Zmarła profesor pedagogiki wczesnoszkolnej Barbara Helena Wilgocka-Okoń

 

W dniu 7 kwietnia br. zmarła profesor pedagogiki wczesnoszkolnej Uniwersytetu Warszawskiego, wybitna dydaktyk Barbara Helena Wilgocka-Okoń (1927-2022). Stworzyła własną szkołę badań naukowych nad gotowością i dojrzałością szkolną dzieci. Nie ma w kraju absolwentów tego kierunku studiów nauczycielskich i pedagogicznych, którzy nie zetknęliby się z uzasadnieniem modelu teoretycznego badań gotowości dziecka do podjęcia nauki szkolnej,  ich wynikami oraz aktualizowaną interpretacją naukową. 

Test dojrzałości szkolnej autorstwa Profesor Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego stanowi od kilkadziesięciu lat najważniejsze narzędzie diagnostyczne w przedszkolach i poradniach pedagogiczno-psychologicznych. Wybitna dydaktyk wczesnej edukacji wypromowała doktorów nauk pedagogicznych, recenzowała osiągnięcia naukowe habilitantów i kandydatów do tytułu profesora. 

Do najważniejszych publikacji B. Wilgockiej-Okoń należą:

·         Organizacja pracy i odpoczynku ucznia (1958)

·         Zasób umysłowy dzieci dawniej a dziś (1967)

·         O badaniu dojrzałości szkolnej (1971)

·         Dojrzałość szkolna dzieci a środowisko (1972)

·         Obciążenie uczniów a optymalizacja pracy szkoły (1976)

·         Gotowość szkolna dzieci sześcioletnich (2003).

 

     

Zmarła Profesor była żoną profesora  UW, znakomitego dydaktyka Wincentego Okonia. Małżeństwo uczonych zapisało się w dziejach polskiej myśli pedagogicznej wielością swoich rozpraw naukowych i wykształceniem dziesiątek tysięcy polskich nauczycieli na każdym poziomie systemu szkolnego w Polsce.   

(fot. za: J. P. Sawiński, Koszalin 1998) 

Profesor publikowała swój życiorys w 1997 roku na łamach czasopisma Nauczyciel i Szkoła 1 (2), 117-122. Gorąco polecam autobiograficzną narrację, gdyż pokazuje w niej swoją drogę badań naukowych jeszcze jako studentka, a później już doktorantka przyszłego męża - Wincentego Okonia.  Przytoczę tylko jeden z pierwszych akapitów autobiografii, w którym odpowiada na pytanie: 

Co skłoniło mnie do tego, by zostać pedagogiem? Być może, zabrzmi to dziwnie, lecz stało się to dość przypadkowo. Profesor Tatarkiewicz powiedziałby, że to los mną kierował, a nie ja losem, bo moim marzeniem była medycyna. Ukończenie, po wojenno-okupacyjnych perypetiach z edukacją, Liceum Pedagogicznego we Włocławku zamknęło mi jednak drogę do studiów medycznych, takie to bowiem zasady wówczas obowiązywały. Zdawałam więc egzamin na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, obejmującym wtedy różne kierunki. 

Na studia zostałam przyjęta bez trudu, miałam też prawo wybierać dowolny kierunek. Wahając się, co do wyboru historii czy pedagogiki, wybrałam tę drugą. Po wielu latach zrozumiałam, że wybór ten, choć wówczas, nieświadomy, miał swój związek z medycyną o tyle, że zarówno w przypadku medycyny, jak pedagogiki człowiek stanowi podmiot zainteresowania. 

Wprawdzie człowiekiem zajmuje się znacznie więcej dyscyplin naukowych, ale medycyna i pedagogika mają jednak ten swoisty charakter, że zajmują się nim nie tylko ze względów poznawczych, lecz także ze względu na tworzenie warunków jego rozwoju (s. 117, podkreśl.moje).  

  Pedagodzy zachowają w swoich sercach i pamięci bogatą, nowatorską pracę naukowo-badawczą oraz edukacyną prof. B. Wilgockiej-Okoń, która stworzyła warunki do własnego rozwoju wielu spośród aktywnych dzisiaj profesorów pedagogiki wczesnej edukacji.  Niech spoczywa w pokoju! 

