Odszedł od nas profesor pedagogiki porównawczej i historii oświaty - Mieczysław Jerzy Adamczyk

Niestety, okres wakacyjny nie był wolny od bardzo smutnych wydarzeń, o których dowiaduję się z opóźnieniem ze względu na nieobecność w kraju. Wczoraj otrzymałem wiadomość o śmierci profesora tytularnego pedagogiki Mieczysława Jerzego Adamczyka (ur. 2 grudnia 1933 r. w Kluczkowicach w woj. lubelskim). Profesor odszedł w wieku 84 lat, ale do ostatnich miesięcy swojego życia był niezwykle aktywnym nauczycielem akademickim.

Mimo wieku emerytalnego pracował na dwóch etatach - w Wydziale Zamiejscowym w Kłodzku Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu oraz w Instytucie Pedagogiki Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu. W tej pierwszej uczelni kierował Zakładem Pedagogiki Ogólnej na Wydziale Nauk Pedagogicznych. Współpracował też z Uczelnią Jana Wyżykowskiego, gdzie był zaangażowany w cykl konferencji naukowych z cyklu „Społeczności lokalne…”.

Należy jednak przypomnieć, że zm. Profesor przeszedł w swojej nauczycielskiej karierze przez wszystkie szczeble zawodowe, tak w strukturach polskiej oświaty, jak i szkolnictwa wyższego. Po dwukierunkowych studiach historyczno-pedagogicznych, które ukończył na Wydziale Nauk Humanistycznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w 1956 r. został zatrudniony w szkolnictwie, pracując kolejno w Szkole Podstawowej nr 4 w Tarnowie, a w rok później, w latach 1957-1962 jako kierownik tej szkoły. W latach 1962-1970 był inspektorem szkolnym zatrudnionym w Inspektoracie Oświaty dla pow. nowotarskiego i miasta Zakopanego.

Po przeniesieniu się na Dolny Śląsk w 1970 r. został nauczycielem III Liceum Ogólnokształcącego we Wrocławiu, następnie przez dwa lata był kierownikiem Zakładu Badań Oświatowych Instytutu Kształcenia Nauczycieli we Wrocławiu. W 1972 r. uzyskał na Wydziale Historyczno – Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki.

Po 18 latach zatrudnienia w oświacie, z dniem 1.10.1974 r. przeszedł do pracy w szkolnictwie wyższym, na stanowisko adiunkta w Międzywydziałowym Studium Pedagogicznym Akademii Rolniczej we Wrocławiu. Jako „element wrogi ideologicznie”, został - po wprowadzeniu stanu wojennego - zmuszony do odejścia z tej Uczelni. Na szczęście przygarnęła go na rok Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Opolu, gdzie zajmował stanowisko adiunkta. W tym też czasie prowadził zajęcia na Uniwersytecie Wrocławskim, którego rektor uzyskał zgodę Komitetu Wojewódzkiego PZPR na warunkowe zatrudnienie M. J. Adamczyka (za poręczeniem społecznym), z dniem 1.10.1985 na stanowisku docenta w Instytucie Pedagogiki.

Było to możliwe, gdyż W 1982 r. Rada Wydziału Nauk Humanistycznych Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie nadała mu stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki na podstawie dysertacji pt. "Kształcenie młodzieży chłopskiej z obwodu sądeckiego i okolic 1772-1848". Z dniem 1.10.1984 r. został powołany na stanowisko docenta a od 1.07.1991 na stanowisko profesora nadzwyczajnego w Uniwersytecie Wrocławskim. W dniu 22.10.1996 r. uzyskał naukowy tytuł profesora, a od 1.09.2000 r. został mianowany profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Wrocławskiego, gdzie pełnił funkcję kierownika Pracowni Pedagogiki Porównawczej w Instytucie Pedagogiki.

W 1989 r. Komisja Arbitrażowa w Warszawie, w wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego, przywróciła Profesora do pracy we wrocławskiej Akademii Rolniczej, ale nie zdecydował się już na przejście do tej uczelni na pierwszy etat. Od roku 1992 do 2003, a więc do wieku emerytalnego był przez 10 lat zatrudniony na drugim etacie w Instytucie Pedagogiki KUL w Lublinie i jego Wydziale Zamiejscowym w Stalowej Woli.

