Pisarskie pasje nie tylko humanistów

Ciekawe, kto zdradzi kulisy swojej kuchni pisarskiej? Wielu naukowców twierdzi, że w humanistyce i naukach społecznych nie ma gotowych sposobów na pisanie pracy naukowej. Także autorzy różnego rodzaju podręczników, rozpraw przeglądowych głoszą, że każdy musi tu realizować się w sposób twórczy, niekonwencjonalny, niezależny, a nie odtwórczy, gdyż rozprawy naukowe nie mogą być pracami warsztatowymi, dyplomowymi. Powinny powstawać na bazie własnego zaangażowania, często wieloletnich studiów, poszukiwania i analizowania literatury przedmiotu własnych zainteresowań poznawczych.

Dobry warsztat wymaga konstruowania autorskiej sztuki narracji i stosowania technik oraz środków przekazu wyników własnych badań jako właśnie naszych, ale odwołujących się do wiarygodnych źródeł. Profesor historii Marek Jan Chodakiewicz zwraca uwagę na to, że (...) dobry naukowiec powinien zapoznać się ze wszystkim, co na temat przedmiotu jego badań opublikowano, wykluczać ostracyzm wobec źródeł, które mówią co innego niż badacz chciałby. W środowiskach badaczy postpeerelowskich i ich następców przemilczanie zarówno źródeł niewygodnych dla ich spojrzenia na historię, jak i osób, które się nimi posługują, jest normą.

Znany dziennikarz, reportażysta - Ryszard Kapuściński tak mówił o tym, jak pisał swoje książki:

Na ogół droga do tekstu jest tajemnicą. Struktura przychodzi sama, staje się: rozmyślasz nad tym, jak ją ugryźć i nagle pojawia się pomysł. Za każdym razem jest inaczej. Ja nigdy nie wiem, jak będę pisać książkę: szukam raczej pierwszego słowa i kiedy już je znajdę, piszę pierwsze zdanie, i kiedy je mam, pisze drugie, i potem trzecie, i tak dalej. Nie definiuję a priori struktury, której będę się trzymał, aby budować tekst w określony sposób. Przed rozpoczęciem pisania nie mam pojęcia, jak zmierzyć się z tematem. Dlatego czasami jestem nawet zdumiony tym, co piszę. (To nie jest zawód dla cyników, Warszawa: Biblioteka Gazety Wyborczej. Literatura Faktu PWN 2013,, s. 69.)


Michał Urbaniak, legenda światowego jazzu, który zadebiutował we wchodzącym na ekrany filmie "Mój rower", zapytany po projekcji przez jednego z posłów: Na czym polegała jego gra w filmie? Odpowiedział: - Tak, jak powinien to robić poseł – na mówieniu prawdy.

Podobnie jest z nauką, jeśli traktuje się ją jak sztukę, to ona musi być świadectwem prawdy - teoretycznej, metodologicznej i etycznej. Jak pisał przed laty Stanisław Ossowski: naukowe traktowanie doświadczenia ludzkiego tym różni się od nienaukowego, laickiego, że odwołuje się (…) nie do ezoterycznej metodologii, lecz do odpowiedzialności za słowo. Nie ma separacji między problemami warsztatowymi a moralnymi; moralna postawa uczonego nie jest lukrem na metodologicznym cieście; jest mąką, z jakiej się ciasto wiedzy socjologicznej ugniata. (za: Z. Bauman, R. Kubicki, A. Zeidler-Janiszewska, Życie w kontekstach. Rozmowy o tym, co za nami i o tym, co przed nami, Warszawa: WAiP 2009, s.15).

Krytyk filmowy i publicysta Krzysztof Kłopotowski stwierdził w jednym ze swoich artykułów:

Dziennikarz jest powiernikiem prawdy. Nie tworzy prawdy, ale odkrywa i przekazuje opinii publicznej. Może być kanalią, a może Katonem. Poruszamy się między tymi biegunami. Oby to było najdalej od kanalii.

A może potraktować własną pracę naukową tak, jak postrzega ją poetka - Julia Hartwig, która uchyliła rąbka tajemnicy w odniesieniu do swojej pracy twórczej: Co dzień – a właściwie co noc – pracuję przez kilka godzin. Piszę byle czym. Łacińskie przysłowie nulla dies sine linea (ani dnia bez linijki) ma głęboki sens – pisanie wymaga dyscypliny. Charles Baudelaire powiedział bardzo mądre zdanie: praca jest lepsza niż rozkosz. Bo rozkosz w końcu nudzi i męczy, a praca nigdy nie męczy i nie nudzi, jeśli się ją naprawdę lubi.

