Z wizytą w Londynie

Od czasu do czasu piszę o podróżach do różnych krajów czy miast. Ostatnia jednak nie miała naukowego charakteru, ani też nie wiązała się z próbą przygotowania publicystycznej relacji z pobytu w United Kingdom of Great Britain. Chciałem zwiedzić z rodziną Londyn w okresie wolnym od zajęć akademickich, by móc na własne oczy przekonać się, jak wygląda trzecie co do wielkości miasto Europy (po Moskwie i Stambule).

Niewątpliwie, dzięki polskiej transformacji i obecności w Unii Europejskiej mogłem polecieć do Londynu korzystając z tanich linii lotniczych, bo na te "normalne" stać tylko moich kolegów z University of London. Ci mogą rzeczywiście podróżować po świecie bez ograniczeń. Nie muszą nigdzie dorabiać, by przeżyć, tylko stać ich na inwestowanie we własny rozwój, jak i zatroszczenie się o rodzinę.

Podzielę się kilkoma refleksjami i obrazami z tego miasta, które utrwaliły mi się w ciągu kilku dni, ale nie są związane z jakąkolwiek próbą udowodnienia czegoś czy zaprzeczenia istniejącym, także we mnie, stereotypom, przekonaniom czy obawom. Ot, skonfrontowałem swoje wyobrażenia o tym mieście, ale przecież bez możliwości rozmów z mieszkańcami, bez dłuższego pobytu i doświadczania sytuacji, zdarzeń, praw, relacji społecznych itp. nie można ferować żadnych ocen. Co najwyżej coś mogło się potwierdzić z wiedzą, jaką dotychczas posiadłem.

Przyjmowałem w Uniwersytecie Łódzkim czy w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie gości z Wielkiej Brytanii, którzy opowiadali o swojej profesji i dzielili się osobistymi wynikami badań czy studiów. W czasie tego pobytu nie interesowały mnie instytucje edukacyjne, chociaż trafiałem na nie "po drodze". Jedyną, która mnie szczególnie zainteresowała i miałem trochę czasu, by do niej dotrzeć, był Uniwersytet Londyński, a w nim Instytut Studiów Edukacyjnych.

Chciałem zobaczyć Instytut, do którego kierowani byli moi doktoranci lub b. współpracownicy. Jeden z nich po odbyciu półrocznego stażu naukowego na w tym uniwersytecie w I poł. lat 90. XX w. już więcej nie wrócił do nauki. Został biznesmenem i po zrobieniu tzw. "kariery" jest teraz uznawany z7a VIP-a naszego uniwersytetu. To tylko potwierdza, że można ją zrobić po studiach i asystenturze w dyscyplinie pedagogika.

Inna rzecz, że po przejrzeniu najnowszych wydawnictw z działów: Theory of Education, Study Skills, Teaching in Education, Comparative Education stwierdziłem, że Anglicy zatrzymali się w miejscu, drepczą wciąż wokół kilku zaledwie paradygmatów i koncentrują się na wyjałowionej z aksjologii pragmatyce kształcenia. Przy czym i tu - jak mawiał jeden z polskich polityków PO ze studia nagrań w Restauracji "Sowa" - niczego one nie urywają, a więc ani nie zaskakują, ani też nie wywołują szczególnego zachwytu.

Nie ulega wątpliwości, że Polacy mają większy zakres wiedzy i analiz porównawczych w zakresie teorii, modeli, podejść czy paradygmatów badawczych, niż studiujący w University of London. Nie mamy się czego wstydzić. Niektóre z polskich oficyn akademickich wydają znacznie lepsze, głębsze rozprawy polskich naukowców z dziedziny nauk społecznych i humanistycznych.

Jedyną ich słabością jest to, że są w języku polskim. Wiele tytułów z brytyjskiej literatury naukowej w zakresie nauk pedagogicznych (studiów edukacyjnych) zostało już przetłumaczonych i wydanych w naszym kraju, toteż nie ma problemu z ich analizą i prowadzeniem własnych badań na porównywalnym poziomie.

Moja zaś doktorantka z Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie skierowana na tygodniowy pobyt studyjny do Londynu w ramach grantu badawczego, mimo otrzymania propozycji zatrudnienia się w zarządzaniu zasobami ludzkimi na Heathrow, mimo czekającej tam na nią wysokiej pensji, wróciła do kraju, napisała i obroniła świetny doktorat. Na pytanie, czy nie żałuje, odpowiedziała przecząco. Pasja akademickiej twórczości okazała się wyższa od ekonomicznie korzystniejszej możliwości samorealizacji.

Londyn jest rzeczywiście niezwykle zróżnicowanym etnicznie miastem. Mijając tłumy ludzi zmierzających ulicami tego miasta do miejsc przeznaczenia nie można odgadnąć, kto jest Anglikiem, a kto OBCYM. Tu wszyscy są INNI, a zarazem tacy sami. Ich wszelkie różnice łączą, a nie dzielą. Na ulicy czy w środkach publicznej komunikacji nie ma znaczenia, kto, skąd pochodzi, jaki ma kolor skóry, jakiej jest narodowości czy wyznania, jakim mówi językiem itp.



Londyńczykom można pozazdrościć znakomitego metra!, punktualnie poruszających się po mieście piętrowych autobusów czy charakterystycznych tożsamą marką samochodu taksówek.

Każdy spotka gdzieś swojego rodaka. Korzystałem z restauracji, kawiarenek i pubów, a w każdej pracował co najmniej jeden Polak płci męskiej lub żeńskiej jako kelner/-ka, kasjer/-ka czy pracownik obsługi. Nie wstydzą się swojej polskości, chociaż niektórzy, mimo młodego wieku, fatalnie już mówią ojczystą mową. Lepiej posługują się angielskim, bo inaczej nie mogliby pracować w publicznych miejscach, w których wymaga się co najmniej dobrej komunikacji w ich języku.

Centrum Londynu stanowi tzw. strefa "zero", którą jest mała dzielnica "City of London". To w niej znajdują się historyczne budowle, które są otaczane zewsząd architektonicznymi rozwiązaniami z różnych epok, a więc i stylów. Tu odnosi się wrażenie, że nie ma architekta miasta, który zadbałby o jakiś ład estetyczny czy nawet historyczny. Burmistrz miasta nie mógłby powiedzieć, jak uczyniła to prezydent m. Warszawy, że nie zgodzi się na budowę nowego pomnika, bo zakłócałoby to harmonię historycznej tradycji ulic, którymi kiedyś chadzał Fryderyk Chopin.

Londyn jest chyba najbardziej architektonicznie postmodernistyczną stolicą europejskich państw, gdzie obok pięknej, katedry stoi nowoczesny wysokościowiec ze szkła i aluminium czy jakaś kamienica z przełomu XIX i XX w. Natomiast oznakowanie miasta jest fenomenalne.

Każdy znajdzie miejsce, do którego zmierza, bo informatory z planami miejsca, w którym się znajduje, są niemalże co kilka skrzyżowań, a na pewno w pobliżu każdej stacji metra. Nie ma potrzeby pytania o to, gdzie coś się znajduje, gdyż można trafić bez jakiegokolwiek przygotowania czy elektronicznego przewodnika.

W Londynie widać wszystkie klasy i warstwy społeczne - od bezdomnych, żebraków, poprzez robotników, pracowników usług, klasę średnią, aż po elity. Podobnie jest z placówkami oświatowymi i szkolnictwem wyższym. Są poza strefą "zero" szkoły dla dzieci różnych narodowości i ras, wielokulturowe i elitarne, które są otwarte lub strzeżone a uczniowie dochodzący pieszo lub dowożeni do nich przez osobistych kierowców.

Widziałem szkoły małe, publiczne, ale i alternatywne, w tym np. elitarną szkołę tylko dla chłopców (edukacja zróżnicowana ze względu na płeć). Szkoły elitarne chwalą się wynikami z egzaminów swoich uczniów, czego przykładem jest z daleka widoczne płótno z odnotowanymi danymi.

Do szkół elementarnych uczęszczają dzieci w wieku przedszkolnym, które w tej strukturze dojrzewają od 5 do 7 roku życia do gotowości szkolnej mając zajęcia z co najmniej dwiema nauczycielkami przedszkolnymi. Tak więc wmawianie Polakom, że w Anglii dzieci uczęszczają do szkoły już od 5 roku życia jest półprawdą, bowiem drugą jej połową jest fakt bycia w niej przedszkolakami, a nie uczniami.

Neoliberalny rynek sprawił, że pedagodzy w zakresie animacji kultury, pedagogiki społecznej czy edukacji regionalnej znajdą w Londynie pracę w jednym z kilku domów towarowych, w którym oferuje się produkty jedynie dla dzieci i młodzieży. Zarówno w tzw. "markecie MMS"-ów" , jak i "markecie z zabawkami" na każdym z czterech pięter nieustannie aktywizowało przekraczające ich próg dzieci z rodzicami grono edukatorów, którzy pokazywali gry, modele, zabawki, zachęcali do wzięcia ich do ręki, zmierzenia się z instrukcją, doświadczania, by tym samym pośrednio nakłonić ich rodziców do wydania pieniędzy na zakup.

W ten sposób mali klienci stają się przyszłymi kupującymi w hipermarketach, gdyż także w nich obserwują jak rodziców zachęca się do posmakowania czegoś, dotknięcia, wysłuchania lub zobaczenia, a zarazem milcząco nakłania ich do dokonania zakupu towaru, po który wcale nie przyszli do danego sklepu.

Zarabia się tu także sztuką uliczną, stąd co rusz można spotkać jakiegoś wokalistę, skrzypków, czy operowych śpiewaków, którzy - podobnie jak ma to miejsce we wszystkich stolicach czy miejscowościach turystycznych - uprzyjemniają przechodniom życie. Przy jednym z mostów spotkaliśmy piaskowego rzeźbiarza, któremu rzucano pensy i funty z podziwu za wykonywaną budowlę zamku.

Jak wszędzie, także w Londynie są wandale, którzy zniszczą nocną porą zaparkowany przez kogoś rower, ale generalnie można w tym mieście czuć się bezpiecznie, gdyż jest ono pilnowane przez obecnych na ulicach policjantów. Jak ktoś bardzo chce, to może na Baker Street 221B poprosić stojącego przed wejściem do Muzeum Sherlocka Holmse'a o zdjęcie z bileterem w policyjnym mundurze (nie tylko literackiej epoki).

Był też polski akcent w czasie zwiedzania Londynu, bowiem natrafiliśmy na polski festyn, w którym wystawiali nad Tamizą swoje produkty nasi rzemieślnicy, piekarze, cukiernicy, restauratorzy, pszczelarze i ogrodnicy, ale także prezentowali się uczniowie z Międzynarodowej Szkoły Polskiej w Londynie. To oni częstowali polskimi pączkami tłumnie odwiedzających gości.

Przekraczając skrzyżowania zwracaliśmy uwagę na namalowane na jezdni ostrzeżenia, by najpierw odwrócić się w prawą stronę, a dopiero potem w lewą. Nie mieliśmy z tym problemu, bo w końcu przyjechaliśmy z kraju, gdzie od kilku miesięcy obowiązuje patrzenie w prawą stronę.

Powinienem jeszcze wspomnieć o tym, że skorzystałem z usług najlepszego fryzjera strefy trzeciej Londynu, którego polscy politycy nie przepuściliby zapewne przez granicę. Imigrant, muzułmanin, a był dowcipny, serdeczny i nie poderżnął mi gardła brzytwą, chociaż mógłby.

Redukcja inkluzji w edukacji publicznej?

Nie przypuszczam, by mogła mieć miejsce w naszym kraju polityka ograniczania dostępu dzieci niepełnosprawnych do szkolnictwa powszechnego, gdyż byłoby to kolejnym obszarem destrukcji w sprawach egzystencjalnych dzieci i młodzieży dotkniętych różnego rodzaju dysfunkcjami.

Cywilizowany świat zmierza w stronę humanum, ale u nas zawsze znajdzie się jakiś urzędnik, który podpowie minister edukacji, jak znakomicie można byłoby zaoszczędzić na inne programy rządowe. Rozumiem, że jest usilne poszukiwanie środków na programy socjalne, realizację politycznych obietnic, ale czynienie tego w obszarze oświaty publicznej, kultury czy w szkolnictwie wyższym i nauce będzie przysłowiowym "gwoździem do trumny" obecnej formacji politycznej. Zrozumiałe, że każda partia rządząca robi wszystko, by jak najdłużej utrzymywać się przy władzy, ale nie kosztem spraw ludzkich, bo jest to przysłowiowym podcinaniem gałęzi, na której się siedzi.

Skoro zatem wiceminister edukacji Teresie Wargockiej wymsknęły się w czasie jednej z konsultacji z nauczycielami w Krakowie zamiary nowelizacji ustawy oświatowej w zakresie opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi, to słusznie - po wszczęciu przez media protestu - minister Anna. Zalewska musiała uspokoić nastroje społeczne i ogłosić:

Dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinny w ramach swoich możliwości uczyć się w szkołach ogólnodostępnych. Państwo polskie ma obowiązek stworzenia tym uczniom odpowiednich warunków do nauki, a także wspierania ich w szkole. Tak, aby od najmłodszych lat mogli one uczyć się ze swoją grupą rówieśniczą.

Jednak mało kto zwrócił uwagę na to, że minister Anna Zalewska przeprosiła za tę wypowiedź. Zdementowała rzekomo potencjalny zamysł zmian. Wystarczy, że w czasie spotkań znajdzie się jedna lub nawet więcej osób, które stwierdzą, że o ich niepełnosprawne dziecko nie zatroszczono się dotychczas w klasie integracyjnej w satysfakcjonujący sposób. Nie sposób nie dopytać o powody takiego stanu rzeczy. Może rzeczywiście w niektórych szkołach publicznych zdarzają się nieprawidłowe rozwiązania czy mają miejsce niegodne postawy niektórych nauczycieli. Trudno, by MEN odpowiadało za wszystkich i za wszystko.

Nic zatem dziwnego, że minister edukacji ogłosiła w czasie konferencji prasowej:

W ramach ogólnopolskiej debaty dyskutujemy nad rozwiązaniami, które zapobiegną nieprawidłowościom w zakresie edukacji uczniów ze specjalnymi potrzebami. W dyskusji pojawiły się głosy – szczególnie rodziców – że w szkołach ogólnodostępnych (najlepiej najbliższych miejscu zamieszkania) uczniowie z orzeczeniami powinni uczyć się w oddzielnych klasach. Szanujemy takie głosy i uwzględniamy je w naszej debacie – podobnie, jak inne propozycje związane ze zmianami w systemie oświaty. Ostateczne rozwiązania dotyczące kształcenia specjalnego będą prezentowane pod koniec czerwca w ramach podsumowania ogólnopolskiej debaty.

Warto pamiętać: "Jeszcze się taki nie narodził, co by wszystkim dogodził" Może zatem przekonają się władze tego resortu, że nie powinien on pełnić roli wszechwiedzącego i wszechdecydującego o sprawach, które znacznie lepiej, szybciej i korzystniej można rozwiązywać lokalnie. Naprawdę "małe jest piękne", a odgórne jest ... socjalistyczne.

Znacznie bardziej niepokojąca, a dla mnie bulwersująca jest wypowiedź europosła Janusza Korwin-Mikke w dyskusji z niepełnosprawnym ruchowo posłem Piotrem Pawłowskim, prezesem organizacji Integracja. Europoseł stwierdził bowiem, że paraolimpiada to hitlerowska idea oraz że zasiłki demoralizują osoby niepełnosprawne.