Jak pisał w ankiecie dla Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN:

"Przez pewien czas, (pracując z dala od ośrodków naukowych) nie miałem skrystalizowanych zainteresowań badawczych. Początkowo koncentrowałem je na problematyce górskiego rejonu Karpat. Stopniowo jednak poszerzałem ten obszar o węgierskie, czeskie i niemieckie kraje monarchii habsburskiej, przeprowadzając liczne kwerendy w tamtejszych archiwach i bibliotekach. W wyniku współpracy z krakowskim ośrodkiem naukowym, moje zainteresowania badawcze ewoluowały jednak ku szkolnictwu Galicji oraz kontaktom szkolnym ziem polskich z krajami monarchii austriackiej w latach 1650-1914. Po zatrudnieniu mnie w Uniwersytecie Wrocławskim przeszły kolejną metamorfozę, koncentrując się głównie na pedagogice porównawczej i edukacji zagranicznej. Badałem również wpływ edukacji na przeobrażenia wybranych warstw społecznych i grup narodowościowych.

Mój dotychczasowy dorobek naukowy (zahamowany wydatnie w latach 1956-1970 i 1981-1985), obejmuje ponad 120 publikacji, w tym 7 książkowych, 2 książki współautorskie i 3 pod redakcją naukową. Resztę stanowią artykuły, w większości o objętości 2 i więcej arkuszy oraz recenzje (9). Kilka prac, w tym 1 książkę opublikowałem w językach obcych. Oprócz tego (nie licząc ekspertyz wykonanych na zlecenie MEN i innych instytucji oświatowych), uczestniczyłem w realizacji 4 zleconych tematów badawczych. Opublikowałem również wnioski o granty naukowe.

Moje prace były niejednokrotnie recenzowane w czasopismach zagranicznych (francuskich, austriackich, węgierskich, czeskich i słowackich) i trzykrotnie wyróżniane nagrodami ministerialnymi."

Kształcił młode kadry akademickie. Ostatnią wypromowaną przez Profesora doktor jest dr Ewa Sokołowska-Syguła, która broniła się w dn. 6 czerwca 2017 w DSW.

Do najważniejszych rozpraw śp. Profesora M.J. Adamczyka należą:

1. Zagadnienia społeczno – pedagogiczne, Wydaw. Akademii Rolniczej, Wrocław 1979.

2. Kształcenie młodzieży chłopskiej z obwodu sądeckiego i okolic 1772-1848 (= Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej we Wrocławiu. Rozprawy 27), Wrocław 1981, s. 1-158.

3. (współautor) Pastuszka S., Starachowice: zarys dziejów, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1984.

4. (współautor) Pastuszka S., Konstytucje polskie w rozwoju dziejowym: 1791 – 1982, WSiP, Warszawa 1985.

5. (współautor) Ładyżyński A., Wybrane zagadnienia szkolnictwa i wychowania na świecie, Oficyna Wydawnicza Fundacji Uniwersyteckiej, KUL, Stalowa Wola 1989.

6. Edukacja a awans społeczny plebejuszy 1784-1848 (= Acta Uniwersitatis Wratislaviensis 1076. Prace pedagogiczne 68), Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1990.

7. Fenomen Podhala. Tatrzańska Wspólnota Leśna w Witowie, Podhalańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Nowy Targ 1995.

8. Szkoły Pijarskie w Podolinie i ich związki z Polską 1643-1848, Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1995.

9. Edukacja a przeobrażenia społeczności żydowskich w monarchii habsburskiej 1774 – 1914, Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998.

10. (współautor) Ładyżyński A., Wybrane zagadnienia szkolnictwa i wychowania na świecie: (materiały pomocnicze dla studentów), Oficyna wydawnicza Fundacji Uniwersyteckiej, Stalowa Wola 1998.

11. (współautor) Ładyżyński A., Edukacja w krajach rozwiniętych, Oficyna Wydawnicza Fundacji Uniwersyteckiej, Stalowa Wola 1999.

12. L’ educacions et les transformations de la socjete juive dans monarchie Habsburg 1774 – 1914, Geneve, Paryż – Sorbona, 1999.

13. Szkoły obce w edukacji Galicjan. Cz.1, Kraje Korony Węgierskiej. Oficyna Wydawnicza Rytm, Węgierski Instytut Kultury, Warszawa 2003.

14. Węgrzy na ziemiach polskich w XVIII-XIX wieku [w:] R. Grzybowski, T. Maliszewski (red.), W służbie historii, nauki, kultury i edukacji, Wydaw. UG, Gdańsk 2006, s. 140-148.