No proszę, i kto to mówi, że prawdziwi naukowcy są pracoholikami? - prof. Barbara Skarga, która w jednym z wywiadów tak określiła swoją naukową pasję: (...) jeżeli widzę sens, to jedynie w mojej pracy, w niczym więcej. Ten sens jest jednak wielce problematyczny i może mieć znaczenie tylko dla mnie, nie dla innych. Może się nim łudzę? Moje książki jakoś się rozchodzą, najlepszy dowód, że nie można ich znaleźć. Ale czy one dają coś ludziom? Czy mają dla nich jakieś znaczenie? Nie wiem. Pisze się dla siebie, nie dla innych.

Piszcie zatem książki ... dla siebie. Może sięgnie też po nie ktoś inny.

Studenci filozofii ślą protest do minister Barbary Kudryckiej

Zupełnie zbytecznie, bo w tym resorcie tego typu protesty czyta się i odkłada ad acta, jeśli tylko nie są po myśli pani minister. Zresztą być nie powinny, bo przecież wszyscy doskonale wiedzą, że kto jak kto, ale pani minister kieruje tym resortem wzorcowo. Trafiła do niego rezygnując z europosłowania a wkrótce ma doń powrócić, bo właśnie ma być kandydatką PO do Brukseli. Różnie można to odczytywać: albo jako wskaźnik politycznego zesłania za nieudolność i błędy w sprawowaniu tego urzędu, albo wprost odwrotnie, jako dowód nagrody i uznania za wielkie zasługi dla polskiej nauki i szkolnictwa wyższego. Niech każdy wybierze sobie jedną z tych dwóch odpowiedzi i zachowa dla siebie.

Cóż to może nie podobać się studentom łódzkiej filozofii, że postanowili aż wysłać list protestacyjny? Przecież cała reforma z 2011 r. była dla nich, dla młodego pokolenia, dla dobra polskiej nauki i światłego rozwoju polskich uczelni publicznych i niepublicznych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na te ostatnie. Zdaniem łódzkiej młodzieży pani minister niszczy polską humanistykę, a ja bym jeszcze dodał, że niszczy uniwersyteckie szkoły badań humanistycznych i społecznych. Kandydaci na filozofów piszą o tym m.in.:

"Obecnie największe środki na działalność dydaktyczną i naukową otrzymują kierunki, mogące pochwalić się największą liczbą studentów. Ci zaś wybierając studia kierują się tym, czy będą mogli znaleźć po nich pracę. Uniwersytet natomiast za jedynie racjonalne kryterium utrzymywania danego kierunku przyjmuje jego ekonomiczną opłacalność. Cierpią na tym nauki humanistyczne, postrzegane w ostatnim czasie jako niedające perspektyw zatrudnienia. (...) "Obserwowane przez nas dostosowywanie programu nauczania do wymogów rynku sprawia, że uniwersytet przestaje służyć społeczeństwu jako centrum wymiany myśli, które wymaga od swoich pracowników poświęcenia".

Gdyby ktoś nie wiedział, dlaczego warto studiować filozofię, to odsyłam do interesującej inicjatywy pod patronatem Komitetu Nauk Filozoficznych PAN. Jej twórcy podkreślają, że dzięki studiowaniu filozofii:

1) łatwiej znajdziemy pracę niż po wielu innych kierunkach. "Dziś profesje żyją krócej niż ludzie, a absolwenci filozofii świetnie umieją dostosować się do zmian."

2) logicznie zdyscyplinowane rozważanie najbardziej abstrakcyjnych problemów filozoficznych ma dla naszego życia umysłowego podobne znaczenie jak systematyczne ćwiczenia fizyczne dla naszego organizmu. Filozofia buduje „tężyznę umysłową”, którą możesz wykorzystać wszędzie.

3) nauczymy się myśleć i mówić o sprawach fundamentalnych, których wielu ludzi w ogóle nie dostrzega. Ta umiejętność stawia filozofów ponad tłumem bezmyślnych konsumentów i uodparnia ich na manipulacje. Przydaje się też w każdej pracy i w życiu codziennym.

4) poznamy świetne tradycje w dziedzinie filozofii i kadrę dydaktyczną, która potrafi uczyć w nowoczesny sposób.

5) wiedza, którą tak bardzo sobie dzisiaj cenimy, jest zaledwie jednym ze składników mądrości, do której dążymy. „Umiłowanie mądrości” to etymologiczne znaczenie słowa „filozofia”.

