O pograniczu człowieczeństwa

Czas tak wielkiego konfliktu antynauczycielskiego, do którego doprowadziła nieudolna i niekompetentna do makropolitycznego zarządzania szkolnictwem minister Anna Zalewska, sprzyja temu, by sięgnąć do lektur, które łączą w sobie głęboko humanistyczną myśl z realiami naszego świata.

Zachęcam do lektury najnowszej monografii profesora Andrzeja Bałandynowicza pt. POGRANICZA CZŁOWIECZEŃSTWA (Warszawa 2018), do której wprowadzenie napisali Maria Szyszkowska i Krzysztof Czekaj. Mogę przypuszczać, że są to zapewne ich wydawnicze recenzje, choć - co zdarza się absolutnie rzadko - tę książkę opiniowało dla wydawnictwa aż czterech uczonych - specjalistów w zakresie nauk o prawie i nauk pedagogicznych (resocjalizacji). Byli nimi także Czesław Cekiera i Anna Kieszkowska. Potwierdza to zarazem wyjątkową zdolność autora książki do łączenia teorii z praktyką, ale i interdyscyplinarnego podejścia do analizowanych zjawisk społecznych i problemów naukowych.

Filozof, etyk Maria Szyszkowska (nominowana do pokojowej Nagrody Nobla) dostrzega w dziele A. Bałandynowicza kontynuację jego dotychczasowych badań w uniwersalistycznym nurcie humanizmu epoki klasycznej. To konsekwentne odwoływanie się do platońskich wartości absolutnych - Dobra, Prawdy i Piękna jako fundamentalnych w ludzkim życiu do stawania się w dążeniu do nich OSOBĄ moralną, duchową, rozumną i wrażliwą społecznie. Podziwia odwagę autora w jego zabiegach o pacyfistyczne wychowanie w czasach coraz bardziej perfidnych form i metod niszczenia człowieczeństwa nie tylko w toku ustawicznie toczących się wojen.


Krzysztof Czekaj zaś kieruje swoją uwagę na erudycyjny i profesjonalny charakter antropologicznych studiów A. Bałandynowicza na temat pogranicza człowieczeństwa w wyniku zderzania się ze sobą cywilizacji, kultur, środowisk społecznych i naturalnych w naszym cyklu życia. Podziwia podjęcie przez autora problemów miłości, odpowiedzialności, przyjaźni, pokoju, zdrowia psychicznego, sacrum i profanum, cyberprzestrzeni, łamania kodu etycznego młodzieży, tolerancji itp.

Rzeczywiście, trzeba umieć poznawać świat, że rozumieć i zmieniać jego oblicze w duchu najwyższych wartości. To, co warunkuje wolność jednostki i sztukę korzystania z jej dóbr, to przede wszystkim: "(…) wychowanie rodzinne, wzory osobowe, rzeczywiste autorytety kulturowe, wzorce obyczajowo-kulturowe, religia, stereotypy oraz mitologizacja interpersonalna. Czynniki zewnętrzo-socjalizacyjne mogą przybierać jedynie rolę statycznych symulatorów potęgujących wpływ i znaczenie okoliczności mikrośrodowiskowych na faktyczny integralny rozwój osobowościowy" (s. 19)

Jeśli ktoś jeszcze dzisiaj jest w stanie fascynować się utopią świata bez wojen bez przemocy i międzyludzkiej opresji, to w tej rozprawie znajdzie argumenty na rzecz przeciwstawiania się przez ludzkość wyniszczającym i odczłowieczającym wojnom, które skutkują szeroko rozumianymi zniszczeniami i demoralizacją. Bałandynowicz wprowadza do swoich analiz wartości kulturowe literatury pięknej - poezji, dramatów, kiedy rozważa potrzebę uchwycenia istoty światopoglądu człowieka czy myśl racjonalnego humanizmu wybitnych filozofów naszego kontynentu.

