Nowa habilitacja zakresie badań oświatowych

(fot. dr hab. Danuta Uryga z APS w Warszawie w czasie własnego kolokwium habilitacyjnego)






W tym tygodniu miały miejsce dwa kolokwia habilitacyjne z pedagogiki, które przebiegały jeszcze w tzw. starej procedurze. Po pozytywnie przyjętym kolokwium i wykładzie habilitacyjnym - pedagogiczne środowisko naukowe w naszym kraju pozyskało dwóch samodzielnych pracowników, ekspert w zakresie pedagogiki specjalnej i w zakresie polityki oświatowej. Mam tu na uwadze panie: dr hab. Danutę Urygę i dr hab. Katarzynę Parys.

Pierwszy przewód został przeprowadzony na Wydziale Nauk Pedagogicznych Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, zaś drugi na Wydziale Nauk Pedagogicznych Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu. Gratuluję obu Paniom naukowego sukcesu, bo wynik głosowania w obu postępowaniach był znakomity.


Pani dr hab. Danuta Uryga jest adiunktem w Zakładzie Polityki Edukacyjnej Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie. Stopień naukowy doktor nauk humanistycznych uzyskała w dziedzinie filozofii na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w 2002 roku. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół problematyki:

◾polskiego systemu edukacji;
◾polityki edukacyjnej samorządu lokalnego;
◾społeczności lokalnej;
◾edukacji na wsi;
◾szans edukacyjnych dzieci i młodzieży;
◾uspołecznienia szkoły.

Jej rozprawa habilitacyjna pierwotnie nosiła tytuł: Feniks w kurniku. Społeczności wiejskie w obronie „małych szkół” . Jako recenzent wydawniczy sugerowałem zmianę tytułu na Etnopedagogiczne studium „małych szkół” w środowisku wiejskim lub "Pedagogiczna odsłona „małej szkoły” w środowisku wiejskim. Studium lokalnego oporu przemian społecznych", gdyż badania diagnostyczne zostały poświęcone trudnej sytuacji małych szkół, które są prowadzone przez Federację Inicjatyw Oświatowych.

W rezultacie wielu analiz książka ukazała się pod równie trafnym tytułem: "Mała szkoła" w środowisku wiejskim: socjopedagogiczne studium obywatelskich inicjatyw. Rozprawa Danuty Urygi jest znakomitą analizą fenomenu małych szkół w społecznościach wiejskich i związanej z nim polityką oświatową państwa, samorządów oraz organizacji pozarządowych. Całość jest znakomicie osadzona we współczesnych teoriach nauk społecznych, głównie socjologii (edukacji), pedagogiki społecznej i nauk o polityce. Autorka bardzo dobrze osadziła przesłanki teoretyczne swoich badań korzystając z bogatej i trafnie dobranej literatury przedmiotu a zorientowanej na interesujący ją problem poznawczy i społeczny.

Jest to książka na wskroś pedagogiczna, nadzwyczaj aktualna w dobie, w której coraz silniej deprecjonowane są ruchy obywatelskiej partycypacji, samorządności, a organizacje pozarządowe postrzega się jak niepożądanego gościa w przestrzeni publicznej. Mamy tu niezwykle wartościowy powrót do modelu społeczeństwa obywatelskiego i związanej z nim demokracji partycypacyjnej, w tym także przypomnienie modeli szkół środowiskowych, otwartych, uspołecznionych, które najlepiej służą szeroko pojmowanej samorządności, obywatelskiej i współodpowiedzialności za wolność, która staje się społecznym, a nie tylko ekonomicznym, ciężarem.

Rozprawa ma wyjątkowy walor poznawczy, bowiem została napisana w stylistyce typowej dla paradygmatu badań jakościowych, w których dociekanie prawdy wymusza uwzględnianie z jednej strony tego, co potoczne, codzienne, nie dające się – ze względu właśnie na ów wymiar mikro - uchwycić w liczbowych parametrach, z drugiej zaś pozwala na uchwycenie śladów pamięci zdarzeń, przeżyć, doświadczeń głównych aktorów społecznych przemian. Mamy tu wkomponowane w etnopedagogiczne monografie małych szkół narracje osób zmagających się z trudnymi realiami życia społeczności lokalnej, by zachować w niej i dla niej wyspę edukacyjnego oporu.

