Wybory do komitetów naukowych PAN

Jednym z ważniejszych zadań Wydziałów Polskiej Akademii Nauk jest koordynacja działań komitetów naukowych, problemowych i narodowych, tworzonych przy Wydziałach, które są ciałami opiniotwórczymi stanowiącymi najbardziej reprezentatywne grono specjalistów w danej dyscyplinie naukowej.

Przy Wydziale I – Nauk Humanistycznych i Społecznych Polskiej Akademii Nauk działają 24 komitety naukowe:

Komitet Historii Nauki i Techniki Polskiej Akademii Nauk
Komitet Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk Demograficznych Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk Etnologicznych Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk Filozoficznych Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk o Finansach Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk o Kulturze Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk o Kulturze Antycznej Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk o Literaturze Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk o Pracy i Polityce Społecznej Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk Orientalistycznych Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk Organizacji i Zarządzania Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk Politycznych Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk Pra- i Protohistorycznych Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk
Komitet Nauk Teologicznych Polskiej Akademii Nauk
Komitet Psychologii Polskiej Akademii Nauk
Komitet Słowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk
Komitet Socjologii Polskiej Akademii Nauk
Komitet Statystyki i Ekonometrii Polskiej Akademii Nauk


Z końcem 2019 roku wszystkie komitety naukowe Polskiej Akademii Nauk kończą swoją kadencję. Dopiero w listopadzie władze PAN rozstrzygnęły, że wybory na nową kadencję odbędą się drogą elektroniczną. Nareszcie proces wyborczy uwzględnia głosowanie online, dzięki czemu Akademia zaoszczędzi publiczne środki, które musiałyby być wydatkowane na korespondencję pocztową, a ta jest niesłychanie droga. Co najmniej dwukrotnie należałoby się komunikować z wyborcami (biernymi/czynnymi), a tych w przypadku akademickiej pedagogiki jest ponad 400.

Jak będzie przebiegać głosowanie?

Zainteresowani udziałem w wyborach do Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN muszą najpierw zarejestrować się w dniach 12-20 listopada w Systemie Wyborczym Komitetów PAN na stronie. Należy wskazać, czy zamierzamy jedynie wybierać członków KNP PAN czy też wyrażamy zgodę na kandydowanie do Komitetu.

Na tej podstawie komisja wyborcza otrzyma z sekretariatu wiceprezesa PAN listę osób, które zadeklarowały czynne/bierne prawo wyborcze w wyborach do naszego komitetu i ją zweryfikuje w dniach 22 listopada - 4 grudnia 2019 r. Kluczowa jest w tych wyborach afiliacja do dyscypliny naukowej. Nie mogą bowiem wybierać ani być wybierani ci samodzielni pracownicy naukowi, którzy nie są zarejestrowani jako reprezentujący dyscyplinę naukową PEDAGOGIKA. Na tym tez będzie polegała praca komisji wyborczej, by sprawdzić wiarygodność afiliacji w sytuacji, gdy niektórzy naukowcy uzyskali habilitacje poza granicami kraju (np. na Słowacji, w Czechach) z dyscypliny, która nie jest pedagogiką, ale np. pracą socjalną, dydaktyką religii (katechetyką) itp.

Na dokonanie wyboru członków KNP PAN nowej kadencji będzie krótki termin: 16-20 grudnia 2019 r. Wyborca - ze stopniem naukowym doktora habilitowanego lub profesora będzie mógł wskazać na udostępnionej mu jednorazowo liście kandydatów obejmującej jedynie tych naukowców, którzy wyrazili zgodę na kandydowanie - maksymalnie 30 nazwisk. Tyle bowiem osób liczy każdy komitet naukowy PAN. O taką zgodę nie muszą ubiegać się profesorowie, którzy są członkami korespondentami lub rzeczywistymi PAN czy członkami honorowymi KNP PAN. W pedagogice jest tylko jeden członek rzeczywisty PAN - prof. Kazimierz Zbigniew Kwieciński. Natomiast Honorowym Przewodniczącym KNP PAN jest prof. Tadeusz Lewowicki. Członkiem Honorowym KNP PAN jest prof. Irena Wojnar.


Komitet Nauk Pedagogicznych jest samorządną reprezentacją uczonych reprezentujących pedagogikę, która służy integrowaniu akademików z całego kraju wokół najważniejszych problemów i zadań polskiej pedagogiki.