Znakomicie, że A. Bałandynowicz przypomina genialną teorię dezintegracji pozytywnej Kazimierza Dąbrowskiego, który ostrzegał przed psychopatami w strukturach każdej władzy, gdyż to zaburzenie ich osobowości, oparte na silnych stanach popędowych i emocjonalnych, predestynuje ich do panowania nad jednostkami, grupami społecznymi czy społeczeństwami "Zgoda na rządy psychopatów (…) jest aktem przyzwolenia na pozorowaną wspólnotowość żerującą na prawdach egoistycznych i mających wyłącznie wartości subiektywne, a nie afirmujące wartość osoby jako dobra najwyższego" (s. 113).

Dla pedagogów, podobnie jak służb związanych z resocjalizacją, niesłychanie ważne jest "pozytywne infekowanie" swoich podopiecznych takimi wartościami, jak optymizm, odwaga, miłość, współczucie, spontaniczność, wiara, zaangażowanie i równowaga psychiczna. Autor postrzega pacyfizm jako władzę zintegrowanego w swym rozwoju człowieka nad samym sobą, jego jedność z światem przyrody oraz stan relewantny do współczesnego kulturalizmu państwowo-normatywnego.

Powszechna globalizacja i urynkowienie relacji międzyludzkich nie powinny prowadzić do zacierania się granic autonomii jednostki. "Wiedza, kompetencje, umiejętności oraz zainteresowania i zdolności twórcze nie mogą się plasować na poziomie potrzeb minimalnych kształtujących kondycję psychospołeczną osoby" (s. 138). Ważne jest bezpieczeństwo wewnętrzne obywateli oraz zewnętrzne w relacjach z innymi państwami. Jak wynika z mądrości poprzednich pokoleń: Si vis pacem, para iustitiam, czyli jeśli chcesz pokoju, to czyń sprawiedliwie.

To przesłanie przydałoby się także rządzącym w Polsce. "Imperatyw sprawiedliwości związany z ładem społecznym , czyli solidaryzmem wspólnotowym, zakłada konieczność występowania trzech wartości cząstkowych stanowiących o jego istocie Są nimi: uczciwość, pomocowość i skuteczność, które winny zaistnieć we wzajemnych stosunkach między władzą a obywatelami"(s. 143).

Niestety, ale to rządzący naruszają węzeł zaufania i odpowiedzialności, kiedy kierują się w swoich decyzjach przede wszystkim interesem ekonomicznym. Rządzenie przez dzielenie jest upełnomocnieniem wykluczania osób tworząc "(...) tkankę społeczną opartą na dominacji i hegemonii uprzedmiotowienia" (s. 172).

Pedagodzy i socjolodzy znajdą w rozprawie A. Bałandynowicza jego sposób postrzegania uwarunkowań samobójstw i zajmowania przez suicydologów postaw społecznych wobec tych autodestrukcyjnych aktów. Podejmuje też nietypową dla zainteresowań prawników kwestię złożoności życia osób z niepełnosprawnością i ich integracji społecznej. Problem cyberprzemocy jest tu pogłębiony o hipotezy znieczulenia, społecznego uczenia się, sublimacji emocji i kompasu postępowania.

Autor pisze także o szkole jako instytucji generującej przemoc i przestępczość wśród uczniów "problemowych". Powinien jednak wyjść poza dostarczone informacje i dostrzec w tej instytucji także inne czynniki i podmioty warunkujące agresję i naruszanie norm prawnych. Pedagodzy resocjalizacyjnie znajdą w tej publikacji ciekawe programy i projekty pozytywnej resocjalizacji (np. korczakowski pomysł na mediacje; Teaching Family Program, autorski model probacji).

"Odniesienie się do innego człowieka to dialog: inne imię miłości jako zaprzeczenie wrogości, nieufności, a praktykowanie miłości bliźniego" (s. 245). Polecam tę myśl rządzącym w każdej strukturze, instytucji czy społeczności.

Co dalej po strajku?

Każde wydarzenie konfliktowe powinno być dobrze przeanalizowane. Społeczeństwo nie ma dostępu do wszystkich ustaleń jednej czy drugiej strony sporu, powodów podejmowania takich a nie innych decyzji. Wiele z nich jest tajna, niedostępna, chyba że służby specjalne zarejestrowały dla kolejnych ekip władzy lub opozycji przebieg rozmów, by w odpowiednim momencie wprowadzić je do obiegu publicznego.

