Najlepsze życzenia bożonarodzeniowe i noworoczne

Od kilku lat doświadczam tego, jak bardzo zmieniają się w instytucjach zwyczaje i obyczaje w okresie przedświątecznym. Jeszcze, wydawałoby się, tak niedawno organizowane były w placówkach oświatowych i akademickich wspólne wigilie Wigilii. Pracownicy i nauczyciele, czasami także z rodzicami swoich podopiecznych, zasiadali przy wspólnie urządzonym stole, z przygotowanymi przez siebie wigilijnymi potrawami i rozmawiali o tym, co minione, jak i to, co ich czeka, składali sobie życzenia dzieląc się opłatkiem, a nawet zdarzało się, że obdarzali się jakimś drobnym upominkiem.

Bywało i tak, że dyrektor placówki wysupłał jakieś środki na prezenty dla swoich pracowników. Ten obyczaj wyparły trochę działy socjalne, które zapraszają pracowników posiadających dzieci w wieku powyżej trzeciego roku życia do odebrania dla nich paczek świątecznych, bonu na zakupy w hipermarkecie czy biletow do kina.

Przestrzeń miejsc pracy staje się coraz bardziej świecka i obca. To nie kryzys finansowy, ale kryzys wartości i wzajemnych stosunków staje się znakiem czasów pozorowanej sympatii, szczerości czy życzliwości. Laicyzacja kultury staje się coraz bardziej widoczna w okresie świąt Bożego Narodzenia. Coraz mniej jest wśród nas sacrum, a coraz więcej profanum.

Nauczyciele już się z tym oswoili. Nawet ci najbardziej wrażliwi i refleksyjni, kiedy prowadzą własny blog, potwierdzają swoimi wpisami, jak z każdym rokiem, coraz słabiej wpisuje się w ten okres kultywowanie świątecznej tradycji w edukacyjnej społeczności. Piszę – społeczności, bo przecież rzadko są to wspólnoty. Szkoły, uczelnie stają się zakładami pracy lub korporacjami (w przypadku szkolnictwa wyższego), a ich pracownicy zakładnikami norm pracy. Więcej ich dzieli, choć to nie jest tak widoczne, niż łączy, bo więzi są zbyt zobowiązujące, orientujące ich na wspólnotę wartości i celów.

Dni poprzedzające Święta Bożego Narodzenia są czasem składania sobie życzeń. Niektórzy wykorzystują je ku temu, by zatrzeć ślady swojej odpowiedzialności za minione czyny, odsunąć od siebie prawdę intencji czy uciec w pozorowanie troski, za którą są już jedynie wypalone przez siebie konstrukcje. Co miał bowiem uczynić z życzeniami uczeń, którego jeszcze tak niedawno haniebnie dotknął jego nauczyciel czy molestował wuefista czy ksiądz? Czy ma uwierzyć w przedświąteczną przemianę, czy może doświadczyć po raz kolejny pozoru komunikacji, cynicznego nadużywania autorytetu roli/instytucji, w której nie ma już znaczenia, co było wcześniej danym słowem, zasadą, wartością, a co stało się ich zaprzeczeniem?

Dziś jest wigilia Bożego Narodzenia. Dzieci czekają na pierwszą gwiazdę, bo to oznacza, że wkrótce zasiądą do wspólnego stołu, by po złożonych życzeniach i obfitej kolacji nadszedł wreszcie moment obdarowania prezentami, które albo leżą już w pięknych opakowaniach pod choinką, albo zostaną wniesione przez przebranego w strój - rzekomo św. Mikołaja. Czy każdy był grzeczny? Bolesław Leśmian pisał w jednym ze swoich wierszy:

Świeci gwiazda na niebie,
srebrna i staroświecka,
Świeci wigilijnie, każdy
ja zna od dziecka.
Chwyć w garść jej promienie,
trzymaj je z całej siły.
I teraz w tym rzecz cała,
by się życzenia spełniły.