6) filozofowie mają różne poglądy w danej kwestii, ale potrafią dostrzec i racjonalnie wyartykułować podstawy tych różnic oraz uchwycić słabości własnych poglądów. W tym sensie studiowanie filozofii jest szkołą prawdziwego pluralizmu, samodzielnego myślenia i takiego zaangażowania, które nie jest obarczone szkodliwym dogmatyzmem.


Zapewniam, że studenci filozofii otrzymają gładką i słuszną odpowiedź na swoje troski. Tymczasem pozostają im do przemyślenia poglądy na temat roli filozofii w III RP ruchersa (to określenie Leszka Millera) - prof. Jana Hartmana z UJ. Mówi o niej w wywiadzie dla Gazety Wyborczej: Nawet wydarzenia polityczne nie potrzebują dziś filozoficznych diagnoz, lecz fachowej analizy. To, co niegdyś stanowiło żywotną tkankę idei filozoficznych podbudowujących politykę, jest już zgrane. Po prostu weszło w rzeczywistość społeczną. Filozofia, która jest projektem elitarnym (choć zapraszającym "wszystkich"), stała się w demokracji niepotrzebna i niewiarygodna w swej samozwańczej roli strażnika i opiekuna wszelkich poznawczych skarbów. Ludzie nie dają się nabrać, że jak ktoś nazwie się filozofem, to jest mądrzejszy. Słowo "filozofia" służyło do pompowania prestiżu, tworzenia aury wyjątkowości, lecz retoryczna moc tego słowa już się wyczerpała. (GW. Magazyn z dn. 28-29.09.2013, s. 28)


Trwa jednak konsultacja postulowanej nowelizacji prawa o szkolnictwie wyższym oraz ustawy o stopniach i tytle naukowym. Już wiemy, że filozofami i filozofią nikt się nie przejmie. Warto zatem zapoznać się z opiniami, stanowiskami różnych gremiów. Te wydają się bardziej zasadne, niż listy protestacyjne w powyższej stylistyce, które nie wnoszą niczego nowego do ewentualnych zmian, poza jakimś "głosem rozpaczy". Ten w przyszłości odnotują w swoich badaniach historycy oświaty i szkolnictwa wyższego.

Tu do pobrania obszerny dokument KRASP, propozycje zmian wraz z komentarzami na temat:
1) przepisów dotyczących „uwłaszczenia naukowców” (Zał. 1):

http://top500innovators.org/images/wydarzenia/konsultacje_0813/Zal1.pdf

(2) przepisów dotyczących wspierania mobilności krajowej i zagranicznej naukowców przez jednostki macierzyste (Zał. 2):

http://top500innovators.org/images/wydarzenia/konsultacje_0813/Zal2.pdf

(3) oraz wnioski różne dotyczące propozycji zmian różnych artykułów Ustawy (Zał. 3).

http://top500innovators.org/images/wydarzenia/konsultacje_0813/Zal3.pdf


oraz Raport z sondażu na temat uwłaszczenia naukowców: http://top500innovators.org/images/wydarzenia/konsultacje_0813/ankieta.pdf

Wyjątkowa manipulacja MEN w sprawie sześciolatków

Na stronie MEN ukazała się "Informacja ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania o stanie przygotowań organów prowadzących do objęcia obowiązkiem szkolnym dzieci sześcioletnich". Przyznam szczerze, że tak zmasowanej manipulacji w przypadku ewidentnie patologicznej zmiany strukturalnej w szkolnictwie nie mieliśmy już od czasów PRL, kiedy to wmawiano Polakom, jak to będzie dobrze, kiedy powstanie dziesięcioletnia szkoła ogólnokształcąca. W kilka lat później, tylko dzięki powstałemu wybuchowi protestów społecznych i ruchowi "Solidarność" urzędnicy MEN szybciutko wycofali się z tego projektu i do wdrożenia dziesięciolatki na szczęście nigdy nie doszło.

Teraz mamy sytuację równie patologiczną, bowiem władze MEN usiłują wmówić polskiemu społeczeństwu, że rozpoczęcie edukacji szkolnej przez dzieci w wieku 6 lat jest uzasadnione naukowo. Oto w załączonym Raporcie stwierdza się:

Z licznych badań krajowych i międzynarodowych wynika, że im wcześniej dziecko rozpocznie edukację w szkole, tym

- lepiej wykształci kompetencje społeczne i szybciej zintegruje się ze środowiskiem rówieśniczym;

- będzie miało większe szanse na wyrównanie swojego poziomu wiedzy w stosunku do innych rówieśników, co jest szczególnie ważne w kontekście uwarunkowań społecznych dzieci z uboższych rodzin oraz rodzin zamieszkałych na terenach wiejskich.