Zostajemy zapoznani z losami anonimowych liderów lokalnej oświaty i placówek, których utrzymanie wymagało heroicznych zmagań z przeciwnościami losu, zabiegania o sprawy publiczne w imieniu słabszych, tracących nadzieję na wartość tego, co jest znacznie ważniejsze, niż sama infrastruktura szkoły. Tylko w takim badaniu możliwe było dostrzeżenie procesów, wymykających się statystycznym analizom danych o liczbie uczniów, oddziałów, nauczycielach, ich wykształceniu i poziomie awansu zawodowego, istnieniu rady rodziców i kontroli nadzoru pedagogicznego.

Autorka pracy świadomie dokonała redukcji monograficznych badań małych szkół do wersji problemowej, co wprawdzie stwarza poczucie niedosytu wiedzy o nich w kategoriach administracyjno-instytucjonalnych, dynamiki wpływu procesów demograficznych, społecznych, jakościowych wskaźników związanych z procesem kształcenia i wychowania, ale za to tworzy narracyjną fotografię tego, co inaczej nie mogłoby być zarejestrowane i odczytane. Bardzo dobrze zostały przeprowadzone badania, z zachowaniem dyscypliny i logiki odczytywania z wypowiedzi respondentów czterech wskaźników zmiany społecznej według schematu INIS: idei, reguł zachowania, działań i interesów, którzy byli jej zaangażowanymi interlokutorami.

Autorka wspomina w części metodologicznej o wykonaniu w terenie wielu fotografii. Szkoda, że nie wykorzystała ich w swojej analizie, skoro jest uznana we współczesnej socjologii metoda wizualizacji danych. Włączenie do analiz uchwyconych przez badacza za pomocą aparatu fotograficznego mikroświatów osób i wydarzeń związanych z poznawanymi szkołami, znacznie wzbogaciłoby (także krytyczną) refleksję wokół poruszanych przez autorkę problemów.

Książka Danuty Urygi została napisana ładnym językiem, z naukową dbałością o przekaz prawdy o fenomenie „małych szkół”, których los znany jest okazjonalnie, a pamięć o dramacie walk, sporów i konfliktów o ich istnienie oraz utrzymanie zanika. Tego typu badania mogą stać się podstawą do zaplanowania znacznie szerszych, w paradygmacie ilościowym diagnoz w całym kraju, by dostrzec dynamikę strat i/lub odradzających się procesów przemian społecznych w oświatowej infrastrukturze polskiej wsi, gdzie mamy prawie 70% ogółu szkół podstawowych.

Nie jest bowiem prawdą, że spadek liczby uczniów ma w tym właśnie środowisku wysoki poziom. W okresie minionych 6 lat w mieście wynosił on bowiem 11,4%, a na wsi tylko 6,7%. Tak więc wczytanie się w jakościową analizę wyników badań Autorki tej książki powinno uświadomić politykom samorządowym wartości, których nie warto i nie wolno tracić z oczu, jeśli szkoła ma znaczyć w naszych małych ojczyznach coś więcej, niż tylko zbiór osób gromadzonych przez pięć dni w tygodniu w określonej zabudowie.

Wyższe szkółki prywatnego interesu

Mamy za sobą kampanię wyborczą do wyższych szkół prywatnych, która polegała na pozyskaniu przez najbardziej kiepskich właścicieli rzekomo edukacyjnych firm biznesowych jak najwięcej kandydatów. Trzeba było im dużo obiecać tak, jak czynią to politycy w wyborach wszelkiej maści. To, że owe obietnice staną się w realu fikcją, jest oczywiste, ale jeszcze nie dla naiwnej młodzieży, którą uczono w szkołach średnich etyki, wiedzy o społeczeństwie, matematyki itp.

