Sejmowa Podkomisja nauki i szkolnictwa wyższego - odsłona mitów i prawdy o beneficjentach reformy 2.0

W dn. 21 listopada br. odbyło się posiedzenie podkomisji sejmowej nauki i szkolnictwa wyższego.

Rektor Uniwersytetu Warszawskiego prof. dr hab. Marcin Pałys, reprezentujący Konferencję Rektorów Akademickich Szkół Polskich wyraźnie potwierdził, że zarówno ta Uczelnia, jak i Uniwersytet Jagielloński najsilniej lobbują na rzecz zmiany ustawy. Jak stwierdził:

Proszę pamiętać, że środowisko od lat zgłaszało postulaty dotyczące tego aby ustawę zmienić. Aby ją odbiurokratyzować, zmniejszyć jej przeregulowanie, zostawić więcej autonomii uczelni, dać uczelniom narzędzia do rozwoju, a nie narzucać jednego modelu, który ma pasować dla wszystkich. Domagaliśmy się tego, żeby ustawa była ramowa, i żeby to statut, który jest wynikiem namysłu wspólnoty akademickiej, decydował o wszystkich, mniejszych niż te, wszystkich sprawach które nie są fundamentalne dla systemu szkolnictwa wyższego.

Toczona była dyskusja. Ta dyskusja była dyskusją naprawdę partycypacyjną i taką, w której środowisko miało okazję się wypowiedzieć. I środowisko ma bardzo wiele propozycji zmian, które znalazły się w tej ustawie. Jest mi przykro słyszeć, że te propozycje, które powstały w środowisku nie są warte wysłuchania. Dlatego, że różne zdania które tutaj padały w trakcie tej dyskusji świadczą o tym, że tak naprawdę chęć autonomii uczelni, roli statutu, nie jest istotna.

(...)

Wielką zaletą tej ustawy jest to, że nie wchodzi w strukturę i organizację wewnątrz uczelni. Uczelnia jest autonomiczna ponieważ może sama zadecydować o swojej strukturze. To jest wielki krok w stosunku do dotychczasowego prawodawstwa. Po drugie, odesłanie jest we wszystkich ważnych sprawach do statutu. Po trzecie, i to jest może najistotniejsze, dotychczasowa ustawa niszczy i zniszczyła w większości wypadków wspólnotowe pojmowanie uniwersytetu. Dziś uniwersytet, i każda inna uczelnia, to jest federacja grupek, federacja instytutów, federacja wydziałów, mówimy nawet, padają słowa o autonomii wydziałów, chociaż nie istnieje autonomia wydziałów, może istnieć samodzielność wydziałów, ale nie autonomia. Autonomia jest uczelni.

I bez możliwości takiej, aby to środowisko akademickie wewnątrz każdej uczelni mogło decydować o swojej organizacji, sposobie funkcjonowania i strukturze, nie ma wspólnoty uczelni. Tej wspólnoty dzisiaj nie ma, dlatego, że ustawa dotychczasowa jest bardzo rygorystyczna i sztywna, wpływa na strukturę, uprawnienia, de facto rozbijając uczelnię, atomizując na drobne struktury.

Proszę Państwa, dlaczego środowisko chciało, żeby ta ustawa została zmieniona: dlatego, że wszyscy mieli przekonanie, że doszliśmy do pewnego rodzaju ściany. W tak sztywnych regulacjach, przy tylu detalach które są ujęte w ustawie, nie ma możliwości dalszego rozwoju. Jest możliwość trwania, jest możliwość nawet bardzo wygodnego trwania, ale nie ma możliwości zrobienia kroku do przodu. I dlatego apeluję do Państwa, wszystkich tych, którzy będziecie głosować za ustawą, będziecie wprowadzać do niej zmiany, będziecie decydować o przyszłości szkolnictwa wyższego i nauki w Polsce, abyście przychylili się do takich wizji i takich rozwiązań, które wspierają uniwersytety otwarte, ambitne, współczesne, wspólnotowe, rozwijające się.

Uniwersytet Warszawski taki jest, i nie chcielibyśmy żeby nasze marzenia o tym rozwoju, właśnie marzenia o takim uniwersytecie, zostały, znaczy padły ofiarą pewnego rodzaju kalkulacji związanych z procesami politycznymi czy partyjnymi. Bardzo Państwa o to w imieniu środowiska akademickiego proszę. Dziękuję."

Po JM Rektorze, głos zabrał Piotr Drygas, student Uniwersytetu Warszawskiego, który przedstawił wizję studenta na planowaną reformę, w świetle której jest ona w dużym znaczeniu bardzo zła i bardzo negatywna:


"Co więcej, jest to znaczące, ministerstwo określa reformę jako sprzyjającą studentom i studentów wymienia jako podstawowych beneficjentów. Tymczasem trzeba zauważyć że przede wszystkim ograniczone zostaną narzędzia w których studencka wiedza... i studenckie potrzeby będą ograniczane. Tutaj pan minister wspomniał, że wydziały może zostaną utrzymane, jednak będą one zależne od decyzji jedynie władzy poszczególnych uczelni. Natomiast to właśnie na wydziałach wielokrotnie studenci mają największe przełożenie na swoje życie, na właśnie te warunki, które ich najbardziej dotyczą.

Projekt ustawy mówi, że nie będą podwyższane odpłatności za studia i zabezpieczona będzie ogólna płatność w życiu studentów, natomiast nie samymi finansami student żyje. Partycypacja władzy, natomiast partycypacja w decyzjach, ich wiedza ekspercka, ich również możliwość odpowiedzi na to, jak jest kształtowany program studiów, to są miejsca gdzie studenci mają bardzo ważne i kapitalne znaczenie i to miejsce będzie wyrywane przez nowy projekt ustawy. Co więcej, tutaj patrzymy z bardzo abstrakcyjnego punktu widzenia jednej tylko wyłącznie uczelni.

A co z uczelniami regionalnymi, co ze spojrzeniem ogólnym i krajowym? Tutaj wielokrotnie padało stwierdzenie, że ustawa dzieli na Polskę A i B, albo dzieli na słabszych, lepszych, silniejszych, gorszych. Proszę Państwa, studenci z mniejszych ośrodków przy obecnej dynamice będą skazani absolutnie na odpłatne studia, co jeszcze bardziej pogłębi obecne problemy finansowe i obecne nierówności społeczne które są już dzisiaj widoczne i które przecież miały być obiektem absolutnej interwencji Prawa i Sprawiedliwości.

Obecny kształt projektu ustawy neguje zupełnie cały dorobek projektu społecznego który zaproponował rząd, jest to absolutnie dla mnie paradoks projektu. Co więcej, chciałbym również zaznaczyć, że mówienie przez przedstawicieli rektorów o tym, że są strażnikami wspólnoty akademickiej jest dla mnie bardzo ponurym żartem. Proszę Państwa, proszę nie zapominać, że rektorzy w swoich wszystkich komunikatach skutecznie zaznaczają, że “Wszystko okej, ale głos studentów w radzie jest niedopuszczalny.

Studenci, którzy będą negocjować prawo, które ich będzie dotyczyło? Jest to niedopuszczalne.” Dla rektorów wspólnota akademicka zaczyna się tam, gdzie studenci są zostawieni za drzwiami i mogą co najwyżej tam zapukać i poprosić o dopuszczenie do głosu. Dlatego chciałbym podsumować, że nie wiem jaka tutaj tradycja przyświeca autorom ustawy, mnie przyświeca tradycja polskich intelektualistów, polskich profesorów, między innymi polecam tutaj uwadze fantastyczny esej profesora Twardowskiego o majestacie uniwersytetu, dostojeństwie uniwersytetu.

Proszę Państwa, ta tradycja powinna być nam bliska, a nie jakieś zupełnie obce i co więcej nieskuteczne na gruncie polskim pomysły, które doprowadzą nie tylko do zaprzepaszczenia tradycji, nie tylko do negacji tego, jakie są teraźniejsze i obecne problemy uniwersytetu, ale zaprzeczą każdej możliwej przyszłości społeczeństwa polskiego, gdzie studenci, a przede wszystkim edukacja wyższa, są niezbędni dla jego rozwoju."


Kolejnym dyskutantem był przewodniczący Stowarzyszenia Komitet Kryzys Humanistyki Polskiej - doktorant UW - mgr Aleksander Temkin, który reprezentuje ogólnokrajowe środowisko młodych akademików:

Szanowni Państwo, Państwo Posłowie, uwaga formalna na początku, do Pana Profesora Pałysa. Rektorzy i byli rektorzy, i to rektorzy największych uczelni, to nie jest środowisko naukowe. Do ustawy krytycznie odniosło się Polskie Towarzystwo Socjologiczne, bardzo ostrą krytykę przeprowadził Komitet Nauk Pedagogicznych, środowisko polskich kulturoznawców, czy wreszcie niedawno wystosowana uchwała Senatu Uniwersytetu Łódzkiego, różnych środowisk związanych z Uniwersytetem Łódzkim, również jest niesłychanie krytyczna dla wielu podstawowych aspektów tej ustawy. To jest pierwsza uwaga formalna.

Po drugie, autorzy ustawy dokonali sztuki niesłychanej: połączyli, stworzyli dzieło które jest jednocześnie antynarodowe i jednocześnie antyliberalne. Jest antynarodowe dlatego, że doprowadza do zniszczenia polskiej prowincji, doprowadza do odcięcia całych regionów Polski od możliwości kariery naukowej, ale również kształcenia na poziomie ponad licencjackim. Chodzi o studia o profilu ogólnoakademickim. Nie do przyjęcia jest powiązanie szeregu podstawowych uprawnień dla uczelni z kategorią naukową jednostki.

Proszę Państwa, jak to wygląda w praktyce: na Opolszczyźnie, na Uniwersytecie Opolskim, i na Politechnice Opolskiej, nie ma ani jednej jednostki o kategorii A. Oczywiście nie wiadomo jak będzie wyglądała kategoria B+, to znaczy na tę chwilę ten uniwersytet jako uniwersytet znika. Może pozostanie nazwa “uniwersytet”, ale na tym uniwersytecie nie będą prowadzone studia doktoranckie, nie będzie miał uprawnień habilitacyjnych, również będą ograniczone studia na poziomie ponad licencjackim. Oczywiście będzie kategoria B+, oczywiście będą dyscypliny, nie wiadomo jak to będzie wyglądać.

Mam wrażenie, że ministerstwo przeprowadza tę zmianę na ślepo. W ostatnich dniach Pan Minister, Pan Premier Jarosław Gowin przyznał się, że nowy algorytm został wprowadzony bez odpowiednich symulacji na następne parę lat, w rozmowie z rektorami z Porozumienia Zielonogórskiego. No, proszę Państwa, jak dla mnie to takie wyznanie zasługuje na dymisję, ale to prywatna opinia. Podobnie Zachodniopomorskie.

Tam Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny to dziesięć wydziałów, Uniwersytet Szczeciński - dziesięć wydziałów, w całym Zachodniopomorskim są trzy jednostki kategorii A, czyli piętnaście procent. Piętnaście procent stanu naukowego zostanie na tę chwilę po reformie. Jak będzie po wprowadzeniu kategorii B+? Może to będzie 30%, może zostaną trochę większe strzępy uniwersytetu.

Proszę Państwa, to jest system neokolonialny. To jest system wewnętrznej neokolonizacji, w której większość Polski jest przedstawiana jako obciążenie dla największych miast, dla metropolii, i spada na rolę podwykonawczą. I tak, owszem, widzimy to już w tym nowym algorytmie. Autor artykułu “Polska Akademicka”, do którego odwoływał się Pan Poseł, informował mnie właśnie przed chwilą SMS-em, ogląda nas, pozdrawiam, że artykuł był pisany na podstawie danych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Więc przeprowadził te symulacje, przeprowadził to podsumowanie zamiast Ministerstwa.

I teraz drugi aspekt: ta reforma jest nie tylko antynarodowa, ta reforma jest antyliberalna, jest antyliberalna w bardzo drastycznym wymiarze. Rektorzy już teraz mają bardzo dużą władzę na uczelniach, i niestety nie potrafią z tej władzy skorzystać, albo korzystają z niej źle. Dlatego, że to rektorzy i administracja rektorska jest odpowiedzialna za wyrzucanie sprzątaczek i ochroniarzy do firm zewnętrznych, to rektorzy i administracja rektorska jest odpowiedzialna za prywatyzowanie majątku uczelni, to rektorzy są odpowiedzialni za omijanie prawa pracy i niestety za to, że do tej pory nie potrafili korzystać z narzędzia jakim jest ocena okresowa, korzystać z takich narzędzi jak na przykład wewnętrzne algorytmy finansowania, które rzeczywiście umożliwiłyby pro jakościowe rozwiązania wewnątrz uczelni.

Niestety rektorzy też odpowiedzialni są za taką atmosferę na uczelniach. Proszę Państwa, rozmawiałem z szeregiem osób z Uniwersytetu Warszawskiego, z prośbą żeby przyszli i zabrali głos na tym posiedzeniu. Parę osób odmówiło mi, odmówiło mi udziału w tej podkomisji, ze względu na to, że boją się powiedzieć swoim władzom, boją się powiedzieć panom rektorom, że ci mają za dużą władzę. I że boją się powiedzieć tego w sytuacji w której nowa ustawa da rektorom władzę nieporównanie większą. Bo okazuje się, że największym problemem, proszę Państwa, takie rozpoznanie towarzyszy całej reformie, że rzekomo największym problemem polskich uczelni jest demokratyzacja, jest nadmierna demokratyzacja.

Proszę Państwa, ja to traktuję jako jeden z najlepszych żartów dekady. Niestety bardzo gorzkich żartów. Nasze środowisko w procesie konsultacyjnym, obok krytycznych poprawek, zgłosiło szereg poprawek, które powinny znaleźć się w ustawie i które są, które powinny być obowiązkową pozycją, tzw. kwestia przejrzystości uczelni, kwestia przejrzystości finansowej uczelni. To jest kwestia większej partycypacji pracowników i studentów, to jest kwestia rozrzedzenia stosunku władzy, bardzo gęstych, to jest kwestia zmiany kultury władzy, zmiana kultury zarządzania, to są pewne podstawowe rozwiązania, które zmniejszą feudalizm, zmniejszą złą kulturę zarządzania, która jest największym problemem polskich uczelni a która zostanie radykalnie wzmocniona, ta zła kultura władzy, z związku z nową ustawą.

Nie może być tak, że rektor będzie bez pozytywnej opinii związków zawodowych, będzie określał reguły oceny okresowej. Nie może być tak, że rektor odpowiada z polityki finansowej wyłącznie przed Radą Uczelni, która jest, która będzie się składała w ponad połowie z osób spoza uczelni, tak owszem, wybieranych przez Senat, ale kto będzie przedstawiał Senatowi tych członków Rad uczelni do wyboru? Tego ustawa nie określa, to jest bardzo zabawna dziura w tej ustawie.

(...) Jeżeli rektor, jeżeli rektor nie odpowiada przed wspólnotą to nie jest zapis pro modernizacyjny, wbrew wszystkim zaklęciom. To nie jest zapis pro modernizacyjny, to jest zapis korupcjogenny. Rektorom, administracji rektorskiej, ale również dziekanom obywatele uczelni, użytkownicy uczelni muszą móc patrzeć na ręce. Wszystkie decyzje finansowe muszą być jawne, muszą być publikowane. Musi zostać model władzy rektorskiej.

Sytuacja w której projekt ustawy nie idzie w stronę wprowadzenia merytorycznego wyboru rektorów, to znaczy wprowadzenia obowiązkowych debat, to znaczy obowiązkowego upublicznienia programów, no to są rzeczy podstawowe, to jest podstawowa kultura organizacyjna tego wymaga, a niestety wybory rektorskie wyglądają jak wyglądają, to znaczy pojawia się jeden kandydat, to znaczy kandydaci wycofują się i wygrany kandydat wygrywa walkowerem - w tę stronę w stronę walki z tymi patologiami powinna pójść ustawa a nie w stronę autokracji rektorskiej, bo samodzierżawie, samodzierżawie rektorskie nie jest oświecony absolutyzm, to nie jest wzmocnienie autonomii uczelni, dlatego że uczelnia to nie są rektorzy, uczelnia to jest wspólnota i trzeba wzmacniać to co jest wspólnotowe na uczelniach.

Trzeba upodmiotowić użytkowników uczelni. To są… nasze środowisko zgłosiło w konsultacjach naprawdę bardzo umiarkowane rozwiązania, które umożliwią upodmiotowienie członków uczelni, które umożliwiają przełamanie tego strachu wewnątrz uczelni, umożliwią zmniejszenie konformizmu również naukowego polskiego środowiska akademickiego.

I to jest kierunek, w którym dyskusja nad reformą powinna pójść, a nie w stronę zaklęć, że wzmacnianie roli rektora jest wzmacnianiem autonomii. Nie w stronę zaklęć, że z powodu inicjatyw doskonałości reforma ma charakter, reforma zgadza się z planem Morawieckiego i sprzyja zrównoważonemu rozwojowi kraju, kiedy ministerstwo kładzie plasterek na rozdartą przez samego Ministra Nauki aortę Polski regionalnej. Bardzo dziękuję."

Kolejną z wypowiadających się na temat projektowanej reformy była mgr Monika Helak - także członkini Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej, a zarazem również absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego. Zwróciła uwagę na kontekst społeczno-ekonomiczny, który rzutuje na sytuację polskich studentów i ich rodziny.

Jak stwierdziła: "(...) mediana wynagrodzenia w Polsce miesięcznego wynosi niewiele ponad 2000 zł i naprawdę w tych realiach wymuszanie mobilności poprzez prowadzenie polityki niezrównoważonego rozwoju, no, będzie tak naprawdę oznaczało tragedię społeczną. To znaczy tragedię ludzi, którzy nie mogą się wykształcić, nie mogą osiągnąć takiego stopnia, takiego tytułu, jaki to im umożliwia obecność ośrodka w regionie. Nie wiem, czy kojarzą Państwo badania Instytutu Badań Edukacyjnych, które wykazało, że mobilność polskich studentów czy polskich maturzystów właściwie jest bardzo niska i jest bardzo niska właśnie z tego względu.

Polskie rodziny są po prostu za biedne, żeby wysyłać je do innych miast, nawet jakby oni chcieli. Często są ciekawi, często w ich regionalnych ośrodkach nie ma jeszcze kierunków, które by ich interesowały, no ale, że tak powiem, przymus życiowy zatrzymuje ich na miejscu, ale wciąż jest to dla nich ogromna szansa na rozwój. I bardzo bym o to do Państwa apelowała, jako naszych reprezentantów, no i przez nas posłanych, żeby traktować właśnie te ośrodki istniejące, to dobro publiczne no właśnie jako potencjał, to znaczy, to, że łożymy jako podatnicy na uczelnie publiczne nie jest naszym obciążeniem, to jest nasza inwestycja, to jest szansa dla takich ludzi jak ja na lepsze życie.

I to naprawdę chciałabym bardzo mocno podkreślić, bo to właśnie bardzo mocno wychodzi z badań: wciąż edukacja, wbrew różnym mitom i frazesom, które krążą w mediach, określa szanse życiowe Polaków, bardzo mocno. To znaczy człowiek, który ma wyższe wykształcenie ogólnie ma szansę na lepszą pracę, na lepsze zdrowie, na wyższe zarobki, jest bardziej aktywny w życiu publicznym, to jest kluczowa sprawa dla Polaków.

Dlatego nie mogę zgodzić się z taką dezynwolturą, z taką nonszalancją, którą, mam wrażenie, wykazują jednak twórcy tej ustawy, nie upewniając się czy nie zaszkodzi regionalnym ośrodkom i mam wrażenie, że ten głos, który również daje się usłyszeć na tej sali od przedstawicieli regionalnych ośrodków bardzo mocno wskazuje na to, że koszty tej ustawy, koszty społeczne są w ogóle niedoszacowane i po prostu dyskutujemy w realiach nadchodzącej katastrofy, której rozmiarów nawet nie staramy się przewidzieć. To jest po prostu nierozsądne. Więc apeluję o rozsądek i rozwagę.

Druga rzecz - tutaj bardzo dużo było mowy o konkurowaniu i o zasadach uczciwej konkurencji. Jasne, warto by ośrodki akademickie i naukowcy starali się osiągać jak najlepsze wyniki, natomiast Państwo też doskonale to wiedzą - ja chciałabym o tym powiedzieć, bo mnie to zawsze niesamowicie uderza, że najciekawsze wyniki badań i najciekawsza dydaktyka powstaje ze współpracy, z wymiany myśli, z dialogu, ze współpracy, z tego, że można gdzieś faktycznie pojechać, wypowiedzieć swoją myśl, zderzyć się z inną myślą, czasami skonfrontować. Ale to jest właśnie to, co jest w nauce najbardziej twórcze i to są właśnie takie momenty, które dla mnie jako studentki i mam nadzieję, przyszłej doktorantki, były właśnie takie najbardziej frapujące.

Mam wrażenie, że duże ośrodki, te, które w ramach obecnej parametryzacji są najlepsze, też mogłyby na tej współpracy skorzystać. Ostatnio jako przedstawicielka Komitetu Kryzysowego byłam panelistką debaty w Opolu, poza tym pojechałam tam jako, powiedzmy jako już doświadczona działaczka samorządu studenckiego i miałam pewne tezy na podorędziu, mając bagaż pewnych negatywnych doświadczeń z udziału w procesach legislacyjnych na mojej macierzystej uczelni. I okazało się, że na Uniwersytecie w Opolu funkcjonują rozwiązania, które, od których UW mogłoby się uczyć - i nie wątpię, że UJ i inne duże ośrodki.

I tu nie chodzi o robienie przytyków, tylko raczej o to, że nie jest tak, że w największych ośrodkach powstaje zawsze komplet najlepszej wiedzy i trzeba po prostu umieć sięgać na tak zwaną prowincję, do regionów, żeby ją dostrzec. I przyznam, że ja, studiując na teoretycznie najlepszym uniwersytecie w kraju... jest on najlepszy pod wieloma względami, np. socjologia, którą tam skończyłam, jest najlepsza na pewno, to jednak wpada często w takie poczucie samozadowolenia, które sprawia, że się alienuje i wyobcowuje. A tymczasem najważniejsze jest pozostanie w tym obiegu myśli i ten obieg jest różnorodny i bogaty tylko wtedy, jeżeli istnieje dużo uniwersytetów, dużo politechnik, finansowanych z publicznych środków, bo tylko takie mogą w pełni rozwijać potencjał naukowy.

I ostatnią rzecz, którą chciałabym powiedzieć, bardzo krótko tutaj. Siłą rzeczy, z racji momentu politycznego, funkcjonujemy w realiach dyskusji: albo Ustawa 2.0, albo nic się nie zmienia. Ustawa 2.0 albo śmierć. To jest kompletnie fałszywa alternatywa.

Ja się zgadzam z tym, że jest sporo rzeczy, które należy zmienić w środowisku akademickim, w funkcjonowaniu szkół wyższych, w systemie nauki i szkolnictwa wyższego, oczywiście, zgadzam się, że są pewne rzeczy, które Ustawa 2.0 ma szansę zmienić na lepsze i sytuacja doktorantów jest prawdopodobnie jedną z nich. Ale przyjęcie tej ustawy to jest poprawienie nielicznych wysp tego systemu zbyt dużym kosztem. To jest wylanie dziecka z kąpielą. Dlatego apeluję do Państwa, jeśli chcą Państwo zmieniać polską naukę i polskie szkolnictwo wyższe a niewątpliwie te zmiany są potrzebne, to najlepiej po prostu napisać ustawę jeszcze raz, bo ta jest po prostu nie do przyjęcia. Dziękuję bardzo."


Warto wczytać się w argumentację akademickiej młodzieży, która korzystając z własnych doświadczeń i od lat prowadzonych diagnoz i konsultacji z naukowcami wielu polskich szkół wyższych wykazała odpowiedzialność i głęboką troskę o szkolnictwo wyższe, mimo że mogliby egoistycznie koncentrować swoje wypowiedzi na interesie tylko i wyłącznie własnej uczelni.

Załączam zatem do wypowiedzi młodych naukowców i absolwentki studiów w UW, z których rektor Pałys powinien być dumny, Uchwałę Senatu Uniwersytetu Łódzkiego. Nasze środowisko wyraźnie odsłania nieuzasadnione poczucie zachwytu ministra, a pośrednio także Rektora UW. Wszystkie Rady Wydziałów UŁ zdecydowanie poparły tę Uchwałę, toteż warto się z nią zapoznać. Niestety, ale JM Rektor UW nie zachowuje w tej debacie klasy, o czym będzie w następnym wpisie.

Prezes Polskiej Akademii Nauk milczy

W związku z tym, że od dn. 10 listopada 2017 r. nie ma odpowiedzi na interpelację władz Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN w sprawie zaprzestania przez PAN finansowania "Rocznika Pedagogicznego", przedstawiam treść Listu w tej sprawie:


Łódź, 10.11.2017
Sz. Pan
Prof. dr hab. Jerzy Duszyński
Prezes Polskiej Akademii Nauk

Szanowny Panie Prezesie,

proszę o rozpatrzenie sprawy, która bulwersuje całe środowisko polskiej pedagogiki akademickiej reprezentowanej przez profesorów – członków Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Sprawa dotyczy naruszenia statutowych powinności Polskiej Akademii Nauk wobec komitetu naukowego. W świetle art. 36. 1. Ustawy o PAN do zadań komitetu naukowego należy w szczególności: (…) 2) upowszechnianie wyników debat, dyskusji i konferencji naukowych; (…) 6) współdziałanie przy wprowadzaniu w życie i upowszechnianiu wyników badań naukowych i prac rozwojowych.

Komitet Nauk Pedagogicznych PAN należy do nielicznych w strukturze Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych, który nie posiada własnego instytutu w PAN, toteż cała działalność sprowadza się tylko i wyłącznie do społecznej służby profesorów z całego kraju na rzecz nauki, społeczeństwa i środowiska akademickiej pedagogiki, w tym także za pośrednictwem wydawanego periodyku. Od czterdziestu lat wydajemy w PAN jedyne czasopismo Komitetu , jakim jest „Rocznik Pedagogiczny”, które znajduje się w wykazie czasopism punktowanych MNiSW w kategorii B z liczbą 13 punktów.

Ani Ustawa o PAN, ani też Statut PAN nie zobowiązują do tego, żeby upowszechnianie wyników debat, dyskusji i konferencji naukowych miało charakter światowy i było wydawane w języku angielskim. Nasze czasopismo z racji usytuowania pedagogiki w naukach społecznych ma służyć polskiemu społeczeństwu, szkolnictwu wszystkich stopni, polskiej nauce i narodowym wartościom, a nie globalizacyjnym interesom międzynarodowych korporacji.

„Rocznik Pedagogiczny” jest wyróżniającym się czasopismem pedagogicznym. Kapitałem pisma jest znakomita jego przeszłość, którą tworzyli znani uczeni: Bogdan Suchodolski (współzałożyciel PAN), Wincenty Okoń, Czesław Kupisiewicz, Heliodor Muszyński, Maria Dudzikowa pełniąc funkcję redaktorów naczelnych.

Są to znane postaci pedagogiki polskiej i międzynarodowej. To Oni stworzyli czytelną formułę pisma, która obejmuje problematykę naukową z wyraźnym otwarciem na świat, oraz działy prezentując bieżące życie nauki i związek nauki z rzeczywistością edukacyjną. Te działy to na przykład „Prezentacja ośrodków naukowych w Polsce” , „Stanowiska i głosy nadesłane”. ”Działalność Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN”, „Sprawozdania z konferencji”, „Forum Młodych Pedagogów”, Dział recenzji”. „Prace doktorskie i habilitacyjne” „Sprawozdania z rozwoju poszczególnych dyscyplin”.

„Rocznik” jest pismem wrażliwym na to, co dzieje się w sferze publicznej, rejestruje, wyraża opinię, dokumentuje, dyskutuje. Jest żywym barometrem rozwoju nauki i pulsującej rzeczywistości edukacyjnej.. Dzięki temu „Rocznik” ma wyraźna tożsamość, jest głęboko świadomy swej misji. Dziś w prymacie ocen parametrycznych, technicznych, a nie jakościowych tego typu pisma nie mają się dobrze. Jednakże „Rocznik Pedagogiczny” ma redaktor naczelną, prof. Marię Dudzikową, która bezkompromisowo broni tożsamości pisma.

I ma rację. gdyż „Rocznik stanowi swoisty, niepowtarzalny dokument historii polskiej pedagogiki, jej rozwoju od przeszło pół wieku. Pozwala prześledzić koleje zachodzących w niej przemian, kluczowe osiągnięcia najważniejsze wydarzenia. Publikowały i publikują w nim osoby najbardziej rozpoznawalne w dyscyplinie. Jako jedyne czasopismo pedagogiczne łączy w sobie funkcje naukowe ze sprawozdawczością rozumianą jako rejestrowanie zdarzeń najistotniejszych dla dyscypliny, kluczowych debat i rozstrzygnięć dotyczących życia uniwersyteckiego. Jest miejscem spotkań głosów dotyczących rozwoju pedagogiki jako dyscypliny naukowej i kierunku kształcenia na uczelniach wyższych”.

Kolejnym znakiem rozpoznawczym „Rocznika” jest stosunek do młodzieży akademickiej. „Czasopismo to tworzy możliwość debiutów naukowych młodych pedagogów .Na szczególne podkreślenie zasługuje dbałość o wysoki poziom naukowy publikowanych tekstów młodych adeptów nauki. Jest to niezwykle pomocne w przygotowywaniu publikacji, zwłaszcza przez tych, którzy szukają wzorów pisarstwa naukowego”. W ten sposób na łamach „Rocznika Pedagogicznego” dokonuje się swoisty międzypokoleniowy dialog i troska o rozwój młodej kadry naukowej, która od 23 lat ma możliwość publikowania w dziale „ Forum Młodych Pedagogów”.

Ważna pozostaje także inna kwestia. Kolejne, coroczne tomy posiadają charakter dokumentu czy też raportu, z którego wyłania się autorytatywny wizerunek współczesnej polskiej pedagogiki. Taki obraz staje się ważnym faktem społecznym/publicznym funkcjonując w świadomości powszechnej a nie tylko w obszarze środowisk ekspercko-akademickich. Wyzwala więc znakomity powód/imperatyw aby w dobie zmiany społecznej dokonać rzetelnych i wiarygodnych poszukiwań wiążących się z modyfikacją polskiej i europejskiej edukacji. Interakcje pomiędzy Członkami Zespołu Redakcyjnego a gronem Autorów oraz Czytelników pozostają niewątpliwie:

- odbiciem/zwierciadłem współczesnej polskiej pedagogiki i jej wielu subdyscyplin;

- zapisem zachodzących przemian organizacyjno-strukturalnych w narodowej oświacie;

- wyrazem postaw społecznych reprezentantów nie tylko n/dyscypliny ale również całej rodziny nauk społecznych;

-narzędziem oddziaływania na środowisko nauczycieli i pedagogów zarówno teoretyków jak i szerokiej rzeszy praktyków;

- ważnym elementem sprzyjającym interdyscyplinarnej integracji nauk społecznych;

- trwałym środkiem popularyzującym tzw. Pedagogiczny (oświatowy) punkt widzenia ;

- narzędziem kształtowania, kreowania, prestiżu społecznego reprezentantów środowisk akademickich jak i nauczycieli praktyków.

„Rocznik Pedagogiczny” odgrywa ponadto ważną rolę z racji egzemplifikowania debat Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN.

Tymczasem przekazana nam decyzja Komisji DUN odmawiająca finansowania, a tym samym prawa do wydawania „Rocznika Pedagogicznego” od 2018 r. (koszt wynosi 5, 5 tys. zł. rocznie !!) jest naruszeniem wolności polskiej nauki i prawa komitetu naukowego do dysponowania periodykiem krajowym. Brak jakiegokolwiek wyjaśnienia merytorycznych powodów takiego stanowiska świadczy o naruszeniu etyki i dobrych obyczajów w nauce przez członków Komisji DUN. Nie spodziewaliśmy się tego, że po 40 latach społecznej służby nauce i społeczeństwu otrzymamy aroganckiej treści pismo, w którym stwierdza się ogólnikowo i insynuacyjnie m.in., że przyznanie przez KEJN (MNiSW) czasopismom z wykazu B punktów nie było wynikiem oceny tych publikacji, tylko jednostek naukowych, które wydają periodyki.

Otóż jest to wierutne kłamstwo. Ocena także naszego czasopisma została dokonana przez ekspertów z Polskiej Akademii Nauk w 2015 r. i była to ocena jakościowa, a nie tylko parametryczna! Tym samym stanowisko DUN jest naruszeniem dobrego imienia zespołu oceniającego jakościowo periodyki, którym kierował prof. dr hab. Krzysztof Mikulski, w wyniku czego wiele periodyków uzyskało wysoką punktację.

Wnoszę zatem raz jeszcze o cofnięcie tej decyzji i pozostawienie „Rocznika Pedagogicznego” (jako jedynego pedagogicznego periodyku w PAN) zgodnie z przyjętą i realizowaną konsekwentnie przez zespół redakcyjny i władze PAN polityką w zakresie upowszechniania nauki. Mam nadzieję, że zostanie także wyjaśniona sprawa tak nieakademickiej procedury wykluczenia środowiskowego periodyku z obiegu naukowego w kraju.

Tworzenie wyjątków dla jednych czasopism z humanistyki, a tak pozamerytoryczne potraktowanie naszego czasopisma stawia pod znakiem zapytania wiarygodność funkcji i zadań, jakie ma spełniać PAN - także wobec komitetów naukowych. Pragnę zaznaczyć, że jako społeczny Komitet w strukturach PAN uzyskaliśmy II miejsce w ocenie parametrycznej wszystkich komitetów Wydziału I, a VI miejsce w PAN.

Liczę na właściwe rozwiązanie powyższej kwestii. "

Minął już miesiąc, a odpowiedzi nie ma. To już nie jest tylko upadek dobrych obyczajów w nauce.

Ministerialna ELA zatroskana o losy absolwentów wszystkich kierunków studiów

W trakcie posiedzenia Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży w dn. 7 grudnia 2017 r. Komisja Edukacji, Nauki i Młodzieży rozpatrzyła informację ministra nauki i szkolnictwa wyższego w sprawie ogólnopolskiego systemu monitorowania ekonomicznych losów absolwentów. Obywatele nie muszą czekać na wyniki tych analiz, bowiem wszystkie są dostępne (patrz poniżej), zaś w Sejmie zostały one opatrzone komentarzem przez podsekretarza stanu - Łukasza Szumowskiego.

ELA to skrót ogólnopolskiego systemu monitorowania ekonomicznych losów absolwentów szkół wyższych. Ten unikatowy system zintegrowanych baz danych administracyjnych bazy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i bazy systemu informacji o 
szkolnictwie wyższym i nauce POL-on) obejmuje cały kraj, a dotyczą one ekonomicznych danych o absolwentach różnych kierunków studiów. Dzięki nim można zorientować się, jaki jest poziom lub ryzyko bezrobocia po ukończeniu określonego kierunku studiów czy też jakie zostały z nimi zawarte umowy o pracę lub czy ma miejsce samozatrudnienie. Do danych bezwzględnych zalicza się np. czas poszukiwania pracy przez absolwenta.

Dane uwzględniają także czas pracy oraz wysokość zarobków po ukończeniu określonych kierunków. ELA nie uwzględnia danych z systemu KRUS i danych absolwentów, którzy wyemigrowali, w związku z czym nie ma ich w bazie ZUS lub nie podjęli oni jakichkolwiek form zatrudnienia na podstawie umowy cywilnoprawnej, czy zatrudnienia w trybie Kodeksu pracy. Trzeba to brać pod uwagę, kiedy chce się wyciągać wnioski i formułować na tej podstawie zgeneralizowane opinie. Tu może obowiązywać jedynie probabilistyka.

Zdaniem urzędników naszego resortu powyższymi danymi powinni zainteresować się abiturienci, żeby mieli świadomość, co może ich czekać po ukończeniu wybranego kierunku studiów. Pracownicy MNiSW nie wiedzą, że takich danych nie będzie studiował uczeń szkoły średniej, której wybór, w tym profil kształcenia, ma miejsce po ukończeniu gimnazjum, a wkrótce po ośmioletniej szkoły podstawowej? To piętnastolatkowie, a nie abiturienci podejmują wraz ze swoimi rodzicami decyzję o tym, kim chcieliby być w przyszłości, a zatem i jaki kierunek studiów miałby być podstawą do uzyskania spodziewanych kwalifikacji i dyplomu.

Tego typu uzasadnienie stworzenia systemu monitorowania ma zatem demagogiczny charakter, bowiem nie o młodzież tu chodzi, ale o to, jak wykorzystywać środki budżetowe do finansowania kształcenia akademickiego młodzieży. Nieustannie spotykamy się z wypowiedziami polityków i części urzędników resortu oraz publicystów, którzy usiłują wmawiać społeczeństwu, że nie ma sensu wspieranie uczelni w tym, by kształciły na kierunkach, które wydają się tym osobom za nieprzydatne rynkowo. Za nami są już ataki na humanistykę i nauki społeczne, w tym na jednostki edukujące młodzież w zakresie filozofii, kulturoznawstwa czy filologii klasycznej.

Zaprezentowane w podkomisji sejmowej dane z systemu ELA dotyczą absolwentów z lat 2014–2015, a więc są już mocno przestarzałe. Co jak co, ale w gospodarce wolnorynkowej operowanie faktami sprzed dwóch lat jako znaczącymi dla tych, którzy skończą studia licencjackie za 3 lata, jest przysłowiową musztardą po obiedzie. Co ciekawe, wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego wielokrotnie wskazywał na to, że system ELA pozwala zidentyfikować z tamtego okresu 14 kierunków studiów, po których absolwenci są bezrobotni, ale... nie wymienił ich w całej krasie.

Z toku dyskusji można wyłonić następujące fakty:

- analizowano jedynie te kierunki studiów, które liczą co najmniej dziesięciu absolwentów.

-  raporty ELA są wizualizowane i przedstawiane w ogólnodostępnej formie na stronie ela.nauka.gov.pl.

- dzięki ELA można konstruować rankingi, biorąc pod uwagę poziom wynagrodzeń, liczbę dni bycia osobą bezrobotną przez absolwentów kierunków studiów itp.

- na zarejestrowane w skali kraju 351 kierunków studiów jest 14, po ukończeniu których żaden absolwent nie podjął pracy w oparciu o umowę cywilnoprawną lub w ramach  działalności gospodarczej. Dużo to czy mało? Czy jest w ogóle sens tak stawiać pytanie?

- w przypadku absolwentów z 2014 r. poziom bezrobocia wyniósł 25%, zaś ok. 22 % w przypadku absolwentów z 2015 r. Spośród absolwentów studiów magisterskich w drugim  roku po uzyskaniu dyplomu bezrobotnymi było ok. 26, zaś w rok później już ta sama grupa była bezrobotna na poziomie 15%.

- średni okres poszukiwania pracy przez absolwentów studiów licencjackich z 2014 r. wyniósł 5 miesięcy, ale już dla absolwentów z 2015 r. zmniejszył się do 3,5 miesiąca.  

- najlepiej zarabiają zaraz po studiach absolwenci informatyki, zaś wszyscy absolwenci leśnictwa znajdują natychmiast zatrudnienie w swojej profesji. Zapewne w 2017 r. mieli nadgodziny, a ich zarobki wzrosły dwukrotnie.

Zdumiewające jest, że poseł Urszula Augustyn z PO, dziennikarka, która wykorzystała w poprzedniej kadencji MEN stanowisko pełnomocnika rządu w MEN, zamiast wiceministra, by rzekomo być przydatną dla oświaty, wyraziła pogląd, że ministerstwo powinno interweniować w uczelniach kształcących na kierunkach studiów, po których nikt nie znalazł żadnego zawodu. Na szczęście wiceminister pouczył p. poseł, że:

"są kierunki, na których nikt nie chce studiować. To jest pewien problem. 
Natomiast przypominam, że uczelnie mają autonomię i nie bardzo mamy 
możliwość ingerowania w proponowany program dydaktyczny, 
który ustala sama uczelnia".

Co ciekawe, nie rozumie tego problemu przedstawiciel Krajowej Sekcji Nauki NSZZ „Solidarność” Andrzej Bartczak, który - jakby żył w PRL - tak skomentował wypowiedź wiceministra:

"Panie ministrze, odpowiedzialna szkoła akademicka powinna śledzić wyniki tych badań
i wygaszać kierunki, po których absolwenci nie mają zatrudnienia. 
Czyli te 14 kierunków powinno automatycznie zniknąć z systemu szkolnictwa wyższego. 
Tylko  wiara w to, że autonomiczna uczelnia tak się zachowa, byłaby naiwnością. 
Podejrzewam, że przeprowadzi jakąś reorganizację nazwy kierunku, niespecjalnie zmieniając 
zakres szkolenia i w dalszym ciągu będzie produkowała bezrobotnych.
by  odpowiedzialna szkoła akademicka powinna śledzić wyniki tych badań i wygaszać kierunki,
po których absolwenci nie mają zatrudnienia. 
Czyli te 14 kierunków powinno automatycznie 
zniknąć z systemu szkolnictwa wyższego."


Ba, zgodnie z centralistyczną polityką z minionego ustroju ów związkowiec odsłonił metody takiej manipulacji:

Rozumiem, że ministerstwo nie ma wpływu na autonomiczną uczelnię, 
ale ministerstwo układa algorytm. Powinien być tak ułożony, żeby tego typu 
kierunki przestały być finansowane. To często działa tak, jakbyśmy na ślepo 
tłukli pałą i kogo trafimy, to temu obetniemy.
Natomiast nad algorytmem trzeba tak popracować, 
żeby tego typu kierunki nie były finansowane".

Warto zapamiętać nazwiska "obrońców" etatyzmu, bo posłanka U. Augustyn jest ministrem edukacji w rządzie cieni PO. Oj, cieniutko...

Na szczęście w obradach uczestniczył też pedagog - b. rektor Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, a obecnie członek prezydium Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich - dr hab. Jan Łaszczyk prof. APS, który uświadomił poseł z PO i działaczowi związkowemu:

"Reprezentuję komisję KRASP-u. Chciałbym powiedzieć, 
że chyba nie warto tragizować nad tymi 14 kierunkami.
Ich jest tylko 14. Wszak uniwersytet to nie jest szkoła zawodowa. Zdarzają się, może na szczęście, tacy ludzie, 
którzy chcą studiować dla samej wiedzy i traktują wiedzę jako wartość autoteliczną. 
Pozwólmy im na to. Niech to robią. Jeśli są kandydaci na tego rodzaju studia,
którzy otrzymują tam wykształcenie wysokiej jakości, (rozumiem, że tak jest w tym przypadku), 
to nie jest źle mieć wykształconych obywateli."

Podobnie oponował przed myśleniem w stylu homo sovieticus b. rektor Uniwersytetu Łódzkiego, poseł PO - prof. dr hab. Włodzimierz Nykiel, którego pogląd sparafrazował Podsekretarz stanu w MNiSW Łukasz Szumowski mówiąc:

Pan poseł Nykiel powiedział niezmiernie ciekawą rzecz. 
Ciekawą z punktu widzenia danych z systemu ELA. 
Nauki takie jak socjologia, filozofia, nauki humanistyczne i społeczne 
wcale nie znajdują się na najniższych poziomach zatrudnienia 
ich absolwentów, a wręcz przeciwnie. 
Mają dosyć dobre poziomy zatrudnienia, zatem nauki 
humanistyczne i społeczne nieźle wypadają 
w systemie monitoringu losów absolwentów.

Te, które mamy tu wyszczególnione, to paradoksalnie są kierunki takie jak 
ekonomia albo kierunki ścisłe: biologia, matematyka, informatyka, inżyniera nanostruktur.
Jestem pewien, że wyciąganie wniosków na podstawie dwuletniej obserwacji rejestru
jest przedwczesne. Część z tych osób mogła pójść na studia II stopnia.
Część mogła wyjechać i studiuje za granicą. Straciliśmy ich w naszych rejestrach.

Wydaje mi się, że wnioski o zerowym zatrudnieniu są nieuprawnione. 
Na pewno nie oznacza to, że te kierunki powinniśmy zamykać, tylko trzeba im się bliżej przyjrzeć.
Na kierunkach praktycznych i w szkołach zawodowych brak zatrudnienia 
na pewno jest alarmujący i powinniśmy zwrócić uwagę, czy nie następuje tu kuszenie młodzieży 
nierealnymi obietnicami. Natomiast w przypadku szkół uniwersyteckich 
to nie jest jedyne kryterium i nie powinno być jedynym kryterium.

Obawiam się, że niektórzy nie zrozumieli tego, czym jest autonomia uczelni i jaką rolę odgrywają w życiu obywateli wartości autoteliczne.

Polecam władzom dziekańskim jednostek, które kształcą na kierunku PEDAGOGIKA, jak i na każdym innym kierunku studiów, by zajrzeli na stronę i zobaczyli, jaki jest wskaźnik "rynkowego wykształcenia" i "rynkowej przydatności" absolwentów ich jednostki pamiętając zarazem, że rzecz dotyczy wartości heterotelicznych. Miłej zabawy.

