STANOWISKO Polskiego Stowarzyszenia Szkół Pracy Socjalnej w sprawie przewodów naukowych z pracy socjalnej prowadzonych na Słowacji

Ze Szczecina dotarło do Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN Stanowisko w zawartej w tytule tego wpisu sprawie. Przywołuję je w tym miejscu, gdyż wielokrotnie podejmowałem tę problematykę wskazując zarazem, że każde postępowanie habilitacyjne w kraju czy poza jego granicami jest przedmiotem akademickiej oraz publicznej krytyki lub afirmacji. Każdy, kto zdecydował się na pracę naukowo-dydaktyczną lub tylko naukowo-badawczą ma w swoją rolę i misję wpisaną ustawicznie ocenę zewnętrzną. Naukowiec, nauczyciel akademicki musi liczyć się z tym, że jego aktywność dydaktyczna i twórczość naukowa nie są tylko jego sferą prywatną, skoro zdecydował się na nią w szkolnictwie wyższym, placówkach czy instytutach naukowych, w organach władzy państwowej, samorządowej, oświatowej itd.

Czy tego zatem chcemy, czy nie, czy nam się to podoba, czy nie, czy mamy tego świadomość, czy też nie - jesteśmy monitorowani, oceniani z różnych stron, przez różne osoby, instytucje, środowiska, gdyż pełnimy służbę na rzecz państwa, społeczeństwa, nauki i kultury. Proces ten ma miejsce nie tylko "tu i teraz", ale także będzie się toczył "tam i kiedyś", z naszym lub/i bez naszego udziału. Taki jest los osób wykonujących wolny zawód.

Sądziłem, że powoli zbliżamy się w naszym kraju do rozwiązań w dojrzałych demokracjach, w których nikt nikomu nie musi patrzeć na ręce, bo obowiązują zasady moralne i profesjonalne w podejmowaniu szeroko pojmowanej aktywności akademickiej. Poziom kapitału społecznego jest jednak w Polsce jednym z najniższych wśród państw OECD. To oznacza, że rządzący mogą regulować działalność szkolnictwa wyższego i nauki w takim kierunku, by środowiska mogły jak najszybciej przejść na samoregulację, albo nieustannie dyscyplinować je za brak samosterowności i autoodpowiedzialności.

W jednych kwestiach rozwiązania są przeregulowane, w innych mamy do czynienia z ewidentnymi zaniedbaniami czy zaniechaniami po stronie rządzących lub wykonawców. Tak też stało się z zawarciem przez polski rząd Umowy dwustronnej z Republiką Słowacji (podpisał ją prezes PAN prof. Michał Kleiber), w wyniku której postanowiono umożliwić Polakom uzyskiwanie stopni naukowych i tytułu naukowego profesora w kraju naszych południowych sąsiadów, mimo że oba nasze państwa były już w Unii Europejskiej i tak, jakby ów proces nie był możliwy w Polsce. Umowa miała zatem z góry ukryty zamiar, który został zrealizowany przez niejawnych dla polskiego społeczeństwa lobbystów, ich celów i beneficjentów.

Efekt tego jest taki, że mamy kolejne STANOWISKO Polskiego Stowarzyszenia Szkół Pracy Socjalnej w sprawie przewodów naukowych z pracy socjalnej prowadzonych na Słowacji następującej treści:

Polskie Stowarzyszenie Szkół Pracy Socjalnej, grupujące 40 Szkół wyższych prowadzących kształcenie do pracy socjalnej wypełniając wolę członków Stowarzyszenia zgromadzonych na jubileuszowym Zjedzie XXV-lecia działalności, w dniu 22 października 2015 roku w Warszawie wyraża protest wobec nasilającego się zjawiska uzyskiwania stopni i tytułów naukowych z pracy socjalnej na Słowacji, w wyniku nadal (od 2005 r) obowiązującej pomiędzy Polską i Słowacją umowy o uznawalności stopni i tytułów naukowych.