Jak spojrzałem na strony internetowe wyższych szkółek prywatnych, to dostrzegłem, że KICZ bije z nich po oczach. A kicz to pseudos, pozór, zaprzeczenie jakości, to antyestetyka, antyetyka, antyedukacja. To jawienie się nie takim, jakim się jest. Trzeba bowiem wejść nieco głębiej w strukturę domen tych firm, by przekonać się, że ta rzekomo wybitna szkoła wyższa jest taką tylko z nazwy. Nie ma w jej kadrze kształcącej ani jednego profesora, doktora habilitowanego - specjalisty w zakresie prowadzonych wykładów czy seminariów. Tam wykładać może każdy, jak przysłowiowy kafelkarz. Wczoraj pracował w szatni, a dzisiaj, z braku laku, prowadzi zajęcia z zarządzania czy socjologii. Co za różnica. Kto to sprawdzi?

Rektorem może być ktokolwiek, byle miał stopień doktora, a nie jest ważne to, jak zarządza. Wielu w istocie niewiele ma do powiedzenia. Raczej musi trochę odsiedzieć, przyjąć klientów na dyżurze i udawać, że spełni ich osobiste problemy. Nie spełni, bo właściciel tzw. WSP informuje, jaka firma będzie ściągać od nich długi.

Oczywiście, na stronach znajdują się informacje o zrealizowanych grantach badawczych czy współpracy międzynarodowej, ale wystarczy badawcze spojrzenie, by przekonać się, że ci, którzy owe granty realizowali, już dawno w tych szkołach nie pracują. Współpraca międzynarodowa polega na wyjazdach na wycieczki do hipermarketów. Tajemnicą Poliszynela jest to, że nie tylko łódzkie środowisko pseudoakademickie zaczyna rywalizować w zakresie niepłacenia przez właścicieli nauczycielom akademickim należnej im pensji, zalegania z płatnościami na rzecz ZUS-u czy ukrywania warunkowych lub nawet negatywnych ocen z tytułu bylejakości kształcenia.

Niektórzy nie pochwalą się tym ile mają już w Sadzie Pracy rozpraw z tego tytułu. Żaden prywaciarz nie pozwoli na opublikowanie na stronie jego firmy, że wprawdzie szkoła uzyskała pozytywną ocenę PKA, ale w wyniku odwołania. To zaś zostało uwzględnione przez PKA, które zobowiązało władze szkoły do wprowadzenia koniecznych zmian. To, że właściciel takiej WSP ich nie wprowadzi, to już inna kwestia.

Współczuję zatem studentom, którym przyszło doświadczyć już na progu swojej dorosłej drogi uczenia się fikcji, która przykryta jest technikami public relation. Z drugiej strony nie powinni się dziwić temu stanowi rzeczy, skoro władze niektórych resortów na PR budują swoją pozycję. Te jednak zawsze mogą się w porę ewakuować, podać do dymisji, został odwołanymi, ale w przypadku szkół prywatnych nie ma czegoś takiego. Ktoś ostatnio pytał, czy MNiSW może odwołać rektora-oszusta akademickiego, bo wiadomo, że jest plagiatorem? Nie może. Ot, polska impotencja prawna, która znakomicie sprawdza się m.in. w szkolnictwie wyższym i oświacie.

Dla podniesienia wskaźnika optymizmu - wśród ponad 340 wyższych szkół prywatnych mamy 8 najlepszych:

Obrona mojej dwunastej doktor nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika

Po kilku latach przerwy spowodowanej zmianą miejsca zatrudnienia, włączony przez JM Rektora Jana Łaszczyka profesora Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie do zespołu naukowców wspierających rozwój kadr naukowych, doczekałem się (po intensywnych 5 latach współpracy) kolejnego, świetnie broniącego się doktora nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika. Studia III stopnia w APS mają niezwykle wysoki poziom, dzięki czemu mogłem ze spokojem sumienia liczyć na jak najlepsze przygotowanie do doktoratu mojej Doktorantki - pani mgr Arlety Suwalskiej z Ełku.

Tak, tak, do APS zmierzają na studia III stopnia, które prowadzą znakomici naukowcy Wydziału Nauk Pedagogicznych - młodzi, wysoce uzdolnieni absolwenci różnych studiów, nie tylko pedagogicznych. Są wśród nich absolwenci psychologii, socjologii, filozofii, ekonomii czy różnych filologii. Studia III stopnia wymagają od nich zatem wielu wyrzeczeń, bowiem im bardziej odległe od pedagogiki były ich własne studia, a przy tym im dalej mieszkają od Warszawy, tym bardziej muszą uwzględnić w swojej pracy pokonywanie wielu barier związanych z realizacją zadań naukowo-badawczych, poznawczych, ale i komunikacyjnych. Muszą być co tydzień w uczelni, by realizować w niej także zadania dydaktyczne, organizacyjne, uczestniczyć w zajęciach, seminariach, a przy tym jeszcze piszą artykuły naukowe i aktywnie uczestniczą w konferencjach akademickich.

