Szanowni Państwo,
po zapoznaniu się z treścią Listu Otwartego, jaki został skierowany do mnie przez panią Martę Rawłuszko z Towarzystwa Edukacji Antydyskryminacyjnej oraz za jej sprawą także pozostałych 41 organizacji pozarządowych i jednego nauczycielskiego związku zawodowego (ZNP), przygotowałem odpowiedź jeszcze tego samego dnia. Uważałem jednak, że zgodnie z normami kulturowymi prześlę pisemną odpowiedź drogą tradycyjną (za pośrednictwem Poczty Polskiej) najpierw zainteresowanej i wskazanym do wiadomości także w tym Liście przedstawicielom polityki i władzy państwowej, żeby następnie poinformować o tym opinię publiczną także w tym miejscu.
W dn. 17 stycznia 2014 r. opublikowałem w blogu treść przygotowanej przez Zespół Edukacji Elementarnej pod kierunkiem prof. APS dr hab. Józefy Bałachowicz opinię publikacji dla nauczycieli programu autorstwa Anny Dzierzgowskiej, Joanny Piotrowskiej, Ewy Rutkowskiej pt. Równościowe przedszkole. Jak uczynić wychowanie przedszkolne wrażliwym na płeć. Po 10 dniach otrzymałem drogą elektroniczną: "List otwarty do prof. dr hab. Bogusława Śliwerskiego Przewodniczącego Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk".
Autorka tego listu, włączając jako jego sygnatariuszy aż 41 organizacji, chyba nie zrozumiała treści opinii o publikacji ani też nie doczytała, kto jest jej autorem. Na jakiej bowiem podstawie ów List skierowano do mnie, a nie do pani prof. APS dr hab. Józefy Bałachowicz, czyli autorki Opinii ZEE przy KNP PAN? Czyżby to było takie trudne, czy może w ramach działań dyskryminacyjnych pani Marta Rawłuszko postanowiła pominąć Panią Profesor z Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie i jej ekspertów z Zespołu Edukacji Elementarnej przy KNP PAN? A może w jakiejś mierze postanowiła ocenić recenzentkę poza jej plecami, bo nie jest w tym Liście wymieniona nawet jako adresat "do wiadomości"? Przyznam szczerze, że z takimi praktykami dyskryminacyjnymi, mającymi jednoznacznie charakter wywierania presji na kogoś przez słanie skarg do przełożonego, spotykałem się tylko w okresie państwa totalitarnego. Jak widać pewne mechanizmy i przyzwyczajenia są reprodukowane przez kolejne pokolenia osób, tym razem rzekomo angażujących się na rzecz walki z dyskryminacją.
Poniżej przedstawiam in extenso treść Listu Otwartego, w odróżnieniu od liderki antydyskryminacyjnego towarzystwa, która nie raczyła w domenie TEA udostępnić czytelnikom treści opinii pani prof. J. Bałachowicz. Poniżej będzie też moja nań odpowiedź jako Przewodniczącego Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Ubolewam, że ktoś, kto mieni się społecznikiem na rzecz działań antydyskryminacyjnych, sam dyskryminuje innych, także w treści tego Listu. To zdumiewające, że pretensje w sprawie eksperckiej opinii, która dotyczyła przecież pozbawionej jakiejkolwiek recenzji naukowej publikacji dla nauczycieli (sfinansowanej ze środków publicznych!) kieruje się do Przewodniczącego Komitetu z insynuacją o mających miejsce manipulacjach itp. Ba, kierując List do władz resortowych usiłuje się dodatkowo wywrzeć na mnie presję. W tym sensie jest to akt godny pożałowania i nie mający nic wspólnego z antydyskryminacyjnymi ideami. Wciąganie do tego politycznego manewru organizacji pozarządowych i związku zawodowego stawia pod znakiem zapytania, czy aby ich liderzy wiedzieli, pod czym się podpisali? A podpisali się pod tym, by możliwe było faszerowanie nauczycieli publikacją z logo instytucji publicznych, pozbawioną jakiejkolwiek recenzji.