15. Cywilizacja zachodnia. Specyfika rozwoju, tradycje, preferowane wartości, Wrocław 2011.

Zmarły Profesor został W uznaniu zasług odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1989), Złotym Krzyżem Zasługi (1981), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1995) oraz Nagrodą im. Jerzego Skowronka za pracę „Szkoły obce w edukacji Galicjan. Kraje Korony Węgierskiej”.


JM Rektor Uczelni Jana Wyżykowskiego udostępniając fotografię zm. Profesora pisze publikacji przesłał wykaz publikacji związany z cyklem konferencji pod nazwą "Społeczności lokalne", których Profesor był kierownikiem naukowym. Jak wielokrotnie podkreślał śp.prof. M. Adamczyk - stanowiły one dla Niego bardzo ważny wycinek pracy naukowo-badawczej w ostatnim czasie. Podjął też próbę utworzenia Akademii Samorządności przy Urzędzie Marszałkowskim we Wrocławiu.


W imieniu środowiska polskiej pedagogiki skupionego przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN składam Rodzinie i Najbliższym Profesora wyrazy głębokiego współczucia.

Letnie odsłony akademickiej nieuczciwości

Po powrocie z wakacji przejrzałem zgromadzoną prasę. Sezon był raczej ogórkowy, ale zdarzały się też wydarzenia, które nie powinny umknąć uwadze krytycznego pedagoga.
W pierwszej dekadzie lipca pojawiły się w mediach doniesienia o dwóch zjawiskach akademickiej nieuczciwości. Kłamstwo ma krótkie nogi, więc prędzej czy później wyjdzie na jaw, nie ucieknie przed dociekliwością instytucji czy osób prywatnych.

Łódzki adwokat Piotr Paduszyński wystąpił w imieniu swojej klientki (poszkodowanej) do władz Społecznej Akademii Nauk w Łodzi z wnioskiem o udostępnienie pracy magisterskiej, która stała się podstawą uzyskania stopnia zawodowego magistra przez obecnego ministra infrastruktury i budownictwa Adama Adamczyka. Awansowany do tak kluczowego stanowiska 55-letni polityk PIS z Krzeszowic został zobowiązany przez prezesa partii - Jarosława Kaczyńskiego do uzupełnienia wykształcenia. Czyżby tak się spieszył, że coś umknęło jego uwadze?

Jak informowała red. Paulina Pawłowska z redakcji Dziennika Łódzkiego ów funkcjonariusz rządowy uzyskał dyplom magistra w zaskakująco krótkim czasie na wydziale zamiejscowym SAN w Olkuszu.

Nic dziwnego, że ekspresowe tempo i być może także temat pracy dyplomowej wzbudziło czyjeś zainteresowanie. Nie ono jednak stało się podstawą roszczeń. Pojawiło się bowiem podejrzenie o plagiat, a kradzież czyjejś pracy jest przestępstwem, które w świetle ustawy o szkolnictwie wyższym nie ulega przedawnieniu. Tego typu nieuczciwość powinna być ścigane, a w wyniku jej udowodnienia, uczelnia powinna przeprowadzić weryfikację nadanego stopnia.

Plagiaryzmowi zaprzeczył nie magister-minister, ale rzecznik kierowanego przez niego Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa, co już samo w sobie zrodziło w tej sprawie podejrzenie opinii publicznej. Społeczna Akademia Nauk w Łodzi nie chce ujawnić pracy, ale prawo stoi w takiej kwestii po stronie ofiary. Właśnie taką postawę zajmuje obecny minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro. Prędzej czy później tę pracę będzie można pozyskać na drodze prawnej.

Ciekawe było dla mnie to, skąd ktoś wiedział, że praca tego ministra jest plagiatem? Czyżby została zastawiona na niego pułapka? A może w grę wchodzi zamówienie tej pracy w jednej z firm? Czy może mamy tu do czynienia z pomówieniem albo jakąś prowokacją polityczną?

Drugą z wakacyjnych sensacji okazał się wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie w sprawie złożenia przez dziekana Wydziału Prawa, Administracji i Zarządzania Uniwersytetu Jana Kochanowskiego (UJK) w Kielcach i b. posła SLD, dr. hab. Wojciecha Saletrę, nieprawdziwego oświadczenia lustracyjnego o braku współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa w okresie PRL. Na mocy postanowienia sądu profesor UJK stracił to stanowisko, a jednostka akademicka tej uczelni traci powagę.