Widać to po mojej Doktorantce, która ma wielodyscyplinarne wykształcenie. Ukończyła bowiem:
- Wydział Farmaceutyczny na Akademii Medycznej w Białymstoku (magister analityki medycznej);
- Wydział Filologiczny Wszechnicy Mazurskiej w Olecku (licencjat filologii angielskiej);
- Wyższą Szkołę Humanistyczną w Pułtusku (magister dydaktyki języków obcych);
- Wydział Pedagogiczny Politechniki Białostockiej (studia podyplomowe z informatyki dla nauczycieli);
- Wydział Filologiczno-Historyczny Uniwersytetu Gdańskiego (magister filologii angielskiej);
- University of Kent, Wielka Brytania (kurs metodyczny ‘Creative Methodology of the classroom’);
- Akademię Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie - (studia III stopnia);
- 21 form doskonalenia nauczycieli (kursy, warsztaty).

Pani dr Arleta Suwalska ma bogate doświadczenie zawodowe:

• Nauczyciel dyplomowany Zespół Szkół nr 1 w Ełku; nauczanie języka angielskiego z uwzględnieniem przygotowania do egzaminu maturalnego;

• Nauczyciel konsultant Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie w zakresie języka angielskiego i języków obcych; przygotowywanie i przeprowadzanie szkoleń dla nauczycieli; egzaminator Nowej Matury 2005-certyfikat MEN.

• Nauczyciel metodyki języka angielskiego, technik pracy umysłowej oraz praktycznej nauki języka angielskiego na Wydz. Nauk Humanistycznych oraz lektor j. angielskiego, opiekun praktyk pedagogicznych - Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku, filia w Ełku

• Nauczyciel dyplomowany ILO im. Stefana Żeromskiego w Ełku; nauczanie języka angielskiego z uwzględnieniem przygotowania do egzaminu maturalnego na poziomie podstawowym i rozszerzonym.

(fot. Obrony pracy doktorskiej 3.12.2014)

Do otwarcia przewodu doktorskiego wystarczy opublikowanie co najmniej jednego artykułu w czasopiśmie z listy MNiSW. Moja Doktorantka wydała 8 artykułów: 5 w recenzowanych monografiach zbiorowych i 3 w punktowanych czasopismach naukowych, po jednym z listy MNiSW: A – B i C! Uczestniczyła w 24 konferencjach naukowych, w tym w 4 międzynarodowych z własnym referatem. Jako studentka studiów doktoranckich z pedagogiki w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie dwukrotnie zdobyła I miejsce w rankingu doktorantów swojego rocznika pod względem nauki, dwukrotnie otrzymała stypendium rektora APS dla najlepszych doktorantów i dwukrotnie uzyskała stypendium projakościowe oraz stypendium doktoranckie.

Zapewne niektórzy będą ciekawi, co mogło być tematem rozprawy doktorskiej pani A. Suwalskiej. Już podaję: - Ideologie edukacyjne jako czynnik zmian w polityce oświatowej Wielkiej Brytanii przełomu XX i XXI wieku Autorka tej dysertacji przeprowadziła analizę ideologii edukacyjnych i myśli pedagogicznej w powyższym kraju. tego typu badania otwierają nowe szanse dla zrozumienia uwarunkowań i przebiegu polityki zarządzania oświatą w wymiarze makro-, mezo- i mikroinstytucjonalnym. Jej studia dotyczyły współczesnych dyskursów ideologicznych i naukowych źródeł politycznych zmian w polityce edukacyjnej w Wielkiej Brytanii od X w. do pierwszej dekady XXI w., ze szczególnym naciskiem na ostatnie stulecie.