Niestety prasa nie opublikowała eksperckiej opinii ekspertów KNP PAN in extenso, ale i KNP PAN o to nie zabiegał. Uważałem, czemu dałem wyraz w komentarzu do artykułu pana Artura Grabka z "Rzeczpospolitej", że sprawą powinna zająć się Najwyższa Izba Kontroli. Sam uczestniczyłem w różnych rolach (w tym także jako ewaluator) w realizacji kilku projektów edukacyjnych ze środków UE, ale niedopuszczalne było, by tzw. produkt finalny, który jest adresowany do beneficjentów, nie był w ogóle ewaluowany! Czyżby to zdenerwowało autorki - ocenianej przecież nie przeze mnie publikacji? Czy pani M. Rawłuszko sądzi, że jak zgromadzi nawet 200 sygnatariuszy swojego listu, to uzyska prawo cenzurowania opinii naukowych w publicystycznej stylistyce?
A teraz ów List Otwarty i przedmiotowa nań odpowiedź:
Warszawa, 27 stycznia 2014 r.
List otwarty
do prof. dr hab. Bogusława Śliwerskiego
Przewodniczącego Komitetu Nauk Pedagogicznych
Polskiej Akademii Nauk
Szanowny Panie Przewodniczący,
W związku z wydaną przez Zespół Edukacji Elementarnej pod patronatem Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN opinii o programie „Równościowe przedszkole. Jak uczynić wychowanie przedszkolne wrażliwym na płeć” autorstwa Anny Dzierzgowskiej, Joanny Piotrowskiej oraz Ewy Rutkowskiej, zwracamy się do Pana o odniesienie do następujących kwestii.
1. Z jakich powodów opinia ekspertów/ekspertek Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN w recenzji publikacji „Równościowe przedszkole” posługuje się kryteriami oceny programu wychowania przedszkolnego, mimo że jednocześnie stwierdza, zgodnie z faktami i deklaracjami autorek, że recenzowany materiał nie jest programem wychowania przedszkolnego?
Zwracamy uwagę, że jest to zabieg manipulacyjny i nieuczciwy. Recenzja Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN, obecnie szeroko przytaczana w mediach, dyskredytuje materiał skierowany do osób dorosłych za pomocą kryteriów oceny ustalonych dla materiałów skierowanych do dzieci w wieku przedszkolnym. Przyjęta metodologia recenzowania jest nierzetelna i w konsekwencji prowadzi do nieuprawnionych wniosków.
2. Zwracamy uwagę, że wprowadzanie treści równościowych i antydyskryminacyjnych do systemu edukacji formalnej jest zgodne z rozporządzeniem w sprawie nadzoru pedagogicznego (Rozporządzenie MEN z dnia 10 maja 2013 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego; Dziennik Ustaw z 14 maja 2013 poz. 560.) W wymaganiach formułowanych wobec przedszkoli jako obowiązujący funkcjonuje zapis:
„W przedszkolu są realizowane działania antydyskryminacyjne obejmujące cała społeczność przedszkola”.W obliczu przywołanych zapisów, stoimy na stanowisku, że publikacja „Równościowe przedszkole” ma na celu realizację zapisów polskiego prawa oświatowego – wysiłku, który w obszarze równości płci podejmują niestety nieliczne/nieliczni i który, jak pokazują przywołane przez Komitet Nauk Pedagogicznych PAN badania, pozostaje cały czas niewystarczający dla zmiany dyskryminacyjnego status quo.
