11 stycznia 2011

Pedagogika a reforma dziedzin nauki

Trwają prace nad projektem rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie określenia dziedzin nauki i dziedzin sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych. Już trzy lata temu dyskutowaliśmy o tym, że istniejący w naszym kraju podział na dziedziny nauki i przypisane mu dyscypliny nie jest zsynchronizowany z tym, jaki ma miejsce w Europie. Do tej pory w Centralnej Komisji Do Spraw Stopni i Tytułów wnioski w sprawie awansów naukowych z pedagogiki były rozpatrywane w „Sekcji nauk humanistycznych i społecznych”.

Ministerstwo zamierza jednak dokonać podziału dziedzin nauk, by osobno występowały nauki humanistyczne i nauki społeczne. Zapewne trudno będzie uzyskać akceptację całego środowiska w tej sprawie, ale w przypadku secesji dziedzin nauk pedagogika powinna znaleźć się wśród nauk społecznych, co przecież w żadnej mierze nie wyklucza korzystania przez jej przedstawicieli z metod badań nauk humanistycznych.

Naukowcy wskazują, że nie ma potrzeby utrzymywania tak wąskich enklaw naukowych. Celem reformy nauki w tym zakresie powinno być łączenie, integrowanie, a nie szatkowanie dyscyplin naukowych. Postulowano także, by tytuł naukowy profesora uzyskiwać w dyscyplinie naukowej, a nie w dziedzinie. Już teraz możemy przewidzieć, że gdyby nie wprowadzono tego typu rozstrzygnięcia, to powstałby chaos, gdyż niektóre rady wydziałów czy inne jednostki akademickie utraciłyby uprawnienia do prowadzenia przewodów naukowych z pedagogiki. Nie mają bowiem odpowiedniej liczby profesorów tytularnych z dziedziny nauk społecznych. Dzisiaj konieczne jest posiadanie odpowiedniej liczby profesorów tytularnych w dziedzinie nauk humanistycznych, a nie w dyscyplinie naukowej. Jeśli pedagogika znajdzie się w dziedzinie nauk społecznych, to konieczne jest powiązanie tej zmiany z tym, by wymagano w minimum kadrowym profesorów z dyscypliny naukowej – pedagogika, a nie z powyższej dziedziny.

Trzy lata tematu dyskutowaliśmy o tym, czym różni się dziedzina nauki od dyscypliny nauki. Przez dziedzinę nauki proponowano rozumieć - system wiedzy i metod tworzenia i sprawdzania przez nią wiedzy naukowej. Dziedziny nauki, a więc także ich dyscypliny i specjalności, charakteryzują również ich języki nauki. Języki dziedzin zawierają wyrazy i wyrażenia językowe, a w dziedzinach sformalizowanych także wyrażenia formalne, wyznaczające również zasięg danych dziedzin. Dyscyplinę nauki definiuje problematyka jej wszystkich obiektów, poznawanych i wyjaśnianych z pomocą wiedzy i metod tej dziedziny, do jakiej dana dyscyplina należy. Zakres problematyki dyscypliny wyznacza również jej język i obszar badań danej dyscypliny. Specjalność naukowa odnosi się do wyszczególnionych obiektów i zakresów badań, mogących należeć do różnych dyscyplin danej dziedziny, a nawet do różnych dziedzin nauki, poznawanych i wyjaśnianych z pomocą wiedzy i metod dyscypliny nauki, do jakiej dana specjalność może być zaliczona. Przyjęcie przez resort nowego rozporządzenia sprawi, że straci moc uchwała Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów z dnia z dnia 24 października 2005 r. w sprawie określenia dziedzin nauki i dziedzin sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych (M, P, Nr 79, poz., 1120 z późn., zm. , w której pedagogika występowała wśród nauk humanistycznych, natomiast nie wyróżnia ona nauk społecznych. Dotychczas obowiązujący przydział dyscyplin do dziedziny nauki humanistyczne wygląda następująco:

N a u k i h u m a n i s t y c z n e:
1) archeologia
2) bibliologia i informatologia
3) etnologia
4) filozofia
5) historia
6) historia sztuki
7) językoznawstwo
8) kulturoznawstwo
9) literaturoznawstwo
10) nauki o polityce
11) nauki o poznaniu i komunikacji społecznej
12) nauki o sztuce
13) nauki o zarządzaniu
14) pedagogika
15) psychologia
16) religioznawstwo
17) socjologia

Krążący w ramach konsultacji projekt rozporządzenia, który określa nowy podział dziedzin i dyscyplin został opracowany z uwzględnieniem ośmiu obszarów kształcenia określonych w przepisach o szkolnictwie wyższym, ale nie ma w nim nigdzie pedagogiki (prawdopodobnie przez czyjeś niedopatrzenie, skoro nie ma w nim ani biologii, ani geodezji). Proponuje się w nim, by dziedzina nauki humanistyczne obejmowała kształcenie w obszarze nauk humanistycznych, a w ślad za tym takie dyscypliny, jak.:

Archeologia,
Etnologia,
Filologia,
Filologia angielska,
Filologia polska,
Filozofia,
Historia,
Historia sztuki,
Informacja naukowa i bibliotekoznawstwo,
Kognitywistyka,
Kulturoznawstwo,
Ochrona dóbr kultury,
Religioznawstwo,
Teologia,
Muzykologia,
Wiedza o teatrze.

Natomiast dziedzina nauki społeczne obejmowałaby kształcenie w obszarze nauk społecznych, a wśród nich wyróżnia się takie dyscypliny, jak:
administracja,
bezpieczeństwo narodowe, bezpieczeństwo wewnętrzne,
dziennikarstwo i komunikacja społeczna,
ekonomia, finanse i rachunkowość,
informatyka i ekonometria,
europeistyka,
geografia,
gospodarka przestrzenna,
nauki o rodzinie,
politologia,
polityka społeczna,
praca socjalna,
prawo,
prawo kanoniczne,
psychologia,
socjologia,
stosunki międzynarodowe,
towaroznawstwo,
zarządzanie,
zdrowie publiczne.

Projekt rozporządzenia w sprawie określenia dziedzin nauki i dziedzin sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych zostanie przedstawiony do zaopiniowania Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego, Polskiej Akademii Nauk, Polskiej Akademii Umiejętności, Państwowej Komisji Akredytacyjnej, związkom zawodowym oraz umieszczony na stronie internetowej MNiSW. Projekt ten zostanie także przekazany do zaopiniowania wszystkim partnerom społecznym, tj, odpowiednim organizacjom pracodawców i związków zawodowych oraz zostanie udostępniony wszystkim zainteresowanym na stronach internetowych urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego oraz opublikowany w Biuletynie Informacji Publicznej.