PSSPS już 25 czerwca 2009 r. wystąpiło, w tej ważnej dla środowiska akademickiego sprawie, z listem otwartym w którym zwracano uwagę na intensywny przyrost kadry pracowników uczelni polskich, którzy mało znani w środowisku, nie dysponujący znaczącym dorobkiem w zakresie pracy socjalnej uzyskali dyplom doktora habilitowanego poza krajem. Osoby te nabyły prawo do promowania dysertacji doktorskich oraz prowadzenia kształcenia na kierunku praca socjalna. Stowarzyszenie, w związku z powyższym apelowało o ochronę wartości akademickich, a szczególnie prawdy, która jest kierunkowskazem pracy akademickiej.

Stanowisko Stowarzyszenia, w przedmiotowej sprawie, w kolejnych latach poparły także Komitety Naukowe PAN zaniepokojone rozwojem sytuacji; wielokrotnie alarmował Komitet Nauk Pedagogicznych (od 2011, ostatni protest składny 3.07.2015); Komitet Nauk Filozoficznych (2013); Komitet Socjologii (2014); Interpelację poselską do Pani Leny Kolarskiej- Bobińskiej, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego 8 kwietnia 2014 r skierowała pani Poseł Anna Bańkowska. Wszyscy zgodnie żądali, (nadal to czynią) podjęcia działań w celu zmiany obowiązującej umowy. Pomimo tych licznych protestów oraz nieustannie składanej przez MNiSW deklaracji dokonania zmiany, umowa nadal obowiązuje, a kolejne rzesze docentów pracy socjalnej oraz osób z tytułami naukowymi zasilają kadrę uczelni wyższych, z wszystkimi związanymi z tym przywilejami. Fakt ten podważa fundamentalne zasady rozwoju naukowego oraz zaburza atmosferę rzetelności i obiektywności w pracy naukowej i dydaktycznej.

Czujemy się, zatem zakładnikami obwiązujących procedur, które obniżają wartość uzyskiwanych stopni naukowych, a tym samym deprecjonowany jest status samodzielnych pracowników nauki, a tym samym i jakość kształcenia kadr do pracy socjalnej.

Polska praca socjalna jako dyscyplina, która jeszcze nie ma uprawnień do nadawania stopnia doktora, szczególnie jest zagrożona, gdy do grona wykładowców oraz zarządzających jednostkami organizacyjnymi na różnych uczelniach, a co więcej gremiów decydujących o jakości kształcenia przedostają się osoby o nieznanym dorobku naukowym z zakresu pracy socjalnej, lecz legitymizujących się dyplomem samodzielnego pracownika z tego obszaru wiedzy. Polska Komisja Akredytacyjna - nominuje taką osobę do rangi państwowego kontrolera jakości kształcenia i prowadzonych w uniwersytetach badań naukowych.

W związku z powyższym status rzetelnie budowanej dyscypliny opartej na bogatym dorobku naukowym wielu w ten proces zaangażowanych pracowników naukowych, zostaje zdeprecjonowany, a proces kształcenia do pracy socjalnej, na tym niezmiernie wymagającym kierunku pozostaje w rękach kadry nie posiadającej udokumentowanego dorobku naukowego z tego zakresu. Zaskakujące dla Stowarzyszenia, które od ćwierć wieku dba o jakość badań i rozwoju poziomu kształcenia do pracy socjalnej w Polsce, jest wspominany wyżej rozwój karier naukowych osób o dorobku niezwiązanym z pracą socjalną.

Wobec powyższego żądamy:

• Po pierwsze, nostryfikacji stopni naukowych uzyskanych na Słowacji (Raport Przewodniczącego KNP PAN prof. dr hab. Bogusława Śliwerskiego ujawnia niepokojące rozmiary zjawiska, osoby z różnych ośrodków akademickich, które legitymują się dyplomem z pracy socjalnej)

• Po drugie, zmiany umowy międzynarodowej pomiędzy Polską a Słowacją, w ślad wielokrotnej deklaracji MNiSW, aby zatrzymać rozwój tego niekorzystnego zjawiska oraz by problem nie powtarzał się w przyszłości.