Jak informował portal WP:

"W styczniu b.r. kielecki sądu uznał Saletrę kłamcą lustracyjnym i orzekł wobec naukowca utratę biernego prawa wyborczego oraz zakaz pełnienia funkcji publicznych przez cztery lata. Saletra ma też zapłacić część kosztów sądowych, w kwocie 5 tys. zł." Odwołanie dziekana do Sądu Apelacyjnego nie pomogło, gdyż ten potwierdził zatajenie w złożonym oświadczeniu lustracyjnym faktu, iż w latach 1984-87 był on tajnym współpracownikiem Służby Bezpieczeństwa, o pseudonimie "Tadeusz".

(...) lustrowany podpisał zobowiązanie do współpracy, sporządził też 17 informacji dla funkcjonariuszy, z czego 12 własnoręcznie. Prokurator Instytutu uznał, że kontakty lustrowanego z SB były bezpośrednie, świadome, tajne i cykliczne, a funkcjonariusze pozyskiwali je operacyjnie - co wypełnia warunki stwierdzenia "kłamstwa lustracyjnego".

Funkcjonariuszy SB czy byłych TW jest jeszcze bardzo wielu w szkolnictwie wyższym, a szczególnie w państwowych wyższych szkołach zawodowych i w wyższych szkołach niepublicznych. IPN udostępnił archiwa, toteż nie tylko historycy badający dzieje współczesnej Polski, ale także zainteresowani tym zjawiskiem sami mogą wpisać imię i nazwisko naukowca, by sprawdzić, czy był powiązany z tajnymi służbami minionego reżimu.

Wakacyjny reset pod żaglami

Przyjąłem zaproszenie na żeglowanie jachtem po Adriatyku. Dwa tygodnie spędzone z przyjaciółmi na jachcie "Pelageja" okazało się najlepszym sposobem na całkowity reset od codziennych stresów w pracy zawodowej oraz aktywności społecznej. Spędzenie z Najbliższymi dwóch tygodni na żeglowaniu po różnych zakątkach wybrzeża Chorwacji - oddzielonego od pełnego morza ciągłą linią wysp - sprawiło, że mogłem być z dala od problemów i trosk.

To był doskonały czas na nabranie sił z dala od cywilizacji, od smażenia się na plaży w temperaturze 30-40 st. Celsjusza, z możliwością chłodzenia się w morzu, ale z koniecznością chowania się przed promieniami słońca. Jak tu zwiedzać na lądzie piękne miasta i miasteczka, skoro lejący się z nieba żar ogranicza spacery, wędrówki czy krajoznawcze zwiedzanie nowego regionu. Żeglując wchłania się nie tylko piękno przyrody, okolic, ale i doświadcza kojącego w upale powiewu wiatru.

Na jachcie są zupełnie inne warunki życia, cieszenia się odkrywaną codziennie naturą, poznawania nowych miejsc, środowisk, a przy tym bycia ze sobą zaprzyjaźnionej grupy osób, która może przeżywać nieoczekiwane przygody. Nie wszystko przecież da się przewidzieć. Mimo satelitarnej prognozy pogody przemieszczanie się jachtu po falach wewnętrznego morza Chorwacji niosło zaskakujące chwile i wywoływało niespotykane na lądzie doznania.

Otwarta przestrzeń Adriatyku, wiatr w żaglach i morska bryza, która przy niezwykle silnym wietrze zalewa burty jachtu budziła od czasu do czasu grozę, z rzadka wywoływała poczucie niepewności. Tu wszystko mogło się wydarzyć przy nagłym załamaniu się pogody czy zderzeniu się dwóch frontów gorącego i zimnego powietrza. Na jachcie pokazały się kołyszące nim "dziady", kiedy nadeszło burzowe "kowadło" a wiatr sięgał 6 stopni w skali B.

W takiej sytuacji, przy silnym wietrze i wysokiej fali, płynęliśmy na silniku przy schowanych żaglach. Kapitan doskonale wiedział, jak dobrać odpowiednią powierzchnię żagli, by dotrzeć do wyznaczonego celu bezpiecznie i w miarę szybko. Dla mnie największą atrakcją było halsowanie, czyli płynięcie na żaglach w kierunku, z którego wieje wiatr, na zmianę prawym i lewym bajdewindem.

