano do uzyskania informacji z zakresu badanej problematyki [s. 109].

Proszę uważnie przeczytać ostatnie zdanie, które potwierdza, iż chodzi o zebranie informacji a nie o badanie naukowe.

Sięgnijmy teraz do kolejnego - "Kwestionariusza Samooceny Odpowiedzialności Zawodowej Nauczycieli" (s. 197-202). Popełniono tak wiele błędów metodologicznych - merytorycznych i proceduralnych, że treść każdej ankiety jest z naukowego punktu widzenia pozbawiona naukowej wartości.

Owszem, autorka uzyskała potwierdzenie czegoś czy zaprzeczenie czemuś, a więc otrzymała dane, ale na pewno nie pozyskała wiedzy pozwalającej na rozwiązanie problemu badawczego. Prowadzi bowiem swoich respondentów po własnej ścieżce koniecznego udzielenia odpowiedzi na częściowo błędnie sformułowane pytania lub sądy.  Respondenci nie mieli jej bowiem informowac o czymkolwiek, tylko wybrać właściwą odpowiedź na jej sugestie: TAK - NIE - NIE MAM ZDANIA.

Właściwie treść przedkładanych respondentom zdań nie ma znaczenia, bo niby na jakiej podstawie mielibyśmy uznać, że za ich pomoca mierzy to, co  chciała zbadać, skoro nie wiedziała, co chce zmierzyć?  Nawet gdyby chcieć uwierzyć, że można odczytać poziom czyjejś samooceny, bo przecież nie samowiedzy, to zobaczmy, jak zostały skonstruowane niektóre z sądów. Klasyka kardynalnych błędów metodologicznych:

10. Raczej nie lubię zmian i nie staram się aby coś osiągnąć w swojej pracy
*tak
*nie
*nie mam zdania.     [s.199]
     
21. Nie zawsze zwracam uwagę na niewłaściwe zachowania ucznia
* tak
*nie
*nie mam zdania    [s.200]

23. W życiu prywatnym i zawodowym żyję raczej dniem dzisiejszym [s. 201]


Zastanawiałem się nad tym, jakie wnioski zostaną wyciągnięte z zaznaczonych przez nauczycieli odpowiedzi. Z analizy autorki wynika, że nie był to Kwestionariusz samooceny odpowiedzialności zawodowej  nauczycieli, ale Kwestionariusz poziomu odpowiedzialności zawodowej nauczycieli.  Tabela 6 (s. 123) zawiera błędny tytuł i kategorie w główce lewej kolumny.

Jesteśmy jednak w błędzie. Zdaniem B. Cieśleńskiej jej Kwestionariusz ankiety dotyczył i tego, i tamtego. Cytuję:

Z przeprowadzonych badań wynika, że najmniejsza liczba badanych nauczycieli prezentuje niski poziom poczucia odpowiedzialności zawodowej (123 osoby). Szczegółowe dane przedstawia tabela nr 6 i wykres 1. (...)  [s. 122]

Akapit dale pisze jednak tak:

Złożona kwestia podniesienia poziomu samooceny zawodowej nauczycieli wymaga zatem  zmiany spojrzenia na wykonywaną pracę, jej misję oraz odpowiedzialność, którą za sobą niesie  [tamże].

To w końcu czego rzecz dotyczyła? Z wykresu nr 1 wynika wynika, że jednak samooceny odpowiedzialności zawodowej a nie poziomu odpowiedzialności zawodowej.

Nic to. Autorka dalej pisze: Ukazanie specyfiki samooceny odpowiedzialności zawodowej nauczycieli nie byłoby kompletne bez uwzględnienia opinii dyrektorów placówek oświatowo-wychowawczych na ten temat [s.124].

Pani doktor nie badała dyrektorów placówek, w których są zatrudnieni jej respondenci, nauczyciele i ... studenci (!), ale jakichś dyrektorów. Kompletne nieporozumienie. Jednak badanie nadzoru pedagogicznego wymaga odrębnego narzędzia diagnostycznego i uzasadnienia powodów jego zastosowania. Po co więc to uczyniła?

Na s. 127 czytamy: Miernikiem odpowiedzialności zawodowej nauczycieli jest również ich samoocena. Najlepiej i najpełniej określa ją stosunek do pracy zawodowej, wykonywania obowiązków oraz samych uczniów. 

 
c.d.n.    



 

Ważny komunikat Rady Doskonałości Naukowej

Mając świadomość tego, że w okresie wakacyjnym może umknąć uwadze niezwykle istotny komunikat Rady Doskonałości Naukowej z dnia 8 lipca br., przytaczam go w tym miejscu (podkreśl. moje). Z początkiem września ruszają prace zespołów RDN. Tymczasem niektórzy habilitanci mogliby odnieść wrażenie, że w ich sprawie niewiele się dzieje, zaś ustawowe terminy są nieprzestrzegane. Nie jest to zgodne z prawem, gdyż mają one charakter instrukcyjny, a nie zawity.

Komunikat nr 13/2020 - w sprawie przekazywania informacji o wyrażeniu zgodny na przeprowadzenie postępowania w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego

Rada Doskonałości Naukowej zwraca się z prośbą do podmiotów habilitujących o każdorazowe przesyłanie informacji w sprawie wyrażenia zgody na przeprowadzenie postępowania w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego albo odmowie wyrażenia takiej zgody. 

Zgodnie z art. 221 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2020 r. poz. 85 z późn. zm.) w terminie 4 tygodni od dnia otrzymania wniosku przez podmiot habilitujący może on nie wyrazić zgody na przeprowadzenie postępowania w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego i zwrócić wniosek do RDN. 

Rada Doskonałości Naukowej przypomina, że prawo do przeprowadzania postępowania w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego w określonych dziedzinach i dyscyplinach – zgodnie z art. 177 ust. 3 w zw. z art. 174 ust. 2 ustawy z dnia 3 lipca 2018 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2018 r. poz. 1669 z późn.zm.) – jest uprawnieniem podmiotu habilitującego. Uprawnienie to, stosownie do art. 178 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, wykonywane jest przez senat albo radę naukową, albo inny organ, o którym mowa w art. 28 ust. 4 tej ustawy, w przypadku, gdy podmiotem habilitującym jest uczelnia. 

Przepis art. 221 ust. 2 przytoczonej ustawy przyznaje podmiotom habilitującym dyskrecjonalne prawo do zadecydowania o podjęciu się przeprowadzenia postępowania administracyjnego, jakim jest postępowanie w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego, albo odmowie jego podjęcia się.  Czynność ta w imieniu i na rzecz podmiotu habilitującego dokonywana jest przez właściwy organ. Organ ten, jako ciało kolegialne, wyraża opinie, przyjmuje stanowiska, jak i podejmuje uchwały w drodze głosowania. 

Brak jest przepisu szczególnego, który dałby podstawę do stwierdzenia, że właściwy organ przyjął określone stanowisko w drodze milczącej zgody. Ponadto, należy wskazać, że z przepisów ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce nie wynika, by termin zawarty w omawianym przepisie był terminem zawitym. 

Ustawa ta nie wiąże żadnego skutku prawnego w przypadku braku jego dotrzymania przez podmiot habilitujący. Jednocześnie należy podkreślić, że Rada Doskonałości Naukowej nie może domniemać woli organu, któremu ustawodawca przyznał prawo – a wręcz obowiązek – jej wyrażenia w zakresie zgody albo jej braku na przeprowadzenie postępowania w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego.

Mając na uwadze powyższe, Rada Doskonałości Naukowej uprasza o przekazywanie informacji o wyrażeniu albo odmowie wyrażenia zgody przez podmioty habilitujące, w każdym przypadku przekazanie zgodnie z właściwością wniosku o przeprowadzenie postępowania w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego, niezależnie od przyjętej w danym podmiocie formy rozstrzygania w tej kwestii.