O tych sprawach pisano w:

K. Klinger, K. Wigura, DO ŚWIATA NAUKI TYLNYMI DRZWIAMI. Słowacka fabryka polskich profesorów, Dziennik: środa 3 września 2008 za: http://www.dziennik.pl/wydarzenia/article231664/Slowacka_fabryka_polskich_profesorow.

KONIEC Z DYPLOMAMI ZE SŁOWACJI. WYWIAD Z BARBARĄ KUDRYCKĄ, DZIENNIK piątek 5 września 2008 za: http://www.dziennik.pl/wydarzenia/article232744/Habilitacje_beda_wedlug_innych_zasad.html;

K. Klinger, BURZA PO ARTYKULE DZIENNIKA, Musimy zmienić prawo, Dziennik czwartek 4 września 2008 00:35 za: http://www.dziennik.pl/wydarzenia/article232206/Musimy_zmienic_prawo.html; M. Wroński. Koniec słowackiego eldorado? http://beta.forumakademickie.pl/fa/2010/03/koniec-slowackiego-eldorado/;

J. SADECKI, Do kariery na skróty. Habilitacje bez polskiego sita - ciąg dalszy, Rzeczpospolita,23.05.2001 za: http://new-arch.rp.pl/artykul/337812_Do_kariery_na_skroty.html;

A. Grabek, C. Bielakowski., Naród.Turystyka habilitacyjna.Naukowe szalbierstwo. „WPROST” 9 sierpnia 2015 r
A.Grabek, C. Bielakowski., Naród. Słowaccy docenci, polski wstyd, „WPROST” 4 października 2015 r.

G. Kucharska, J. Sidorowicz., Habilitacja na Słowacji. Szybki sposób na zdobycie tytułu naukowego. „Gazeta Wyborcza” Kraków 16 października 2015 r.

Kto z kogo zakpił, a kogo doceniono?

W ubiegłym tygodniu miało miejsce pierwsze posiedzenie Rady Dialogu Społecznego , do której składu rząd delegował ministrę edukacji Joannę Kluzik-Rostkowską z Platformy Obywatelskiej. Nie publikowałem komentarza do tego wydarzenia, gdyż trwała akurat cisza wyborcza.

Trzeba przyznać, że nie można było zaproponować z tej ekipy bardziej cynicznej postaci politycznej. Być może jest to potwierdzeniem tego, jak premier rządu traktuje społeczeństwo i Prezydenta III RP. Może też być tak, że ów przydział wynika z rozdzielnika miejsc w RDS? Tego nie wie nikt. Tworzy się u nas gremia, rady, zespoły, które jedynie dopełniają cv ich członków, natomiast nie mają żadnego wpływu na funkcjonowanie instytucji publicznych, do których zaliczają się także przedszkola i szkoły.

Po co członkiem RDS zostaje osoba, dla której dialog jest jedynie propagandowym sloganem? Czyż nie spotka się przy tym samym stole obrad Rady z prezesem ZNP Sławomirem Broniarzem, z którym dialogu nie prowadzi? Dobrze wiemy,jak wyglądał pozorowany dialog tej pani z nauczycielami czy z rodzicami. Flagi ZNP wiszą na budynkach szkolnych. Ciekawy symbol na czas wyborów.

Być może powyższa nominacja jest sygnałem, że ten właśnie resort został po raz kolejny wystawiony na pośmiewisko polityczne? Nie przypuszczam, by ta pani powróciła do swojego gabinetu po utworzeniu nowego rządu. Nie deliberuję na temat tego, kto ten rząd będzie tworzył, bo jesteśmy jeszcze przed ostatecznym rozstrzygnięciem. Nie ma to jednak znaczenia, gdyż resort edukacji od 1993 r. traktowany jest jako okazja dla politycznych ignorantów do spłacania własnych kredytów i zatroszczenia się o wszystko inne, tylko nie o edukację.