Strona rządowa dysponowała zdecydowanie lepszym aparatem przemocy symbolicznej i jurydycznej (prawnej), toteż aż dziw bierze, że centrum związkowe nie sięgnęło po najlepszych specjalistów w zakresie psychologii perswazji i erystyki. W takim sporze nie ma równych sobie, absolutnie nie ma postrzegania siebie jako partnerów dialogu. To jest mit, którym operowała władza, by dezawuować działania strajkujących jako tych niezdolnych, niegotowych, niechętnych do dialogu.

Tymczasem było odwrotnie. Strona rządowa od kilku miesięcy perfekcyjnie przygotowała wszystkie możliwe kroki, warianty działań, które będzie musiała podjąć, żeby pozbawić wszelkiej skuteczności akcję strajkową. Tego związkowcy nie przewidzieli. Minister edukacji jednak też nie miała świadomości, że po stronie nauczycieli stanie ogromna część społeczeństwa, które nie ulegnie manipulacji medialnej i fałszowaniu rzeczywistości.

W dużej mierze Internet stał się polem wojny informacyjnej i dezinformacyjnej dla każdej ze stron sporu. Tu jednak, mimo zapewne opłacaniu przez rządzących fejkowiczów, obywatele wykazali większą skuteczność w stawianiu oporu kłamstwom, bucie, pogardzie, agresji polityków partii władzy. Polacy są narodem z ogromnym poczuciem humoru. Potrafią wykorzystać metody "małego sabotażu", którymi posługiwały się w czasie okupacji m.in. Szare Szeregi. Techniki stosowania oraz odsłaniania manipulacji są ponadczasowe, uniwersalne a zatem do wykorzystania przez każdą ze skonfliktowanych ze sobą stron.

W piątek miałem przyjemność uczestniczenia w obronie pracy doktorskiej na Wydziale Filozoficzno-Historycznym UŁ pani mgr Agaty Marciniak, która napisała i obroniła znakomitą dysertację pod kierunkiem prof. dr. hab. Andrzeja Indrzejczaka pt. "Analiza chwytów erystycznych w trzech dialogach Platona: Protagorasie, Gorgiaszu i Teajtecie".

Doktorantka wykorzystała do sporządzenia najpierw katalogu chwytów erystycznych z opisanych przez Arthura Schopenhauera, by poszerzyć je o wiedzę współczesną na temat technik komunikacji społecznej Kevina Hogana, Marka Kochana, teorii argumentacji Roberta Mayera czy Krzysztofa Szymanka oraz z psychologów społecznych - Roberta Cialdiniego, Dariusza Dolińskiego oraz Marka Tokarza.

Nauczyciele i komitety strajkowe w gotowości od odwieszenia protestu powinni przede wszystkim nauczyć się tych technik, opanować fortele komunikacyjnej perswazji, by umieć z jednej strony radzić sobie z rozpoznaniem kłamstw i manipulacji strony władzy, ale i zarazem wykorzystać erystykę do przekonania rodziców, uczniów i ich grupy społecznego odniesienia do własnych racji.

Publikacje na temat manipulacji i erystyki są powszechnie dostępne. Nie żyjemy w PRL, ale w państwie zmierzającym do demokracji, do budowania społeczeństwa obywatelskiego i społeczeństwa wiedzy. Trzeba zatem umieć z niej korzystać. Inaczej zawsze ci, którzy chcą oszukać, złamać, wzgardzić, poniżyć stronę przeciwną nie zawahają się przed zastosowaniem technik erystycznych. Te bowiem mogą służyć albo DOBRU albo ZŁU.

Jak pisze Benjamin Constant:

"(...) nieprawdą jest, że interesy rządzących pokrywają się z interesami rządzonych. Bez względu na ustrój polityczny rządzącym, których jest zawsze ograniczona liczba, grozi utrata władzy na rzecz kogoś innego. Zatem leży w ich interesie, by rządzeni nie znaleźli się w rządzie, czyli ich interes jest inny niż rządzonych. " (Zasady polityki, 2008, s. 125).

