The Globalization of Science: The Increasing Power of Individual Scientists

 Zdaniem profesora Marka Kwieka - więcej autonomii, kolegialności, sprawczości (agency) i niezależności - tak rozwija się dzisiaj nauka.

Wkrótce ukaże się artykuł tego badacza stanu  umiędzynarodowienia polskiej nauki w świecie na tle porównawczym w monografii "The Oxford Handbook of Globalization and Edcuation" (Oxford University Press, 2021). 

 Pisze on w swojej rozprawie o odchodzeniu od modelu nauki sterowanej przez państwo (i jego agendy) - do modelu nauki uprawianej oddolnie, we współpracy międzynarodowej, za której kształt odpowiadają sami naukowcy.  

Jak wynika z Jego badań danych - instytucjonalne i krajowe wzorce współpracy w nauce (krajowa, międzynarodowa, wewnątrzinstytucjonalna lub jej brak) - to agregacja wyborów dokonywanych przez poszczególnych naukowców, wyborów jednostkowych. Profesor M. Kwiek pokazuje te zmiany w przedziale dwudziestu lat (2000-2020) dla 25 krajów o największej liczbie publikacji (w tym dla Polski).

Z analiz Big Data wynika oczywisty wniosek, że (...)  na kształt nauki (np. jej umiędzynarodowienie) ma wpływ pracy indywidualnych naukowców, ich praca solowa, a nie zespołowa.  Tym samym zrozumienie motywacji ich współpracy - lub ich pisania solo - to klucz do zrozumienia zmieniającego się kształtu nauki globalnej. 

Może wreszcie dojdzie do świadomości rektorów, że najwyższy już czas zacząć poważnie myśleć o szanowaniu wybitnych indywidualności w uniwersytetach oraz zacząć zmieniać politykę kadrową. Powoływanie do rad uczelni kolesi, pseudonaukowców bez osiągnięć naukowych nie służy tym procesom, a co najwyżej wyższym dodatkom funkcyjnym dla rektorów. 

Czas zacząć to, z czym poradzili sobie już Czesi, a mianowicie tworzyć międzynarodowe rady uczelni, by przerwać cykl wzajemnych uległości, zobowiązań wobec byłych funkcyjnych w uniwersytetach. Polskie uniwersytety nie mają szans na konkurowanie w sytuacji krajowych otoczek doradców. 

Polska należy do świata rozwijającego się - a nie zachodniego. Rozwój nauki widać u nas przez rozwój nauki czysto krajowej oraz międzynarodowej; na Zachodzie - tylko międzynarodowej.  Humanistyka radykalnie od 20 lat oddala się w swoich wzorcach publikacyjnych od nauk społecznych: maleją wszelkie podobieństwa, spada rola pracy indywidualnej.

W humanistyce prace solo stanowią nadal 50-60% wszystkich publikacji, w OECD, UE, USA (i w Polsce). Ma to ogromne konsekwencje dla humanistów startujących w konkurencji z naukowcami społecznymi (mniej publikacji, mniej cytowań, czyli wyraźnie gorsze metryki spowodowane innymi wzorcami publikowania). 

Cytuję streszczenie artykułu M. Kwieka:  

Krajowe systemy nauki stały się głęboko osadzone w nauce globalnej, a państwa robią wszystko, co w ich mocy, aby wykorzystywać globalną wiedzę do krajowych potrzeb ekonomicznych. Jednak wykorzystanie bogactwa globalnej wiedzy może odbywać się wyłącznie za pośrednictwem naukowców. W związku z tym siła naukowa państw zależy od siły naukowej poszczególnych naukowców. Ich zdolność do współpracy międzynarodowej oraz do korzystania z globalnej sieci naukowej jest kluczowa.

 

Stale ewoluująca, oddolna, autonomiczna, samoregulująca się i skoncentrowana na sobie natura globalnej nauki wymaga głębszego zrozumienia, a najlepszym sposobem na zrozumienie jej dynamiki jest zrozumienie tego, co kieruje naukowcami akademickimi w ich pracy. Jesteśmy szczególnie zainteresowani konfliktem między globalną nauką jako w dużej mierze prywatnie zarządzaną i normatywnie samoregulującą się instytucją a globalną nauką jako współtwórcą globalnych zbiorowych dóbr publicznych. Idea, że nauka jest nadal sterowana przez państwo, a nie przez ciekawość, jest trudna do utrzymania.