Już nie chcę wchodzić w szczegóły tej propagandowej hucpy, która z nauką nie ma nic wspólnego. Dziwię się, że niektórzy naukowcy, z tytułami profesorskimi, wpisują się w tę politykę, no ale pecunia non olet. Nie po raz pierwszy w dziejach polskiej edukacji poziom służalstwa w krainie kłamstwa jest wspierany przez niektórych naukowców. Wprawdzie już usiłują się delikatnie z tego wycofywać. Zaczynają mówić o tym, że przecież ich wyniki nie dotyczyły procesów kształcenia i wychowania, ba, zaczynają nagle uświadamiać sobie to, że dziecko sześcioletnie wymaga innego podejścia i odmiennych warunków - nie tylko w toku zajęć dydaktycznych, ale także po ich zakończeniu itd. To jest żałosne.

Otóż klasycznym przykładem manipulacji - niezależnie od powyższych, probabilistycznych, a więc pozbawionych prawdy sądów typu " zintegruje się...", "będzie miało..." - jest stwierdzenie w tym Raporcie:

W szczególności dzieci, które w porównaniu z innymi dziećmi z grupy rówieśniczej na starcie szkolnym wykazywały niższy poziom umiejętności, rozwijały się znacznie szybciej dzięki nauce w szkole. Z badań TUNSS wynika, że dla tych sześciolatków nauka w pierwszej klasie przynosi nawet dwukrotnie większe korzyści niż nauka w przedszkolu. Ponadto badania te pokazują, że po roku nauki w szkole podstawowej dzieci sześcio- i siedmioletnie osiągają podobny poziom umiejętności.


Efektem gry MEN ze społeczeństwem „fałszywymi kartami” jest ogłoszenie wyników badań nad sześciolatkami w szkole, które całkowicie pomijają proces dydaktyczno-wychowawczy, koncentrując się na pomiarze instrumentalnych zmiennych, jakimi są poziom dziecięcych umiejętności, z całkowitym pominięciem tego, co tak naprawdę wydarzyło się w klasach szkolnych, że wyniki są takie, a nie inne? Czy doprawdy przystoi niektórym naukowcom uczestniczenie w propagandowej manipulacji, która polega na tym, że władza zabrania nauczycielom przedszkoli prowadzenie zajęć z sześciolatkami (które nie poszły do szkół) w zakresie czytania, pisania i liczenia, by ogłosić tryumfalnie istotną statystycznie różnicę między ich wiedzą a tymi samymi zmiennymi u ich rówieśników uczęszczających do klasy pierwszej wraz z siedmiolatkami?

Czy skupieni w resortowym instytucie badacze i urzędnicy MEN uważają, że nie wiemy i nie pamiętamy o wykreśleniu z podstawy programowej wychowania przedszkolnego przez ministrę K. Hall wiedzy i kompetencji dla dzieci uczęszczających do przedszkoli, gdyż te zostały przeniesione do edukacji szkolnej? Czy nikt już nie pamięta, że wizytatorzy przedszkolni kontrolowali, by nauczyciele w podległych im placówkach nie uczyli sześciolatków liter? Udajemy, że nie wiemy o ściąganiu z przedszkolnych ścian tablic z literami, a ze sprzętów etykiet z ich nazwami, które wcześniej pomagały przedszkolakom w nauce pisania? Jak zatem wyniki badań miały być inne? Czym chełpi się władza i wyzuty z pedagogicznej tradycji badań naukowych resortowy instytut niektórych pseudobadań edukacyjnych?

Socjolodzy mają ten sam problem, co psycholodzy a mianowicie, czy można wyzwolić naukę o społeczeństwie ze schematów ideologii społecznych, od dominacji ideałów polityczno-światopoglądowych oraz czy w związku z tym konieczna jest rezygnacja z możliwości wpływania za pomocą rezultatów badań społecznych na bieg wydarzeń politycznych i społecznych? Zdaniem N. Eliasa jest wprost przeciwnie. Kiedy socjolodzy przestają oszukiwać samych siebie, dokonując projekcji do swych koncepcji badawczych rzeczywistości, jaką pragnęliby widzieć lub jaka – ich zdaniem – powinna zaistnieć, użyteczność wyników ich pracy jako narzędzia praktyki społecznej wzrasta" (N. Elias, O procesie cywilizacji. Analizy socjo-i psychogenetyczne, tłum. Tadeusz Zabłudowski i Kamil Markiewicz, Warszawa: Wydawnictwo WAB 2011, s. 49)