Niech narodziny Chrystusa stają się dla nas źródłem siły, nadając formę naszemu życiu, uwznioślając je, odrywając nas od własnego ja i otwierając na coś większego od nas: na Boga, wspólnotę i miłość. Szczególna symbolika gwiazdy betlejemskiej, żłóbka, rorat i Pasterki, wieczerza wigilijna w uświęconej przestrzeni rodzinnego domu - wszystko to niewątpliwie służy nawiązaniu kontaktu z Tym, Który Jest i odbudowaniu więzi międzyludzkich.

Jesteśmy już w okresie głębokiej refleksji o sprawach ważnych dla każdego z nas, w okresie wyhamowywania biegu wydarzeń, by można było zastanowić się nad tym, co minione, rozważyć potencjalność, jaką przyniesie jutro i umocnić naszą miłości do tych, których kochamy najbardziej, mając ich zawsze blisko siebie. Warto pochylić się nad każdym, dokonanym przez nas czynem, nad dobrem i słabościami, by z dokonanego odkrycia i zadumy wyłonić to, co może nam przynieść pokój i radość, prawdę i miłość.

Składam Państwu najserdeczniejsze życzenia, by wspólne kolędowanie, łamanie się opłatkiem, modlitwa i życzenia były znakiem życia w miłości oraz nadziei na przyszłość, byśmy mogli wkroczyć w rok 2019 z nowymi siłami, wiarą i ufnością w pokonywanie trudności oraz zdobywanie kolejnych doświadczeń. Niech Nowonarodzony daje nam nieustającą Nadzieję na miłość a doświadczenie potkania z Wcielonym Słowem niesie pokój opromieniający nas każdego dnia.

Życzę dużo zdrowia, sił, radości i spełnienia w Nowym Roku, byśmy mogli tak wspólnie, jak i w swoich rodzinach cieszyć się swoją obecnością.

Do zobaczenia po Świętach!

Nasila się krytyka projektów zmian w szkolnictwie wyższym

Nie ma tygodnia, by nie pojawiło się stanowisko krytyczne jednostek czy społecznych podmiotów akademickich przeciwko projektowanym rozwiązaniom w wyższym szkolnictwie państwowym w związku z przyjętą przez Sejm Ustawą 2.0. Otrzymałem protest Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej, którego sygnatariusze wyrażają głębokie zaniepokojenie przyszłością nauk humanistycznych i społecznych w Polsce w związku z treścią już ogłoszonych oraz projektowanych rozporządzeń do ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Jak piszą:

Rozporządzenia zagrażają podstawom badań w naukach humanistycznych i społecznych, zagrażają autonomii nauki oraz jej interdyscyplinarnemu rozwojowi.
Wbrew uspokajającym zapewnieniom Ministerstwa projektowana zmiana współczynników kosztochłonności dyscyplin naukowych spowoduje stopniowe, lecz znaczne zmniejszenie nakładów finansowych na badania i kształcenie w zakresie nauk humanistycznych i społecznych.

Z uwagi na dotychczasowe permanentne niedofinansowanie szkolnictwa wyższego i nauki projektowane zmiany mogą wręcz zagrozić fizycznej egzystencji wielu uczelni, zwłaszcza uniwersytetów ekonomicznych i pedagogicznych, oraz doprowadzić do kryzysu finansowego w tzw. uniwersytetach bezprzymiotnikowych poprzez zdegradowanie najsłabszych do roli dawnych wyższych szkół pedagogicznych. Konsekwencje długofalowe projektowanych zmian mogą być takie, iż nauki humanistyczne i społeczne na przyszłych uniwersytetach badawczych będą systematycznie wygaszane.

Za skrajnie nieodpowiedzialną uważamy politykę, według której uzależniona od prowadzenia badań naukowych część pensji historyka ma być z definicji pięć razy mniejsza niż chemika, a część pensji uzależniona od kształcenia anglistów lub sinologów będzie cztery razy mniejsza niż przy kształceniu specjalistów ogrodnictwa.
Obowiązujące już rozporządzenie o nowym podziale nauk na dziedziny i dyscypliny nie uwzględniło licznych zastrzeżeń i protestów, wymuszając często dysfunkcjonalne przypisywanie zlikwidowanych dyscyplin dyscyplinom nowym, ze szkodą dla badań „mniejszościowych”.