Ministra J. Kluzik-Rostkowska zapewne musiała śmiać się w duchu z tej nominacji, bo i ubrała się na uroczystość jak na randkę w ciemno. Rzeczywiście, była widoczna z daleka w zielonej spódniczce. Pewnie pozazdrościła SLD-owskiemu przedsiębiorcy - Włodzimierzowi Czarzastemu, który wyróżnia się w medialnych debatach nie tylko żółtymi, czerwonymi czy zielonymi sweterkami. Ma jeszcze coś do powiedzenia.

W tym samym czasie media poinformowały, że ministra edukacji czyści kasę w "swoim" resorcie. To już typowa strategia ludzi tej formacji, którzy nie potrafią pogodzić się z końcem kadencji. J. Kluzik-Rostkowska przysłowiowym "rzutem na taśmę" przyznała rekordową - w stosunku do rozdawnictwa innych ministrów - liczbę nagród i premii. W końcu płaci nie z własnej kieszeni, tylko podatników. Każda premia, medal i odznaczenie mogły być na wagę "złota". W innych resortach też zapewne szykowane są ekstra premie, kiedy już będzie wiadomo, czy jest jeszcze szansa na ich przyznanie.

Komu i do czego przyjdzie wrócić, a kogo będzie pociągać się do odpowiedzialności za fatalne w skutkach decyzje lub zaniechanie decyzji, które powinny zapaść? Już w powyborczym tygodniu rozpocznie się kolejna faza sporów, przepychanek, dramatów i satysfakcji, oskarżeń i pochwał. Do powołania rządu nie będziemy mieli spokoju, ale też i nadziei na zmianę. Po co bowiem cokolwiek zmieniać, skoro jest tak wspaniale?

Pierwsze sondaże IPSOS wskazują na to, że prawie połowa wyborców PO z 2011 r. nie zagłosowała na tę partię. Zapewne dla trzech pań ministrów edukacji narodowej z PO wystarczyło głosów poparcia, by ponownie znalazły się w Sejmie. Tegoroczne wybory prezydenckie i parlamentarne będą zapewne podstawą kilku doktoratów, a może i habilitacji.

Tymczasem w resortach: edukacji narodowej oraz nauki i szkolnictwa wyższego ruszają w ruch "niszczarki". Jeszcze jest trochę czasu do ukrycia tego i owego, załatwienia "swoim" posad i podwyżek, a może i naprawienia spraw, w których nie chciało się ministrom podjąć stanowczej decyzji. Być może dowiemy się trochę prawdy o tym, jak szastano milionami z budżetu MEN i IBE na bezproduktywne projekty.

Pedagodzy będą teraz mieli o czym pisać - w końcu czeka polską oświatę kolejna reforma ustrojowa wraz z wieloma niespodziankami. O szkolnictwie wyższym nie muszę nawet wspominać, bo tu wprawdzie wielkiego przewrotu nie będzie, ale... , kto wie, w jakim kierunku pójdą prace nad konieczną nowelizacją ustaw o szkolnictwie wyższym oraz o stopniach i tytułach naukowych. Rozkwitnie nam turystyka habilitacyjna na Słowację. O gwiazdach socjometrycznych tego ruchu będzie zatem okazja pisać aż do klęski nauk humanistycznych i społecznych, ekonomicznych, medycznych i technicznych. Przed nami zatem ciekawe i dynamiczne 4 lata, zgodnie z oczekiwaniami narodu.

Z wielką radością informuję, że pani dr Urszula Markowska Manista z Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie znalazła się w gronie 15 finalistów i otrzymała Nagrodę Naukową POLITYKI 2015. To kolejny, wspaniały sukces naszej Koleżanki-pedagog, który potwierdza efekty zmian w kształceniu polskich pedagogów i ich znakomitych kompetencji naukowo-badawczych. Wprawdzie Kapituła Nagrody nie wpisała Jej na listę 5 laureatów, gdyż w naukach społecznych zwycięstwo przypadło panu dr. hab, prof. SGH Marcinowi Kolasie, który jest profesorem nadzwyczajnym w Katedrze Ekonomii Ilościowej w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, ale i tak warto przekazać gratulacje naszej pedagog na adres: umarkowska@aps.edu.pl

(Niedo-)rozwój kompetencji dydaktycznych i badawczych nauczycieli akademickich

To przykre, ale odnoszę wrażenie, że im więcej mamy literatury z metodologii badań naukowych (mnie interesują nauki społeczne i humanistyczne), tym gorszy jest poziom badań młodych naukowców. Starsi coraz rzadziej je prowadzą, więc trudno jest cokolwiek oceniać w ich dorobku. Być może rozkład kompetencji jest zgodny z krzywą Gaussa, ale ta chyba jednak traci na swojej aktualności.

W końcu szkolnictwo wyższe stało się dla wielu osób miejscem pracy, a nie pasji naukowo-badawczej, co - niestety - upełnomocniło jeszcze dodatkowo Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego kreując kampanię "Zawód naukowiec". Im bardziej traktuje się naukowców jako zawodowców, tym szybciej wygasza się w nich lub blokuje to, co powinno być fundamentem ich wielostronnej aktywności, a mianowicie - wolność badania.

Nie ma nic gorszego i bardziej destrukcyjnego dla NAUKI, jak podporządkowanie jej normom (definiowanego przez urzędników) profesjonalizmu, gdyż te ukierunkowują działalność badawczą na zamawiającego "końcowy produkt". Tych nie należy utożsamiać z normami metodologii badań. Ministerstwa, lobbyści, politycy, samorządowcy, przedsiębiorcy itp. jako dysponenci środków finansowych już udowodnili naszemu społeczeństwu, że część naukowców-zawodowców można najzwyczajniej w świecie kupić.

Któż nie chce być młody, piękny i bogaty? Któż pogardzi setkami tysięcy złotych, jakie oferują wyżej wymienione podmioty, skoro te potrzebują empirycznych danych do realizacji własnych celów? Co z tego, że zdaniem części elit naszego państwa warto być przyzwoitym, skoro dla nieprzyzwoitych pecunia non olet?

Zdumiewające jest to, jak dyrektorzy niektórych instytutów badawczych, kierownicy projektów z pełną świadomością prowadzenia nieuczciwej gry, dla zatrudnienia, korzystnego dla nich konsumowania budżetowych środków przyzwalają na pseudonaukowe zawodowstwo.

Cóż z tego, że ktoś w profesjonalny sposób konstruuje projekt badawczy, zgodnie z rygorami statystyki określa próbę badawczą, przeprowadza diagnozę z zachowaniem obowiązujących standardów metodycznych, skoro ... problem tkwi w tym, jakim mają służyć celom, przez kogo i do czego mają być wykorzystane. To w wyniku kierowania się poprawnością (polityczną, ekonomiczną) dochodzi do nadinterpretacji uzyskanych danych tak, by zadowolić zamawiającego je płatnika.

To jest nieetycznie rozumiane zawodowstwo, z którego przejawami i skutkami nie dyskutuje się, nie poddaje ich krytyce, by nie być zablokowanym w dostępie do środków, by ktoś komuś nie zablokował wartościowego naukowo projektu. NAUKA w odróżnieniu od FABRYKI WIEDZY wymaga wolności, czasu, ryzyka, niepewności. Zawodowcy mają zapewnić płatnika, że zgodnie z jego zamówieniem zrealizowali zadane im cele. Naukowcy nie powinni obiecywać, skoro istotą badań jest poszukiwanie prawdy, dociekanie istoty zjawisk, weryfikowanie lub falsyfikowanie hipotez.

Kiedy czytam recenzje niektórych ekspertów z NCN, to włosy stają dęba na głowie, bo oni lepiej wiedzą niż naukowiec, co powinno być przedmiotem jego badań, kogo czy co i w jaki sposób powinien badać. Naukowiec nie wie, toteż dlatego wnioskuje o środki na badania. On chce dopiero coś odkryć, opisać, wyjaśnić, a oni-recenzenci już wiedzą bez prowadzenia badań, czy dać na to środki, czy też nie dać.

Mamy w szkolnictwie publicznym i prywatnym wielu źle wykształconych doktorów, którym wydaje się, że jak już mają dyplom doktorski, to są naukowcami. Część z nich ma jeszcze w sobie trochę pokory, samoświadomości własnej niedoskonałości, bo w nauce trzeba nieustannie się uczyć, bez względu na to, jaki ma się stopień czy tytuł naukowy. NAUKA nie stoi w miejscu, nie jest tworem zamkniętym, skończonym.

Są jednak tacy, którzy wraz z pozyskaniem dyplomu doktora nauk ... nie mają adekwatnej samooceny. Wydaje im się, że już wszystko mogą, bo "mają stopień", mimo że nadal niewiele potrafią. Właśnie trafiło do mnie zaproszenie do udziału w sondażu on-line. Coraz więcej portali oferuje taką możliwość, by zamieściwszy kwestionariusz pozyskać respondentów wśród rzekomo tych, którzy nimi być powinni, ale nie są, bo i być nie muszą.

W naukach społecznych obserwuję ucieczkę od wysiłku. Byle jak skonstruowany kwestionariusz ankiety ma przynieść rzekomo wiarygodne dane. Dla tzw. zawodowca ważne jest to, by ktoś go w ogóle wypełnił. Im więcej respondentów, tym lepiej, tyle tylko że niczego nich nie wie, bo ich nawet o to nie pyta. Na podstawie elektronicznie wypełnionych kwestionariuszy policzy dane, zestawi je w tabelkach i napisze artykuł do punktowanego czasopisma. Kto wie, może nawet wyśle do Harvardu mnożąc dane razy tysiąc, bo przecież i tak tego nikt nie sprawdzi.

Kiedy prowadziłem badania metodą sondażu diagnostycznego, to wypełnione kwestionariusze musiałem archiwizować, by każdy zainteresowany ich weryfikacją, mógł do nich zajrzeć, przeliczyć zgromadzone w nich dane. Dzisiaj on-line'owi badacze/zawodowcy są przekonani, że dysponują prawdą o badanej rzeczywistości. Tymczasem tak nie jest. Wiedzą tylko tyle, ile im ktoś zaznaczył na zdefiniowanej przez zawodowca skali lub co opisał w wyznaczonej ramce (np. max.200 znaków).

Kiedy tzw. zawodowiec (nauczyciel akademicki) pyta w ankiecie on-line: "Jak ocenia Pani/Pan poziom swoich kompetencji dydaktycznych w podanych niżej okresach czasu?" i podaje wyskalowane do wyboru odpowiedzi:
" bardzo niski niski przeciętny wysoki bardzo wysoki

a) tuż przed rozpoczęciem pracy dydaktycznej w uczelni

b) po 2-3 latach pracy dydaktycznej w uczelni

c) aktualnie "

to wiem, że ta diagnoza jest tyle warta, co papier, na którym zostanie wydrukowana tabela z zestawionymi danymi. Co z takich odpowiedzi wynika dla naszej wiedzy o rzeczywistych (nie deklarowanych) kompetencjach nauczycieli akademickich? Skąd badacz wie, czy odpowiedź "aktualnie" nie dotyczy osoby, która wyżej wybrała też odpowiedź "po 2-3 latach pracy dydaktycznej w uczelni" - skoro nie ma metryczki wskazującej np. na staż pracy respondenta?

W takim kwestionariuszu, co pytanie, to błąd (logiczny, a zdarza się, że i merytoryczny).

Mamy też książki profesorów, którzy nie prowadzili żadnych badań, albo - jeśli już - bardzo dawno temu. Wciąż wydaje się niektórym z nich, że rzeczywistość nie uległa zmianie. Jak czytam niektóre prace socjologów czy psychologów (o pedagogicznych już wypowiadałem się w tym miejscu i nadal będę), to mam poczucie straty czasu i pieniędzy. To kto i czego uczy naszych doktorantów?

Jest jednak nadzieja, że przynajmniej niektórzy uczniowie przewyższą swoich "mistrzów".