3. W recenzji ekspertów/ekspertek Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN pojawia się stwierdzenie, że:
„Problematyka stereotypów płciowych i konsekwencji ich obecności w życiu społecznym jest niezwykle ważna dla edukacji. Liczne polskie badania dowodzą, że nierówne traktowanie płci i umacnianie stereotypowego wizerunku kobiety i mężczyzny zachodzi na każdym szczeblu edukacji (por. badania L. Kopciewicz, M. Chomczyńskiej-Rubachy, M. Karkowskiej, S. Kamińskiej-Berezowskiej, M. Falkiewicz-Szult i in.), a rozpoczyna się już w przedszkolu. Z tego względu uwrażliwienie nauczycieli na powielanie zachowań stereotypowych wobec płci wychowanków, budowanie u nich świadomości mechanizmów dyskryminacji, a w konsekwencji - unikanie w pracy z dziećmi reprodukcji stereotypów związanych z płcią, kształtowanie pozytywnych doświadczeń dzieci w toku wychowania, rozwój indywidualnych zdolności niezależnie od płci, jest niezwykle cenne. Realizacja takich celów ma pozytywny wymiar zarówno społeczny, jak też indywidualny; zabezpiecza sprawiedliwe i demokratyczne stosunki społeczne oraz umożliwia pełną samorealizację jednostki”.
Głęboko zgadzając się z powyższym stwierdzeniem, zwracamy się z zapytaniem o działania podejmowane przez Komitet Nauk Pedagogicznych PAN, mające na celu jak najszersze upowszechnienie odpowiednich materiałów wspomagających uwrażliwianie nauczycieli/nauczycielek na ww. problematykę oraz wspierających ich/je w realizacji ww. celów w edukacji przedszkolnej. Jakie inne podręczniki dla nauczycieli/nauczycielek oraz programy nauczania Komitet Nauk Pedagogicznych rekomenduje w celu „budowania świadomości mechanizmów dyskryminacji” oraz „unikania w pracy z dziećmi reprodukcji stereotypów związanych z płcią” na poziomie przedszkola?
Zwraca naszą uwagę fakt, że Komitet pod Pana przewodnictwem skorzystał ze swojego autorytetu, aby publicznie podważyć wartość jednego z nielicznych równościowych materiałów skierowanych do nauczycieli/nauczycielek przedszkolnych, jednocześnie powstrzymując się od wzięcia odpowiedzialności za zaproponowanie alternatyw i szerokie upowszechnienie lepszych rozwiązań.
Postulujemy skorzystanie z autorytetu społecznego i kompetencji merytorycznych Komitetu do podjęcia konkretnych działań służących zmianie szkodliwych stereotypów płci oraz dyskryminacyjnych zachowań obecnych w edukacji, tak dobrze zbadanych i opisanych przez badaczy i badaczki przywołane w przedmiotowej opinii Komitetu.
Brak konstruktywizmu w recenzji wydanej przez Komitet wydaje się szczególnie rażący w sytuacji, gdy tak wiele realnych działań na rzecz edukacji antydyskryminacyjnej i równościowej w Polsce podejmowanych jest nie przez środowiska naukowe, lecz przez indywidualnych nauczycieli/nauczycielki, organizacje pozarządowe i partnerów społecznych.
Chcemy podkreślić, że jednym z zadań Komitetu jest „opracowywanie nowych koncepcji i propozycji rozwiązań modelowych dotyczących oświaty, kształcenia i doskonalenia kadr naukowych w dziedzinie pedagogiki oraz kształcenia nauczycieli”. Postulujemy więc, aby najbliższe nowe rozwiązanie modelowe dotyczące oświaty, opracowane przez Komitet, dotyczyło przeciwdziałania „nierównemu traktowanie płci i umacnianiu stereotypowego wizerunku kobiety i mężczyzny”, które „zachodzi na każdym szczeblu edukacji”.
4. Zwracamy również uwagę na badania zrealizowane przez Centrum Ewaluacji i Analizy Polityk Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego (raport „Równe traktowanie standardem dobrego rządzenia” pod red. prof. Jarosława Górniaka), które wskazują, że spośród różnych działań równościowych, najwyższy odsetek Polaków i Polek – 84% popiera wprowadzanie nauczania na temat równego traktowania w szkołach. Działania poszerzające wiedzę i podnoszące świadomość na temat równości cieszą się największą aprobatą społeczną.