Pedagogika 2015
Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku; Wydział Pedagogiczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi; Wydział Humanistyczny
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi; Wydział Zamiejscowy Wodzisław Śląski
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi; Wydział Humanistyczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi; Wydział Humanistyczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi; Wydział Zamiejscowy w Trzciance
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi; Wydział Humanistyczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi; Wydział Humanistyczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi; Wydział Zamiejscowy w Sieradzu
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Ignatianum w Krakowie; Wydział Pedagogiczny
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Ignatianum w Krakowie; Wydział Pedagogiczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Ignatianum w Krakowie; Wydział Pedagogiczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie; Wydział Pedagogiczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie; Wydział Pedagogiczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie; Wydział Pedagogiczny
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte; Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte; Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Pomorska w Słupsku; Wydział Nauk Społecznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Pomorska w Słupsku; Wydział Nauk Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Pomorska w Słupsku; Wydział Nauk Społecznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie; Wydział Nauk Pedagogicznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie; Wydział Nauk Pedagogicznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie; Wydział Nauk Pedagogicznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie; Wydział Nauk Pedagogicznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Ateneum - Szkoła Wyższa w Gdańsku; Wydział Studiów Edukacyjnych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Ateneum - Szkoła Wyższa w Gdańsku; Wydział Studiów Edukacyjnych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Ateneum - Szkoła Wyższa w Gdańsku; Wydział Studiów Edukacyjnych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej; Wydział Humanistyczno-Społeczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej; Wydział Humanistyczno-Społeczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej; Wydział Humanistyczno-Społeczny
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Bydgoska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie; Wydział Pedagogiczny
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie; Wydział Pedagogiczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Dolnośląska Szkoła Wyższa z siedzibą we Wrocławiu; Wydział Nauk Pedagogicznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Dolnośląska Szkoła Wyższa z siedzibą we Wrocławiu; Wydział Nauk Pedagogicznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Dolnośląska Szkoła Wyższa z siedzibą we Wrocławiu; Wydział Zamiejscowy Dolnośląskiej Szkoły Wyższej w Kłodzku
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Dolnośląska Szkoła Wyższa z siedzibą we Wrocławiu; Wydział Nauk Pedagogicznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Dolnośląska Szkoła Wyższa z siedzibą we Wrocławiu; Wydział Nauk Pedagogicznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Dolnośląska Szkoła Wyższa z siedzibą we Wrocławiu; Wydział Nauk Pedagogicznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Dolnośląska Szkoła Wyższa z siedzibą we Wrocławiu; Wydział Nauk Pedagogicznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uczelnia Jana Wyżykowskiego; Wydział Nauk Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Elbląska Uczelnia Humanistyczno-Ekonomiczna w Elblągu; Wydział Administracji i Nauk Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Gdańska Wyższa Szkoła Humanistyczna; Wydział Pedagogiki
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Gdańska Wyższa Szkoła Humanistyczna; Wydział Humanistyczny Filii w Koszalinie Gdańskiej Wyższej Szkoły Humanistycznej w Gdańsku
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Gdańska Wyższa Szkoła Humanistyczna; Wydział Pedagogiki
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Gdańska Wyższa Szkoła Humanistyczna; Wydział Pedagogiki
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Gnieźnieńska Szkoła Wyższa Milenium z siedzibą w Gnieźnie; Wydział Nauk Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Gnieźnieńska Szkoła Wyższa Milenium z siedzibą w Gnieźnie; Wydział Zamiejscowy w Wągrowcu
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. Wojciecha Korfantego w Katowicach; Wydział Zarządzania
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. Wojciecha Korfantego w Katowicach; Wydział Zarządzania
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Gliwicka Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości w Gliwicach; Wydział Nauk Stosowanych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Gliwicka Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości w Gliwicach; Wydział Nauk Stosowanych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Kardynała Augusta Hlonda w likwidacji z siedzibą w Mysłowicach; Katedra Pedagogiki
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Kardynała Augusta Hlonda w likwidacji z siedzibą w Mysłowicach; Katedra Pedagogiki
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie; Wydział Psychologii i Nauk Humanistycznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie; Wydział Psychologii i Nauk Humanistycznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie; Wydział Psychologii i Nauk Humanistycznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie; Wydział Zamiejscowy w Tychach Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy; Wydział Nauk Społecznych i Filologicznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy; Wydział Nauk Społecznych i Filologicznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Karkonoska Państwowa Szkoła Wyższa w Jeleniej Górze; Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Karkonoska Państwowa Szkoła Wyższa w Jeleniej Górze; Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie; Wydział Nauk Społecznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie; Wydział Nauk Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie; Wydział Zamiejscowy Prawa i Nauk o Społeczeństwie w Stalowej Woli
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Koszalińska Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych w Koszalinie; WYDZIAŁ HUMANISTYCZNY
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Koszalińska Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych w Koszalinie; WYDZIAŁ HUMANISTYCZNY
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Lubelska Szkoła Wyższa w Rykach; Wydział Pedagogiczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Lubelska Szkoła Wyższa w Rykach; Wydział Pedagogiczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Łużycka Szkoła Wyższa im. Jana Benedykta Solfy z siedzibą w Żarach; Wydział Studiów Społeczno-Ekonomicznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Łużycka Szkoła Wyższa im. Jana Benedykta Solfy z siedzibą w Żarach; Wydział Studiów Społeczno-Ekonomicznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Tarnowska Szkoła Wyższa z siedzibą w Tarnowie; Wydział Nauk Stosowanych w Tarnowie
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Tarnowska Szkoła Wyższa z siedzibą w Tarnowie; Wydział Nauk Stosowanych w Tarnowie
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Tarnowska Szkoła Wyższa z siedzibą w Tarnowie; Wydział Nauk Stosowanych w Tarnowie
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Małopolska Wyższa Szkoła Ekonomiczna z siedzibą w Tarnowie; Wydział Nauk Społecznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Małopolska Wyższa Szkoła Ekonomiczna z siedzibą w Tarnowie; Wydział Nauk Społecznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Małopolska Wyższa Szkoła Ekonomiczna z siedzibą w Tarnowie; Wydział Nauk Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Staropolska Szkoła Wyższa w Kielcach; Wydział Zamiejscowy w Łowiczu
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Małopolska Wyższa Szkoła im. Józefa Dietla w Krakowie
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Niepaństwowa Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Białymstoku; Wydział Nauk Społecznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Niepaństwowa Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Białymstoku; Wydział Nauk Społecznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Niepaństwowa Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Białymstoku; Wydział Nauk Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa Rusieckiego; Wydział Nauk Humanistyczno Społecznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa Rusieckiego; Wydział Nauk Humanistyczno Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Politechnika Koszalińska; Wydział Technologii i Edukacji
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Politechnika Koszalińska; Wydział Technologii i Edukacji
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu; Wydział Filologiczno-Pedagogiczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu; Wydział Filologiczno-Pedagogiczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu; Wydział Filologiczno-Pedagogiczny
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
pedagogika 2015
Politechnika Śląska; Kolegium Nauk Społecznych i Filologii Obcych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej; Wydział Nauk o Zdrowiu i Nauk Społecznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej; Wydział Nauk o Zdrowiu i Nauk Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej; Wydział Nauk o Zdrowiu i Nauk Społecznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Powszechna Wyższa Szkoła Humanistyczna "Pomerania" w Chojnicach; Wydział Nauk Humanistycznych i Administracji
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Powszechna Wyższa Szkoła Humanistyczna "Pomerania" w Chojnicach; Wydział Zamiejscowy w Kościerzynie
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Powszechna Wyższa Szkoła Humanistyczna "Pomerania" w Chojnicach; Wydział Nauk Humanistycznych i Administracji
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Pomorska Wyższa Szkoła Nauk Stosowanych w Gdyni
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Pomorska Wyższa Szkoła Nauk Stosowanych w Gdyni
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Pedagogium Wyższa Szkoła Nauk Społecznych w Warszawie
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Pedagogium Wyższa Szkoła Nauk Społecznych w Warszawie
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna im. ks. Bronisława Markiewicza w Jarosławiu; Instytut Humanistyczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna im. ks. Bronisława Markiewicza w Jarosławiu; Instytut Humanistyczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Elblągu
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Elblągu
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Głogowie
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Głogowie
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Akademia im. Jakuba z Paradyża; Wydział Humanistyczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Grodka w Sanoku
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Grodka w Sanoku
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Grodka w Sanoku