Do najważniejszych czynników wpływających na reformy oświatowe należą właściwości zmiany, czyli jej potrzeba, jasność, kompleksowość i praktyczny aspekt. Rozproszone cele i źle dobrane środki oraz brak jasności =wytwarzają bariery i trudności już na poziomie lokalnym we wdrażaniu pożądanych reform. Zmiany w polityce oświatowej będą pozytywne wówczas, kiedy są postrzegane jako praktyczne, ale także wtedy, kiedy są wieloetapowe. Ich cele muszą rozumieć i chcieć wdrażać wszyscy zainteresowani: nauczyciele, dyrektorzy szkół oraz agencje rządowe, a akceptować je powinni rodzice uczniów. W świetle literatury przedmiotu okazuje się jednak, że wciąż istnieje szereg zagadnień wymagających dalszych ustaleń teoretycznych.

Pani dr A. Suwalska analizowała polityczny aspekt ideologii edukacyjnych na podstawie transdyscyplinarnego podejścia w retoryce politycznej, jakim jest badanie politolingwistyczne. Retoryka polityczna ma wiele bowiem powiązań z edukacją polityczną (docere), rozważaniami politycznymi (logos), politycznym uzasadnieniem lub legitymizacją (probare) czy polityczną rozrywką (delectare). Politolingwistyka zakłada przyjęcie perspektywy transdyscyplinarnej łączącej retorykę, politologię i lingwistykę.

Biorąc pod uwagę historyczny charakter przedmiotu badań Doktorantka zastosowała do analizy tekstów model triangulacyjny gromadzenia i tworzenia danych dyskursywnych. Proces gromadzenia danych dotyczył konkretnych obszarów działań politycznych, makrotematów dyskursu, konkretnych aktorów politycznych i konkretnych obszarów działań politycznych w zakresie ideologii edukacyjnej czy polityki oświatowej. Natomiast analiza rządowych dokumentów dotyczyła procesów wyłaniania się, przekształcania i mutowania idei, praktyk oraz tożsamości, a także na mechanizmach, dzięki którym stają się stosunkowo trwałym elementem teraźniejszości. Dzięki temu mogła lepiej opisać i zrozumieć trajektorię współczesnych idei, praktyk i tożsamości, które aktualnie są traktowane jako oczywiste, a wcale takimi być nie muszą.

Odtwarzanie trajektorii badanych dyskursów i opisanie specyficznych strategii prowadzących do kreowania badanych dyskursów i opisanie specyficznych strategii prowadzi rządzących do wytworzenia jednej ideologii edukacyjnej, a odrzucenia innych. Analiza tekstu wymagała koncentrowania się przez Doktorantkę na tym, o czym się w dokumencie mówi, tzn. na mechanizmach konstruowania zawartych w nim argumentów, idei czy pojęć oraz czego się nie mówi, czyli przemilczeniach, brakach i zaniedbaniach władzy.

Przedmiotem, badań były dokumenty pochodzące ze źródeł pierwotnych, które powstały w innym czasie lub miejscu niż opisywane wydarzenia. Dla przeanalizowania zebranego materiału musiała najpierw dokonać przekładu na język polski fragmentów dokumentów i ustaw oświatowych. Pierwszym krokiem było zatem skompletowanie zbioru artykułów prasowych i publikacji rządowych oraz materiałów z debat parlamentarnych, które przedstawiały zarys kierunków polityki rządu i strategie zmian w polityce oświatowej. Pozwoliło to Doktorantce prześledzić trajektorię poszczególnych dyskursów, gdyż zostały w nich opisane zamiary kierujących oświatą i planowane przez nich zmiany w legislacji.

Obrona miała charakter otwarty, publiczny. Recenzentami w tym przewodzie byli znakomici eksperci, profesorowie: Zbyszko Melosik - dziekan Wydziału Studiów Edukacyjnych UAM w Poznaniu, specjalista w zakresie pedagogiki porównawczej i Mirosław J. Szymański z APS - socjolog edukacji, pedagog porównawczy w zakresie polityki oświatowej.

Każdy mógł przyjść na obronę, gdyż te mają charakter otwarty, publiczny. Dysertacja jest do wglądu w Uczelni. Zainteresowani mogą z niej korzystać na miejscu. W dn. 10 grudnia br. Rada Wydziału Nauk Pedagogicznych APS zatwierdziła wniosek Komisji Doktorskiej o nadanie pani Arlecie Suwalskiej stopnia doktora nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika.