Młodzi naukowcy oraz studenci przygotowują się do debat z kandydatami na rektorów uczelni akademickich. Członkowie Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej proponują różne podejścia do tej kwestii, a są one na tyle interesujące, że warto je jak najszybciej uprzystępnić, gdyż w niektórych szkołach wyższych już rozpoczęła się przedwyborcza gorączka.
Sam też włączyłem się do tej inicjatywy, gdyż kandydaci do kierowania uczelniami powinni ustosunkować się do kluczowych kwestii. Zapewne będą takie uczelnie, gdzie zgłosi się tylko jeden kandydat. Wówczas, rzeczywiście, żadna debata nie ma najmniejszego sensu, gdyż i tak ma taki "kandydat" wygraną w kieszeni. Znacznie trudniej będzie w tych środowiskach, w których kandydaci poważnie traktują Alma Mater oraz społeczność akademicką. Wiemy, że są takie uczelnie, w których wszystko rozegrało się zanim w ogóle doszło do powołania komisji wyborczych, bowiem regulamin został tak skonstruowany, żeby wygrał jedynie słuszny kandydat.
O co proponujemy pytać tych profesorów czy doktorów, którzy chcą zainaugurować w rektorskiej todze nowy rok akademicki 2016/2017?
1. Co Pan/Pani rozumie przez autonomię uczelni? Czy uważa Pan/Pani, że uczelnie są dziś w wystarczającym stopniu autonomiczne?
2. Czy podziela Pan/Pani pogląd, że uczelnie powinny być zarządzane w sposób bardziej demokratyczny? Jaki jest stosunek Pana/Pani do tezy, że uczelnie potrzebują przede wszystkim sprawnych menedżerów? Co rozumie Pan/Pani przez demokratyzację uczelni?
3. Co Pani/Pana zdaniem należałoby zrobić przede wszystkim (jakie zmiany prawne wprowadzić i jak zmienić sposób wewnętrznego funkcjonowania uczelni), aby zmniejszyć poziom biurokracji w zarządzaniu procesem kształcenia i pracą naukową?
4. Jaki jest Pani/Pana stosunek do obwiązującego dziś systemu finansowania szkolnictwa wyższego i nauki? Jakie zmiany w tym systemie uważa Pan/Pani za pożądane?
5. Co według Pana/Pani należałoby zrobić dla poprawienia warunków pracy i studiowania na uczelni?
6. Co według Pana/Pani należałoby zrobić dla podniesienia jakości kształcenia w uczelni?
7. Jaki jest Pana/Pani stosunek do obowiązującego dziś systemu oceny parametrycznej dorobku jednostek naukowych? Jakie zmiany w tym systemie uważa Pan/Pani za pożądane?
8. Co sądzi Pan/Pani o poglądzie, że badania naukowe powinny być finansowane przede wszystkim z grantów, a nie z funduszy przyznawanych uczelni na badania statutowe?
9. Co Pan/Pani sądzi o postulacie ściślejszego powiązania nauki i uczelni z biznesem?
10. Co to dla Pani/Pana znaczy, że uczelnia powinna współpracować z otoczeniem społecznym?
11. W jakim stopniu jest Pan/Pani zainteresowany/a zatrudnianiem w uniwersytecie osób, które uzyskały docenturę na Słowacji (z kierunku kształcenia, a nie z dyscypliny naukowej)?
12. Jak długo jeszcze będzie tolerowane zajmowanie stanowisk adiunktów czy samodzielnych pracowników naukowych przez "turystów habilitacyjnych", którzy nie posiadają dorobku naukowego?
13. Jaki ma Pan/Pani pogląd na pozory zatrudniania naukowców w ramach tzw. konkursów, skoro decydowana większość z nich dotyczy jedynie przedłużania zatrudnienia w uczelni?
14. Jak zamierza Pan/Pani traktować uniwersytet - czy jako miejsce ochrony socjalnej dla wiecznych adiunktów, osób, które nie rozwijają się naukowo i nie mają takiego zamiaru, czy jako kuźnię najlepszych kadr naukowych?
15. Dlaczego rozbudowuje się administrację w rektoracie w sytuacji elektronicznego przekazywania informacji i danych?
16. Jaki ma sens w naukach humanistycznych redukowanie czasu pracy naukowo-badawczej dla młodych naukowców tylko do 4-letnich studiów doktoranckich w sytuacji, kiedy ta dyscyplina wymaga wieloletnich studiów literatury przedmiotu?
17. Jaki ma Pan/Pani stosunek do habilitacji jako obowiązkowego progu awansowego?
18. Co zmieniłby w ustawie o stopniach i tytułach naukowych?
19. Jakie zna Pan/Pani wyniki badań naukowych na temat szkolnictwa wyższego, które stały się dla niego/niej inspiracją do budowania własnego programu zmiany? Jakie argumenty naukowe przekonują do takich zmian?
Niektórzy z pomysłodawców poważnej debaty z kandydatami uważają, że powinniśmy najpierw przyjąć zasady formułowania pytań (z punktu widzenia sensowności i możliwości udzielenia odpowiedzi przez kandydatów). Jedna z osób proponuje następujące kwestie:
1. Pytania dotyczą problemów dużych i ogólnych, a nie drobnych szczegółów.
2. Pytania dopełnienia, a nie rozstrzygnięcia typu TAK - NIE.
3. Pytania dotyczące problemów będących w zakresie powinności rektora.
4. Pytania powinny wychodzić od wskazania problemu do rozwiązania.
Poniżej propozycje pytań:
1. 1. W związku z tym, że środki przeznaczane na granty nie pozwalają na sfinansowanie wszystkich dobrych pomysłów badawczych, a środki na badania statutowe zostały w większości uczelni mocno ograniczone, w jaki sposób kandydat/ka ma zamiar finansować badania swoich podwładnych, którzy nie zdobędą grantu, ale w dalszym ciągu będą mieli obowiązek (zapisany w umowie o pracę) prowadzenia badań i publikowania ich wyników?
2. 2. W związku z tym, że badania dydaktyków jednoznacznie udowodniły wyższą skuteczność edukacyjną aktywnych i poszukujących metod prowadzenia zajęć w porównaniu z takimi metodami jak wykład, czy kandydat/ka ma zamiar wprowadzić zmiany w organizacji pracy uczelni, które uwzględnią wyniki badań dydaktyków?
3. 3. W związku z tym, że prowadzenie zajęć metodami aktywnymi i poszukującymi wymaga od nauczyciela akademickiego dużego nakładu pracy (przygotowywanie i prowadzenie studenckich projektów, ocenianie esejów itp.) trudnego do pogodzenia z intensywnym prowadzeniem badań, czy kandydat/ka ma zamiar wykorzystać istniejące możliwości prawne dla rzeczywistego przywrócenia odrębnej, dydaktycznej ścieżki kariery pracownika wyższej uczelni?
4. 4. W związku z tym, że coraz więcej badań psychologów i specjalistów od zarządzania zasobami ludzkimi wykazuje negatywne dla jakości pracy konsekwencje niestabilności zatrudnienia, czy kandydat/ka ma zamiar wprowadzić zmiany organizacyjne przywracające stabilność zatrudnienia zarówno pracowników naukowo-dydaktycznych, jak i dydaktycznych?
5. 5. W związku z dyskusją nad modelem studiów wyższych – specjalistyczne przygotowanie dla potrzeb biznesu versus ogólny rozwój intelektualny – jaki model wykształcenia wyższego i dlaczego wspierać będzie kandydat/ka?
6. 6. Jak kandydat/ka ocenia przydatność bolońskiego modelu studiów wyższych (dwustopniowość plus krajowa rama kwalifikacji) i jakie praktyczne rozwiązania organizacyjne ma w związku z tym zamiar wdrażać?
7. 7. Jakie działania ma zamiar kandydat/ka podejmować wobec kierunków studiów oraz pracowników mających na nich zajęcia w sytuacji, gdy na skutek niżu demograficznego kierunki te będą miały systematycznie niewielki nabór kandydatów?
Kolejny autor formułuje następujące pytania:
Jak kandydat na Rektora widzi możliwość wsparcia administracyjnego przy procedurach przyznawania stypendiów, tak by nie obciążać czynnościami administracyjnymi doktorantów i studentów?
Czy kandydat na Rektora jest za ograniczeniem sprawozdawczości wynikającej z KRK?
Jakie kroki kandydat chce podjąć w celu ograniczenia sprawozdawczości wynikającej z KRK?
Czy mógłby Pan wymienić o likwidację których elementów procesu sprawozdawczego będzie Pan występował do Ministerstwa?
Czy uważa Pan/Pani, że dzisiejszy poziom sprawozdawczości pracowników naukowych w zakresie podejmowanych badań naukowych jest odpowiedni?
Co zamierza zrobić kandydat w celu ograniczenia sprawozdawczości w zakresie podejmowanych badań naukowych?
Jak widzi kandydat/ka możliwość ograniczenia opłat związanych ze studiami? (opłaty za wydawanie dyplomu, za powtarzanie egzaminu, i inne)
Jaka część dochodu uczelni pochodzi z opłat związanych ze studiami?
Czy kandydat uważa, że obciążenia finansowe są właściwym środkiem poprawy jakości procesu dydaktycznego? Jeżeli tak, proszę wskazać które.
Czy kandydat zgadza się ze stwierdzeniem, że tzw. koszty własne będące narzutem na grant powinny być rozliczane w sposób jawny?
Czy kandydat zgadza się z propozycją, by połowę środków uzyskanych przez uczelnię w ramach tzw, kosztów własnych przeznaczać na pomoc administracyjną, księgową i finansową przy przygotowywaniu przyszłych projektów grantowych?
Jaki jest pogląd kandydata na problem nierównomiernego obciążania obowiązkami administracyjnymi nauczycieli akademickich i jakie widzi możliwości rozwiązania tego problemu?
Czy kandydat/-ka uważa, że uniwersytet dysponuje wystarczającą bazą mieszkaniową dla studentów i młodych pracowników naukowych?
Jak duży jest potencjał mieszkaniowy uczelni?
Ilu pracowników naukowych i studentów co roku deklaruje zapotrzebowanie? (Ewentualnie: czy uniwersytet wykonał/wykona badania na ten temat?)
Czy kandydat/ka widzi potrzebę podjęcia działań w kierunku ustalenia bazy instytucji i firm w których studenci mogą odbywać praktyki studenckie wysokiej jakości?
Czy kandydat/ka widzi potrzebę stworzenia w każdej jednostce (instytucie lub wydziale) części partycypacyjnej budżetu przeznaczonej na finansowanie badań naukowych?
Czy kandydat/ka opowiada się za stabilizacją sytuacji nauczycieli akademickich, poczynając od stanowiska adiunkta, przez zatrudnianie na czas nieokreślony?
Jakie znają rozprawy z badań naukowych na temat szkolnictwa wyższego , które stały się dla nich inspiracją do budowania własnego programu zmiany? Jakie argumenty naukowe przekonują ich do takich zmian?
Czy zgadzają się z tezą, że naukowcy nie powinni aktywnie protestować przeciwko poziomowi nakładów na szkolnictwo wyższe?
Wiele kwestii, o które zamierzają zapytać naukowcy i studenci, dotyczy spraw, na które powinien odpowiadać kandydat na ministra nauki i szkolnictwa wyższego, gdyż wiele z nich jest warunkowana regulacjami ustawowymi. Rektorzy nie mają na to wpływu, chyba że dociekający chcieliby, aby przyszły rektor podjął działania lobbujące na rzecz zmiany obowiązujących ustaw i rozporządzeń ministra.
Są to kwestie związane ze stypendiami, ale i z liczebnością grup ćwiczeniowych/laboratoryjnych/warsztatowych czy ze sprawowaniem opieki merytorycznej nad ich pracami dyplomowymi. Niektórzy chcieliby wiedzieć, jaka będzie minimalna liczba osób potrzebna do kontynuowania studiów na danym kierunku, a nawet specjalności?
Oczekuje się wyraźnych deklaracji kandydatów na rektorów w zakresie przejrzystości ich działań (np. protokoły z Senatów), ogłaszanych konkursów na nowo otwierane stanowiska; starzenie się kadry naukowej; klauzuli społecznej; rozdziału środków na badania statutowe (jakim powinien podlegać procedurom?); oceny okresowej pracowników uczelni (Czy dobrze działa, co w niej powinno zostać zmienione?) problemów z równouprawnieniem itp.
Być może ktoś woli dociekać, jakie kandydat ma oglądy na politykę naukową w związku z przewidywaną nowelizacją ustaw:
• uczelnie flagowe
• proporcje BST i grantów
• finansowanie przez samorządy
• odpłatność za studia
• ustalanie programów przez firmy.