Z dużym prawdopodobieństwem można więc twierdzić, że szerzej zakrojona i lepiej upowszechniona działalność Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN, realizująca zdefiniowane przez Komitet cele odnoszące się do równości płci, byłaby w zgodzie nie tylko z ważnymi demokratycznymi wartościami, ale również odpowiedziałaby na istniejące zapotrzebowanie społeczne wielu rodziców - Polek i Polaków.
Licząc na konstruktywny dialog, Z poważaniem, Marta Rawłuszko, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej i:
1. Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, Warszawa
2. Amnesty International, Warszawa
3. Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa
4. Centrum Inicjatyw UNESCO, Wrocław
5. Centrum Wspierania Partycypacji Społecznej, Gdańsk
6. Ekspedycja w Głąb Kultury, Zabrze
7. Fundacja dla Odmiany, Gdańsk
8. Fundacja Autonomia, Kraków
9. Fundacja Gender Center, Warszawa
10. Fundacja Klamra, Żywiec
11. Fundacja na rzecz Różnorodności Społecznej, Warszawa
12. Fundacja Pozytywnych Zmian, Bielsko-Biała
13. Fundacja Projekt Caracol, Wrocław
14. Fundacja Przestrzeń Kobiet, Kraków
15. Fundacja Rozwoju Dzieci im. Jana Amosa Komeńskiego, Warszawa
16. Fundacja Równość.info, Warszawa
17. Fundacja Równość.org, Kraków
18. Fundacja Trans-Fuzja, Warszawa
19. Grupa Edukatorów Seksualnych PONTON, Warszawa
20. Kampania Przeciw Homofobii, Warszawa
21. Klub Sportowy Chrząszczyki, Warszawa
22. Kolektyw Odrobina Kultury, Warszawa
23. Krytyka Polityczna
24. Kwartalnik kulturalno-polityczny "Bez Dogmatu", Warszawa
25. Nieformalna Grupa Łódź Gender, Łódź
26. Ośrodka Myśli Społecznej im. Ferdynanda Lassalle'a, Wrocław
27. Partia Zieloni
28. Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego, Warszawa
29. Porozumienie Kobiet 8 Marca, Warszawa
30. Stowarzyszenie Homo Faber, Lublin
31. Stowarzyszenie „Jeden Świat”, Poznań
32. Stowarzyszenie Kobiet Konsola, Poznań
33. Stowarzyszenie Lambda Warszawa, Warszawa
34. Stowarzyszenie na rzecz Kultury i Dialogu 9/12, Białystok
35. Stowarzyszenie Na Rzecz Osób LGBT „Tolerado”, Gdańsk
36. Stowarzyszenie Pro Humanum, Warszawa
37. Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa “Bardziej kochani”, Warszawa
38. Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Osób Homoseksualnych, Biseksualnych i Transpłciowych Akceptacja, Warszawa
39. Stowarzyszenie W stronę dziewcząt, Warszawa
40. Związek Nauczycielstwa Polskiego, Warszawa
41. Żydowskie Stowarzyszenie Czulent, Kraków
Do wiadomości:
Pani Joanna Kluzik-Rostkowska, Minister Edukacji Narodowej
Pani prof. Lena Kolarska-Bobińska, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Pani dr Agnieszka Kozłowska-Rajewicz, Pełnomocniczka Rządu ds. Równego Traktowania
Pani prof. Irena Lipowicz, Rzecznik Praw Obywatelskich
************************************************************************
ODPOWIEDŹ NA LIST OTWARTY
Warszawa, 28 stycznia 2014 r.
Szanowna Pani
Marta Rawłuszko
Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej
Szanowna Pani,
przesłanie w imieniu aż 41 organizacji pozarządowych (łącznie ze związkiem zawodowym) na adres Przewodniczącego Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN Listu Otwartego świadczy o podzielaniu troski o kwestie realizacji idei tolerancji, przeciwdziałania dyskryminacji i równości, także w procesie wychowania przedszkolnego. Właśnie w takim duchu została przygotowana opinia ekspertów zadaniowego Zespołu Edukacji Elementarnej przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN o programie „Równościowe przedszkole. Jak uczynić wychowanie przedszkolne wrażliwym na płeć” autorstwa Anny Dzierzgowskiej, Joanny Piotrowskiej oraz Ewy Rutkowskiej.
Wśród członków Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN są profesorowie, którzy od kilkudziesięciu lat podejmują w procesie badawczym i kształcenia kadr nauczycielskich oraz pedagogicznych właśnie tę problematykę, jak: Maria Dudzikowa, Zbigniew Kwieciński, Maria Czerepaniak-Walczak, Tomasz Szkudlarek, Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Kazimierz Przyszczypkowski, Dorota Klus-Stańska, Janusz Gęsicki, Józefa Bałachowicz, Mirosław J. Szymański, Barbara Kromolicka, Tadeusz Lewowicki, Zbyszko Melosik, Teresa Hejnicka-Bezwińska, Stefan M. Kwiatkowski, Marek Konopczyński, Henryka Kwiatkowska czy moja osoba. Przewodnicząca zespołu zadaniowego Edukacji Elementarnej przy KNP PAN, specjalistka w zakresie edukacji przedszkolnej - pani prof. APS dr hab. J. Bałachowicz - zgodnie z obowiązującą w Komitecie procedurą - przeprowadziła w środowiskach uniwersyteckich naszego kraju konsultacje naukowe, na podstawie których została przygotowana przez Nią opinia o w/w programie. Jej treść jest rzeczowa, metodologicznie poprawna, zgodna z obowiązującymi w pedagogice przedszkolnej i psychologii wieku dziecięcego standardami wspomagania rozwoju małego dziecka z uwzględnieniem obowiązującego w III RP prawa.
Komitet Nauk Pedagogicznych PAN nie inicjuje i nie zajmuje się ideologicznymi kwestiami, które usiłuje się przypisać ekspertyzie jednego z jego Zespołów, ani też nie zajmuje stanowiska wobec medialnych sporów, jakie są prowadzone przez różne jego strony, gdyż nasi członkowie są naukowcami i dzielą się swoją wiedzą oraz wynikami wieloletnich często badań o najwyższych standardach w kraju. Profesorowie KNP PAN nie przygotowują recenzji pod oczekiwania jakichkolwiek organizacji, partii politycznych czy związków zawodowych, czym odróżnia się od innych graczy w debacie publicznej. Właśnie dlatego zostali powołani do tej struktury społecznej w tajnych wyborach przez całe środowisko akademickie. Stwierdzenie w Liście Otwartym, że Komitet Nauk Pedagogicznych PAN pod moim przewodnictwem (...) skorzystał ze swojego autorytetu, aby publicznie podważyć wartość jednego z nielicznych równościowych materiałów skierowanych do nauczycieli/nauczycielek przedszkolnych, jednocześnie powstrzymując się od wzięcia odpowiedzialności za zaproponowanie alternatyw i szerokie upowszechnienie lepszych rozwiązań” jest zatem więcej niż nieporozumieniem.
Komitet Nauk Pedagogicznych nie został poproszony o napisanie programu wychowania przedszkolnego, tylko o zaopiniowanie takiego, który już został opublikowany a powstał ze środków publicznych. Państwa List nie zawiera merytorycznych argumentów, które odnosiłyby się do treści opinii zespołu ekspertów KNP PAN, toteż nie będziemy z nim polemizować czy odnosić się do jego treści. Przyjmujemy do wiadomości powstałe emocje czy dysonans poznawczy. Z wynikami prac członków Komitetu, jak i jego działalności można zapoznać się w PAN, gdyż każdego roku przedkładamy stosowne sprawozdania.
Z poważaniem
Przewodniczący Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN
prof. dr hab. Bogusław Śliwerski
Do wiadomości:
Pani Joanna Kluzik-Rostkowska, Minister Edukacji Narodowej
Pani prof. Lena Kolarska-Bobińska, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Pani dr Agnieszka Kozłowska-Rajewicz, Pełnomocniczka Rządu ds. Równego Traktowania
Pani prof. Irena Lipowicz, Rzecznik Praw Obywatelskich