Ten sam europoseł ośmielił się stwierdzić na spotkaniu z młodzieżą studencką i akademicką w prywatnej Wyższej Szkole Handlu i Usług w Poznaniu: "Dzieci chore umysłowo do szkół wprowadza się celowo, by obniżyć poziom edukacji. Nie może być tak, że my godzimy się na bredzenie [w szkołach] idioty. Posyłanie idioty do szkoły to jest katorga dla tego debila". Mam nadzieję, że kandydaci na studia będą wiedzieli, którą szkołę prywatną omijać dalekim łukiem. Na jej stronie nie znalazłem nawet jednego zdania komentarza. Wstyd Jej Magnificencjo. Nie macie się czym i kim szczycić.

Nie dostrzegłem manifestacji jakiegoś KOD-u, nauczycieli szkół i klas integracyjnych, krytycznej wypowiedzi przedstawicieli tego rządu, w tym Ministerstwa Edukacji Narodowej czy Rzecznika Praw Dziecka. Czyżby tego typu poglądy miały ciche wsparcie polityczne w III RP?

Nauczycielska k(l)asa robotnicza

Kiedy poprzednia ekipa rządząca (PO i PSL) wprowadzała zmiany w oświacie, to przywoływała rankingowe dane porównawcze ustrojów szkolnych państw Unii Europejskiej. Niewygodne dla celów manipulacyjnych dane MEN ukrywało, przemilczało np. to, że w Finlandii, gdzie piętnastoletni absolwenci szkoły osiągają najlepsze wyniki w diagnozach umiejętności szkolnych PISA/OECD, dzieci rozpoczynają szkołę w wieku 7 lat. Czas pracy nauczycieli rzekomo był najniższy w Polsce, natomiast przemilczano wysokość wynagrodzeń dla polskich nauczycieli, które są najniższe w krajach Unii Europejskiej, a nawet wśród państwach należących do OECD.

Jakiś czas temu jeden z dziennikarzy zapytał mnie, ile powinni zarabiać nauczyciele? Kiedy odpowiedziałem, że co najmniej 10 tys. PLN, to aż syknął ze zdumienia, jakby usłyszał coś wysoce niestosownego.

To jest efekt utrwalanego od ponad 70 lat w naszym kraju poglądu, że NAUCZYCIELE są darmozjadami, niewartymi materialnego docenienia "robotnikami w białych rękawiczkach". To intelektualny proletariat, któremu należą się tylko "resztki z pańskiego stołu" i niech nie narzekają. Niech się cieszą, że w ogóle otrzymują systematycznie jakąś płacę.

Kiedy jednak zapytamy osoby spoza tej grupy, ile powinien zarabiać wysokiej klasy zawodowiec, profesjonalista, ktoś, kto lubi i chce poświęcić się swojemu fachowi? - to usłyszymy w odpowiedzi - dużo! Jak jest fachowcem, to musi bardzo dobrze zarobić. Otóż to.

Każdy, kto ośmieli się upomnieć o wysokie płace dla nauczycieli, traktowany jest w tym kraju jak upośledzony intelektualnie i społecznie. Członek zarządu spółki z udziałem Skarbu Państwa może nie być fachowcem, ale jego zarobki muszą być wyjątkowo wysokie. Podobnie jest z prezesem banku, członkiem zarządu takiej czy innej firmy rynkowej.

(Wykres: - Najniższe płace)

Nauczyciele są ponoć poddawani procesom "rynkowej weryfikacji", ale płaci im się za pracę tyle, ile utrwalono przez ostatnie kilkadziesiąt lat, tzn. nie można im płacić zbyt dużo, bo i po co? Jaka jest zatem granica, której żaden rząd nie przekroczy: - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 czy 10 tys. zł? Żadne konkretne liczby nie padną w jakichkolwiek negocjacjach MEN ze związkami zawodowymi, bo jedni i drudzy nie chcą, nie mogą czy może uważają, że nie należy płacić nauczycielom zbyt wiele, bo są profesje ważniejsze i mniej ważne, tanie i kosztowne.

Czytam w komunikacie MEN: Anna Zalewska Minister Edukacji Narodowej spotkała się dzisiaj w MEN z przedstawicielami związków zawodowych zrzeszających nauczycieli w sprawie wynagrodzeń. Było to spotkanie uzgodnieniowe dotyczące projektu nowelizacji rozporządzenia MEN w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli. Tematem rozmów były także ogólne warunki przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy. – Naszym nadrzędnym celem jest zrobienie wszystkiego, by nauczyciele nie tracili pracy. Musimy poszukiwać takich rozwiązań, aby temu zapobiegać. Należy zadbać o doskonalenie nauczycieli, także o ich status materialny.

Jakoś nikt nie odważył się zabrać związkowcom płac z państwowej kasy, toteż nadal są utrzymywani - jak w PRL - przez państwo. Skoro tak, to będą robić wszystko, by z tego przywileju korzystać jak najdłużej. Mogą co pół roku ogłaszać potrzebę negocjacji z rządem, straszyć, szantażować, bo i tak dostaną z budżetu państwa kasę za swoją gotowość do wszystkiego, tylko nie do rzeczywistej poprawy materialnej sytuacji nauczycieli.

Im dłużej nauczyciele są w biedzie, tym dla związkowców lepiej, bo oni jakoś na nią nie narzekają. Mogą tak nieustannie "walczyć" nie walcząc, troszczyć się jedynie pozorując ową troskę. Jak w socjalizmie. Nic się nie zmieniło.

O co walczy ZNP? O podwyżkę rzędu 200-300 zł. miesięcznie, no i o to, by wysokość płac była regulowana tylko i wyłącznie przez rząd. Postsocjalistyczny chichot historii.

W czasie jednej z konferencji na temat problemów finansowania oświaty publicznej odnotowano wypowiedź minister A. Zalewskiej: – Finansowanie oświaty to jeden z kluczowych tematów w edukacji. Dlatego chciałabym wspólnie z Państwem zastanowić się jak je dostosować do wymagań współczesnej szkoły. Musimy pomyśleć nad różnymi mechanizmami, np. by uniknąć dwuzmianowości w szkołach. Polska jest ewenementem na skalę europejską, bo dzieci chodzą u nas do szkoły na dwie zmiany.

Minister edukacji powinien dostosować finanse nie tylko do infrastrukturalnych kosztów utrzymywania szkół, ale także do kultury osobistej i profesjonalnej/pedagogicznej nauczycieli. W Niemczech nauczyciel szkoły podstawowej zarabia miesięcznie min. 4 tys. EURO, a w szkole średniej 5 tys. EURO. Jak jest dyrektorem szkoły, to jego płaca sięga 6 tys. EURO. W Polsce jest bez zmian.

Coraz częściej słyszymy o segregacji w szkołach, tymczasem podlegają niej nauczyciele właśnie ze względu na niskie płace. W wielkich miastach, w których uczelnie akademickie zabiegając o przyszłych studentów otwierają własne gimnazja i licea mamy przykłady kolejnej selekcji społecznej. Jak bowiem zachęcić do zatrudnienia się w szkołach publicznych, które mają kształcić przyszłe elity, skoro są tak niskie płace?

Rektor jednej z uczelni technicznych doszedł do wniosku, że skoro inżynierom płaci się zupełnie godziwe stawki, to dlaczego nie przyciągnąć do pracy w Politechnice wyższymi zarobkami nauczycieli, dodając jeszcze do nich akademicki status. To taki gadżet, przynęta, ale trafnie adresowana właśnie do najzdolniejszych i pełnych zapału do pracy z najzdolniejszą młodzieżą.

Efekt 70 letniej polityki materialnego upokarzania polskich nauczycieli skutkuje tym, że kończący studia nauczycielskie młodzi ludzie, na pytanie, jaka jest pensja ich marzeń, odpowiadają: - 2 tys. PLN. Chcemy zmieniać szkolnictwo na nowoczesne, kształtujące polską inteligencję z kadrą, której w większości ledwo starcza na życie do końca miesiąca, a więc w już "wypalonej przestrzeni" (określenie prof. A. Nalaskowskiego)? Powodzenia!