Rozporządzenie to wymusza składanie przez badaczy jednoznacznych deklaracji odnośnie do uprawianej dyscypliny ze szkodą dla badań interdyscyplinarnych oraz dla interdyscyplinarnych i międzydziedzinowych kierunków studiów. W następstwie wprowadzanych zmian badacze poruszający się na styku dyscyplin stają się „nieprzydatni”, bo nieopłacalni dla swojej jednostki.

Najwyższy niepokój budzą również projekty rozporządzeń dotyczących punktowanych czasopism i wydawnictw oraz zasad ewaluacji jakości działalności naukowej. Przyjmowane przez projektodawców kryteria oceny rangi czasopism i wydawnictw uważamy za arbitralne i krzywdzące dla wielu istniejących tytułów oraz badań z zakresu nauk humanistycznych i społecznych, programowo zaadresowanych do polskiego czytelnika.

Jako przedstawiciele środowiska naukowego czujemy się w obowiązku protestować przeciwko tym szkodliwym zmianom. Kategorycznie odrzucamy działania prowadzące do wygaszenia badań nad naszą historią, również najnowszą, nad polskim społeczeństwem, jego kulturą oraz zasadami życia publicznego. Niszczenie dorobku polskich nauk humanistycznych, społecznych i prawnych – zaadresowanego do społeczeństwa polskiego i właśnie to społeczeństwo edukującego – stanowi próbę wyciszenia niewygodnych debat.

Żądamy zmiany projektu rozporządzenia dotyczącego kosztochłonności i utrzymania dotychczasowych relacji współczynników kosztowności wobec skali. Odrzucamy dysfunkcjonalny system przypisujący naukowców do dyscyplin, zniechęcający do badań interdyscyplinarnych. Wzywamy Ministerstwo do odstąpienia od cenzurowania debaty naukowej poprzez degradację polskich czasopism i wydawnictw. Utrzymanie proponowanych rozporządzeń zagrozi prowadzonym przez nas badaniom i zmusi nas do podjęcia działań protestacyjnych.

Komitet Kryzysowy Humanistyki Polskiej
prof. dr hab. Roman Kubicki, dyrektor Instytutu Filozofii UAM
prof. dr hab. Monika Kostera
dr hab. Izabela Wagner Saffray, Instytut Socjologii UW
dr hab. Grzegorz Krawiec, Instytut Prawa, Administracji i Ekonomii UP
prof. dr hab. Urszula Jarecka, kierownik zakładu Teorii Kultury PAN
prof. dr hab Tomasz Majewski, Wydział Polonistyki UJ.

Komentarze prasowe - tutaj.

Z archiwum wywiadów - z profesorem pedagogiki Karolem Kotłowskim rozmawiała Alicja Jaśkiewicz

Święta Bożego Narodzenia nastrajają do spotkań rodzinnych, z bliskimi, przyjaciółmi. Postanowiłem odtworzyć wywiad, który zarejestrowałem na taśmie, kiedy przed ponad 40 laty został nadany w Rozgłośni Polskiego Radia w Łodzi. Jest to wywiad z moim Mistrzem - Profesorem Karolem Kotłowskim, a przeprowadziła go w poł. lat 70.XX w. ówczesna red. Łódzkiej Rozgłośni PR - Alicja Jaśkiewicz, absolwentka Uniwersytetu Łódzkiego:

K.Kotłowski (K.K.): Właściwie moje takie zainteresowania są bardziej filologiczne, ja się kiedyś bardzo łatwo uczyłem języków. Tą prace doktorską moją pierwszą napisałem dlatego, że operowałem sześcioma językami, mogłem różnych autorów czytać, nie miałem ograniczeń. Do biblioteki wchodziłem to wszystko było moje, ale pedagogika tak, ta filozoficzna pedagogika mnie interesuje i chyba bym tą drogę powtórzył.