Mieliśmy też trudną sytuację, kiedy zerwało się w trakcie szalejącej burzy jedno z zabezpieczeń żagla ZERO. Doszło do nagłego przechylenia jachtu na jedną stronę. Tylko opanowanie kapitana, genialny spokój i stanowczość w wydawaniu załodze poleceń sprawiło, że nie wystąpiła panika. Udało się uratować żagiel, bo o jacht z załogą nikt nie musiał się martwić. Bezpiecznie dopłynęliśmy do jednej z uroczych zatok przy jednej z wysp, gdzie można było ochłonąć od silnych emocji i wykąpać się (tzw. "kąpiułki") w jakże czystej wodzie Adriatyku.

Chorwacja ma aż 888 wysp, a na każdej z nich wiele, niemalże niedostępnych z lądu zatok, w których podziwialiśmy piękno przyrody oraz zróżnicowaną strukturę nabrzeża, skalistych gór czy wspaniałej roślinności. Linia chorwackiego wybrzeża liczy 5790 km, z czego 1778 km przypada na linię brzegową i ponad 4000 km na obrzeża wysp. Żeglowanie rozpoczęliśmy w marinie Kasztela w Splicie, by podążając kanałem Pakleni dotrzeć do wyspy Solta, Scedro, Vis, a kanałem Korczulańskim - do wyspy i miejscowości Korczula (tu urodził się i zmarł Marco Polo). Dalej pozostało nam podróżowanie jachtem wzdłuż wyspy Hvar, by dotrzeć wreszcie po tygodniu żeglowania do perły Adriatyku jaką jest Dubrovnik.

W ciągu 12 dni na morzu zobaczyłem wyspy i półwyspy Dalmacji oraz kilka wiosek, do których można było dotrzeć tylko drogą morską. Mieliśmy wyjątkowe szczęście, kiedy płynąc na żaglu w pobliżu wyspy Cres i Lošinj zobaczyliśmy towarzyszące nam delfiny butlonose, które popisywały się nagłymi wyskokami w górę, by w oka mgnieniu zniknąć pod wodą. Udało mi się zarejestrować ich zabawę telefonem komórkowym.

Większość nocy spędziliśmy na jachcie, ale cumowaliśmy także w marinach (specjalne przystanie dla jachtów). Tych ostatnich jest 50, ale chcąc odpocząć od ludzi wybieraliśmy cumowanie w zatokach wysp (rufą de kei czy za pomocą kotwicy na cumowisku). Niedostępne dla większości odwiedzających Chorwację zatoczki były doskonałym miejscem do kąpieli i nurkowania. Trzeba było jednak przy brzegu uważać na jeżowce.

W ciągu niespełna dwóch tygodni mogłem poznać różne techniki cumowania przy brzegu czy w marinie oraz związane z tym działania, które należało wykonywać na polecenie kapitana jachtu. Każdy nowicjusz na naszym jachcie mógł też raz stanąć za sterem po uprzednim wyjaśnieniu przez kapitana obowiązujących zasad i przy jego czujnej obecności.

Widzieliśmy po drodze setki żeglujących na chorwackim Adriatyku pasjonatów tego wypoczynku i sportu. Mijaliśmy w pobliżu bardziej zaludnionych miejscowości windsurferów, którzy doskonale radzili sobie na deskach wodnych czy różnego rodzaju paralotniach. Były to wspaniałe wakacje, całkowity reset od komunikacji elektronicznej, pisania, obowiązków na lądzie i typowych na co dzień sytuacji.

Żeglowanie staje się znakomitą okazją do wzajemnego poznania się przez wszystkich członków załogi. Tu nie ma jak uciec od siebie, wyalienować się, ukrywać autentyczne emocje, postawy czy reakcje, także we wzajemnych stosunkach. Mała wspólnota staje się swoistego rodzaju szkołą charakterów, (auto-)diagnozą własnych i cudzych stron osobowości. Piękno wspólnych doświadczeń, ale i możliwych okazji do indywidualnego przeżywania zdarzeń sprawiają, że będzie do czego powracać w naszym klimacie o różnych porach roku.

Kapitanem jachtu był profesor pedagogiki, pasjonat żeglowania, o czym opowiadał doktorantom przed kilku laty w czasie jednej z Letnich Szkół Pedagogów Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN.