Priorytetem działalności naukowo-badawczej pedagogów na Ukrainie jest CZŁOWIEK i jego EDUKACJA

Zakończyło się VIII Forum Naukowe Ukraina-Polska/Polska-Ukraina, które obradowało przez trzy dni na Państwowym Uniwersytecie Pedagogicznym w Perejasławiu-Chmielnickim im. Grigorija Skoworody na Ukrainie. Całości patronowały dwa komitety naukowe: Narodowy Komitet Nauk Pedagogicznych Ukrainy (NANP Ukrainy) oraz Komitet Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk. Jak mówił prof. Wasyl Kremień - filozof edukacji, prezydent NANP Ukrainy: "Głównym priorytetm działalności naukowo-badawczej Akademii jest CZŁOWIEK, rozwój jego osobowości".

Narodowa Akademia Nauk Pedagogicznych Ukrainy jest najwyższą akademicką instytucją państwową powołaną do życia przez Prezydenta Ukrainy uchwała z dn. 4 marca 1992 r. Głównym kierunkiem jej działania jest przygotowywanie Ministerstwu Oświaty teoretycznych i metodycznych podstaw kształcenia oraz wychowania młodych pokoleń.

W tym organie powstają państwowe standardy kształcenia i ewaluacji jego jakości. Akademia organizuje konkursy na najlepszy podręcznik szkolny oraz przygotowuje zasady wprowadzania informatyzacji i komputeryzacji do szkolnictwa.

Profesorowie psychologii, pedagogiki, filozofii i pedagogiki specjalnej oraz resocjalizacyjnej prowadzą w NANP badania naukowe mające na celu wspieranie nauczycieli, wychowawców i doradców zawodowych w ich profesjonalnych zadaniach. W strukturze Akademii jest pięć wydziałów: Wydział Pedagogiki Ogólnej i Filozofii Edukacji; Wydział Psychologii, Fizjologii Rozwojowej i Defektologii; Wydział Ogólnokształcącego Szkolnictwa Średniego; Wydział Kształcenia Zawodowego i edukacji Dorosłych oraz Wydział Szkolnictwa Wyższego.

Kadra Akademii liczy 78 członków rzeczywistych Narodowej Akademii Nauk, 92 członków korespondentów, 35 członków zagranicznych i 19 doktorów honoris caus NANP Ukrainy. Liczba pracowników naukowych, naukowo-dydaktycznych w instytutach naukowych Akademii wynosi 1032 osoby, w tym 177 doktorów habilitowanych i 484 doktorów. Każdego roku ukazuje się nakładem NANP ok. 3 tys. publikacji, w tym monografie naukowe, rozprawy zbiorowe, podręczniki akademickie i szkolne, poradniki metodyczne dla nauczycieli i służb ich wspierających, słowniki, artykuły oraz materiały metodyczno-programowe do kształcenia w różnych typach szkół. Akademia wydaje własne czasopisma, jak: "Pedagogika i Psychologia", "Szkolnictwo Wyższe Ukrainy" oraz "Gazeta Pedagogiczna".

W NANP Ukrainy prowadzone są studia doktoranckie oraz podoktorskie. Tu także są nadawane stopnie naukowe w dziedzinie nauk filozoficznych. Przy Akademii działa Międzynarodowa Rada ds. Koordynacji Badan Naukowych w Dziedzinie Edukacji, Pedagogiki i Psychologii. Niezwykle istotny jest wkład NANP Ukrainy w opracowywanie każdego roku ok. 100 ekspertyz naukowych dla potrzeb oświaty szkolnej i pozaszkolnej.

Z udziałem uczonych NANP uchwalono na Ukrainie Narodowe Ramy Kwalifikacyjne (2011), przyjęto ustawę "O szkolnictwie wyższym Ukrainy" (2014), "O działalności naukowej i naukowo-technicznej" (2015), "O szkolnictwie" (2017), "O wniesieniu zmian do niektórych aktów ustawodawczych Ukrainy celem przeciwdziałania cyberprzemocy" (2018), "O edukacji zawodowej" (2019), projekty ustaw "O ogólnokształcącym szkolnictwie średnim" (2019) oraz "O edukacji dorosłych" (2019).

NANP Ukrainy współpracuje z Ministerstwem Oświaty i Nauki, organami władzy państwowej i samorządowej, z Narodową Akademią Nauk Ukrainy,m placówkami oświatowymi, organizacjami pozarządowymi, Komisją Ukrainy ds. UNESCO, itp. Z okazji VIII Forum Naukowego wydano trzy tomy rozpraw naukowych uczonych z Ukrainy i Polski, posadzono na terenie Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Grigorija Skoworody - drzewo (symbolizujące przyjaźń i współpracę) oraz odsłonięto okolicznościowy głaz.

"Oddaję serce dziecku"

W dniu dzisiejszym kontynuowane są na Państwowym Uniwersytecie Pedagogicznym im. Hryhorija Skoworody w Perejasławiu-Chmielnickim obrady VIII Forum Ukraina-Polska/Polska-Ukraina na temat "Edukacja dla pokoju". Będę mówił o filozofii kordialnej pedagogiki serca Wasyla Suchomlińskiego, w nawiązaniu do wydania w przekładzie na język polski najważniejszej publikacji ukraińskiego pedagoga pedagogiki Nowego Wychowania p.t. "Oddaję serce dzieciom". Znakomitego przekładu dokonał najlepszy w naszym kraju ekspert od pedagogiki rosyjskiej i ukraińskiej prof. Marian Bybluk (em.profesor UMK w Toruniu).

Ponowne, zmienione wydanie przekładu na język polski książki Wasyla Suchomlińskiego p.t. „Oddaję serce dzieciom” (W. Suchomliński 2019) przez profesora Mariana Bybluka, jak i wcześniej, bo w 1982 r. wydana w przekładzie Aleksandra Lewina książka W.A. Suchomlińskiego p.t. "Słów kilka o wychowaniu” (W.A. Suchomliński 1982) oraz szczególna okoliczność, dzięki której mam możliwość spotkania się z wybitnymi uczonymi ukraińskiej pedagogiki na Ukrainie sprawiły, że sięgnąłem po nie z ponowną satysfakcją intelektualną i emocjonalną.


Rzadko która książka pedagogiczna wywołuje tak silne odruchy serca i poczucia radości, że w minionym ustroju politycznym żył, tworzył i kreował rodzimą pedagogikę Nowego Wychowania „pawłyski Perstalozzi” – jak o nim mówiono, a przecież równie dobrze można by określić Suchomlińskiego „pawłyskim Korczakiem”. Także „Staremu Doktorowi” z Warszawy zawdzięcza twórca „Radosnej Szkoły” pajdocentryczne podejście do edukacji dzieci w szkołach państwowych dawnego ZSRR, ale na terenie Ukrainy.

W czasie moich studiów na Uniwersytecie Łódzkim pedagogiczna myśl W. Suchomlińskiego była jedynie zasygnalizowana przez historyków oświaty jako jedna z wielu, a zbliżających się do libertariańskich koncepcji kształcenia dzieci, głównie ze względu na prowadzoną przez niego „Radosną Szkołę” oraz związek myśli tego pedagoga na temat wychowania w wolności z poglądami Lwa Tołstoja.

Moje profesjonalne i akademickie zaangażowanie w szansę na zmianę ustroju szkolnego i modelu edukacji w Polsce w latach 1988-1996 sprawiło, że wprawdzie nie odwoływałem się w założeniach własnego eksperymentu dydaktyczno-wychowawczego w szkolnictwie państwowym do pedagogiki Suchomlińskiego, to jednak musiała ona tworzyć back ground mojej koncepcji emancypacyjnego kształcenia dzieci w wieku wczesnoszkolnym w szkole państwowej (B. Śliwerski, Wyspy oporu edukacyjnego, Kraków: Impuls 1993).

Kreując ruch klas autorskich, a więc oddolnie powoływanych przez nauczycieli szkolnictwa państwowego wysp innowacyjnego oporu wobec kształcenia klasowo-lekcyjnego, tradycyjnego i zdehumanizowanego, budowałem zarazem sieć nauczycieli nowatorsko myślących i gotowych do eksperymentalnego działania w różnych regionach kraju.

Po kilku latach zarejestrowaliśmy w Łodzi ogólnopolskie Stowarzyszenie „Szkoła dla Dziecka”, którego celem było upowszechnianie różnych modeli innowacyjnej edukacji, szkolnictwa alternatywnego w szkolnictwie publicznym i przywracanie nieobecnych w nim modeli, rozwiązań czy programów kształcenia i wychowywania dzieci.


Jedynym czynnikiem łączącym odmienność modeli edukacyjnych była realizacja narodowego curriculum (podstaw programowych kształcenia ogólnego) oraz przestrzeganie obowiązującego w kraju prawa oświatowego np. w kwestii rejestrowania innowacji czy eksperymentów pedagogicznych zgodnie z rozporządzeniem ministra edukacji narodowej. Nie to jednak będzie przedmiotem mojego studium.

Sięgając do dzieł Suchomlińskiego zdałem sobie sprawę, że współcześni pedagodzy, jeśli nawet czytają jego książki (w co wątpię), to nie sięgają do filozoficznych przesłanek tego wybitnego humanisty, który dokonał wyjątkowej rzeczy, a mianowicie nadał zinternalizowanej przez siebie narodowej filozofii serca - praktyczny, a więc zrozumiały wymiar dla społeczeństwa i jego szkolnej wspólnoty.

Czytelnicy nie mają jednak świadomości, jak bogata kryje się za nią tradycja i wyjątkowy w skali świata światopoglądowy paradygmat autora, którego eksperyment jest niepowtarzalny. Dzięki przekładom na język polski monografii Wasyla G. Kremienia możemy zrozumieć podstawy pedagogicznej rekonstrukcji funkcjonowania „Radosnej Szkoły” w Pawłyszu, która jest nośnikiem duchowej kultury jej twórcy (W.G. Kremień, Filozofia edukacji, Radom: 2007; Filozofia antropocentryzmu w edukacyjnej przestrzeni, Warszawa 2011).

Poznając poglądy Suchomlińskiego na temat wychowania dziecka w rodzinie i analizując pisma Korczaka możemy ze zdumieniem stwierdzić, jak wiele mieli wspólnego. Związana z pedagogiką serca jednego, a pedagogiką miłości i szacunku dla dziecka - drugiego pedagoga znajduje w ich wypowiedziach niemalże tożsame reguły wychowawcze. Antropologia pedagogiczna tak Suchomlińskiego, jak i Korczaka wyrosła z głęboko humanistycznego przekonania, że dziecko, podobnie jak człowiek dorosły, jest autonomiczną wartością i posiada takie samo prawo do bycia autorem swojego życia, do samostanowienia i autokreacji, jak każda osoba dorosła. Obaj pedagodzy są afirmantami pedagogiki serca.

Książki W. Suchomlińskiego znakomicie wpisują się w słowiańską pedagogikę humanistyczną, którą historyk wychowania – Stefan Wołoszyn także określił mianem „pedagogiki serca” (w: Pedagogika, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Warszawa: PWN 2019, s. 127). Jego zdaniem alternatywne szkoły, jak Pawłyska Średnia Szkoła, były w tamtym okresie czasu jedynie „wysepkami” – „oazami” dobrej roboty pedagogicznej, szkołami fermentu pedagogicznego, którego źródłem stał się m.in. prąd Nowego Wychowaniu.

Polska pedagogika nie zapomniała o Suchomlińskim, gdyż sięgano w minionym ustroju do jego publikacji nie tylko ze względu na kraj ich pochodzenia, ale na zbieżność treści z polską racją przechowania dla kolejnych generacji najlepszych wzorów Nowego Wychowania. Koncepcja pawłyskiej szkoły wykraczała przecież poza ustrój polityczny i politykę oświatową radzieckiego państwa, a zarazem pięknie wpisywała się w korczakowską myśl o wychowaniu dziecka.

Mer Kijowa - dr pedagogiki Witalij Kliczko o znaczeniu marzeń

Tak fantastycznie wyreżyserowanego otwarcia VIII FORUM PEDAGOGÓW UKRAINA/POLSKA jeszcze nie doświadczyłem, a brałem udział w czterech organizowanych co 2 lata obradach polskich i ukraińskich uczonych.

Obrady otworzył profesjonalny konferansjer zapraszając do zabrania głosu profesorów odpowiedzialnych ze strony Gospodarzy za przygotowanie i przebieg Forum. Towarzyszyły przemówieniom i powitaniom występy zawodowych artystów, którzy albo już ukończyli studia na Państwowym Uniwersytecie w Pierejasławiu ( ok.90 km od Kijowa), albo przygotowują swoje dysertacje doktorskie z pedagogiki w zakresie sztuki.

Obradujemy w mieście, które liczy sobie 1112 lat! To na tutejszym Uniwersytecie studiował i obronił dysertację doktorską w dziedzinie nauk filozoficznych ale w dyscyplinie pedagogika sportu - mistrz świata w boksie ( waga ciężka) a obecnie mer miasta Kijowa (odpowiednik polskiego prezydenta miasta) dr Witalij Kliczko.

Przybycie na inaugurację VIII Forum Pedagogów poświęconego "Edukacji dla pokoju" miało wyjątkowe znaczenie dla wypełnionej po brzegi auli Uniwersytetu w Pierejasławiu. Mer Kijowa - odwołał inne spotkania słuzbowe, by spotkać się nie tylko ze swoimi nauczycielami akademickimi, z przybyłą z Polski delegacją 37 akademików z różnych miast i szkół wyższych, ale przede wszystkim ze studentami. Jak mówił do nich:

"Pamiętajcie- to wiedza zmienia świat. Studiujecie w jednym z najlepszych uniwersytetów na Ukrainie. To tu rodzą sie najważniejsze w Waszym życiu doświadczenia. Uczcie się, wykorzystajcie jak najlepiej okres swoich studiów.

Najważniejsze są w naszym życiu marzenia. Pragnę Was przekonać - mówił dr W. Kliczko - że w życiu nie ma rzeczy niemożliwych! Każde nasze marzenie może się spełnić pod warunkiem, że damy mu szansę własną edukacją i pracą.


Bokser światowej klasy porwał nie tylko młodzież studencką. Wyraził zachwyt nad polską transformacją ustrojową, zmianami w infrastrukturze kraju, a także Akademią Wychowania Fizycznego w Warszawie, w której wielokrotnie bywał i ćwiczył. Gratulował organizacji Forum przez jego macierzysty Uniwersytet i życzył nam owocnych obrad.