Komitet został powołany w 1953 r. W skład KNP wchodzą profesorowie pedagogiki wybierani co cztery lata w tajnych wyborach przez samodzielnych pracowników naukowych oraz członkowie Akademii. Do zadań komitetu należy w szczególności:

 analizowanie i ocena rozwoju nauk pedagogicznych,
 rozważanie istotnych problemów pedagogiki,
 organizowanie sesji i konferencji naukowych oraz upowszechnianie wyników badań naukowych,
 inicjowanie i rozwijanie współpracy z zagranicznymi organizacjami i ośrodkami naukowymi,
 przeprowadzanie ocen stanu i potrzeb nauk pedagogicznych oraz instytucji naukowych, z ich własnej inicjatywy lub na wniosek nadzorujących te instytucje,
 przygotowywanie ekspertyz naukowych,
 diagnozowanie stanu oświaty,
 kształcenie kadr akademickich i oświatowych w dziedzinie pedagogiki,
 ocenianie poczynań reformatorskich w systemie edukacji narodowej,
 opracowywanie nowych koncepcji i propozycji rozwiązań modelowych dotyczących oświaty, kształcenia i doskonalenia kadr naukowych w dziedzinie pedagogiki oraz kształcenia nauczycieli.

KNP od 1979 r. organizuje Letnie Szkoły Młodych Pedagogów, zaś jego członkowie przygotowują opinie i ekspertyzy dla ministerstw np. MEN, MNiSW, MKiDN oraz władz uczelni i jednostek akademickich, w których kształci się pedagogów oraz nauczycieli. Komitet wydaje serie publikacji książkowych ("Pedagogika w Nauce i Praktyce"; "Kultura Szkoły" i "Palące Problemy Edukacji i Pedagogiki") oraz własne czasopisma (”Rocznik Pedagogiczny”, "Polish Journal of Educational Studies" - poprzednia nazwa - “Studia Pedagogiczne”, "Parezja").
KNP PAN patronuje także uczelnianym periodykom naukowym ("Problemy Wczesnej Edukacji", "Studia z Teorii Wychowania", "Pedagogika Społeczna", "Resocjalizacja Polska", "Biuletyn Historii Wychowania", "Przegląd Pedagogiczny", "Paedagogia Christiana", "Chowanna", "Forum Pedagogiczne", "Horyzonty Wychowania").


Przewodniczącymi KNP byli w latach:

1953-1973 - prof. Bogdan Suchodolski,

1974-1984 – prof. Wincenty Okoń,

1984-1993 - prof. Heliodor Muszyński,

1993-2007 - prof. Tadeusz Lewowicki,

2007-2010 - prof. Stefan M. Kwiatkowski,

2011-2019 - prof. Bogusław Śliwerski.

2020 - 2023 - .............................

Wybrani członkowie Komitetu nowej kadencji dokonają zarazem wyboru nowego Przewodniczącego, zastępców i członków Prezydium KNP PAN. Będą też mogli w czasie pierwszego posiedzenia wskazać 10 - członków specjalistów spoza osób kandydujących do Komitetu a znajdujących się poniżej granicznej liczby 30. Mogą nimi być zarówno młodzi naukowcy - doktoranci, doktorzy różnych dziedzin nauk, jak i wybitni nauczyciele (np. laureaci konkursów, autorzy książek itp.), działacze oświatowi itp.

Życzę polskiej nauce, by pozyskała do Komitetu Nauk Pedagogicznych grono wybitnych specjalistów różnych dyscyplin naukowych w pedagogice oraz poszerzyła je o dodatkowych 10 specjalistów.

"Czy w takim razie mogłabym przyjść na konstelacje?"

Nie wiem, jak odpowiedzieć na powyższe pytanie, bo - oczywiście - domyślam się, że studentka zamierzała mnie zapytać: Czy w takim razie mogłaby przyjść na konsultacje? Oczywiście, że może, bo od tego jest ów czas na konsultacje, tyle tylko że chciałbym wiedzieć, z czym zamierza przyjść? Czy ma za sobą konieczne lektury naukowe? Czy poczyniła już jakieś plany dotyczące doboru źródeł naukowych i ich analizy? Jaki ma plan pracy nad swoim projektem badawczym, jakim jest przygotowanie dysertacji magisterskiej?

Generacja "kciuka", czyli esemesowego komunikowania się z innymi sprawia, że jeśli czegoś nie ma w sieci, to to nie istnieje, albo jest niepotrzebne. Czy magistranci podejmują wysiłek, który określamy w naukach społecznych i humanistycznych mianem "kwerendy literatury przedmiotu"? Studenci mnie pytają, a co to jest kwerenda? Mówię: wpiszcie do wyszukiwarki, a się dowiecie, że jest to "inaczej zapytanie, czynność polegająca na zbieraniu lub poszukiwaniu informacji w bazach danych".

Kwerenda literatury to jest jednak dotarcie do literatury przedmiotu, ogólnodostępnych książek, czasopism lub ekspertyz czy raportów z badań, które znajdują się w zbiorach różnych bibliotek naukowych, ale i na naukowych portalach. Studenci powinni zapoznać się z dostępnymi w bibliotekach uniwersyteckich, pedagogicznych, narodowej czy wojewódzkich ze źródłami wiedzy naukowej w zakresie interesującego ich zagadnienia, problemu badawczego. Wymaga to jednak poświęcenia dziesiątek godzin na wyszukanie odpowiednich źródeł, a następnie na przeczytanie w nich tekstów, które pozwolą zapoznać się z aktualnym lub historycznym stanem wiedzy na określony temat.

Czasami trzeba szukać danych w literaturze z pogranicza dyscypliny naukowej np. w publikacjach z psychologii, socjologii, filozofii, nauk medycznych itp. w zależności od złożoności zagadnienia, które rozpatrujemy w swojej dysertacji dyplomowej czy naukowej. Zaglądam do biblioteki, a kilkadziesiąt metrów kwadratowych "zieje" pustką. Może zatem należałoby oddać czytelnię na salę dydaktyczną, albo na ... saunę?

Chyba najkrótsze członkostwo profesora w radzie innej uczelni

Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce wprowadziła do systemu nowy organ uczelni – radę. Kadencja rady uczelni przewidziana jest na 4 lata, jednak zgodnie z przepisami przejściowymi kadencja pierwszej rady uczelni trwać będzie do dnia 31 grudnia 2020 r. Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce w państwowych szkołach wyższych musiały powstać rady uczelni. Do ich zadań należy:
1) opiniowanie projektu strategii uczelni;
2) opiniowanie projektu statutu;
3) monitorowanie gospodarki finansowej uczelni;
4) monitorowanie zarządzania uczelnią;
5) wskazywanie kandydatów na rektora, po zaopiniowaniu przez senat;
6) opiniowanie sprawozdania z realizacji strategii uczelni;
7) wykonywanie innych zadań określonych w statucie;
8) opiniowanie planu rzeczowo-finansowego;
9) zatwierdzanie sprawozdania z wykonania planu rzeczowo-finansowego;
10) zatwierdzanie sprawozdań finansowych.

Jakiś czas temu pisałem o tym, którzy pedagodzy zostali powołani do rad własnych uniwersytetów. Wówczas nie wiedziałem, że zostanę zaproszony przez Senat Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie do przyjęcia roli członka rady tej uczelni. Przed wakacjami zostałem powołany przez Senat ChAT członkiem Rady. Byłem zatem chyba jedynym pedagogiem włączonym do takiej Rady spoza uczelni, w której ona działa.

Senat ChAT podczas posiedzenia w dniu 30 maja 2019 r. wybrał członków Rady Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. Zostali nimi:
• Jego Ekscelencja bp Jerzy Samiec
• Jego Ekscelencja abp dr hab. Jakub Kostiuczuk
• Jego Ekscelencja bp dr hab. prof ChAT Marcin Hintz
• Prof. dr hab. Bogusław Śliwerski
• Ks. dr Andrzej Baczyński
• Ks. infułat Andrzej Gontarek
• Dr Jarosław Charkiewicz – Przewodniczący
• Mecenas Tomasz Nast
• Sebastian Szymański – Zarząd Samorządu Studentów ChAT

W świetle jednak nowych regulacji prawnych w moim podstawowym miejscu pracy, jakim jest Uniwersytet Łódzki, gdzie w Statucie zostały dopiero w październiku 2019 r. sprecyzowane przez władze warunki członkostwa w powoływanych w II dekadzie tego miesiąca Komisje do spraw stopni naukowych stanąłem przed dylematem: albo nadal pełnić funkcję doradczą w ChAT, ale zaakceptować nieobecność w Komisji zajmującej się postępowaniami naukowymi we własnym uniwersytecie, albo złożyć rezygnację z członkostwa w organie doradczym ChAT, żeby realizować swoje obowiązki w zakresie kształcenia kadr akademickich w UŁ.

W Statucie Uniwersytetu Łódzkiego zapisano: Członkiem komisji do spraw stopni w UŁ jest z mocy prawa każdy zatrudniony w uniwersytecie profesor i profesor uczelni, który spełnia przesłanki pozytywne i wobec którego nie występują przesłanki negatywne wymienione w art. 20 ustawy, a zatem:

- ma pełną zdolność do czynności prawnych;

- korzysta z pełni praw publicznych;

- nie był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe, chyba że doszło do zatarcia skazania;

- nie był karany karą dyscyplinarną, chyba że doszło do zatarcia karania;

- nie ukończył w dniu 1.10.2019 r. 67 r.ż. – późniejsze ukończenie tego wieku NIE MA WPŁYWU na członkostwo w komisji;

- nie pełnił służby, nie pracował, nie współpracował z organami bezpieczeństwa państwa w okresie od 22 lipca 1944 do 31 lipca 1990 r.;

- nie jest jednoosobowym organem uczelni, nie jest członkiem rady innej uczelni, nie jest zatrudniony w administracji publicznej.

Nie bardzo rozumiem powody kwestionowania członkostwa w radzie innej uczelni, skoro nie wiąże się ona z procedurami i procesem nadawania stopni naukowych w ramach własnej dyscypliny naukowej. Społeczne doradztwo rektorowi i senatowi innej uczelni w zarządzaniu nią, a nie w stanowieniu o procedurach i postępowaniach awansowych jej pracowników naukowych. Trudno. Trzeba pogodzić się z takim stanem prawnym. Wybrałem zatem ten drugi wariant i z końcem października skierowałem do JM Rektora ChAT wniosek o przyjęcie mojej rezygnacji z tej zaszczytnej funkcji. Chyba nie zdarzył się taki przypadek w Radach innych uczelni.

Podobne rozwiązania statutowe przyjęto w Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, gdzie organem uczelni jest m.in. Rada dziedziny, która odpowiada za nadawanie stopni naukowych. Podobnie jak w UŁ członek Rady Dziedziny nie może być członkiem rady inne uczelni. Jednak członkostwo w tej Radzie jest ograniczone do 8 członków dla każdej dyscypliny w przypadku, gdy w ramach danej dziedziny uczelnia posiada uprawnienia do nadawania stopni naukowych lub stopni w zakresie sztuki w więcej niż jednej dyscyplinie. Pedagogika jest reprezentowana w Radzie dziedziny nauk społecznych przez ośmiu przedstawicieli samodzielnych pracowników z Wydziału Pedagogicznego UKW.

Tak więc w UŁ jest lepiej, bo wszyscy profesorowie i profesorowie uczelniani wchodzą w skład Komisji do spraw stopni naukowych.

W Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie art.20 ustawy prawo o szkolnictwie wyższym nie stanowi bariery w podejmowaniu przez jej profesorów roli członkowskiej w radzie innej uczelni. Przyjęto w statucie, że Organami Akademii są: 1) Rada Akademii; 2) Rektor; 3) Senat; 4) Rada Wydziału. Tym samym profesor - członek Rady Wydziału może być członkiem Rady innej uczelni, gdyż nie koliduje to z jego prawem i obowiązkiem do pracy na rzecz rozwoju naukowego pracowników akademickich. W zakresie postępowań w przedmiocie nadawania stopni naukowych zadania te realizuje Rada Wydziału.

W Uniwersytecie Zielonogórskim przyjęto, że kolegialnymi organami Uniwersytetu są Senat i Rada Uczelni. Do zadań Senatu należy nadawanie stopni naukowych, toteż profesorowie, którzy nie są członkami Senatu UZ mogą być członkami innych rad uczelnianych.

Nie analizuję statutów innych uniwersytetów, gdyż ich autonomia skutkuje często nieporównywalnymi rozwiązaniami organizacyjnymi. W prasie pojawił się artykuł Dominika Antonowicza i Marty Jaworskiej, którzy piszą w najnowszym wydaniu "Forum Akademickiego":"Na koniec trzeba ze smutkiem podkreślić, że wiele PWSZ-ów ostentacyjnie ukrywa informacje o składzie rad, a zwłaszcza o ich wynagrodzeniach, mimo, że są one prawnie zobowiązane do publikowania uchwał senatu. Takie postępowanie nie sprzyja transparentności funkcjonowania polskiego szkolnictwa wyższego, a roztaczanie aury tajemniczości nie jest właściwą drogą do budowania dobrych i trwałych relacji PWSZ z zewnętrznymi interesariuszami."

W uniwersytetach proces ten jest transparentny. Dlaczego nie jest w PWSZ?