 

Krytyczna refleksja o stanie kształcenia pedagogów

 

Rektorzy uczelni nadzorowanych przez MEiN przedstawili Ministrowi 944 wnioski o przyznanie stypendium za znaczące osiągnięcia naukowe, artystyczne lub sportowe na rok akademicki 2021/2022. Wnioski zostały rozpatrzone zgodnie z procedurą określoną w art. 359 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2022 r. poz. 574, ze zm.), rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 kwietnia 2019 r. w sprawie stypendiów ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki dla studentów i wybitnych młodych naukowców (Dz. U. z 2022 r. poz. 428). Minister powołał Zespół doradczy do oceny wniosków o przyznanie powyższych stypendiów dla studentów i wybitnych młodych naukowców, liczący 47 członków reprezentujących wszystkie dyscypliny naukowe i artystyczne. Kryteria ocen były bardzo wysokie!

Uważam, że właśnie tak powinny być powoływane grupy eksperckie, by o wyróżnieniach, grantach, stypendiach, nagrodach dla rekomendowanych osób czy wnioskodawców z poszczególnych dyscyplin naukowych nie decydowali ci, którzy nie są ich przedstawicielami. O pedagogach powinni rozstrzygać pedagodzy, a o psychologach - psycholodzy itd. Każda z dyscyplin naukowych ma swoją specyfikę.  

Wśród  432 studentów, których wnioski zostały pozytywnie zarekomendowane przez ww. Zespół stypendia otrzyma pięć studentek pedagogiki:  

Aleksandra Maria Bajor  i Marta Anna Magdoń z Uniwersytetu Rzeszowskiego  

Martyna Krzyżanowska z Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach 

Natalia Maria Stek z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz 

Aleksandra Wsołek z Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. 

Proszę zwrócić uwagę, że wśród stypendystów nie ma ani jednego studenta z najlepszych polskich uniwersytetów, a więc ani z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Warszawskiego, ani też Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Honor uniwersytetów badawczych "uratowała" studentka z UMK w Toruniu. Nie ma wśród laureatów tego konkursu ani jednego mężczyzny. 

Stypendium Ministra jest wypłacane jednorazowo, a jego wysokość wynosi 17.000 zł.  

Gratuluję nie tylko wszystkim stypendystkom, ale także ich naukowym opiekunom, nauczycielom akademickim! Mam nadzieję, że za kilka lat usłyszymy o nich jako o zdolnych, twórczych i wypromowanych na poziomie doktorskim młodych naukowczyniach.   

Konkrety nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce

 

Ministerstwo Edukacji i Nauki przedstawiło projekt nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Praktyka codziennego życia weryfikuje albo (non)sens dotychczasowych regulacji albo/i nieprecyzyjność norm prawnych, toteż po prawie czterech latach pojawia się sygnał o koniecznej korekcie niektórych zapisów ustawowych. 

    Nie będę tu referował wszystkich zmian, gdyż przedłożony do konsultacji projekt liczy 27 stron! Zwrócę jedynie uwagę na kwestie związane z wnioskami o awans naukowy, bowiem doświadczamy pewnego załamania etycznego i organizacyjnego w niektórych postępowaniach. 

Doktoryzowanie 

W tym zakresie zmiany są następujące: 

1. w sytuacji postępowania w sprawie nadania stopnia doktora prowadzonego  z udziałem podmiotu zagranicznego, umowa, o której mowa w art. 185 ust. 2, może określać, że osoba, której nadano stopień doktora, otrzymuje dyplom doktorski wydany przez ten podmiot oraz: 1) dyplom doktorski wydany przez podmiot systemu szkolnictwa wyższego i nauki nadający stopień doktora albo 2) wspólny dyplom doktorski wydany przez podmioty systemu szkolnictwa wyższego i nauki nadające stopień doktora albo dyplom doktorski wydany przez jeden z tych podmiotów, wskazany w umowie.”;

 2) do art. art. 182 dodaje się ust. 7 w brzmieniu: „W przypadku nauczyciela akademickiego albo pracownika naukowego zatrudnionego w więcej niż jednym podmiocie, (...) koszty postępowania ponosi podmiot będący podstawowym miejscem pracy tego nauczyciela albo pracownika.”