Uważam, że pedagogika bez filozofii to przerodziłaby się w jakiś zbiór receptur, że filozoficzne ujęcie zagadnień pedagogicznych nadaje jej jakąś treść naukową, uprawnia pedagogikę do wejścia na naukowy Olimp i dlatego ciągle w tych zagadnieniach filozoficzno-pedagogicznych tkwię i chyba już do końca tkwić będę.

A.Jaśkiewicz (A.J.) - Spotkanie i rozmowę jaka udało mi się nagrać z profesorem Karolem Kotłowskim pracownikiem naukowym Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Łódzkiego z pewnością nie umożliwią dokładnego poznania sylwetki zasłużonego pedagoga. Wydaje mi się jednak, że jego opowieść o minionych dziesiątkach lat pracowitego życia (...) przybliży postać profesora, jego dorobek naukowy, życiowe pasje i zainteresowania.

K.K.: Zaczęło się przed wojną, wstąpiłem na studia pedagogiczne, na Wolną Wszechnicę Polską, potem przyszła wojna, przerwałem w środku, poszedłem na wojnę, po wojnie przyjechałem do Łodzi i spotkałem swoich starych profesorów: prof. Sergiusza Hesena i prof. Truchima. Byłem asystentem u prof. Truchima, bo nie było etatu u prof. Hesena, ale z nim miałem kontakty, ponieważ odpowiadaliśmy sobie zainteresowaniami.

U prof. Hesena pisałem pracę magisterską na temat reform szkolnych w Europie powojennych, brałem pod uwagę reformy w Anglii, Francji szczególnie, trochę niemiecka, ale w mniejszym stopniu. To była praca magisterska na ten temat. Doktorską pracę pisałem na temat wychowania pierwotnego, u ludów pierwotnych tak zwanych. Wychowanie u ludów pierwotnych taki był temat tej pracy. To wszystko było w Łodzi, skończyłem tu uniwersytet, po wojnie awansowałem od asystenta aż do obecnego stanowiska. W międzyczasie byłem Dziekanem, Dyrektorem Instytutu, obecnie ze względu na podeszły wiek jestem Kierownikiem Zakładu Teorii Wychowania.

A.J.: - Co zadecydowało, że właśnie tę dziedzinę wiedzy wybrał pan od początku i pozostał jej wierny do dziś, bo jest to dość konsekwentna droga życiowa?

K.K.: Zawsze interesowały mnie pogranicza pedagogiki i jej styk z innymi naukami, a więc socjologią, etnologią, antropologią, filozofią, historią, psychologią. Obecnie moje naukowe zainteresowania skupiają się na zagadnieniach światopoglądowych i moralnych związanych z systemem wartości, etyki socjalistycznej i jego internalizacji świadomości wychowanków.

Wartości muszą być ponieważ wychowawca nie posiadający oparcia w jakimś systemie wartości, który aprobuje, podobny byłby do ślepca zagubionego wśród tysiąca błędnych dróg lub też do kierowcy, który świetnie zna wóz i umie go prowadzić ale nie wie dokąd ma jechać. Wszystkie wartości systemu etycznego należy wpajać jednocześnie, gdyż wszystkie wzajemnie się warunkują i są jednakowo ważne. Jednakże pewne okresy historyczne wymagają większego akcentowania poszczególnych wartości np. uważamy, że obecnie wartością, na którą należy zwrócić szczególna uwagę jest świadoma dyscyplina i właściwy stosunek do pracy, to są w moim przekonaniu dominanty wychowawcze naszego historycznego okresu. W okresie np. gdy narodowi grozi wojna czy coś takiego, to wtedy zwracanie uwagi na np. na bojowość, większe podkreślenie patriotyzmu. Każda epoka ma swoje dominanty aczkolwiek nie rezygnuje z internalizacji całego systemu.