 

W kategoriach empirycznych, opisujemy globalizację nauki, wykorzystując wybrane dane dotyczące publikacji, współpracy i cytowań z lat 2000-2020. Globalizacja nauki oznacza różne procesy w różnych typach systemów: rozwój nauki w świecie zachodnim można niemal w całości przypisać międzynarodowym publikacjom współautorskim; z kolei jej rozwój w krajach rozwijających się jest napędzany zarówno przez międzynarodowe publikacje współautorskie, jak i publikacje krajowe.

 

Globalna sieciowa nauka otwiera niezwykłe możliwości przed nowymi przybyszami - krajami, jak również instytucjami i zespołami badawczymi. Globalny system nauki jest osadzony w regułach tworzonych przez samych naukowców i funkcjonuje jako system samoorganizujący się, a państwa narodowe muszą uwzględniać jeszcze jeden ważny poziom w swojej polityce naukowej: poziom globalny. Globalizacja nauki zapewnia więcej sprawczości, autonomii, kolegialności i samoregulacji naukowcom zakorzenionym w krajowych strukturach naukowych i zaangażowanym w globalne sieci nauki.

 

 

Profesor nauk społecznych, pedagog Marek Konopczyński możliwym kandydatem na RPO

 

Wczorajsze doniesienia prasowe o rekomendowaniu przez formację Porozumienie Jarosława Gowina na Rzecznika Praw Obywatelskich profesora nauk społecznych - pedagoga MARKA KONOPCZYŃSKIEGO wzbudziły naturalny zachwyt nie tylko mojego środowiska akademickiego. 

Były wiceprzewodniczący Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN, wieloletni działacz społeczny Akademickiego Związku Sportowego, wybitny specjalista w zakresie resocjalizacji, profesor Uniwersytetu w Białymstoku był już popierany przez posłów poprzedniej kadencji Sejmu jako kandydat na Przewodniczącego Komisji ds. Pedofilii. Niestety, nie uzyskał poparcia, a to wielka szkoda. 

W latach 1992–1995 pełnił funkcję dyrektora departamentu w MEN, zaś w latach 1999–2001 był prezesem zarządu głównego AZS. Ponownie został prezesem AZS Środowisko Warszawa w kadencji 2011 2020-2024. Od 1992 roku pełni funkcję przewodniczącego rady Fundacji Ochrony Zdrowia Inwalidów. Jest także członkiem 

Profesor rozwijał się naukowo w trzech najlepszych polskich uniwersytetach. Jest bowiem absolwentem Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, gdzie zdobywał wiedzę i umiejętności w zakresie resocjalizacji pod kierunkiem wybitnego profesora UJ Bronisława Urbana. Rozprawę doktorską bronił na Uniwersytecie Warszawskim.

Mogłoby do tego nie dojść ze względu na opozycyjne zaangażowanie M. Konopczyńskiego w okresie PRL w Krakowskim Studenckim Komitecie Solidarność-NZS i jego udział w akcji wypuszczenia balonu z napisem "Polska Walcząca" na krakowskich Błoniach w czasie wizyty Jana Pawła II.

Na szczęście odbywając staż naukowy w Instytucie Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego znalazł się pod parasolem ochronnym doc. Lesława Pytki, swojego promotora - prof. Tadeusza Pilcha, jak i dziekan Wydziału Pedagogicznego UW prof. Anny Przecławskiej i prof. Ireny Wojnar. Jego dysertacja pt. "Środowiskowe uwarunkowania postrzegania zjawisk patologii społecznej przez młodzież akademicką" została przyjęta przez Radę Wydziału Pedagogicznego UW.

Trzecim środowiskiem naukowym, które doceniło wkład M. Konopczyńskiego w rozwój nauki, stał się Wydział Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, na którym uzyskał on stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych w dyscyplinie pedagogika. Miał już wówczas za sobą pracę naukowo-badawczą i dydaktyczną w Zakładzie Resocjalizacji Wyższej Szkole Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie (obecnie Akademia Pedagogiki Specjalnej), którym kierował wybitny specjalista prof. Kazimierz Pospiszyl. Tam M. Konopczyński utworzył Pracownię Metodyki Pracy Resocjalizacyjnej.

Chyba najważniejszym wydarzeniem, aktem i procesem badawczym w Jego życiu naukowym było uruchomienie eksperymentu resocjalizacyjnego wraz z Małżonką-Mariolą (absolwentką Wydziału Aktorskiego PWST w Warszawie) w Zakładzie Poprawczym w Falenicy, który rzutował na dalszą karierę w najlepszym tego słowa znaczeniu tego pedagoga.

To był proces generujący zupełnie nowe podejście do resocjalizacji określony przez niego mianem "TWÓRCZEJ RESOCJALIZACJI". Nastąpiła dzięki temu radykalna zmiana paradygmatu nie tylko w środowisku naukowym, ale przede wszystkim zmiana w przestrzeni świata penitencjarnego.

         Czwartym środowiskiem naukowego zaangażowania prof. M. Konopczyńskiego jest Wydział Nauk Edukacji na Uniwersytecie w Białymstoku, gdzie kieruje Zakładem Twórczej Resocjalizacji. Jest też założycielem i redaktorem naczelnym naukowego periodyku „Resocjalizacja Polska”.  Premier Mateusz Morawiecki powołał profesora na kolejną, czteroletnią kadencję do Rady Głównej do Spraw Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym, w której zasiada od 2008 roku.

Marek Konopczyński może wnieść wkład w funkcjonowanie instytucji RPO i realizację ustawowych celów oraz zadań tego urzędu jako ponadpartyjny ekspert, intelektualista, który bardzo dobrze zna problemy społeczne, szczególnie osób doświadczających kryzysów, mających różnego rodzaju problemy. Przez wiele lat był społecznym doradcą Rzecznika Praw Dziecka - Marka Michalaka.   

***

Niestety,  prof. M. Konopczyński jako kandydat Porozumienia na RPO zrezygnował w dn.26 maja br. pisząc na Twitterze:  "RPO musi realizować proobywatelską misję ponad politycznymi podziałami.W związku z informacjami o braku poparcia największego sejmowego ugrupowania, uważam moje dalsze zaangażowanie w proces wyborów RPO za bezprzedmiotowe. Dziękuję wszystkim wspierającym moją osobę" .

 

Gruba przesada czy może akademicka moralność bez etyki?

 

Wycofanie wniosku habilitacyjnego przez habilitanta po uzyskaniu recenzji z negatywną konkluzją ponownie staje się nierzetelną wobec nauki i środowiska akademickiego grą podmiotów, które mają uprawnienie do prowadzenia postępowań awansowych. Twórcy Konstytucji 2.0 nie wierzyli wcześniejszym diagnozom wzrastającej patologii w nawet najlepszych uniwersytetach w kraju, nie przypuszczali, że część kadr będzie reprezentować moralność bez etyki. 

Ma to miejsce wówczas, kiedy na wniosek habilitanta w powyższej sytuacji rada dyscypliny naukowej przychyla się do jego/jej wniosku o wycofanie postępowania habilitacyjnego zanim zbierze się komisja habilitacyjna a na jej wniosek rada dyscypliny podejmie decyzję w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego, która może lub musi być decyzją odmowną. 

W rozmowie z prawnikami otrzymuję komentarz do zjawiska ucieczki od odpowiedzialności i przed prawdą o stanie własnych zaniedbań, zaniechań czy niewiedzy i braku kompetencji naukowych. Jeden z sądów administracyjnych wydał orzeczenie, w którym przyjmuje stanowisko, że ostateczna decyzja w sprawie uznania podania o wycofanie wniosku lub o umorzenie postępowania awansowego należy do podmiotu habilitującego lub organu, który podejmuje wiążącą decyzję w danym postępowaniu awansowym.   

W świetle opinii prawników nie może być tak, że ktoś wycofuje wniosek o nadanie tytułu profesora czy o nadanie stopnia doktora habilitowanego tylko dlatego, że dowiedział się o negatywnych recenzjach. Tymczasem zostały wydane ze środków publicznych pieniądze na sporządzenie recenzji.  Czy taki wniosek habilitanta czy kandydata do tytułu profesora ma oznaczać, że nic się nie stało?  W końcu to nie jego/jej pieniądze zostały wydatkowane na sporządzenie recenzji (czterech w przypadku habilitacji, a pięciu - w odniesieniu do wniosku profesorskiego). 

Organ w takiej sytuacji, czyli w przypadku habilitacji - rada naukowa dyscypliny czy senat uczelni, a w odniesieniu do wniosku profesorskiego - Rada Doskonałości Naukowej), może uznać, że kandydat/-ka do stopnia doktora habilitowanego lub do tytułu profesora chce obejść przepisy, a tym samym uniknąć okresu karencyjnego, by ponowić wniosek w swojej sprawie. 

Nie ma zatem - zdaniem prawników - potrzeby wprowadzania zmian do ustawy o szkolnictwie wyższym i nauce, gdyż z kodeksu postępowania administracyjnego wynika możliwość zastosowania przez powyższe organy odmowy wniosku o wycofanie postępowania. To jest tylko kwestia tego, czy członkowie rady naukowej odwołują się do moralności w powiązaniu z etyką, czy jednak zastosują moralność bez etyki? 

Tym z poczuciem odpowiedzialności za naukę, a nie za załatwianie spraw osobistych, powinna wystarczyć właściwa interpretacja przepisów kpa, która jest poparta orzecznictwem sądów administracyjnych. Wszystkie orzeczenia są transparentne, dostępne w bazie orzeczeń. 

Wystarczy zajrzeć do bazy i wpisać interesująca nas kwestię np. zawieszenie postępowania habilitacyjnego, by przeczytać uzasadnienie niestosownego a bezzasadnego zaskarżania przez habilitanta uchwały rady dyscypliny naukowej, która odmówiła akceptacji dla zawieszenia przez niego/nią wniosku awansowego po wpłynięciu do rady recenzji.  

Zachęcam do czytania nowelizowanego  przez Radę Doskonałości Naukowej Poradnika dotyczącego postępowań awansowych w byłej (powoli wygaszanej) i nowej procedurze prawnej. 

Fragment jednego z takich uzasadnień orzeczenia WSA w Warszawie:

Habilitantka wskazała m.in., (...) że naruszone zostało jej konstytucyjne prawo do równego traktowania. Nie potrafi bowiem zrozumieć ani znaleźć jakiegokolwiek uzasadnienia prawnego dla sytuacji, w której inni habilitanci, którzy wycofali wniosek znacznie później (tj. po posiedzeniu Komisji Habilitacyjnej) mają umorzone postępowanie na podstawie art. 105 § 1 k.p.a., natomiast w jej przypadku znalazł zastosowanie art. 105 § 2 k.p.a. (wykazując rzekomy interes społeczny). 

Centralna Komisja nigdy nie podważyła decyzji Rad Wydziałów umarzających postępowania pozostałych habilitantów na podstawie art. 105 § 1 kpa. Uznawała je za prawidłowe. Centralna Komisja nigdy nie wydała nawet stanowiska sprzeciwiającego się takim uchwałom. Mam wrażenie, że tylko w mojej sprawie dostrzega jakiś rzekomy interes społeczny i woli zastosować art. 105 § 2 k.p.a. 

Podkreślała, że jej postępowanie habilitacyjne toczy się na innych zasadach. Nie rozumie jaki interes społeczny byłby zagrożony, gdyby umorzono jej postępowanie po wycofaniu wniosku (skoro w przypadku innych habilitantów takie zagrożenie nie istnieje). Wskazywała, że umorzono na pewno ponad 100 postępowań habilitacyjnych po zapoznaniu się habilitantów z negatywnymi recenzjami habilitacyjnymi i po negatywnej opinii Komisji Habilitacyjnej. 

Nikt nie dostrzegł naruszenia żadnego interesu społecznego. Zwłaszcza, że wycofała wniosek przed zapoznaniem się z recenzjami, dwa miesiące przed posiedzeniem Komisji Habilitacyjnej. W uzasadnieniu odmowy unieważnienia decyzji nie znajdowała jakiegokolwiek wskazania CK, czym jej postępowanie habilitacyjne różni się od innych postępowań. Wskazywała, że jest to rażące naruszenie konstytucyjnych praw do równego traktowania. 

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje: 

Zgodnie z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1302 ze zm.; zwanej dalej: "p.p.s.a."), sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie. Oznacza to, iż zadaniem wojewódzkiego sądu administracyjnego jest zbadanie legalności zaskarżonego aktu pod względem jego zgodności z prawem, to znaczy ustalenie czy organ prawidłowo zinterpretował i zastosował przepisy prawa w odniesieniu do właściwie ustalonego stanu faktycznego. W przypadku stwierdzenia, iż w sprawie naruszono przepisy – czy to prawa materialnego, czy też postępowania – sąd uchyla zaskarżoną decyzję i zwraca sprawę do postępowania przed organem administracyjnym, właściwym do jej rozstrzygnięcia. Natomiast w żadnym razie sąd nie jest władny by samodzielnie rozstrzygnąć indywidualną sprawę w zastępstwie organu administracyjnego.

Kontrolując sprawę w ramach wskazanych wyżej kompetencji, Sąd uznał, iż skarga nie zasługuje na uwzględnienie. (...)