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koszalinie
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koszalinie
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie; Wydział Społeczno-Ekonomiczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie; Wydział Społeczno-Ekonomiczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie; Wydział Społeczno-Ekonomiczny
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku; Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku; Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku; Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. rotmistrza Witolda Pileckiego w Oświęcimiu
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. rotmistrza Witolda Pileckiego w Oświęcimiu
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. rotmistrza Witolda Pileckiego w Oświęcimiu
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. E. Szczepanika w Suwałkach; Wydział Humanistyczno-Ekonomiczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. E. Szczepanika w Suwałkach; Wydział Humanistyczno-Ekonomiczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Skierniewicach; Wydział Ekonomii i Administracji
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Skierniewicach; Wydział Ekonomii i Administracji
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu; Wydział Nauk Społecznych i Humanistycznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu; Wydział Nauk Społecznych i Humanistycznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Wałczu
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Wałczu
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa we Włocławku
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa we Włocławku
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Witelona w Legnicy; Wydział Nauk Społecznych i Humanistycznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Witelona w Legnicy; Wydział Nauk Społecznych i Humanistycznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Raciborzu
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie; Wydział Nauk Społecznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie; Wydział Nauk Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie; Wydział Nauk Społecznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szczecińska Szkoła Wyższa Collegium Balticum w Szczecinie; Wydział Nauk Humanistycznych, Społecznych i Technicznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szczecińska Szkoła Wyższa Collegium Balticum w Szczecinie; Wydział Zamiejscowy w Nowogardzie
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szczecińska Szkoła Wyższa Collegium Balticum w Szczecinie; Wydział Zamiejscowy w Stargardzie Szczecińskim
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szczecińska Szkoła Wyższa Collegium Balticum w Szczecinie; Wydział Zamiejscowy w Stargardzie Szczecińskim
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szczecińska Szkoła Wyższa Collegium Balticum w Szczecinie; Wydział Nauk Humanistycznych, Społecznych i Technicznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Świętokrzyska Szkoła Wyższa w Kielcach; Wydział Pedagogiczny i Ochrony Zdrowia
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Świętokrzyska Szkoła Wyższa w Kielcach; Wydział Pedagogiczny i Ochrony Zdrowia
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego w Warszawie; Wydział Zamiejscowy w Krakowie
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szkoła Wyższa Przymierza Rodzin w Warszawie; Wydział Nauk Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szkoła Wyższa Przymierza Rodzin w Warszawie; Wydział Nauk Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku; Wydział Pedagogiczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku; Wydział Pedagogiczny Filia w Iławie
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku; Wydział Pedagogiczny Filia w Wyszkowie
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku; Wydział Pedagogiczny Filia w Iławie
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku; Wydział Pedagogiczny Filia w Wyszkowie
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku; Wydział Pedagogiczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Szkoła Wyższa Ekonomii i Zarządzania w Łodzi; Wydział Społeczno - Ekonomiczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Społeczna Akademia Nauk z siedzibą w Łodzi; Wydział Zamiejscowy w Szczecinku
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Społeczna Akademia Nauk z siedzibą w Łodzi; Wydział Nauk Społecznych i Humanistycznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Kolegium Jagiellońskie – Toruńska Szkoła Wyższa; Wydział Nauk Społecznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Kolegium Jagiellońskie – Toruńska Szkoła Wyższa; Wydział Nauk Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Wydział Pedagogiczno-Artystyczny w Kaliszu
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Wydział Studiów Edukacyjnych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Wydział Studiów Edukacyjnych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Wydział Pedagogiczno-Artystyczny w Kaliszu
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Wydział Studiów Edukacyjnych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Wydział Studiów Edukacyjnych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Wydział Studiów Edukacyjnych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Wydział Pedagogiczno-Artystyczny w Kaliszu
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Gdański; Wydział Nauk Społecznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Gdański; Wydział Nauk Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Uniwersytet Gdański; Wydział Nauk Społecznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Uniwersytet Gdański; Wydział Nauk Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Uniwersytet Gdański; Wydział Nauk Społecznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Gdański; Wydział Nauk Społecznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; Wydział Filozoficzny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; Wydział Filozoficzny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; Wydział Filozoficzny
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach; Filia w Piotrkowie Trybunalskim. Wydział Nauk Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach; Wydział Pedagogiczny i Artystyczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach; Wydział Pedagogiczny i Artystyczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach; Filia w Piotrkowie Trybunalskim. Wydział Nauk Społecznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach; Wydział Pedagogiczny i Artystyczny
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach; Filia w Piotrkowie Trybunalskim. Wydział Nauk Społecznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie; Wydział Nauk Pedagogicznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie; Wydział Nauk Pedagogicznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie; Wydział Nauk Pedagogicznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy; Wydział Pedagogiki i Psychologii
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy; Wydział Pedagogiki i Psychologii
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika wczesnoszkolna 2015
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy; Wydział Pedagogiki i Psychologii
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika wczesnoszkolna 2015
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy; Wydział Pedagogiki i Psychologii
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy; Wydział Pedagogiki i Psychologii
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Łódzki; Wydział Nauk o Wychowaniu
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Łódzki; Wydział Nauk o Wychowaniu
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Łódzki; Wydział Nauk o Wychowaniu
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; Wydział Pedagogiki i Psychologii
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; Wydział Pedagogiki i Psychologii
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; Wydział Pedagogiki i Psychologii
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; Wydział Pedagogiki i Psychologii
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; Wydział Pedagogiki i Psychologii
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; Wydział Pedagogiki i Psychologii
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu; Wydział Nauk Pedagogicznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu; Wydział Nauk Pedagogicznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu; Wydział Nauk Pedagogicznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu; Wydział Nauk Pedagogicznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Opolski; Wydział Nauk Społecznych
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Opolski; Wydział Nauk Społecznych
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Opolski; Wydział Nauk Społecznych
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie; Wydział Pedagogiczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie; Wydział Pedagogiczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie; Wydział Pedagogiczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie; Wydział Pedagogiczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie; Wydział Pedagogiczny
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach; Wydział Humanistyczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach; Wydział Humanistyczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Rzeszowski; Wydział Pedagogiczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Rzeszowski; Wydział Pedagogiczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Rzeszowski; Wydział Pedagogiczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Rzeszowski; Wydział Pedagogiczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Rzeszowski; Wydział Pedagogiczny
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Szczeciński; Wydział Humanistyczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Szczeciński; Wydział Humanistyczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Szczeciński; Wydział Humanistyczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Szczeciński; Wydział Humanistyczny
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Uniwersytet Szczeciński; Wydział Humanistyczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika specjalna 2015
Uniwersytet Szczeciński; Wydział Humanistyczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Szczeciński; Wydział Humanistyczny
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Śląski w Katowicach; Wydział Pedagogiki i Psychologii
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Śląski w Katowicach; Wydział Pedagogiki i Psychologii
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Śląski w Katowicach; Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Śląski w Katowicach; Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji
Niestacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Śląski w Katowicach; Wydział Pedagogiki i Psychologii
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
Pedagogika 2015
Uniwersytet Śląski w Katowicach; Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji
Inne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
pedagogika społeczno - wychowawcza 2015
Uniwersytet Warszawski; Wydział Pedagogiczny
Stacjonarne I Stopnia
pełny raport skrócony raport
pedagogika społeczno - wychowawcza 2015
Uniwersytet Warszawski; Wydział Pedagogiczny
Niestacjonarne I Stopnia

pełny raport skrócony raport