3) do art. 189 dodaje się ust. 2 w brzmieniu: 

Podmiot doktoryzujący odmawia wszczęcia postępowania w sprawie nadania stopnia doktora, jeżeli osoba, która złożyła wniosek o wszczęcie tego postępowania, nie spełnia wymagań określonych w art. 186 ust. 1 pkt 1–3 albo ust. 2 lub wymagania, o którym mowa w ust. 1 zdanie drugie. Na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przysługuje zażalenie do RDN.   

4) Uzupełnia się w Art. 192. ust.2. pkt 1, w którym mowa jest o określeniu przez Senat albo radę naukową sposobu sposób wyznaczania i zmiany promotora, promotorów lub promotora pomocniczego, obowiązuje też w przypadku osób ubiegających się o nadanie stopnia doktora w trybie eksternistycznym;

5) uściśla się procedurę dotyczącą obrony rozprawy doktorskiej, której przedmiot objęty jest tajemnicą prawnie chronioną.        

6) uzupełniono treść Art. 217. o promotora pomocniczego! toteż powinien on brzmieć: 

Osoba ubiegająca się o nadanie stopnia doktora w trybie eksternistycznym przed wszczęciem postępowania składa wniosek o wyznaczenie promotora lub promotorów albo promotora i promotora pomocniczego.”

HABILITOWANIE

1) Ustawa nie określała podmiotu, który ma prawo złożyć wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego. 

Dopisano zatem, że jest to wniosek osoby, o której mowa w art. 219 ust. 1, czyli posiadającej stopień doktora; posiadającej w dorobku osiągnięcia naukowe albo artystyczne, stanowiące znaczny wkład w rozwój określonej dyscypliny, w tym co najmniej: a) 1 monografię naukową  (...) lub b) 1 cykl powiązanych tematycznie artykułów naukowych (...) lub c) 1 zrealizowane oryginalne osiągnięcie projektowe, konstrukcyjne, technologiczne lub artystyczne oraz wykazującej się istotną aktywnością naukową albo artystyczną realizowaną w więcej niż jednej uczelni, instytucji naukowej lub instytucji kultury, w szczególności zagranicznej.

2) Art. 221. pkt. 9. poszerza się o treść eliminującą charakter publiczny kolokwium, jeśli osiągnięcie naukowe jest objęte ochroną informacji niejawnych.

3) w Art.224 dotyczący możliwości skrócenia okresu karencyjnego i ponowne złożenie wniosku o wszczęcie postępowania habilitacyjnego, dodaje się ust. 3 i 4 w brzmieniu: 

„3. Osoba ubiegająca się o stopień doktora habilitowanego składa do RDN wniosek o wyrażenie zgody na skrócenie okresu na wystąpienie z ponownym wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie nadania tego stopnia wraz z dokumentami potwierdzającymi znaczne zwiększenie dorobku naukowego lub artystycznego. 

4. W terminie 8 tygodni od dnia otrzymania wniosku o wyrażenie zgody na skrócenie okresu na wystąpienie z ponownym wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego RDN wydaje w tej sprawie postanowienie. Na postanowienie RDN nie przysługuje zażalenie.”

POSTĘPOWANIE W SPRAWIE NADANIA TYTUŁU PROFESORA 

1) Dla kandydatów ważne jest to, że nie ulegają zmianie wymagania. 

Proponowane zmiany doprecyzowują procedury związane z odwołaniami osób, którym ten organ odmówił wystąpienia do Prezydenta RP o nadanie wnioskodawcy tytułu profesora. 

2) Obecnie    RDN w postępowaniu w sprawie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy mogło zasięgać opinii recenzentów, 

a proponuje się, by zasięgało opinii 2 recenzentów innych niż powołanych 5 w prymarnym postępowaniu. 

3) W art. 232 po ust. 2 określającej:

RDN w zakresie prowadzonych postępowań pełni funkcję centralnego organu administracji rządowej. 

dodaje się ust. 2a w brzmieniu: 

„2a. RDN jest organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów Kpa w stosunku do podmiotów doktoryzujących i podmiotów habilitujących w sprawach nadawania stopni naukowych i stopni w zakresie sztuki.

 

 (Autor ilustracji: Piotr Olszówka, okładka książki: B. Śliwerski Klinika akademickiej pedagogiki, Kraków 2011).