A.J.: - Wiele miejsca w swych rozważaniach poświęcił prof. Kotłowski zagadnieniu kształtowania światopoglądu naukowego wychowanków. Jest to jak stwierdza w wywiadzie zamieszczonym na łamach Nowej Szkoły jedno z najtrudniejszych zadań w wychowaniu, a sukces zależy przede wszystkim od nauczyciela, który niezależnie od szczebla szkolnego na jakim pracuje powinien obok wielkiego taktu pedagogicznego i subtelności dysponować gruntowną wiedzą filozoficzną, szczególnie z zakresu teorii poznania, etyki i filozofii pedagogiki.

K.K.: Tylko filozof matematyk, filozof biolog, filozof fizyk i chemik potrafią wprowadzić uczniów w tajniki ludzkiego poznania świata, uświadomić zarówno jego potęgę jak i słabość, kształtując postawy tolerancji bez której nie ma i nie może być zgodnego współżycia ludzi i rozwoju kultury. Normalnie rozwinięte dziecko żyjąc w warunkach rodzinnych wrasta w zasadzie spontanicznie w system wartości akceptowany przez jego rodziców i środowisko, do tego stopnia, że ta rodzinna moralność staje się integralną częścią jego osobowości. Na ogół 7-letnie dziecko przychodząc do szkoły już ma na poziomie dostępnym jego możliwością intelektualnym opanowany cały obowiązujący system moralny środowiska.

Największe trudności wychowawcze zjawiają się wtedy, gdy dziecko w szkole spotyka się z innym nieakceptowanym systemem wartości w rodzinie. Socjologia i antropologia kulturalna przytaczają nam wiele przykładów wymierania plemion, którym narzucono inne może nawet szlachetniejsze systemy wartości ale obce, nie wyrastające z rodzinnego podłoża. Duże trudności często nie do pokonania sprawia wychowawcom harmonizowanie indywidualnych hierarchii wartości poszczególnych wychowanków z ogólnie akceptowanym systemem, bo każdy z nas ma też pewna hierarchię wartości, i nie musi być ona zgodna z tą oficjalnie obowiązującą i jeżeli są sprzeczności zbyt wielkie to wtedy są trudności. Właśnie te rozbieżności powodują wykroczenie a nawet przestępstwo.

A.J.: - Czy zdaniem pana są pewne metody, które pozwalają uniknąć tych kłopotów?

K.K.: Oczywiście. My w Łodzi też opracowaliśmy oryginalny system zasad i metod wychowania. Niestety nigdzie na świecie nie dopracowano się zasad i metod niezawodnych z powodów zbyt licznych i nie zawsze niestety możliwych do poznania uwarunkowań procesu wychowawczego czyli popędów, że może powiedzmy np. wychowanek wiedzieć jak nie należy postępować ale siła temperamentu, siła jego popędu nie pozwala mu dostosować się do tego ogólnego systemu wartości, wartości osobnicze, także historia osobista.

A.J.: - Wspomniał pan o tych próbach opracowań łódzkich, w jakim stopniu są one formą udziałów w tym co dzieje się w innych miastach?

K.K.: W latach 76 i 78 opracowaliśmy część problemu węzłowego proponując modernizację systemu oświaty wysokorozwiniętych uczelni socjalistycznych. Nasz problem badawczy dotyczył pedagogiki kultury we współczesnych polskich rodzinach, poziomu kultury pedagogicznej. Zajmujemy się tym, dowodem są pewne pozycje popularno-naukowe przeznaczone dla rodziców, nauczycieli, m.in. taka pozycja jak: „O pedagogicznym kształceniu rodziców”, która wyszła w roku 1968, ta była dla nauczycieli i druga dla rodziców „Problemy wychowania w rodzinie”, 1966.

A.J.: - Forma podpowiedzi i pomocy naukowej.

K.K.: Poza tym wygłaszamy odczyty, ja i moi współpracownicy, setki trzeba liczyć, współpracujemy z Akademiami Medycznymi, Szkołą Sztuk Plastycznych, Politechniką.