I jeszcze jedna konstatcja:

"Słabość jakiejkolwiek części rządu jest zawsze złem. Nie zmniejsza ona w niczym niedogodności , których się obawiamy, za to uniemożliwia korzyści, których oczekujemy. Nie stawia żadnych przeszkód uzurpacji, za to osłabia gwarancje - ponieważ uzurpacja dokonuje się środkami zagarniętymi przez rząd, zaś gwarancje wymagają środków prawnych. Tak więc osłabiając rząd, zmuszacie go do agresywności" (tamże, s. 123).

Nie jest zatem tak, że rząd nie jest agresywny, nie stosuje przemocy, bo właśnie tak postępuje, tylko musi temu nadać "szlachetny" wizerunek, a przerzucić całe zło na stronę przeciwną. Trudno w to uwierzyć, ale każda władza, także te minione za poprzednich rządów, szkodzi, krzywdzi jakąś część społeczeństwa, które nie godzi się na jej program i z jej postępowaniem. Skoro lud potrzebuje religii, to i władza będzie umacniać swoją pozycję nawiązując do niej i potencjału także tej władzy.

Jak pisze Constant: "Im bardziej kochamy wolność, im silniej wielbimy idee moralne, tym częściej, by odpocząć od ludzi, szukamy schronienia w wierze w Boga".(Tamże, s. 97).

Nauczyciele jak dziurawy kanister, frustraci, bezduszni, bezideowi, partyjni bojówkarze, a nawet Wehrmacht

Wydawało mi się, że się przesłyszałem. W końcu wiek też robi swoje, ale nie. Jednak dla TVPiS premier Mateusz Morawiecki powiedział wczoraj, że nie ma sensu spełnianie roszczeń płacowych nauczycieli, bo byłoby to tak, jak z dolewaniem benzyny do dziurawego kanistra". Szkoda. Po co dawać podwyżki tym, którzy nie idą z pielgrzymką do MEN, by całować minister Zalewską po rękach z nadzieją, że sypnie groszem.

W tzw. "debacie" - czyli kolejnej fasadzie konsultacji na temat edukacji, skoro obecna reforma jest w opłakanym stanie, gdyż nie udała się minister Annie Zalewskiej - wziął udział dr Jerzy Lackowski - b.małopolski kurator oświaty, który nieco wcześniej stwierdził w wywiadzie dla rmf24 m.in.: System wynagrodzeń nauczycieli wymaga zmian, ale nie tylko w kontekście takim, że pompujemy tam więcej pieniędzy i wszystkim po równo podnosimy. Ten system jest wadliwy z tego powodu, że nie zauważa jakości pracy (...).

Muszę z przykrością powiedzieć, że spora grupa nauczycieli to są osoby, które tylko z nazwy są nauczycielami. Ale też jest dużo większa grupa fantastycznie pracujących osób, która powinna naprawdę zdecydowanie lepiej zarabiać. Ja często powtarzam, że w Polsce żaden minister edukacji, a właściwie trzeba powiedzieć, żaden rząd, bo tego się nie da zrobić tylko siłami jednego ministra, nie zawalczył o dobrych nauczycieli..

Skoro tak, to co jeszcze sądzą o polskich nauczycielach reprezentanci partii władzy, politycy PiS i "Zjednoczonej Prawicy" oraz ich apologeci?

* Marszałek Senatu - Stanisław Karczewski: "A ja myślałem, że będą strajkować w wakacje. Powinni” . To ten sam, który kilka dni wcześniej twierdził, (...) że powinno się pracować dla idei. Ja pracowałem dla idei, pracuję dla idei i będę pracował dla idei”;

* Joanna Kopcińska - rzeczniczka rządu powiedziała w programie "Graffiti" w Polsat News: Jeżeli tak by się stało, że przedstawiciele ZNP i Forum nie stawiliby się na tej debacie ("okrągły stół" na Stadionie Narodowym - dop. BŚ), to znaczy, że co innego niż rozwiązanie faktycznie tego dzisiejszego sporu leży im na sercu";

* Antoni Macierewicz - stwierdził w Radiu Maryja: Kierownictwo Związku Nauczycielstwa Polskiego stało się narzędziem bezwzględnej walki politycznej, przedłużeniem czasów komunistycznych i działań wymierzonych w polskość. Walki, która jest gotowa użyć dla własnego politycznego interesu uczniów przeciwko polskości, w walce przeciwko istocie tożsamości narodowej Nie zdawaliśmy sobie sprawy z głębokości zmian, jakie dokonały się w ciągu ostatnich 30 lat w środowisku nauczycielskim. ;

* Fejkowe profile na Twitterze określają nauczycieli mianem: "nierobów", osoby udające nauczycielki,"które nie strajkują,bo są zadowolone z pensji";

* Patryk Jaki - wiceminister sprawiedliwości powiedział podczas porannej rozmowy 23 kwietnia w Radiu Zet: "Nauczyciele w Sosnowcu ustawili szpaler, jak ustawiał Wehrmacht w wielu miastach". Jednak po fali krytyki P. Jaki przeprosił za swoje słowa w Radiu Plus. „Ja porównałem zachowanie, upokarzanie innych szpalerami. To porównanie było złe, ja się z tego wycofuję”;

* Marek Jakubiak (b.poseł partii Kukiz'15) - do nauczycieli: „Jeżeli nauczyciel za mało zarabia, to niech poszuka innej pracy”;

* Prof. UJ Andrzej Nowak: Jestem zszokowany tym, co robi część nauczycieli, uczestnicząc w partyjnej bojówce przeciwko rządowi;

* Barbara Nowak - małopolska kurator oświaty: "Jesteśmy świadkami burzenia ustanowionego naturalnego porządku. Odrzucanie własnych dzieci, jest zjawiskiem znanym w przyrodzie. Eliminacja najsłabszych dla ratowania pozostałych zdarza się wśród zwierząt. (...) Sytuacja strajku, który rozgrywa się poprzez odrzucenie interesu i potrzeb najmłodszych w imię interesu, tych od których dzieci są zależne, jest działaniem antycywilizacyjnym.";

* dr hab. Krystyna Pawłowicz - parlamentarzystka PiS: (błędnie określana jako profesor): zaapelowała do rodziców i maturzystów: Miejcie odwagę bronić się przed oczywistym szantażem i terrorystycznymi metodami tych „pedagogów”! Jak chcecie dalej żyć,pracować, skoro już na starcie pokornie godzicie się na takie lekceważenie Was? ; Wcześniej: "Rodzice,pamiętajcie! Walczcie też sami z postkomunistycznym terrorem ZNP .Nie puszczajcie im tego płazem,bo ich rozzuchwalacie. Oni mają w planie DESTRUKCJĘ Polski,a nie nauczanie,OBALENIE rządu,a nie interes nauczycieli i uczniów";

* dr Jarosław Gowin - minister nauki i szkolnictwa wyższego: "Dziwię się nauczycielom, że strajkują. Gdybym był nauczycielem, być może nie zgadzałbym się z polityką tego rządu, ale nie odszedłbym od moich uczniów, zwłaszcza w czasie egzaminów".

* Tomasz Rzymkowski, poseł ruchu Kukiz‘15 powiedział portalowi wPolityce.pl: "Niestety autorytet nauczycieli w społeczeństwie podupadł. Nie można traktować uczniów jako zakładników. (...) Nie zgadzam się jednak na to, by przyszłość młodych ludzi była traktowana jako karta przetargowa w walce o przywileje finansowe. Te wszystkie szpalery i happeningi odbiją się czkawką środowisku nauczycielskiemu.". Nieco wcześniej, kiedy strajk był w początkowej fazie głosił: "ZNP ma ultrakomunistyczne korzenie. Nie dopuściłbym do tego, aby jedna grupa terrorem wymusiła podwyżki";

* ks. Eugeniusz Szymański - ks. proboszcz kościoła p.w. Miłosierdzia Bożego w Lublinie, w ogłoszeniach duszpasterskich, wyraził określił nauczycieli "mianem obiboków i nierobów". Nauczyciel, który strajkuje, to nie nauczyciel. Powinien tak, jak kiedyś, oddawać życie za uczniów i za ich nauczanie, nie pobierając wynagrodzenia".

* prof. Andrzej Waśko, literaturoznawca, b. sekretarz stanu w MEN w 2007 r., doradca prezydenta RP do spraw wdrażania reformy oświaty - powiedział w rozmowie portalowi wpolityce.pl: "Każdego dnia tego strajku trzeba pytać pana prezesa Broniarza, co mu się udało naprawić w oświacie. W poniedziałek, we wtorek, tak długo, jak będzie strajkował. Dlatego, że to on „naprawia” oświatę i „likwiduje” chaos przy pomocy tego strajku, który wywołał".

* Karolina Elbanowska: - "Nauczyciele mają rolę służebną wobec dzieci. Nie może być tak, że za wszelką cenę utrzymujemy dużą liczbę sfrustrowanych nauczycieli kosztem jakości;

* dr hab. Mieczysław Ryba (niewłaściwie tytułowany jako profesor), historyk, radny PiS w sejmiku województwa lubelskiego tak mówił portalowi wPolityce.pl: "Pan Broniarz miał ostre wypowiedzi dotyczące PiS. Był uwikłany w SLD. Pojawiał się na marszach Komitetu Obrony Demokracji. To obniża jego wiarygodność".

* prof. UMK w Toruniu Andrzej Zybertowicz - socjolog, doradca prezydenta tak powiedział o strajkujących nauczycielach: "Kiedyś byli wyspami wiedzy w morzu niewiedzy. Dziś w morzu fejków są zagubionymi bojkami potrząsanymi przez fale informacyjne. Podpięcie młodych ludzi do smartfonów powoduje, że autorytet nauczycieli odszedł bezpowrotnie w przeszłość. Dziś to frustraci;

* Dominik Tarczyński, były asystent egzorcysty, poseł PiS mówił na antenie Polskie Radio 24: "Ten protest jest w pewnym sensie polityczny. OPZZ, który ma korzenie w PZPR jest lewicowy, lewacki".

* Marek Suski poseł PiS, szef gabinetu politycznego premiera: "Nauczyciele dyplomowani zarabiają prawie tyle samo co ... posłowie! (...) Każdy chciałby więcej zarabiać. Nie znam osoby, która by powiedziała, że za dużo zarabia, to zrezygnuje sama... Chociaż posłowie sami sobie obniżyli pensję, ale bez przyjemności".

* Beata Kempa tak oceniła w Polsat News prezesa ZNP: - Myślę że to jest po prostu karierowicz (...) To jest osoba, która pewnie w pierwszej kolejności ma na myśli to, że w Związku (Nauczycielstwa Polskiego) - z tego, co słyszałam, i chyba się nie mylę - są wybory, więc jemu tego typu promocja jest potrzebna. - Mam nadzieję, że jak (Broniarz) zakończy wreszcie swoja procedurę wyborczą, to przestanie zachowywać się w tak nieodpowiedzialny sposób.

* Ryszard Proksa - przewodniczący Sekcji Oświaty NSZZ "Solidarność", czyli ten, który złamał lojalność i solidarność strajkującego środowiska nauczycielskiego podpisując porozumienie z rządem: "Przykro mi, że przez działania ZNP nauczyciele z tego strajku wyszli poobijani i czują się teraz przegrani";

* Janusz Korwin-Mikke tak podsumował obrady "okrągłego stołu": (...) trzeba ,,wyrzucić na zbity pysk” złych nauczycieli i doprowadzić do bankrutowania złych szkół. Wiedziałem, że to będzie parodia okrągłego stołu, ale nikt nie zapowiadał, że to będzie cyrk".

* Adam Bielan - poseł PiS: "Myślę, że ten strajk jest organizowany dokładnie przed wyborami po to, żeby nam zaszkodzić w wyborach. Nauczyciele, którzy słusznie są oburzeni na wysokość swoich płac, powinni zadać sobie pytanie: czy chcą powrotu do władzy ugrupowania, które przez 3 lata dało im podwyżki w wysokości 0 zł .

A jak jest naprawdę? Pisze o tym dr Bogdan Stępień.