A.J.: - Wspomniał pan o dwóch publikacjach, jest ich znacznie więcej.

K.K.: - Tak, głównie 100 publikacji, za najważniejsze liczę chyba tak, to wydana przez PZZ w 1966, „Szkoła angielska” po II wojnie światowej. To rezultat mojego pobytu w Anglii, 3-miesięcznego. Tam właśnie byłem i to napisałem. Następnie „Podstawowe prawidłowości pedagogiki”, „Filozofia wartości a zadania pedagogiki”, „Rzecz o wychowaniu patriotycznym:, no i ostatnia książka „Aksjologiczne podstawy teorii wychowania moralnego” – najnowsza wydana w 1986.

A.J.: - Ma pan opinie człowieka bardzo punktualnego?

K.K.: Do dzisiaj mam to. W szkole przedwojennej, w której uczyłem, byłem nauczycielem to było bezwzględne, tam nie było mowy o spóźnianiu. Czułbym się źle gdyby na mnie grupa studentów czy ktoś z kim się umówiłem oczekiwał, nie wolę nadawać na siebie czekać. Uważam, że największy wpływ wywiera osobista postawa, staram się być takim jakim jestem. Mówię to co myślę, jestem otwarty, szczerze się wypowiadam na różne tematy, nie boję się tematów, nie ma u mnie tematów tabu.

Uważam, że jeśli student ma wątpliwości to ma prawo na seminarium wypowiedzieć te swoje myśli, a moim obowiązkiem jest wyjaśnić mu tą sprawę i to jest moje stanowisko w tej sprawie, pozostawiając jemu wybór. Myślę, że to jest największy warunek, że ludzie widzą, że ich profesor jest tym człowiekiem prostolinijnym i właśnie tak postępuje, to właśnie jest jakieś pro wychowawcze, może wybierać. I może dlatego właśnie mam u studentów takie opinie.


A.J.: - Ta punktualność jest chyba wynikiem jakiegoś wewnętrznego zorganizowania również, rozplanowania czasowego dużego?

K.K.: Musiałbym przeprowadzić tutaj autoanalizę psychologiczną ale bez jakiegoś planu wytyczonego nie przychodzę, bez dyspozycji, mam to zawsze wszystko. Często nie zaglądam do tego ale czułbym się głupio gdybym nie miał takiej rzeczy, planu każdego wykładu. To mnie uspokaja i daje mi właśnie przyjemność, no bo nie mam tremy. Wiem z góry, że ten pasjans musi wyjść bo mam go opracowanego w przemyśleniu. Mam notes i jak coś to zaraz zanotuję sobie. Ale ciekawą jest rzecz, że nieraz takie koncepcje stają się bardzo ciekawe w pewnych sytuacjach, a jak potem człowiek je opracowuje to okazuje się, że to nic takiego. Chwilowy zapał.

A.J.: - Jak zostaje panu troszeczkę czasu to co pan wtedy robi? Zajęcie, które pasjonuje pana w chwilach wolnych?

K.K.: Lubię muzykę poważną. Kiedyś nawet nieźle grałem na skrzypcach, wiolonczeli, brałem udział nawet w orkiestrze symfonicznej. Nawet przed wojną, będąc w wojsku zorganizowaliśmy nawet taką orkiestrę i graliśmy w radiu, grałem wtedy na altówce. Graliśmy z Traviatty różne rzeczy. Muzykę bardzo lubię ale tą klasyczną, tej nowej nie umiem ocenić. Najbliższe sercu to oczywiście Chopin ale i Mozart, Beethoven, wszyscy klasycy, każdego z przyjemnością słucham.

A.J.: - Sięga pan po jakieś instrumenty czy to przeszłość?

K.K.: Przeszłość, już ręka się nie nadaje, jak się nie grało tyle czasu to już się nic nie zrobi. Teraz tylko ucho, tylko posłuchać ale brać się za te instrumenty to nie. Bywam na koncertach, lubię pójść na koncert do Filharmonii. Radio, bez radia żyć nie można.